Author: БАЗАРРАГЧААГИЙН НОМИН-ЭРДЭНЭ

Categories
мэдээ нийгэм

Виферон лааны сөрөг нөлөөтэй эсэхийг судалж байна гэв

“Виферон” лааг томуугийн үед хүүхдийн дархлаа дэмжих зорилгоор шулуун гэдсээр хийж хэрэглэдэг.

ЭМИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ 441 ТЭРБУМ ТӨГРӨГТ ХҮРСЭН

ЭМЯ-ны Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга Б.Цогтбаатар “Монгол Улсад эм ханган нийлүүлэх 384 байгууллага байдаг. Улсад бүртгэлтэй 5880 эм байна. Үүнээс 67 хувь нь 59 улсын 3939 эм импортоор орж ирдэг. Үүний нэг нь Энто компани оруулж ирдэг виферон лаа юм. Зайлшгүй шаардлагатай буюу амь нас аврах эмийг иргэдийнхээ худалдан авах чадварт нийцүүлж, хүртээмжийг нь нэмэгдүүлэхийн тулд ЭМДСангаас хөнгөлөлт үзүүлдэг. Гэтэл зайлшгүй шаардлагатай эмийн жагсаалтад байдаггүй эм ЭМДСангаас хөнгөлөлт авсан байна. 2017 оны статистикаар эмийн зах зээл бөөний үнийн дүнгээр 441 тэрбум төгрөгт хүрсэн. Иргэдийн эмийн хэрэглээ нэмэгдсэн. Энэ нь өмнөх оноосоо 200 гаруй тэрбумаар нэмэгдсэн дүн юм. Эмийн ханган нийлүүлэлт 100 хувь хувийн хэвшилд байгаа. Гэвч өсөн нэмэгдэж байгаа эмийн хэрэглээ, түүний чанарт хяналт тавих үүрэг төрийн нуруун дээр байдаг. Энэхүү чиг үүргийнхээ хүрээнд эдгээр асуудлыг хөндөж байна. Тухайн эмэнд процессийн алдаа гарсан. Давуу эрх олгогдсон нь үнэн. Бид ямар нэгэн хувийн хэвшил рүү хандаад, дайраад компанийн нэр хүндэд халдаж байгаа асуудал байхгүй. Эрүүл мэндийн сайд болоод яам эмийн зах зээлд ашиг сонирхлын зөрчилдөөнтэй асуудлуудыг зориглон гаргаж тавьж байгаагаараа буруутах ёсгүй гэж үзэж байгаа. Эрүүл мэндийн яамнаас вифeрон лааны эмчилгээ, чанар, аюулгүй байдлыг судлах ажлын хэсэг ажиллаж байгаа. Уг лааны талаарх дүгнэлт ойрын хугацаанд гарна” гэв.

ЭМДС-ГААС 3.9 ТЭРБУМ ТӨГРӨГИЙГ ВИФЕРОН ЛААНЫ ХӨНГӨЛӨЛТӨД ОЛГОСОН

ЭМД-ын сангийн дарга Л.Алтанхуяг “ЭМД-ын сангаас хөнгөлөх эмийн жагсаалтад 2016 онд виферон лааг 80 хувь хөнгөлөхөөр болж, 2016 онд 1,9 тэрбум төгрөг, 2017 онд хоёр тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлт үзүүлсэн. Энэ хоёр жилд 91 мянган хүн хөнгөлөлтөд хамрагдсанаар ЭМДС-гаас 3.9 тэрбум төгрөг зарцуулагдсан. Үүний 50-иас дээш хувь нь хүүхдүүд байсан. 2018 оны долдугаар сарын 15-наас хүүхдийн ангиллаас виферон лааг хассан ч насанд хүрэгчдийн 20 хувь хүртэлх хувиар хөнгөлөх нь хэвээр үлдсэн. Өнгөрсөн жилд ЭМД-ын сангаас 12 сая төгрөгийн хөнгөлөлтийг энэхүү лаанд үзүүлсэн тоо бий” гэв.

ТОМУУ, ТОМУУ ТӨСТ ӨВЧНИЙ ҮЕД ВИФЕРОН ЛААГ ХОРИГЛОСОН

ЭМЯ-ны Эмнэлгийн тусламжийн газрын дарга М.Баттүвшин “ЭМЯ-наас томуу, томуу төст өвчний үед эмчилгээний зааврыг боловсруулахдаа ХӨСҮТ болон ЭХЭМҮТ-ийн заавар зөвлөмжид үндэслэж ажилладаг. ХӨСҮТ-өөс томуу, томуу төст өвчинд вифероныг хэрэглэх зааварт ороогүй талаар бидэнд бичгээр мэдэгдсэн. Эх хүүхдийн эрүүл мэндийн үндэсний төвөөс гаргасан томуугийн эмчилгээний зөвлөмжид энэхүү лааг эмчийн заалтаар хэрэглэж болох ч толгой дараалан замбараагүй хэрэглэхээс зайлсхийх шаардлагатай гэж зөвлөсөн байдаг” гэв.

МХЕГ, ШӨХТГ ЗЭРЭГ БАЙГУУЛЛАГУУДАД АЛБАН БИЧИГ ХҮРГҮҮЛСЭН

Хуулийн хэлтсийн мэргэжилтэн Ш.Мөнгөнцэцэг “Зар сурталчилгааны тухай хуулинд олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр зөвхөн жоргүй олгох эмийн тухай болон эмийг зохистой хэрэглэх тухай сурталчилгаа явуулж болно. Жороор олгох, мансууруулах болон сэтгэцэд нөлөөлөх эмийг зөвхөн эрүүл мэндийн салбарын ажилтнуудад зориулсан мэдээлэх хэрэгслээр сурталчилна гэж заасан байдаг. Сүүлийн үед хүүхдийн томуу өвчний эмчилгээний заавар удирдамжид ороогүй Виферон лаа хэлбэрийн эмийн талаар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр сурталчилж байгаа нь хууль зөрчсөн үйлдэл болж байна. Хууль бус зар сурталчилгааны асуудалд МХЕГ, ШӨХТГ, Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв хяналт тавих чиг үүрэгтэй байдаг. Энэ хүрээнд ЭМЯ-ны зүгээс хууль журмын хэрэгжилтэд яаралтай хяналт тавьж, шалгалт хийж хариуг ирүүлэх талаарх албан бичгийг дээрх газруудад хүргүүлсэн. Хууль зөрчсөн үйл ажиллагаа явуулсан тохиолдолд хууль хяналтын байгууллагад хандана” гэв.

Эрүүл мэндийн яамнаас Энто компанийн оруулж ирдэг Вифeрон лааг томуу, томуу төст өвчний үед хэрэглэхгүй байхыг зөвлөсөн юм. Тэгвэл хариу мэдэгдлийг Энто компаниас хийлээ.

ВИФЕРОН ЛАА ХҮҮХДИЙН ДАРХЛААГ УСТГАДАГГҮЙ

“Энто” компанийн өмгөөлөгч Ш.Алтангадас “ЭМЯ-ны зүгээс хийсэн мэдээллийг та бүхэн харсан байх. Виферон лаа Монгол Улсын эмийн бүртгэлд 2010 онд бүртгэгдсэн. Эмийн бүртгэлд бүртгэсний дараа эмийн гаж нөлөөний судалгааг хийдэг. Эрүүл мэндийн яамны судалгаагаар 2010 оноос хойш виферон лаатай холбоотой ямар ч гаж нөлөө илрээгүй гэж мэдээлсэн. Анх улсын бүртгэлд бүртгүүлэхдээ шаардлагатай бүхий л материалыг бүрдүүлсэн байсан гэж маш тодорхой байр суурь илэрхийлсэн. Яамны байр суурь маш олон удаа өөрчлөгдөж байна. Сайдын зөрүүтэй мэдээллээс болоод хохирогч нь хэрэглэгчид болж байна. Сайдын хэлсэнчлэн виферон лаа нэгээс хоёр жилд хүүхдийн дархлааг устгадаг уу гэвэл үгүй. Иргэд биднээс үнэн зөв мэдээлэл шаардаж байна” гэв.

МАНАЙД ВИФЕРОНТОЙ ХОЛБООТОЙ ГАЖ НӨЛӨӨ БҮРТГЭГДЭЭГҮЙ

Тус компанийн үйл ажиллагаа эрхэлсэн захирал Г.Баянмөнх “Эрүүл мэндийн сайд Д.Сарангэрэл 2018 оны арваннэгдүгээр сарын 1-ний өдөр 25 дугаар суваг телевизээр мэдэгдэл хийхдээ “Виферон лаа аюулгүй нь нотлогдоогүй гэдэг нь Азийн хөгжлийн банк болон олон улсын байгууллага, эрдэмтдийн судалгаагаар тогтоосон учраас Эрүүл мэндийн даатгалаас хасах төдийгүй, Монгол Улсад хэрэглэж болохгүй” гэсэн. Харин арваннэгдүгээр сарын 7-ны өдөр С1 телевизээр “Би эмчилгээнээс хасах тухай огт яриагүй” гэж байр сууринаасаа буцсан мэдэгдэл хийсэн.

Азийн хөгжлийн банк гэж дурдагдсанаар тухайн үед бид арваннэгдүгээр сарын 5-ны өдөр бичгээр хандсан. Харин энэ талаар Азийн хөгжлийн банкнаас олон нийтийн хэрэгслээр буюу өөрийнхөө пэйж хуудсанд ийм мэдээлэл байршуулсан. Энэ нь Азийн хөгжлийн банк ямар нэг эмийн үр дүн, гаж нөлөө, аюулгүй байдлын талаар судалгаа дүгнэлт хийгээгүй, хийдэггүй болно. Харин эмийн даатгалтай холбоотой эмийн үнийн судалгаа хийхэд санхүүжилт үзүүлсэн” гэж албан ёсоор мэдээлсэн. Энэ бүтээгдэхүүн судалгааны шатанд 50 гаруй жил явсан. ОХУ-д 20 жил эмнэл зүйн практикт хэрэглэгдэхдээ ямар нэг гаж нөлөө байхгүй гэх баримт бий. Манайд виферон лаатай холбоотой ямар нэгэн гаж нөлөө бүртгэгдээгүй” гэв.

Эрүүл мэндийн сайд Д.Сарангэрэл хэлсэн үгнээсээ буцаж “Виферон” лааг хэрэглээнээс хасах тухай огт дурдаагүй хэмээн тайлбарласан ба тус лааны сөрөг үр дүнгийн талаар ямар нэг баримт, нотолгоо байхгүй аж. Ийнхүү Эрүүл мэндийн сайд Д.Сарангэрэл “Виферон” лааны тухай олон талын зөрүүтэй, ташаа мэдээлэл нийгэмд тарааж байгаа нь тус лааг импортлогч “ЭНТО” компанийн нэр хүндэд халдаж байна гэж үзэн Захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргажээ.

