Author: Дашбалбарын Мөнгөндалай

Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөх бүх нам, эвсэл У.Хүрэлсүх рүү галаа чиглүүлнэ

Сонгууль тун ойртож байна. Тавдугаар сарын 2 гэхэд намууд нэр дэвшигчээ зарлах ёстой. Тэр болтол эхнээсээ нэр дэвшигчид албан бусаар тодорч, зарим нь нэр дэвшихээшууд илэрхийлчихлээ. Сонгууль дуустал нэг хэсэгтээ л нэр дэвшигчдийн талаарх сайн муу мэдээлэл, тагнаж чагнасан, нүүр улаймаар бичлэг, шинэ баримтууд, гүтгэлгүүдэнэ хэдэн өдөр тасрахгүй нь. Дээр нь одоогийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр нэр дэвших эрхээ хасуулсны уур, хорслоос үүдэлтэй элдэв акц дайралтууд үргэлжилсээр байна. Эрх барьж буй МАН-ын хувьдэнэ сонгуульднамын дарга У.Хүрэлсүхийг сойх нь бараг л тодорхой болчихлоо. У.Хүрэлсүхийн хувьд эрх барьж байгаа, институцийн хэмжээний том нам ард нь байгаа. Хувь хүний хувьд ч харизмтай,хүчтэй өрсөлдөгч. Тиймээс өрсөлдөгч бүх намаас түүн рүү гал чиглэнэ.Мэдээж түүний хувьд эрх барьж байгаа намын тэргүүн учраас өрсөлдөгчид нь намынх ньсайн, муу бүхий л зүйлийг наах нь тодорхой. У.Хүрэлсүхийн талаар өөр танилцуулга, тодорхойлолт илүүц биз ээ. Хаа холын нэг суурингийн нохой нь ч андахгүй гэж хэлэхэд хол зөрөхгүй.

АН талцлын хэцүү үеэ давчихвал сонгуульдаа шуударна

Ардчилсан намаас Р.Амаржаргал нэр дэвшихээ ил зарлачихлаа. Энэнтэй зэрэгцээд түүний талаар яриа өрнөж эхэллээ. Алдаа багатай, харьцангуй нэр цэвэр, талцал хагарал авчрахгүйгэж зарим нь хэлж байгаа бол нөгөө хэсэг нь бөөрөнхий, шийдвэр гаргах тал дээр тааруу гэсэн шүүмжлэл хэлж байна. АН-ын лидерийн нэг яалт ч үгүй мөн бөгөөд элдэв бохир хуйвалдаанаас харьцангуй хол байдаг хүн. Мөн АН-аас Н.Алтанхуягийгнэр дэвших тухай ярьж байна. “Шударга бусын хонгил”номоо саяхан хэвлэлтээс гаргасан тэрээр магадгүй боломж олдвол нэр дэвших сонирхолтой биз. Гол нь тэрээр бие даан нэр дэвшиж, УИХ-д суусан учраас АН түүнийг дэвшүүлэх болов уу.