Гэвч мэргэжлийн бус сайд нийгэмд эргэлзээ үүсгэж, ташаа мэдээлэл түгээж байгаа нь энэ төрлийн өөр эм бэлдмэлийг оруулж ирэх гэсэн ямар нэг бизнесийг цэцэглүүлэхээр дэмжиж буй хэрэг биш биз гэсэн хардлага олон нийтийн дунд тархаад байна. Цаашлаад Эрүүл мэндийн даатгалын сан хэн нэгэн эрх мэдэлтнүүдийн дур зоргоор захиран зарцуулдаг дахин нэг “ЖДҮ” болох ч эрсдэл байна гэх хүн олон байгааг анхаарах хэрэгтэй гэдгийг хэлж байлаа.


Categories
мэдээ цаг-үе

Б.Баярсүрэн: Багш болно гэдэг хязгааргүй үргэлжлэх үйл явц юм

ШУТИС-ийн механик тээврийн сургуулийн тээврийн салбарын профессор Б.Баярсүрэнтэй ярилцлаа.

-Багш мэргэжлийг яагаад сонгох болсон бэ? Хэдэн жил багшилж байна?

-1981 онд ПДС-ийн авто тээврийн тэнхимд дотоод шаталтын хөдөлгүүр мэргэжлийн багш шаардлагатай болсон нь миний энэ мэргэжлээр ажиллах боломжийг нээж өгсөн юм. Намайг анх багшаар ажиллахаар ирэхэд Политехникийн дээд сургууль нь МУИС-ийн харьяанд байсан юм. 1982 оноос сургууль маань бие даасан дээд сургууль болж өрх тусгаарласан. Ийм болохоор бие даасан дээд сургуультайгаа нас чацуутан багш гэж хэлж болно. Эндээс миний ажлын гараа эхэлсэн. Энэ хугацаанд ПДС маань ТИС дараагаар ШУТИС болон улам өргөжсөн. Намайг багш болгох тал дээр сургаж, тусалж бас заримдаа багагүй зэм хүртээдэг байсан хүн гэвэл гавьяат багш С.Ишбалжир гэж их мэдлэгтэй сайн багш байлаа. Ингээд өдгөө хүртэл 37 дах жилдээ багшилж байна. Миний унаган мэргэжил бол дотоод шаталтын хөдөлгүүрийн механик инженер. Хуучин Зөвлөлт холбоот улсын Ворошиловградын машин үйлдвэрийн дээд сургуульд суралцаж энэ мэргэжлийг эзэмшсэн. Дотоод шаталтын хөдөлгүүрээр нь зөвхөн автомашин төдийгүй бүх л төрлийн хүнд машин механизм, усан онгоц, нисэх онгоц гэх мэт өөрөө явдаг хөдөлгүүр бүхий техник хэрэгслийн хүчний төхөөрөмж болж ашиглагддаг. Нэг үгээр хэлбэл зүрх нь юм даа. Ер нь багш болоход сайн багшийн үлгэр дуурайлал их нөлөөлдөг. Арван жилдээ би 24 дүгээр сургуульд сурч байсан. Тухайн үед манай сургуулийн физикийн багш Маналжав гэж хичээлээ их гоё ойлгомжтой заадаг багш байж билээ. Анх багш болоод тэр багш шигээ л хүнд юм ойлгуулах чадвартай багш болох юмсан гэж бодогддог байлаа.

-Тухайн үед энэ мэргэжлээр хэр их оюутан суралцдаг байв?

-Тэр үед дотоод шаталтын хөдөлгүүр мэргэжлээр зөвхөн ЗХУ болон зарим гадаад улсад цөөн тоогоор суралцуулж байсан.

-37 жил ажиллана гэдэг урт хугацаа. Багш мэргэжлийн сайхныг юу гэж тодорхойлох вэ?

-Багш мэргэжлийн тухай яривал олон сайхан зүйл байна л даа. Нэгдүгээрт8 олон шавь төрүүлж, улс эх орондоо хэрэгтэй мэргэжилтэн бэлтгэж байгаа нь бахархалтай сайхан санагддаг. Багшийн мэргэжлийн бас нэг онцлог гэвэл байнга өөрийгөө хөгжүүлж, хөгжиж байх боломжтой бөгөөд шаардлагатай байдаг. Мэргэжлийн мэдлэг чиглэл бүх юм маань шинжлэх ухаан техник, технологийн хөгжлийг дагаад өөрчлөгдөж байна. Мөн оюутнуудыг сургах арга барил ч цаг үеэ дагаад өөрчлөгдөж байна. Ийм учраас тасралтгүй хөгжих боломж олгодог нь бас нэг сайхан зүйл. Бид цаг үргэлж залуучуудтай харилцдаг учраас сэтгэл санаа үргэлж залуу байдаг юм даа.

-Та хэдэн шавьтай болсон бэ?

-Тоолж үзээгүй. Гэхдээ өнөөг хүртэл гэвэл 3000 орчим шавь бий байх аа. Үүн дотор магистр, докторын сургалт төгсөгчид ч орно доо. Багш болох процесс урт удаан хугацаанд үргэлжилдэг гэж боддог. Багш болно гэдэг хязгааргүй үргэлжлэх үйл явц гэж ойлгодог. Тодорхой хугацааны дараа заасан хичээлийг маань ойлгож байгаа эсэхийг хараад мэдэрдэг болдог. Гэвч энэ бол багш болчихлоо гэсэн үг биш. Шагнал урамшуулал зөндөө хүртсэн ч сайн багш боллоо гэж бодож болохгүй. Энэ олон жил ажиллаж явахад төрөлх сургуулиасаа олон шагнал хүртэж явсан ч багш нарын анхны аттестатчиллаар ШУТИС-ийн “топ 50” багшийн нэг болсон маань хамгийн үнэтэй санагддаг. Учир нь шалгаруулалтын гол үзүүлэлтийг оюутнаас авсан саналаар тодорхойлсон байсан. Багш хүнд шавь нараараа үнэлүүлэхээс илүү үнэлгээ гэж юу байх билээ.

-Та нийт хэдэн ном бүтээл хэвлүүлсэн бэ?

-Мэргэжилтэй холбоотой арав гаруй ном сурах бичиг бичсэн. Одоо сургуулийнхаа 60 жилийн ойд зориулж “Дотоод шаталтын хөдөлгүүр” гэсэн сурах бичиг гаргахаар ажиллаж байна.

-Та ямар арга барилаар оюутнууддаа хичээл зааж байна?

-Сурах процесс хоёр талтай. Өөрөөр хэлбэл нэг талаас багш сургана. Нөгөө талаас оюутан сурна гэсэн хоёр хүний хоорондын процесс. Багш сайн, муу байж болно. Оюутан ч бас сайн, муу байж болно. Сайн материалаар сайн бүтээгдэхүүн гаргахад амар. Үүгээр би ямар нэгэн сөрөг юм хэлэх гээгүй. Хуучин их, дээд сургуулийн тоо цөөхөн байсан. Оюутан болж сургуульд орохын тулд олон даваа давж бэлтгэлтэй суурь мэдлэг сайтай хүүхдүүд орж ирэх нь дийлэнх байсан учраас сургахад харьцангуй амар байсан. Одоо бол хүн бүхэн дээд сургуульд ордог болсонтой холбоотойгоор түвшин олон янз. Өнөөгийн хүүхдүүдийн мэдээллийн техник хэрэгсэлтэй харьцах хамаарал хамаагүй өөр болсон. Арай өөр хэлбэрээр мэдээллийн технологийг ашигласан байдлаар идэвхтэй сургалтын аргыг хэрэглэх хэрэгтэй. Энэ арга нь аль болох оюутан өөрөө бие дааж сургалтыг явуулах юм. Ингэснээр оюутан бие дааж хийх явцдаа маш олон чадамжуудыг эзэмших боломжтой. Одоо оюутан өөрөө бие дааж хийж байж л сурч боловсрох тэр хандлага руу нийгэм явж байна.

-Энэ мэргэжлээр хэр их оюутнууд суралцаж байна вэ?

-Та дотоод шаталтын хөдөлгүүр мэргэжлийг асууж байна уу? Монголд энэ мэргэжлээр анх 1986 оноос эхэлж элсэлт аваад түүнээс хойш тодорхой хугацаанд элсэлт авалгүй завсарласан. Харин 1990 оноос дахин элсэлт авч эхэлсэн. Одоо бол жил бүр 20-30 оюутан энэ мэргэжлийг эзэмшин төгсч байна. Энэ мэргэжлийг автын инженер гэж ойлгож болно. Манай сургууль авто инженер гэсэн хөтөлбөрөөр мэргэжилтэн бэлтгэж байна. Энэ хөтөлбөр нь буюу авто инженер нь дотроо автомашин аж ахуй, нөгөөх нь дотоод шаталтын хөдөлгүүр гэсэн 2 чиглэлээр мэргэшүүлж байна. Жилдээ манай сургуульд энэ хөтөлбөрөөр 80 орчим хүүхэд элсэж, үүний 50 хувь нь автомашин авто аж ахуйн мэргэжлээр үлдсэн хэсэг нь дотоод шаталтын хөдөлгүүрийн мэргэжлээр суралцан төгсч байна.

-Манай улсын хувьд хөгжил дэвшлээ дагаад инженер мэргэжил эрэлттэй байгаа. Нийгэмд энэхүү мэргэжил хэр эрэлт үүсгэж байна?

-Уул уурхай хөгжиж байгаатай холбоотойгоор эрэлт их үүсч байгаа. Хөдөлгүүрийнх бол арай нарийссан гэдэг утгаар уул уурхай чиглэлээр ажиллах нь элбэг. Автомашин аж ахуй төгсөгчид нь авто тээвэр, уул уурхай, замын цагдаа ер нь автомашин, замын хөдөлгөөн бүхий бүх л салбарт ажиллаж байна. Манайд энэ мэргэжлээр суралцах хүсэлтэй оюутнууд анги дүүргэдэг. Ахиад ч нэмэгдэх эрэлт хэрэгцээ их байдаг. Гэхдээ яамнаас тогтоосон тодорхой тоогоор элсэлтээ авдаг. Авто инженер чиглэлээр өөр сургуулиуд мэргэжилтэн бэлтгэж эхэлж байна.

-Багш, эмч хоёрыг монголчууд их хүндэлдэг. Таны үе, өнөө үеийн багш, оюутнуудын ялгаа хэр анзаарагдаж байх юм. Тухайн үед багшаар сонгож авахад шалгуур өндөр байсан байх?

-Багш байтугай суралцаж байгаа оюутнууд хүртэл өөрчлөгдөж байна. Цаг үе, нийгмээ дагаад сургах арга техникт өөрчлөлт гарахаас өөр аргагүй болсон. Инженерийн боловсрол эхлээд нэг хэсэг практикт суурилж байлаа. Түүнийхээ дараа илүү онол тал руу шилжиж онолоор л голлож мэргэжил бэлтгэх тал дээр суурилж байв. Сүүлийн үед онол практикаас илүү шинийг зохион бүтээх хандлага руу орох шаардлага үүссэн. Тиймээс инженерийн чиглэлийн ажил олгогчдын зүгээс боловсрол эзэмшүүлж байгаа их, дээд сургуулиудад тавигдах шаардлага нь өөрчлөгдөж байна. Одоогийн гарч байгаа инженер техникийн мэргэжилтэн зөвхөн мэдлэг талдаа биш, өөр олон чадамжуудыг эзэмших шаардлагатайг онцолж байгаа. Тэр нь нэг талаасаа хувь хүний чадамжуудыг хэлээд байгаа юм. Үүнд харьцааны ур чадвар, багаар ажиллах чадвар, зохион бүтээх чадвар гээд маш олон чадвар багтаж байна. Ажил олгогчид мундаг дүнтэй оюутан байх уу, хүн болж төлөвшсөн оюутан байх уу гэдэг дээр анхаарч байна. Эдгээрийг эзэмшүүлэх шаардлага гарч ирж байна. Инженерийн мэргэжлийн гол онцлог зохион бүтээх. Манайд үйлдвэрлэл сайн хөгжөөгүй учраас ашиглалтын талынхаа мэргэжилтэнг бэлтгэж явсан. Одоо ч тэр чиглэлээ хаяхгүй байх ёстой. Өөрөөр хэлбэл гадны улсад үйлдвэрлэсэн машин техникийг найдвартай ажиллуулж чаддаг байх ёстой гэх гол шаардлага тавигдаж байсан бол инженерийн салбарт шинээр бий болгох хэрэгтэй гэх шаардлага тавигдаж байна. Ямар нэгэн зүйлийг бий болгосноор шинэ бүтээгдэхүүн үүснэ. Энэ нь улс орны үйлдвэрлэл хөгжихөд нэн чухал. ШУТИС-ийн хэмжээнд олон улсын хандлагыг харж туршиж үзээд CDIO гэдэг сургалтын шинэ загвар зарчмыг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байгаа. Энэ хөтөлбөрийн онцлог инженер хүн заавал нэг зүйл сэдээд түүнийхээ зураг хөрөг төслийг гаргаад, бодитоор хэрэгжүүлээд туршиж ажиллуулаад бүтээгдэхүүн болгох ёстой юм. Бидний хувьд 100 хувь зөвхөн зохион бүтээхээр ажиллаж болохгүй байна л даа. Бид техник ашиглагч учраас аль алинтай нь хослуулах конвенцийг барьж байгаа. Бидний үед багш болохын тулд их олон шат дамжлага дамждаг байлаа. Тухайн үед намын шат, захиргаа гээд олон хурлаар ороод дээд, дунд, тусгай боловсролын хороогоор баталж байж багш болдог байлаа.

-Инженер хүн гэж ямар хүнийг хэлэх вэ?

-Инженер гэдэг нь мэргэжлийн тодорхой мэдлэг, чадварыг эзэмшсэн, шинийг зохион бүтээх чадвартай, урт удаан хугацаанд ямар нэг техникийг найдвартай ажиллуулах зорилгоор бэлтгэгдсэн мэргэжилтэн. Өнөөгийн нийгэм, хүний хөгжлийг инженергүйгээр төсөөлөх боломжгүй. Тэдний зохион бүтээсэн олон зүйл өнөөгийн хөгжлийг авчирсан гэдэгтэй хэн ч маргахгүй биз ээ. Хэрэв инженерүүд байгаагүй бол ямар байхыг төсөөл дөө. Гар утас, автомашин, компьютер, эмнэлгийн тоног төхөөрөмж гээд тоолж баршгүй олон зүйл инженерийн ур ухаанаар бүтсэн шүү дээ. Танай сонинд ярилцлага өгөх болсон энэ завшааныг ашиглаад Монгол орны өнцөг булан бүрт ажиллаж амьдарч байгаа мэргэжил нэгт олон арван шавь нартаа ажил хөдөлмөрийн амжилт, эрүүл энх,сайн сайхан бүхнийг хүсье.


Categories
мэдээ цаг-үе

​Б.Цэцэгсайхан: Манайд тамхийг хаанаас ч ширхэглээд авах боломжтой учраас хэрэглээ буурахгүй байна

“Тамхины хяналтыг сайжруулах дэлхий нийтийн туршлага” хэлэлцүүлэг өчигдөр болж өнгөрлөө. Энэ үеэр бусад улсын тамхины хяналтын бодлогын талаар санал солилцсон юм.

Хавдрын үндэсний зөвлөл, анагаах ухааны доктор Б.Цэцэгсайхантай ярилцлаа.

-Тамхины хяналтад дэлхий нийт анхаарлаа хандуулж байна. Манай улсын хувьд энэ тал дээр хуулинд өөрчлөлт оруулах ёстой юу. Эсвэл хяналтаа чангатгах ёстой юм уу?

-Дэлхий нийт тамхины хэрэглээгээ хэрхэн бууруулж байгааг,хяналтаа сайжруулснаар ямар өөрчлөлтүүд гарч, түүнийг амжилттай хэрэгжүүлж буй орнуудын жишээг хэлэлцлээ. Өнөөдрийн хурлаар Өмнөд Африк, Австрали, Гүрж орны эрдэмтэд тамхины эсрэг хэрэгжүүлсэн цогц арга хэмжээ, түүн дотроо татвараа нэмэгдүүлснээр хэрэглээгээ хэрхэн бууруулсан талаар хэлэлцүүлэгт дурдлаа. Дэлхий нийтээр тамхины хэрэглээг хязгаарлах үр дүнтэй арга бол тамхины татварыг нэмэгдүүлэх гэж үзэж байна. Австрали улсын хувьд тамхины зар сурталчилгааг хориглох, хамгийн гол нь нийт хүн амд тамхины хор хөнөөлийн талаар зөв мэдээллийг олгох, стандарт савлагаатай болгох, татварыг нэмэгдүүлэх ажлыг цогцоор хийж тамхинаас үүдэлтэй эрүүл мэндийн хор уршгаас сэргийлж байна. 2020 он гэхэд нэг хайрцаг тамхины үнийг 40 доллар буюу 72.000 төгрөг хүргэх зорилт тавьсан байна.Өмнөд Африк, Гүрж гэх орнууд тамхины татварыг эрс нэмэгдүүлснээр тамхины хэрэглээ буурсан байна. Манай улс тамхины хэрэглээгээр өндөр орнуудын тоонд ордог. Жилээс жилд тамхины импорт, дотоодын үйлдвэрлэл нэмэгдэж байна. 2003 онд 681.000 ш тамхи импортоор орж ирдэг байсан бол 2017 оны байдлаар 2.9 тэрбум ширхэг тамхи импортлогдож, дөрөв дахин нэмэгдсэн байна. Манай эрчүүдийн 50 хувь нь тамхи татдаг байх жишээтэй.Тамхинд тавигдах онцгой татвар бага байгаа учраас үнэ нь ч хямд байна.Өнөөдөр манайд хайрцаг тамхи савтай сүүнээс хямдхан байна. Тамхи хэрэглээ биш, хортой бүтээгдэхүүн. Тамхинаас үүдсэн зүрх судасны өвчтэй хүмүүсийн нас улам залуужиж байна. Тамхи хэрэглэгчийнхээ тал хувийг үхэлд хүргэдэг. Үүнтэй тэмцэхийн тулд маш олон хууль үндэсний хөтөлбөрүүд байна. Хүмүүс хор уршгийнх нь талаар мэддэг хэрнээ тамхи татаад байдаг. Манайх тамхины хуулиндаа сурталчилгаа хийхийг хориглохоос гадна олон нийтийн газар тамхи татах, сургууль орчмоос 500 метрийн зайд тамхи татахыг хориглосон. Тамхийг ажлын байр, баар цэнгээний газар ч мөн хориглосон. Энэ мэтчилэн олон ажил хийгдэж байгаа ч тамхины хэрэглээ дорвитой буурахгүй байна.

-Тамхи хэрэглэж байгаа хүмүүс ихэвчлэн стресс уур бухимдлаа гаргах гэж татдаг гэдэг?

-Хүмүүс стрессээ тайлахын тулд тамхи татдаг. Үүнийг багасахын тулд биеийн тамир спортын хуулинд нэг том заалт оруулсан нь биеийн тамирын ажил үйлчилгээ эрхэлж байгаа байгууллагуудыг эрүүл мэндийнхээ төлөө чөлөөт цагийг зөв өнгөрүүлэх, эрүүлжүүлэх үйл ажиллагаа явуулах ажлыг төрийн бус байгууллага, хувийн хэвшилд өгдөг болгоё гэсэн тогтолцоог Бие тамирын хуулинд оруулж өгсөн. Энэ нь 2019 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжиж эхэлнэ.

-Тамхи татаж байгаа хүний хажууд байгаа хүн илүү хорддог гэж ярьдаг.

-Тамхи татаж буй хүнээс гадна хажуудах хүмүүс нь дам тамхидалтанд өртдөг, энэ нь эрүүл мэндэд адилхан хортой нөлөөтэй. Дээр нь Улаанбаатар хотын агаарын бохирдолтой нэмэгдэн эрүүл мэндэд маш өндөр эрсдэлийг үүсгэж байна.

-Тамхинаас гарах гээд электрон тамхи татдаг. Электрон тамхи хоргүй байдаг уу?

-Электрон тамхины тал дээр улс орнуудын байр суурь өөр, өөр байдаг. Ихэнх орнууд янжуур тамхины адил хууль эрх зүйн зохицуулалтыг хийдэг. Олон нийтийн газар электрон тамхины хэрэглээг хориглодог. Утаа нь харагдахгүй болохоос, тамхитай ижил хортой химийн бодисууд ялгарч байдаг тул тамхины нэг хэлбэр гэж үздэг.

-Тамхинаас хүмүүс гармаар байвч болж өгөхгүй байна гэж ярьдаг. Тамхинаас гарах хамгийн сайн арга юу байна?

-Хамгийн зөв арга ердөө л өөрийгөө удирдах. Дэлхий нийтэд тамхи татаж эхлээгүй залуучууд руу чиглэсэн бодлогыг илүү түлхүү барьж байна. Залуучууддаа зөв мэдээллийг өгч, тамхи худалдаж авах нөхцөлийг нь байхгүй болгох гэх мэт арга хэмжээ авч байна. Манайд тамхийг хаанаас ч, хэн ч ширхэглээд авах боломжтой байгаа тул хэрэглээ буурахгүй байхад нөлөөлж байгаа юм.

-Тамхи татахгүй нэг сар, жил болоход хүний биед ямар өөрчлөлт гарах вэ?

-Манайд жилд 2185 хүн тамхитай холбоотойгоор зүрх судасны өвчнөөр нас бардаг гэсэн тоо баримт байгаа. Нэг сар тамхи татахгүй байхад уушгины үйл ажиллагаа хэвийн болж эхэлдэг. Нэг жилийн дараа уушгины үйл ажиллагаа бүрэн хэвийн болж, зүрх судасны өвчнөөр өвдөх эрсдэл 50 хувь буурдаг.

-Тамхи хавдар үүсгэдэг үү?