Х.Тэмүүжин гишүүний хувьд боловсролтой хэсгийнхэнд таалагддаг. Сайн хуульч, Ерөнхийлөгчид нэр дэвшлээ гэхэд гайхаад байх хүн биш. Нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн. Харин хөдөөгийн сонгогчдод таалагдах болов уу гэдэг нь эргэлзээтэй талаар санал шүүмжүүд өрнөж байна. Өнгөрсөн сонгуулиар Х.Тэмүүжин хөдөө өрсөлдсөн. Тэрээр хууль зарчим яриад явсан бол морь мал, ах дүү ярьсан хүмүүс нь олон санал авчихсаныганхаарууштай. Улсын баатар Э.Бат-Үүлийг нэр дэвших талаар сүүлийн үед яриад эхэллээ. Ардчиллын анхдагч, ямар ч үед өөрийнхөө тэмцэн байж авчирсан ардчиллынхаатөлөө, хэнээс ч айхгүйгээ хэлсээр ирсэн. Хотыг удирдаж байхдаа шинийг санаачлагч байж, сайн ажилласан гэх зэргээр түүний тухайярьж байна. Хамгийн сүүлд тэрээр намаас нь гарч ирж Ерөнхийлөгч болсон Х.Баттулгын“Эрх баригч намыг тараая” гэсэн үгийг сонсоод “яав ч ингэж болохгүй” гэжбайр сууриа хатуу илэрхийлсэн. Ц.Оюунгэрэл нэр дэвших магадлалтай хүмүүсийн нэгээр нэрлэгдэв. Мэдээж Дээд шүүх аль АН-ыг хүлээн зөвшөөрөх зэргээс хамаарч хэн нэр дэвших эрхээ олж авах нь АН-ын хувьд илүү тодорхой болно. Боломжийн л нэрс. Гэхдээ сонголтыг монголчууд л хийнэ шүү дээ. УИХ-д суудалтай дөрвөн нам /зарим нь эвсэл/ бий. МАН, АН, “Та бидний эвсэл”, “Зөв ХҮН Электорат эвсэл” Ерөнхийлөгчид нэр дэвшүүлнэ. Бусад нам нэр дэвшигчдээ тодорхой болгож, сонгуулийн бэлтгэлдээ орчихоод байхад АН тамганы хэрүүлээ цэгцлээгүй, хоёр талцаж байгаа нь сонгуульдсөргөөр нөлөөлж болзошгүй. АН-ын энэ талцалд Ерөнхийлөгчийг буруутай гэж ажиглагчид үздэг. Энэ хагарал, бутрал АН-ын сонгуульд ямар ч сайн нэр дэвшигч өрсөлдлөө гэсэн муугаар нөлөөлнө.

“Зөв ХҮН Электорат эвсэл” Ерөнхийлөгчийн сонгуульд яллаа гэхэд тэд бүх шатанд төлөөлөлтэй болно

Ерөнхийлөгчийн сонгуульд анх удаа оролцох субьект бол “ЗөвХҮН Электорат эвсэл”. Тэд Ерөнхийлөгчөө захиалсан. Урьд өмнө болж байсан Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар иргэдийн бухимдал сонголтгүйсонголт байсан. Дотоодын зодоон хор найруулгааргарч ирсэн хэн ч бай, тэр бүү хэл бүх нэр дэвшигчид нь иргэдэд таалагдахгүй байсан ч хэн нэгнийг нь сонгох сонголт бидэнд ирдэг байлаа. Сүүлийн сонгуулиар олон мянган сонгогч цагаан сонголт буюу хэнийг нь ч сонгохгүй гэх хувилбар гаргаж байсан. “Зөв ХҮН Электорат эвсэл”-ийн хувьд дэвшилтэт залуусаар багаа бүрдүүлсэн нь харагддаг. Тиймдээ ч дэвшилтэт санал санаачилга гаргадгийн нэг нь “Ерөнхийлөгчөө захиалъя” хэмээн иргэд рүүгээ хандсан. Тэр ч бүү хэл Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар тус эвсэл нэр дэвшигчийнхээ хамтран ажиллах багийг чзарлах юм байна. Хэрэв олон нийтийн хүслийг харгалзсан энэ сонголт нь үнэхээр олонхын санал аваад “Зөв ХҮН Электорат эвсэл”-ийннэр дэвшигч ялвал бүх шатанд төлөөлөлтэй болж, жинхэнэ утгаарааМонголын улс төр дэх гуравдагч хүчин болно. Учир нь тус эвсэл одоогоор УИХ, Орон нутгийн сонгуульд оролцон өөрийн гэсэн төлөөллүүдтэй болоод байгаа. Олж авсан мэдээллээр бол ДеФакто Д.Жаргалсайхан, Ц.Оюунгэрэл, Б.Болдсайхан, Б.Нямтайшир, Д.Энхбат нарын таван хүний нэр иргэдийн хүссэн Ерөнхийлөгчийн захиалгад тунаж, хамгийн олон дэмжлэг аваад байгаа юм байна. Олон нийт тэр ч дэвшээсэй, энэ ч гараад ирээсэй, ийм ч Ерөнхийлөгчтэй болмоор байна гэж олон жил ярьсан. Дээрх тунаж үлдсэн таваас хэн нь дэвших бол. Аль нь ч байсан сонгогчдын хүсэн хүлээсэн хүн нэр дэвших нь гэж ойлгож болох талтай. Нийгмийн зүтгэлтэн, эдийн засагч ДеФакто Д.Жаргалсайхан “Уухай” хөдөлгөөний санаачлан Клабхаусд цувралаар явуулж буй ярилцлагын зочноор орохдоо “Одоогоор нэр дэвших шийдвэр гаргаагүй. Гэхдээ ХҮН-ийнхэнтэй ярилцана. Хувь хүнийхээ хувьд Ц.Оюунгэрэлийг дэмжиж байгаа” гэсэн. Ц.Оюунгэрэл нь нийгэмд ч, намдаа ч хүлээн зөвшөөрөгдсөн. “Жорлонгоо өөрчилье” төслийг санаачлагч. Хамгийн гол нь тэрээр нэр дэвшээд яллаа гэхэд Монгол Улс анх удаа эмэгтэй Ерөнхийлөгчтэй болно. Ц.Оюунгэрэл АН-аас нэр дэвшигчдийн дунд нэр нь явж байгаа бөгөөд түүнд “Зөв ХҮН Электорат эвсэл”-ээс нэр дэвших боломж ч түүнд байна. Биднийг дэлхийтэй холбосон хүн буюу интернэтийг Монголд авчирсан “Датаком”ын Д.Энхбат мөн Ерөнхийлөгчөө захиалах иргэдийн хүсэлтэд багтжээ.Мэдээж эвгүй өрсөлдөгч. Хүлээн зөвшөөрөгдсөн, нийгэмд нөлөөтэй, зөв үлгэр дуурайлал болсон хүн. Харин хөдөөгийн сонгогчид түүнийг тэр бүр мэддэг эсэх нь эргэлзээтэй.

Б.Болдсайхан эмчийн нэрийг олон нийт оруулж ирсэн нь сайшаалтай юм. Нийгэмд эерэгийг түгээж байдаг, “Зүрх мартахгүй” төслийг санаачлан зүрхний өвчтэй олон хүүхдийн амь насыг аварсан ачтан. Айхавтар их улстөржөөд байдаггүй тэрээр одоогоор нэр дэвших талаар үг дуугараагүй л байна. Б.Нямтайшир хэмээх Монголын толгой бизнесийн нэрийг олон нийт бас санал болгожээ. Байнга олны анхааралд байдаг гэр бүлийн өрхийн тэргүүн, МАК хэмээх бизнесийн том айлын удирдагч. Улс төрийн тавцанд ил тоглолт хийгээд байдаггүй ч хэлье гэснээ хэлчихдэг, хүлээн зөвшөөрөгдсөн нэгэн. Чөлөөт зах зээлийн нийгмийг сонгосон манай улсад түүн шиг Ерөнхийлөгч байж болох л хувилбар. “Зөв ХҮН Электорат эвсэл”-ийн олон нийтийн захиалгын дагуу нэр дэвшихээр тунасан таван эрхмийг анзаарахад яалт ч үгүй нийгмийн зүтгэлтнүүдийг онцолсон нь харагдана. Эдний хэн ч нэр дэвшлээ гэхэд сон­гуулийн үр дүнд нөлөөлөхөөрбайна.