-Тамхи бүх төрлийн хавдар үүсгэдэг. Тамхинд 7000 химийн бодис 70 хорт хавдар үүсгэдэг химийн хортой бодис агуулагддаг. Уушгины хавдраар өвчилсөн хүмүүсийн 87 хувь нь тамхи татдаг хүмүүс байдаг. Тамхи цус харвалт, зүрхний шигдээс, хавдар, уушгины эмгэг гээд олон өвчний шалтгаан болдог, тиймээс залуугаараа ч энэхүү өвчинд өртөх магадлалтай.

Categories
мэдээ цаг-үе

Э.Энхчимэг: Хувцас давхарлаж өмсөх нь энэ өвлийн трэнд

“Урлах эрдэм” дээд сургуулийн дэд профессор, дизайнер Э.Энхчимэгтэй энэ өвлийн трэнд болж буй хувцаслалтын талаар ярилцлаа.

-Яагаад загвар зохион бүтээгч гэх мэргэжлийг сонгосон бэ? Энэ талаар яриагаа эхэлье?

Би багаасаа их урлагт дурладаг, уран зураг зурдаг байсан. Намайг бага байхад дизайнер гэдэг мэргэжил одоогийнх шиг ийм хөгжлийн түвшинд ярихаар байсангүй. Миний аав архитектурч хүн л дээ. Би арван жилд сурч байхдаа тухайн үеийн Политехникийн дээд сургуульд аавыгаа багшилдаг байхад нь оюутнуудтай хамт хичээлд нь сууж хар зураг зурдаг байсан. Мөн гадаад дотоодоос багш нар ирж хичээл заадаг байлаа. Хожмоо тэр нь загварын чиглэлээр явах үндсийг маань тавьсан гэж хэлж болно. Оёж урлах сонирхолтой бүсгүйчүүд их байсны нэг нь манай ээж байсан. Тэр нь надад нөлөөлсөн байх гэж боддог. Тухайн үед гоёл наадам, мөн оюутнуудын дунд хаврын гоёл болдог байсан. Одоо ч эдгээр наадмууд зохиогддог. Тэр наадмуудад амжилттай оролцож байлаа. Түүнчлэн Английн томоохон дизайнерууд төгссөн сургуульд очиж мэргэшил дээшлүүлээд ирсэн.

-Загварын санаагаа хэрхэн олдог вэ?

-Яг энэ тэр гээд хэлэхэд хэцүү, янз бүр л байдаг даа. Ерөнхийдөө бол сэтгэл татам өөр орчин, өөр улс оронд очиход нэг тийм сайхан мэдрэмжийг дагуулж шинэ санаа төрдөг. Загвар зохион бүтээгч гэдэг бол оюуны бүтээл туурвидаг гэсэн үг л дээ. Бид илүү шинэ шинэлэг санаа сэддэг байх шаардлагатай. Дээхнэ үед дизайнер гэж зохион бүтээгч, технологич хүмүүсийг хэлдэг байлаа. Яг дизайнер гээд хэлэх хүмүүс тэр үед цөөхөн байсан байгаа юм.

-Дизайн гэж яг юуг хэлээд байна вэ?

– Дизайныг XX зууны эхэнд үйлвэрлэлтэй холбоотой үүссэн гэж үздэг. Үүнийг урлагийн нэг хэсэг гэж үзээд байна л даа. XIX зууны сүүл үеэс XX зууны эхэн үед үйлдвэрлэл их олноор хөгжсөн байгаа юм. Үйлдвэрлэл хөгжихийн хэрээр ямар нэгэн материал эд юмсыг олноор үйлдвэрлээд эхлэхээр гадаад үзэмжид анхаарал хандуулах нь зүйтэй гэж үзсэн байгаа юм. Ижил бүтээгдэхүүн олноор үйлдвэрлэгдээд ирэхээр гаднах үзэмжээрээ бие биенээсээ ялгарах шаардлага гарсан. Дизайн гэдэг зөвхөн гадаад үзэмж бус техник технологитой хослуулсан цогц бүтээгдэхүүнийг хэлж байна. Зөвхөн хувцас ч биш, бүх зүйл дээр дизайн байдаг. Хүмүүс бүхий л хэрэгцээгээ сонгохдоо гадаад үзэмжийг нэн тэргүүнд анхаардаг. Өнгө үзэмжээсээ гадна орчин цагийн хөгжил дэвшлийг цогцлоосон бүтээлийг маш өндөр дизайнтай бүтээгдэхүүн гэдэг. Одоо цагт дизайн дотроо гоёл чимэглэл /jewel­ry/, хувцас загвар, архетиктур гэх мэт төрөлжиж байна.

-Орчин үед залуус брэнд хувцас загвар хэрэглээг түлхүү хэрэглэхэд анхаарах болсон?

-1960,1970-аад оны үед бидний сайн мэдэх versage, coco chanel, dior гэх мэт брэндийн бүтээгдэхүүнийг 1980-аад оны үеэс авч хэрэглэх нь тогтсон. Дэлхийн загварын ертөнцийн урлагийн түүх Европтой салшгүй холбоотой. Хэрэглэгчдийн хэрэгцээ шаардлагыг баталгаатай найдвартай, чанарлаг, сонирхолтой эдээр хангаж олон танигдсан нь брэнд болж чадна гэж боддог. Тиймээс байх ёстой, хэрэглэх ёстой соёлын нэг хэсэг. Парис, Милан, Нью-Йорк Лондон гэх орнууд загварын чиг хандлагыг “fashion week”-ээр гаргадаг. Түүнийг урлагийн хамгийн гол хүмүүс нь үздэг. Шууд тайзан дээр гарч байгаа хувцас мода болохгүй. Үйлдвэрлэлд нэвтрүүлнэ. Тухайн загвар дээр танаж хасна, нэмнэ гэх зүйлүүд ордог. Хоёр гурван сарын үйлдвэрийн процессийг дамжсаны үндсэн дээрээс хүмүүсийн хэрэглээнд гардаг. Дизайнерууд “мода”-ыг бий болгодог. Орчин үеийн хүмүүс аялдаг болсон. Үүнд дизайнерууд аялалд авч явахад хялбар, загварлаг, материал нь үрчийдэггүй байнга индүүдээд байх шаардлагагүй аялалд зориулсан загвартай, овор хэмжээ багатай коллекци гаргадаг болсон.

-Дэлхийн загварын чиг хандлага одоо юун дээр төвлөрч байна вэ? Трэнд гэх ойлголт сүүлийн үед бий боллоо л доо. Хүмүүс трэнд хөөнө гэж яриад байдаг?

-Трэнд гэдгийг бид монголоор мода гэж ярьдаг. Трэнд гэдэг нь хэлбэрийн өөрчлөлт. Яагаад гэхээр хэлбэрүүд нь л өөрчлөгдөөд байгаа юм. Нөгөө талаас өнөө цаг үед орчин тогтнож байгаа хамгийн түгээмэл хэлбэрийг мода гэх юм. Одоо бол намар, өвлийн улиралд голлож байгаа чиг хандлагыг бид мода гээд байдаг. Дэлхийн томоохон дизайнерууд жилд хоёроос дөрвөн удаа хавар, зун, намар өвлийн шоу хийдэг. Одоо 2019 оны хавар зуны загварын чиг хандлагыг гаргана. Дандаа ирээдүйн улирлыг төлөвлөж загвар гаргана гэсэн үг. Загварыг урьдчилж гаргаад хэсэг хугацааны дараа боловсруулалт үйлдвэрлүүлэлтэд оруулж энгийн хүмүүсийн хэрэгцээнд орж, хэв маяг нь хүмүүст хүрээд олноороо хэрэглэх нь мода юм.

-Энэ намар, өвлийн загварын чиг хандлага болоод хувцсанд ямар өнгө ноёрхож байна вэ?

– Энэ өвлийн хувьд дулаан өнгөнүүд, дагнаасууд тодорч байна. Өвлийн улирлын 2018-2019 оны хувцас загварт хээ угалз ихтэй загварын чиг хандлага их байгаа. Сэрүүний улирал ирж байгаатай холбогдуулан арьс үс моданд ордог. Барын эрээн маш том трэнд болж байна. Мөн могой, матрын арьсан жакетууд загварын нэгээхэн хандлага болж байна. Ирвэсийн хар хэсгийг эсрэгээр нь буюу ягаан, шар, ногооноор хийх чиг хандлага ажиглагдаж байгаа. Хувцасанд хослолын хоёр загварын чиг хандлага байна. Тэр чигээрээ нэг материалаар хослуулж өмсөх эсвэл доторх хувцас, пальто, хүрэм, цүнх, гутал, бүгд нэг хээтэй байх жишээтэй. Гутал, цүнх нь арьс байсан ч хээ хуар нь бүгд ижилхэн байхаар орж ирж байна. Мөн энэ өвөл гутланд анхаарал их өгч байна. Гуталны өнгө тод загварын шар, цэнхэр, эрээн гэх мэт. Урд нь гутал цүнх бараан байсан бол одоо эсрэгээрээ болж байна л даа. Богцон цүнхүүд модаонд орж байгаа. Мөн гадуур хувцасанд овор хэмжээ ихтэй юм шиг харагдахаар байцаа шиг олон давхар хувцасласан чиг хандлага давамгайлж байна. Куртик өмсөөд дээр нь шуб өмсөх ч юмуу, пальтоны дотор өдөн желетик өмсөх гэх мэт. Байцаа шиг олон давхар хувцаслах нь энэ намар, өвлийн трэнд болж байна.

-Өвлийн улиралд дулаахан хэрнээ дэгжин харагдах ямар санаанууд байна вэ?

-Өвлийн улиралд бид хар бараан өнгийн хувцас ихэвчлэн сонгодог. Тэгвэл үүний оронд гэгээлэг өнгийг сонгох хэрэгтэй. Өвлийн хувцсыг аккессоур, ороолтоор сонирхолтой болгож болно. Мөн энэ өвлийн трэнд болоод байгаа мода бол байцаа шиг олон давхар хувцаслаж болно. Аливаа улс орны хөгжил хүмүүсийн хувцаслалтаар дүгнэгддэг. Хувцас хувь хүнийг илэрхийлдэг маш чухал элемент. Хувцас дизайн урлагийн салбар болтлоо хөгжчихөөд байна. Загварлаг байна гэдэг маш үнэтэй зүйлийг хэрэглэх ёстой гэсэн үг биш л дээ. Өөрийн сонголтоо зөв хийж тохируулж өмсөх хэрэгтэй.

-Оффист ажилладаг хүмүүсийн хувьд шинэ содон загвар орж ирж байгаа юу?

-Оффис хувцаслалтын хувьд хувцасаа өдөр бүр солих бус акксесоруудаа солих болж байна. Үүнд бүс, энгэрийн зүүлт, алчуур, ороолтнууд багтаж байгаа. Иж бүрдэл болгож өмсөх шийдлүүд гаргаж болно.

-Намар, өвлийн гэлтгүй хувцас сонголтод та ямар зөвлөмж өгөх вэ?

-Орчин үед хувцас бол ямар ч ажил төрөл эрхэлж, албан тушаал хашдагаас үл хамааран тэр хүнийг илэрхийлэх чухал хүчин зүйл, үзүүлэлтийн нэг болсон. Ажил мэргэжлээсээ шалтгаалан өөр өөр хэв загварын хувцсыг сонгох нь бий. Гэхдээ бүх хүнд хамааралтай нэг дүрэм бол “Мода”-ыг бүү сохроор дага гэсэн дүрэм. Манайхан хэт туйлшрамтгай юм шиг санагддаг. Нэг цүнх эсвэл нэг гутланд тэр чигээрээ хошуурдаг. Гэтэл өөрийн албан тушаал, нас хүйстэйгээ харгалзаж үзэх хэрэгтэй. Бүр цаашилбал биеийн галбир, үсний өнгө, арьсны өнгөндөө тохируулах хэрэгтэй. Нүдний өнгө хүртэл хувцас сонголтод нөлөөлдөг гэвэл бүү гайхаарай. Өөрийн давуу тал болсон хэсгээ тодотгож, сул талаа нуун далдлахаар алтан дундажийг баримтлан сонгох нь хамгийн зөв сонголт байх болно гэж хэлмээр байна.


Categories
мэдээ энтертаймент-ертөнц

​Өнөөдөр театрын төрсөн өдөр

Өнөөдөр Улсын драмын эрдмийн театрын 87 жилийн ой тохиож байна. 1931 оны 11-р сарын 12-ны энэ өдөр МУ-ын засгийн газрын хэрэг эрхлэх товчооны 50-р тогтоол гарч “УЛСЫН ТӨВ ТЕАТР” байгуулагдсанаар Сүхбаатарын болон Хөдөлмөрын гавьяаны улаан тугийн одонт Д.Нацагдоржийн нэрэмжит мэргэжлийн урлагийн ууган байгууллага “УЛСЫН ДРАМЫН ЭРДМИЙН ТЕАТР-“ын үндэс суурь тавигдсан түүхтэй.

Орчин цагийн мэргэжлийн урлагийн анхдагч байгууллага Улсын драмын эрдмийн театр үүсэн байгуулагдсан цагаасаа эхлэн түүхэн хөгжлийнхөө 87 жилийн туршид улс эх орныхоо эрх чөлөө тусгаар тогтнолоо хамгаалах их тэмцлийн манлайд байж ардчилал тэгш эрх чөлөөт амьдралыг цогцлоон байгуулах бүхий л үеийн туршид нийгмийн амьдралын тод илэрхийлэл байж, хүн ардаа соён гэгээрэл өөд хөтөлсөөр ирсэн. Тус театрын тайзнаа дэлхийн сонгодог, үндэсний орчин үеийн болон хүүхдийн олон зуун бүтээлийг авьяаслаг уран бүтээлчид бүтээн туурвиж, үзэгч олны хүртээл болгож ирсэн. Өдгөө ч шилдэг бүтээлүүдээр урын сангаа баяжуулсаар байна. Дэлхийн сонгодог болон үндэсний жүжгийн өдрүүд, орчин үеийн хүүхдийн жүжгийн өдрүүд, орон нутгийн аялан тоглолт, хот орчмын аялан тоглолтын хүрээнд 200 гаруй удаагийн тоглолтоор 80000 гаруй үзэгчдэд драмын урлагыг түгээсээр байна.

Театр гэдэг хүмүүний оюун санааны хөтөч нь байж, зүрх сэтгэл дотоод мөн чанараа нээн таних мэдрэмж, амьдрал хийгээд оршин буй цаг хугацаа нийгмээ тольдон харах боломж бололцоог өгч байдаг хамгийн үнэнч шударга, мэргэн зөвлөгч оюун санаа зүрх сэтгэлийн ариун сүм болсон орон зай билээ.

Д.Нацагдоржийн нэрэмжит Улсын Драмын Эрдмийн Театр 2018-2019 оны Үзвэрийн жилийн нээлтээ энэ сарын 15-нд Америкийн алдарт зохиолч К.Людвигийн “ОДДЫН ӨВЧИН” инээдмийн жүжгээр нээж, театрын урлагийг шимтэн сонирхож, хайрлан биширдэг үзэгчиддээ хайр, ухаарал, инээд баясал бэлэглэхэд бэлэн болоод байна.

Өнөөдөр УДЭТ-ын “төрсөн өдөр”

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

​Б.Батхүү: Иргэд эрүүл, эмийн үлдэгдэлгүй, чанарын шаардлага хангасан, мах худалдан авах боломжтой боллоо

ХХААХҮЯ-ны Хөнгөн үйлдвэрийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Батхүүтэй ярилцлаа

– Иргэд хүнсэндээ хаанахын ямар мах хэрэглэж байгаагаа мэдэх боломжтой баар кодтой мах зах зээлд нийлүүлэгдээд эхэллээ. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юу.

– Манай улс жилд нийтдээ 15 сая мал нядалдаг ба түүний 10 гаруйхан хувийг нь үйлдвэрийн аргаар нядалж, үлдсэнийг нь гар аргаар нядлаад иргэдийн ширээнд хүргэж байна. Гар аргын нядалгаа нь хэзээ ямар тариа хийсэн, эмийн үлдэгдэлтэй эсэх, гарал үүсэл нь баталгаагүй, эрүүл эсэх нь тодорхой бус малыг эрүүл ахуйн шаардлага хангахгүй бойны газарт нядлах байдлаар хийгддэг. Нядалгаанаас лангуунд хүртлээ янз бүрийн машинд ачигдаж бохирдон эрүүл ахуйн шаардлага хангахгүй замаар таны ширээнд хүрч байгаа. ДЭМБ-ийн судалгаанд Монголчуудын элэг ходоодны өвчлөлөөр дэлхийд дээгүүрт явж байгаа нь их бага хэмжээгээр үүнээс үүдэлтэй.

2017 оны 12 сард Мал амьтны эрүүл мэндийн тухай хууль, малын генетик нөөцын тухай хууль гээд хоёр том хууль батлуулсан. Мөн “Үйлдвэржилт 21:100” үндэсний хөтөлбөрийг өнгөрсөн хоёрдугаар сард батлуулан хэрэгжүүлж байна. Эдгээр хуулиуд болон үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд түүхий эд бэлтгэн нийлүүлэлтийн тогтолцоог бий болгохоор тусгасны дагуу “Малын гаралтайтүүхий эдийн нэмүү өртгийн сүлжээ мөшгих тогтолцооны загвар арга хэмжээ”-г зохион байгуулж байгаа юм. Хэрэглэгчийн ширээн дээр гарал үүслийн баталгаатай, эмийн үлдэгдэлгүй, чанартай махыг хүргэж өгч байна гэсэн үг. Мөн арьс ширний нядалгааны үеийн болон нядалгааны дараах гэмтлийг бууруулах зорилготой. Швейцарын хөгжлийн агентлагийн Ногоон алт, малын эрүүл мэнд төсөл, НҮБ-ийн Secim2 хэмээх төслүүдтэй хамтран энэхүү мөшгих тогтолцооны арга хэмжээг хэрэгжүүлж байгаа. Блокчейн технологийг ашиглан нэмүү өртгийн сүлжээг хөгжүүлэх программыг Ногоон алт төслийнхөн хөгжүүлж Мал эмнэлгийн ерөнхий газарт хүлээлгэж өгсөн. Энэ программын тусламжтайгаар мөшгих тогтолцоогоо хэрэгжүүлэх боломжтой болж байна. Өнөөдөр бид хүнсэндээ баталгаатай чанартай мах хэрэглэж байгаа эсэх нь их эргэлзээтэй юм нууц биш. Харин өнөөдрөөс эхлээд хэрэглэгч худалдаж авах махан дахь бар кодыг гар утсан дээрээсээ тусгай апплейкшн уншуулаад аль аймаг, сум, багаас ирсэн мах болохыг таних боломжтой болж байна. Хэзээ аль үйлдвэрт нядлагдсан тухай мэдээлэл хүртэл тодорхой харагдана. Ингэснээр хэрэглэгчийн ширээн дээр эрсдэлгүй мах хүргэгдэх нөхцөл бололцоотой боллоо. Энэхүү загвар арга хэмжээний хүрээнд Мах маркет, Баяндэлгэр хүнс, Дархан Мийт Фүүд зэрэг стандарт шаардлага хангасан махны үйлдвэрүүд, малчдын хоршоод, И-Март, Лавай зах гэх мэт борлуулалтын сувгуудыг хамруулан 45 хоногийн хугацаанд ажиллуулж туршиж үзэж байна. Энэ хугацаанд тулгарах асуудлуудыг олж илрүүлэн, шийдвэрлэх ба ирэх оны нэгдүгээр сарын нэгнээс тогтолцоогоо улс даяар хэрэгжүүлэх зорилготой байгаа.

-Мах махан бүтээгдэхүүнээс гадна арьс ширэн түүхий эдийн чанарыг сайжруулах боломжтой гэлээ?

-Өнөөдөр манайд түүхий эдийн бэлтгэн нийлүүлэлтийн тогтолцоо алдагдчихсан учраас түүхий эд маань үнэ цэнэгүй болсон байна. Хуучин социализмын үед арьс ширний бэлтгэн нийлүүлэлтийн тогтолцоо сайн байсан болохоор түүхий эдийн 70 хувь нь нэгдүгээр зэргийн арьс бэлтгэж авдаг байсан. Одоо бид нийт нядалгааны 90 хувийг гар аргаар хийж байгаа учраас арьс ширний нядалгааны үеийн гэмтэл 70 хувь болчихоод байна. Дээр нь амьдын гэмтэл 60 гаруй хувьтай. Амьдын үеийн гэмтэлд хачиг, хувалз, гуур гэх мэтийн шимэгчээс үүдэлтэй арьсны гэмтэл 60 гаруй хувийг эзэлж байна. Мөн малчид бэлчээрээ буруу сонгосноос болж шивээний гэмтэл маш их байгаа юм. Мөн хүмүүс нядалсан хониныхоо арьсанд өлөнг нь боож өгөөд явуулчихдаг. Ингэснээр замдаа үйлдвэрт ирэх хүртлээ ялзрах, нугарч хугарах байдлаа гэмтэж ирдэг. Арьс шир боловсруулах үйлдвэрт ирсэн гэмтэлтэй арьс шир маань сайн бүтээгдэхүүн болох боломжгүй. Ингээд арьс ширэн бүтээгдэхүүнээ борлуулж экспортлох боломжгүй үйлдвэрүүд ашигтай ажиллаж чадахгүй болж байна. Түүхий эд бэлтгэн нийлүүлэлтийн тогтолцооны загвар арга хэмжээ маань дан ганц махны ашиг шимийн асуудал бус арьс ширэн түүхий эдийн чанарыг дээшлүүлэх боломжтой арга хэмжээ болж байна.

-Чанарын шаардлага хангасан мах иргэдэд зах зээлээс өндөр үнэтэй хүрэх үү? Одоогоор хаагуур худалдаалагдаж байна?

-Манай туршилтын арилжаа И-Март, Лавай захуудаар хийгдэж байгаа. Лавай захын арилжааны үнэ захын үнэтэй адилхан. Үний тухай асуудал бол зах зээлийн хуулиараа зохицуулагдаж явах нь тодорхой. Их өндөр үнэтэй бол хэрэглэгч худалдаж авахгүй биздээ? Тогтолцооны хувьд малчдад болоод бүх оролцох аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд маркетингийн том үр ашгийг бий болгох, өрсөлдөх чадварыг сайжруулах боломжтой. Үр ашиг дээшлэнэ гэхээр махыг үнэд оруулна гэсэн үг биш. Зорилтот зах зээлдээ ямар үнээр хүрдэг тэр хэвээр хүрнэ гэж харж байна. Стандарт шаардлага хангасан нядалгааны үйлдвэр гэдэг өөрөө маш том бүтэц ажилладаг. Энэ утгаараа махны өртөг нэмэгдэж таарна. Гэхдээ ченжүүдийн ашиг үйлдвэрлүү шилжих учраас эцсийн хэрэглэгчдэд үнийн хүндрэл бага мэдрэгдэх байх гэж найдаж байна. Өнөөдөр Хүчин шонхор, Нарантуул гэх мэт захуудаар махны бөөний худалдаа явагдаж байгаа. Тэд эрүүл ахуйн шаардлага хангасан нөхцөлд манай арга хэмжээнд нэгдэхэд нээлттэй. Монголд 52 махны үйлдвэр үйлдвэр байгаагаас одоогоор долоон махны үйлдвэр хамтарч ажиллахаар болсон.

Хүний оролцоотойгоор махан дээр бохирдол үүсэж болзошгүй тул аль болохоор нэмүү өртгийн сүлжээний бүхий л оролцогчдын эрсдлийг бууруулж хэрэглэгчийн ширээн дээр эрүүл хүнс тавигдах нь чухал. Иймээс ложистик дээр мөн анхаарал хандуулж байгаа. Махны үйлдвэрт нядлагдсан эрүүл махыг эрүүл ахуйн шаардлага хангасан чигээр нь дэлгүүрт аваачиж өгөх ёстой. Тэгэхээр махны үйлдвэрээс дэлгүүрт түгээлт хийх машин нь мөн зориулалтын автомашин байх шаардлагатай ба түгээлтэнд гарахдаа үйлдвэрээс лацдаж эрсдлийг бууруулна. Хүлээж авч худалдааны байгууллага лацыг нь шалгаад авна. Бидний одоогийн хэрэглэж байгаа мах үүнээс илүү шат дамжлага дамжиж байгаа ба тэр хэрээр өртөг нэмэгддэг. Дэлгүүрийн ширээн дээр баталгаатай, баталгаагүй хоёр мах байвал альныг сонгох вэ. Мэдээж баталгаатайг нь сонгоно. Махны үнэ өндөр хөөсрөхгүй гэж бодож байна.

-Гадаадад мах махан бүтээгдэхүүн экспортлох боломж нэмэгдэх үү?

-Манай махны экспортод тулгамдсан нэг томоохон асуудал бол гарал үүсэл, эрүүл ахуйн баталгаа байдаг. Хорио цээрийн хатуу бодлогыг экспортлох орнууд маань хэрэгжүүлдэг. Бид энэхүү мөшгөх тогтолцоог нэвтрүүлснээр махны үйлдвэрүүдэд маш том боломж үүсч байгаа хэрэг юм. Эрүүл, эмийн үлдэгдэлгүй малыг малын эмч үзэж баталгаажуулсныг үржил бүртгэлийн мэргэжилтэн бүртгэж ээмэгжүүлнэ. Ээмэгтэй мал махны үйлдвэрт орж ирэх ба ээмэгний мэдээлэл бар код болж хэвлэгдэн махан дээр наагдаад худалдааны байгууллагуудад очно. Гэмтэлгүй арьс шир нь гүн боловсруулах үйлдвэрт нийлүүлэгдэнэ. Ингэснээр экспортод мэдэгдэхүйц нөлөөлнө гэж харж байна. Өнөөдөр махны экспортын хэмжээ нэмэгдсэн ч экспортын үр ашиг хангалттай биш байна. Гадны худалдан авагчид малчдаас мал худалдаж аваад махны үйлдвэрт нядалгааны хөлсийг нь төлж нядлуулж аваад өөрийн орондоо өндөр үнээр худалдаж ашиг хүртэж байна. Зүй нь махны үйлдвэрүүд өөрсдөө гадны зах зээлээс өндөр үр ашгаа хүртэх юм. Бидний зохион байгуулж буй энэ арга хэмжээ маань зөвхөн мах, арьс ширний асуудлыг шийдээд зогсохгүй маш олон талын үр ашгийг бий болгож байгаагаараа онцлог юм.

-Манай уншигчдад чухал мэдээлэл хуваалцсанд баярлалаа.

-Баярлалаа

Categories
мэдээ энтертаймент-ертөнц

“Говийн 5 гайхамшиг” цувралаар говийн байгаль, зэрлэг амьтдыг таниулна

“Хүрээлэн” төслийн баг дэлхийд сурталчлах зорилготой “Говийн таван гайхамшиг” тусгай нэвтрүүлэг хийх гэж буй талаар мэдээлэв.

Говийн бүсийн нутаг нь ховор төрлийн амьтад, байгалийн үзэсгэлэнт содон тогтоц, дэлхийд гайхагдах түүх дурсгалын олдвортой, Монгол орны газар нутгийн багагүй хэсгийг эзэлдэг. Монгол орны гайхамшигт онцлогуудыг дэлхийд таниулах зорилготой уг нэвтрүүлгийн төслийг “Энержи Ресурс” ХХК болон “Хүрээлэн” төслийн баг хамтран хэрэгжүүлэх аж.

Төслийн удирдагч У.Ганбаяр, “Говийн бүс нутагт үйл ажиллагаа явуулдаг уул уурхайн “Энержи Ресурс” ХХК үзэгчдэд говийн тухай, байгаль хамгааллын чиглэлээр мэдлэг олгох зорилготой нэвтрүүлэг хийх саналыг манай төслийн баг хүлээн авч хамтран ажиллахаар болсон. Төслийн хүрээнд Говь нутагт амьдардаг хөхтөн амьтад, нүүдлийн үеэрээ дамжин өнгөрдөг жигүүртэн шувууд, түүх дурсгал, археологийн олдвор, байгалийн үзэсгэлэнт тогтоц, үзэгдэл, ус ургамал гэсэн сэдвээр цуврал нэвтрүүлэг бэлдэх бөгөөд сонирхолтой, хүртээмжтэй болгох үүднээс 5 өөр салбарын олны танил урлаг спортынхноор хөтлүүлэхээр болсон.

Тусгай нэвтрүүлгийг “Никитон” хамтлагийн дуучин Б.Батчулуун, шог зураач С.Цогтбаяр, уулсын спортын мастер Б.Гангаамаа, Зохиолч Г.Аюурзана, жүжигчин Т.Бархүү нар хөтлөх аж.

“Говийн таван гайхамшиг” төслөөр 5 цуврал нэвтрүүлэг телевизүүдээр бөгөөд контент тус бүр 30 минут үргэлжилнэ. Хэдийгээр энэ богинохон хугацаа ч уран бүтээлчид бидний хувьд цаг уурын хүнд хэцүү нөхцөлтэй тулгарч, олон хүний нөр их хүч хөдөлмөр шингэсэн” гэв.

Жүжигчин, продюссер СТА Т.Бархүү, “Байгалийн амьд ертөнцийн цуврал нэвтрүүлэг бүтээдэг “Хүрээлэн” төслийн багтай хамтран ажиллах болсондоо таатай байна. Телевиз үзэгчид, хүүхэд, залуустай хамтдаа говийн гайхамшигт байгаль, амьтан ургамлыг танин мэдэхээр боллоо. Хөтлөгчид нэвтрүүлгийнхээ сэдвийг хуваарилаж аваагүй байна. Миний хувьд дархан цаазтай амьтад мазаалай, ирвэсийг амьдаар харж тэдний амьдрах орчныг нарийн судлахыг хүсч байна” гэв.

“Хүрээлэн” төслийн баг Монголын говийн онгон дагшин байгаль, зэрлэг ан амьтадын талаар үзэгч түмэндээ хүргэхээс гадна дэлхийд сурталчлах зорилготой учир контентыг агуулгын өндөр түвшинд чанартай хийхээр гэрэл зураг, дүрс бичлэгийн техник хэрэгслээ бүрэн бүрэн шинэчлэх аж. Нэвтрүүлэг ирэх оны хавраас эхлэн МҮОНТВ, Монгол HD, Боловсрол, NTV зэрэг телевизээр олны хүртээл болгоно.

Дашрамд дурдахад Энержи ресурс ХХК Говийн бүс нутагт үйл ажиллагаа явуулаад 10 жилийн ойтойгоо золгоод байгаа юм. Ойн хүрээнд уг төслийг санаачилжээ. Харин “Хүрээлэн” төсөл нь 5 жилийн турш Монгол орны байгаль, зэрлэг амьтдын тухай 100 шахам дугаар нэвтрүүлэг бэлтгэж үзэгчдэд хүргэсэн юм.

Categories
мэдээ цаг-үе

Р.Амарбаясгалан: Харвалтаар эмчлүүлж буй хүмүүсийн дийлэнх нь цусны даралт ихсэлт, чихрийн шижингээс болсон байдаг

Тархины харвалттай тэмцэх дэлхийн өдөр аравдугаар сарын 29-нд буюу өчигдөр тохиолоо. Монгол Улс арав дахь жилдээ энэ өдрийг НҮБ-аас гаргасан “Харвалт биднийг сөхрүүлсэн ч бид босч чадна” уриан дор тэмдэглэн өнгөрүүлж байна. Энэ талаар Монголын харвалт судлалын нийгэмлэгийн тэргүүн доктор, профессор, зөвлөх эмч Р.Амарбаясгалантай ярилцлаа.

-Манай улс дэлхийд цусны харвалтаараа дээгүүрт орж байна гэлээ. Цусны харвалт ямар шалтгаанаас үүсдэг юм бэ?

-Монголын харвалт судлалын нийгэмлэг эрүүл мэндийн байгууллагуудтай хамтран дэлхийн харвалтын өдрөөр “Харвалт биднийг сөхрүүлэвч бид дахин босч чадна” гэсэн уриатай аян зохион байгуулж байна. Манай улс харвалтаар дэлхийд тэргүүлж байгааг ДЭМБ-аас анхааруулж байгаа. Жилээс жилд энэ өвчнөөр маш олон хүмүүс амиа алдаж байна. Хамгийн эмзэглэмээр зүйл нь энэ өвчинд нас залуужиж байгаа юм. Засгийн газраас энэ тал дээр дорвитой арга хэмжээ авах хэрэгтэй байна. Халдварт бус өвчний нас баралт халдварт өвчнийхөөс илүү байна. Тэр дундаа харвалтаар нас барж байгаа хүмүүсийн тоо сүрьеэ, ДОХ, хавдар, авто замын ослоор амиа алдаж байгаа хүмүүсээс давж байгааг ДЭМБ-аас мэдээлсэн. Бид өөх тостой хоол их иддэг, давстай цай уудаг, хөдөлгөөний дутагдлаас шалтгаалсан илүүдэл жинтэй байна. Архи ууж, тамхи татдаг хүмүүсийн тоо жилээс жилд нэмэгдсээр байна. Эдгээр нь бүгд харвалтад хүргэх гол шалтгаанууд юм. Эдгээр буруу хэвшлээ засахгүй бол харвалтад өртөх магадлал ихсээд байна гэсэн үг. Цусан дахь өөх тос их байвал судас хатуурч эцэстээ харвалтад хүргэдэг. Харвалтаар эмчлүүлж буй хүмүүсийн дийлэнх нь цусны даралт ихсэлт, чихрийн шижингээс болсон байдаг. Цусны даралтаа бууруулж, жингээ барьж, чихрийн шижинд өртөхгүй бол эрүүл байна. Чихрийн шижинтэй хүн өндөр даралттай байдаг. Хэзээд ч харвах аюултай.

-Харвалт юунаас болж залуужиж байна вэ?

-Харвалт залуужиж байгаа олон шалтгаан бий. Хүний биеийн суурь эрүүл мэндийн байдалтай холбоотой. Мөн удамших, судасны өөрчлөлтөөс шалтгаалдаг. Хүний бие организм буруу амьдралын хэв маягтайгаа байгаад байвал тэрхүү организм тэсч чадахгүй болсноор харвалт өгч байна гэсэн үг. Манай хүн амын 54,4 хувь нь илүүдэл жинтэй. Ялангуяа эмэгтэйчүүд ихэнх хувийг нь эзэлж байна. 25-64 насны хүмүүсийн 6,9 нь диабиттай байна гэсэн судалгаа гарсан. Хүмүүс эргэн тойрных нь аль нэгэн хүн цус харваагүй л бол энэ талаар тийм сайн мэддэггүй. Тиймээс бид жил болгон ярьж, сануулах хэрэгтэй болдог. Хүн харвалтаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд бага залуугаасаа анхаарлаа хандуулах ёстой. Хүүхдийг эрүүл өсгөж, зөв хэвшилд сургах нь хамгийн түрүүнд анхаарах зүйл. Жишээ нь, өөх тостой хоол идээд байвал хүний цус өтгөрч, судас бөглөрөх аюултай. Тамхи татдаг хүмүүс толгой дараалан тархины судасны бөглөөс болдог. Архи уудаг хүн судас хагарах харвалтад заавал өртдөг.

-Харвалтаас яаж урьдчилан сэргийлэх вэ?

-Бид ямар нэгэн өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхдээ хойрго ханддаг. Хүндрүүлсний дараа эмнэлгийн байгууллагад очдог. Харвалтаас урьдчилан сэргийлэх бүрэн боломжтой. Бидний хувьд өөх тосоо багасгах, идэвхтэй хөдөлгөөнтэй байх, стрессээ зөв тайлах, архи тамхины буруу хэрэглээгээ багасгах хэрэгтэй.

-Тал, бүтэн харвана гэж яриад байдаг?

-Харвалт бол хүнд өвчин. Статистик тоо мэдээллээс харахад 100 хүн харвахад 25 нь газар дээрээ нас бардаг. Харин 25 нь эхний хоёр сар, нэг жилийн дотор давтан харваж нас бардаг байна. 50 хувь нь тахир дутуу болж амьдралынхаа туршид амьдрах чадвараа алддаг гэх мэдээлэл бий.

-Бүрэн эдгэрдэг үү?

-Харвалт үүссэн ч эмчлэгддэг өвчин. Гэхдээ эмчлэгдэхийн тулд маш олон хүчин зүйлээс хамаардаг. Харвасан тохиолдолд гурван цагийн дотор эмнэлэгт ирсэн байх шаардлагатай. Мөн харвалтын тасагт эмчлэгдэх ёстой. Гэтэл энэ тасаг улсын гуравдугаар төв эмнэлэгт л ганцхан байдаг. Гуравдугаар төв эмнэлгийн ачаалал их байдгаас хүн болгонд хүрч үйлчилж чаддаггүй. Мөн харвасан хүмүүс тэр болгон гурван цагийн дотор багтаж ирдэггүй. Тиймээс манай харвалтын тасгийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Мэргэжлийн баг бүрэлдэхүүн ажиллах ёстой. Бүхэл бүтэн харвалтын систем хэрэгтэй байна. Харваад гурван цаг өнгөрөхөд тархи өөрөө үхжиж эхэлдэг учраас эмчилгээ тус болох нь бага байдаг. Манайд харвалтын дараа нөхөн сэргээх эмчилгээ бараг л хийгддэггүй. Жирийн тасагт эмчилгээ хийгээд ар гэрт нь гаргадаг.

-Харвасан тохиолдолд гэрийн нөхцөлд хурдан шуурхай ямар арга хэмжээ авах вэ?

-Хүн бүрт эрүүл мэндийн мэдлэгийг хүүхэд ахуйгаас нь суулгах хэрэгтэй байна. Харвалт өгөхийн өмнө хэдэн шинж тэмдэг илэрдэг. Бид “Таван Ха” шинж гэж нэрлэдэг. Тухайн хүний хацар унжих, хараанд өөрчлөлт орох, хэл яриа ээрэх, хөл гар сулраад ирвэл хурдан түргэн тусламж дуудах хэрэгтэй. Эдгээр шинж тэмдэг илэрсэн тохиолдолд цагийг нь сайн мэдэж байх ёстой. Хүний биеийн байдлаас шалтгаалж хажуу тийш нь харуулж хэвтүүлэх, тайвшруулах, даралтыг нь үзэх, даралтны эм уулгаж болно.

-Өвлийн улиралд малгай өмсөхгүй явах нь тархинд өөрчлөлт өгдөг үү?

-Хүйтний улиралд малгай өмсөхгүй байх нь буруу. Энэ үед хүзүү гавлын булчингууд чангарч, cудсууд агшиж эхэлдэг. Байнга толгой тархинаасаа даарвал судас нарийсдаг. Толгой өвддөг, юм мартдаг болдог. Мөн хоолойн ангинн, янз бүрийн харшил, шүдний өвчлөлүүд нь дандаа холбогч эдийг гэмтээж байдаг. Ингэснээр судасны ханыг гэмтээж амархан хагарахад хүргэдэг.

-Нэмэлт бүтээгдэхүүн хэрэглэхээр цусанд өөрчлөлт ордог гэлээ?

-Эмэгтэйчүүд сүүлийн үед турах зорилгоор маш их нэмэлт бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг болсон. Хэрэглэж байгаа бүтээгдэхүүнийхээ найрлагад юу байгааг мэддэггүй. Эмчээс зөвлөгөө авахгүй дур мэдэн хэрэглэдэг. Энэ нь цусандах өөх тосны бодисын солилцоонд нөлөөлдөг. Мөн залуучууд булчингаа хөгжүүлэхийн тулд хэт өндөр тунгаар уураг, нэмэлт бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг. Үүнээс болж харвалт өгч манайд ирж байсан. Эдгээр зүйлс эрсдэл их дагуулдгийг мэдэхгүй байна.

-Хөдөө орон нутгийн хүмүүс харваад очиход харьяа биш гээд эмнэлгүүд хүлээж авдаггүй. Харвасан хүн цаг алдахгүй байх ёстой гэдэг. Шууд хүлээгээд авчихаж болдоггүй юмуу?

-Хөдөө орон нутгийн хүмүүс нэгдүгээр эмнэлэг дээр цаг алдалгүй очсон тохиолдолд буцаахгүй. Гуравдугаар эмнэлэгт ч очих боломжтой.

-Харвалтаас өөр санаа зовоож буй мэдрэлийн ямар өвчлөл байна вэ?

-Олон өвчин бий. Хамгийн түгээмэл тохиолддог нь вирусийн гаралтай өвчлөл. Хавар, намар ханиад томуу дэгддэг. Энэ үед улаанбурхан, салхин цэцэг болон янз бүрийн ханиадны вирус тархдаг. Эдгээр вирус явсаар байгаад мэдрэлд халдварладаг. Ингэснээр тархи нь саажих, ухаангүй болох, нугасанд өвчний голомт үүсэж, биеийн доод хэсэг нь мэдээгүй болох, нүүр саажих гээд олон эмгэг тохиолдоно. Мөн мэдрэл, сэтгэц хоёрын дунд талын невроз гэж эмгэг нэмэгдэх хандлагатай байгаа. Энэ нь сэтгэл санаанд нөлөөлдөг эмгэг юм. Эмч нар тухайн хүнийг үзэж, шинжилгээнд хамруулахад ямар ч өвчин зовиур илэрдэггүй. Тэгсэн хэрнээ бие нь байнга өвдөж байдаг. Энэ бол нийгмийн байдал, стресстэй холбоотой эмгэг.

-Харваад очиход компьютер томографикийн мөнгө гэж авдаг?

-Улсын гуравдугаар төв эмнэлгээс бусад эмнэлэгт томографикт мөнгөө төлж орно.

-Даралт багасах нь харвалтанд бас нөлөөлдөг үү?

-Даралт унахад тархинд бөглөрөл үүсдэг. Тархины шигдээс, зүрхний шигдээс үүсгэдэг. Харвалтад нөлөөлөх тал бий.

-Харвалттай тэмцэх өдрөөр ямар арга хэмжээ зохиогдож байна?

-Манайх орон даяар энэ өдрийг тэмдэглэн өнгөрүүлж байна. Энэ сарын 29-нд бид хүмүүст харвалтын талаар мэдээ мэдээлэл олгох сургалт хийж улсын нэг, хоёр, гуравдугаар эмнэлэгт бид өдөрлөг зохион байгууллаа. Өдөрлөгт хүрэлцэн ирсэн хүмүүс үнэ төлбөргүй мэдрэлийн эмчид үзүүлж зөвлөгөө авсан. Мөн эмийн байгууллагууд өөрсдийн харвалтын талаарх эм бэлдмэлээ танилцуулсан юм.


Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Утаанаас уушгиа хэрхэн сэргийлэх вэ

Утааны улиралд өвчнөөс сэргийлэхийн тулд өглөө, оройд, мөн дулаан гэрээс гарахдаа амны хаалт зүүх хэрэгтэй. Учир нь өглөө, оройд агаарын бохирдол хамгийн их байдаг. Дулаан газраас гарч гэнэт хүйтэн, хортой агаар амьсгалахад амьсгалын замыг цочроож улмаар астма өвчин үүсэх нөхцөл бүрддэг. Энгийн материалаар хийсэн амны хаалт нь агаар бохирдуулагч хийнээс бүрэн хамгаалдаггүй учир нанотехнологиор хийсэн амны хаалт хэрэглэх нь илүү үр дүнтэй.

Өдөр тутам илчлэг сайтай хоол хүнс хэрэглэх нь дархлааг сайжруулдаг. Илчлэг сайтай хоол хүнсэнд үхэр, адууны мах, аарцтай шөл зэрэг орно. Махнаас гадна эрдэс, аминдэм агуулсан жимс, хүнсний ногоо болоод цагаан идээ багтана. Уламжлалт аргаар бүрсэн тараг өглөө, оройдоо уух нь шим тэжээлтэй. Мөн хоол хүнснээс гадна цэвэр агаарт гарах, ууланд авирах зэрэг нь утаанд хордсон уушгийг эмчилдэг. Гэр орондоо байнга чийгтэй цэвэрлэгээ хийж, төрөл бүрийн цэцэг тарьж ногоон байгууламж бий болгохоос гадна, утаан бүрхүүл тогтсон үед цонхоо онгойлгохгүй байх хэрэгтэй.

Бидний эрүүл мэндэд хортой нөлөө үзүүлдэг хүнд металлууд нь ихэвчлэн 50-80 см өндөрт байдаг. Гэтэл бага насны хүүхдийн хамрын амьсгалах түвшин нэг метрээс доош учраас тэдгээр хүнд металлаар амьсгалдаг байна.

Мөн автомашины яндан нь доор байрладаг учраас эцэг, эхчүүд таваас доош насны хүүхдээ замын хажуугаар дагуулж явахдаа тэвэрч, өөрийнхөө амьсгалын түвшинд авч явах юм бол хүнд металлын өртөлтөөс сэргийлэх боломжтой. Хэн бүхний мэдэх зөвлөгөө ч амьдралдаа дагаж мөрддөг маань хэд бол.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Манайд жилд сүрьеэгийн 4000 шинэ тохиолдол бүртгэгддэг

Монгол Улс сүрьеэгийн өвчлөлийн түвшинээр ДЭМБ-ын Номхон Далайн Баруун Бүсийн 37 орноос өвчлөл өндөртэй долоон орны тоонд орж байна. Тодруулбал, сүрьеэгийн тохиолдлын түвшин нийт халдварт өвчний дотор БЗДХ, Вируст гепатитын дараа гуравдугаарт, харин нас баралтын түвшинээр нэгдүгээрт ордог юм байна. Сүрьеэ өвчин дэлхий дахинаа нийгмийн эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудал болж байна. Сүрьеэгийн тархалтыг бууруулах чиглэлээр УИХ-ын түвшинд “Сүрьеэгүй Монгол” лобби бүлэг байгуулагдан Монгол Улсын Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт сүрьеэ өвчинтэй тэмцэх сэргийлэх талаар цогц арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэн ажиллаж байгаа юм. Тэгвэл өчигдөр Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ивээл дор “Тогтвортой хөгжлийн эрин үед сүрьеэ өвчнийг устгах олон талт хамтын ажиллагаа” чуулганыг зохион байгууллаа.

Энэ үеэр Эрүүл мэндийн сайд Д.Сарангэрэл хэлэхдээ “Сүрьеэ өвчин Монгол Улс төдийгүй дэлхий нийтийн асуудал болж байна. Дэлхийн хүн амын гурваны нэг нь сүрьеэгийн халдвар авсан байгаатай холбогдуулан дэлхий нийт анхааралдаа онцгойлон авах шаардлагатай болж байна. Манай улсын хувьд сүрьеэ өвчнөөр өвчилсөн тохиолдол жилдээ 12 мянган тохиолдол илэрч байгаа. Үүний 10 хувь нь хүүхэд. Сүрьеэтэй хүмүүст эмчилгээнээс гадна халамж чухал. Группт ордог хөдөлмөрийн чадвараа алддаг учраас халамжийн сангаас жил бүр нэг тэрбум төгрөгийг төсөвлөн олгож байгаа. Сүрьеэ өвчний эмчилгээний өртөг өндөр, удаан хугацааны эмчилгээ шаарддаг учраас энэ чиглэлийн санхүүжилтийг нэмэгдүүлсэн гэлээ.

Мөн НДББ-ийн мэргэжилтэн Андрю Сирока “Сүрьеэгээр өвдөөд орлого нь буурахаас гадна эмнэлгийн өндөр зардалтай тулгардаг. Монгол Улсад хийсэн судалгаанаас харахад сүрьеэгээр өвдөхөөс өмнө ажилгүйдэл 8 хувь байсан бол, сүрьеэгээр өвдсөний дараа 30 гаруй хувь болж өссөн байгаа. Монгол Улсын хувьд эрүүл мэндийн салбартаа сүрьеэгийн тусламж үйлчилгээг сайжруулах, тусламж үйлчилгээг иргэдэд хурдан шуурхай хүргэх, ойртуулах, цаг алдалгүй илрүүлдэг эмчилгээнд хамруулдаг байх шаардлагатай. Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээнээс гадна бусад зардал өндөр гарч байна. Эдгээрийг хөнгөлөхөд эрүүл мэндийн салбараас арга хэмжээ авах нь зүйтэй. Тусламж үйлчилгээний загвараа өөрчлөх хэрэгтэй. Мөн олон нийтийн туслалцаа маш чухал байдаг. Монгол Улсад сүрьеэгээр өвдсөн хүн хөдөлмөрийн чадвараа алдсан үед тэтгэмж өгдөг. Тэтгэмжээ хүмүүс эмчилгээ хийлгэж байх хугацаандаа авах боломжтой. Тэтгэмжийг цаашдаа нэмэгдүүлэх, үргэлжлүүлэх сайжруулах талаас Засгийн газар арга хэмжээ авч болно. Сүрьеэгийн өвчтэй хүмүүс гадуурхагддаг, ажилгүй болох эрсдэл өндөр байдаг. Тэр хүмүүсийн ажлын байрыг хадгалах, ажилдаа орох тодорхой хугацааны акт өгөх гэх мэт арга хэмжээ авах хэрэгтэйг онцолж байлаа.

Мөн ХӨСҮТ-ийн сүрьеэгийн тандалт судалгааны албаны дарга Д.Энхмандах “Сүрьеэ бол агаар дуслын замаар халддаг нийгмийн халдварт өвчин. Гэхдээ эдгэрдэг өвчин. Сүрьеэ өвчнийг эрт илрүүлэх чиглэлээр бид энэхүү чуулга уулзалтыг зохион байгуулж байна. Үндсэн зорилго бол сүрьеэ өвчнөө илрүүлэхээс гадна санхүүгийн дарамтад орж, ялгаварлан гадуурхагдаж, нийгмийн халамж дэмжлэг, ажлын байрны тогтвортой байдал бүх зүйлүүд нөлөөлж байгаа учраас энэ чиглэлээр бусад салбарын хамтын ажиллагаа хэрэгтэй байна. Энэ өвчнөөр жилд 4000 гаруй тохиолдол шинээр бүртгэгдэж байна. Ихэнх тохиолдлын 60 гаруй хувь нь нийслэлд байна. Хүн амын төвлөрөл ихтэй, төмөр зам дагасан агаарын бохирдолтой амьжиргааны түвшнээс доогуур эмзэг бүлгийн хүмүүс дийлэнхийг нь эзэлж байна. Мөн дархлаа суларсан өвөл, хаврын цагт сүрьеэ өвчин ихэсдэг. Нийт өвчтний 70 хувьд нь санхүүгийн дарамт ирсэн гэх судалгаа бий. Ямар хэлбэрийн сүрьеэгээсээ хамаараад зургаан сараас хоёр жил хүртэлх хугацаанд эмчлэгддэг учраас алдагдсан болон шууд бус зардал тооцохоор санхүүгийн маш том эрсдэлд оруулж байна. Ажил олгогч, засаг захиргааны нэгжийн зүгээс сүрьеэ өвчтнийг дэмжих нийгмийн олон талт бодлого хэрэгжүүлэх шаардлагатай байгаа талаар онцолж байв.

Уулзалтад ирсэн өвчтөн А.Золзаяа сувилагч мэргэжилтэй бөгөөд эмнэлгийн байгууллагад ажиллаж байх үедээ 2016 онд олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэгээр өвдсөн нь оношлогдсон байна. Тэрээр “Олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ нь хүнд өвчин. Зургаагаас найман сар тасралтгүй тариа хийлгэдэг. Хоёр жил өдөр бүр 15-20 гаруй төрлийн ширхэг эм уудаг. Сүрьеэгийн эмчилгээг хийлгэж байхад гаж нөлөө их гардаг. Зарим хүний чих дүлийрэх, нүд эрээлжлэх, даралт ихсэх, багасах тохиолдлууд наад захын үзэгдэл. Сэтгэцэд хүртэл өөрчлөлт ордог. Арьсан дээр нөсөө толбо үүсдэг. Тодорхой хэмжээний хугацааны дараа эмийн гаж нөлөө дуусахад эргээд хэвэндээ ордог. Нийгэмд сүрьеэгийн талаар мэдлэг дутмагаас эдгэрдэггүй өвчин гэж ойлгодог. Сүрьеэ өвчний эсрэг эмчилгээгээ төгс үр дүнтэй хийж чадвал эдгэрдэг. Гэхдээ эмчилгээгээ тасалж, хийлгэхгүй удвал амь насанд аюултай байдаг. Мэдээж хоёр жилийн эмчилгээ хийлгэхэд хувь хүний тэсвэр тэвчээр асар их хэрэгтэй. Мөн гэр бүлийн дэмжлэг маш чухал. Би хоёр жилийн эмчилгээ хийлгээд өнгөрсөн найман сард бүрэн эдгэрсэн” гэв.

“Дэлхий мисс-2018” тэмцээнд Монгол улсаа төлөөлөн оролцож байгаа Э.Энхриймаа хэлэхдээ “Сүрьеэгүй Монгол” хэмээх өөрийн төслийг эхлүүлээд явж байна. Энэ төслийн хүрээнд үндсэн гурван ажлыг хийнэ. Үүний нэг бол ЕБС-ын сургуулиудын дунд “Сүрьеэгүй Монгол” гар зургийн уралдааныг сурагчидын дунд зохион байгуулж, энэ өвчний талаар бага ч гэсэн мэдлэгийг олгохыг зорьсон. Хоёрдугаарт энэ өвчнөөс өөрийгөө хэрхэн хамгаалах вэ, энэ өвчнөөр өвчилсөн нэгнийгээ гомдоохгүй байх талаар хичээл, сургалтыг мэргэжлийн баг хамт олны хамтаар явуулсан. Гуравдугаарт “100 төгрөг нэмэх аян” энэ аяны хүрээнд манай улсын иргэн бүр 100 төгрөг хандивлаж чадвал 300 сая төгрөг цуглуулж чадна. Энэ мөнгийг сүрьеэгээр өвчилсөн хүмүүсд зориулах аяныг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Бид мөн энэ өвчнөөр өвчилсөн гэр бүлийг сонгож тэднийг өвчнөө даван туулахад нь туслах үүднээс эдгэрэх нөхцөл боломжийг нь хангахыг зорьж гэр дулаалах, түлээ нүүрс бэлтгэх, хоол ундны зохистой хэрэглээг нь хангахад дэмжлэг туслалцаа үзүүлсэн” гэв