Босоо хэмээх С.Ганбаатар нэр дэвшихээр хаа сайгүй гүйж байна

Та бидний эвслээс МАХН УИХ-д нэг суудалтай болсон нь популист улстөрчдийн шилдэг төлөөлөгч, фэнгшүй хэмээх С.Ганбаатар. МАН, МАХН-ын нэгдэх шийдвэр эцэслэгдээгүй, яриа хэлцлийн түвшинд байгаа бөгөөд хэрэв тэд нэг нам болчихвол С.Ганбаатар яах бол. Намаа дагах уу. Хэрэв тэр намаа дагавал Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ердөө гурван л субьект өрсөлдөнө. Хэрэв МАХН-аасаа гарчихвал өөр намаас нэр дэвшихээр оролдлого хийх болов уу. Учир нь МАХН, ИЗНН, Уламжлалын нэгдсэн нам гурав УИХ-ын сонгуульд “Та бидний эвсэл” болж оролцсон. Тиймээс МАХН-аа дагаж МАН-тай нэгдэх сонголтыг С.Ганбаатар хийхгүй бол түүнд бас сонголт үлдсэн гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл ИЗНН, МУНН хоёрын аль нэгийг сонгожгишүүнээр элсвэл “Та бидний эвсэл”-ийн суудал хадгалагдан үлдэнэ. С.Ганбаатар энийг мэдэхийн дээдээр мэдэж байгаа.Тиймээс аль аль намтай, одоо байгаа МАХН, нэгдэхээр ярьж буй МАН, боломж олгох ИЗНН, МУНН руу өөрт ашигтай хувилбараа хайн тавхайгаа эргэтэл гүйсээр л байна. Тэр байтугай ХҮН нам руу ч дайрч нэг үзлээ. Одоогийн Ерөнхийлөгчтэй нэг нутаг гэж саймширч нэг үзлээ. Тэрээр Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өмнө нь өрсөлдөж, дориун санал авсандаа их л найдаж байгаа аж. Гэхдээ бас нэр дэвших гэж байгаа мэт аяглаж,өөрт ашигтай санал хүлээж байж болох юм.Бас нэг хувилбар нь МАХН “Та бидний эвсэл”-ээс гараагүй байсан ч МАХН-аас гарч ИЗНН, МУНН-ын аль нэгэнд элсэж, дэвших эрх нь түүнд нээлттэй байгаа. С.Ганбаатар нэр дэвшлээ гэхэд басаж болохгүй эвгүй өрсөлдөгч шүү.

Энэ удаагийн Ерөн­хийлөг­чийн сонгуулиар тулгат хийсэн биш сонголттой сонгууль болж мэдэх нь. Хүсэх юм улсдаа гай болохгүйхэн шиг хүн л ялаасай.

Монголын улс төрд аагим зуныг санагдуулам халуун үйл явдлууд өрнөж байна. Ерөнхийлөгчийн сонгуультай холбоотой улс төрийн акцууд, бие бие рүүгээ шидсэн элдэв гүтгэлэг, хэрүүл маргаан, албанаас нь татна татахгүй гэсэн дайралтууд, одоогийн Ерөнхийлөгч сонгуульд нэр дэвших боломжтой, боломжгүй гэсэн маргаан, намууд нэгдэх, нэгдэхгүй зэрэг үйл явдал өрнөж байна. Зарим тэр бүр чимээтэй байдаггүй намууд чимээ орж эхэллээ. Тэр ч байтугай улс төрийн үйл явдалд өөрөө оролцож байгаа хэрнээ учрыг нь ойлгохоо больсон хүн олон таарлаа. Ёстой л нэг хөл толгой нь олдохгүй бужигнаж байна. Энэ хооронд хоёр ч сонгуулиар МАНын аминд орсон ковидын асуудал хурцаар тавигдлаа. Халдвар өдрөөс өдөрт олон болж байна. Францын иргэнийг анх халдвартай гарлаа гэхэд нийтээрээ цочиж байсан бол өдөрт зуу зуугаараа илрэхэд гайхахаа байлаа. Одоо вакциндаа л найдацгааж байна. Харин улс төр хэсэгтээ л ширүүн хэвээр байх нь ойлгомжтой.

ХӨЛӨӨ ЖИЙЛЦСЭН АН

Ардчилсан нам бужигнаантай, түжигнээнтэй хэвээр байна. Энэ нам С.Эрдэнийнх, Ц.Тувааных гэж хоёр тийш харсан хэвээр. Ойлголцлын ширээний ард суув уу гэтэл талцсан байдал үргэлжилсээр. Хоёр талдаа намын даргын сунгаа зарлаад байна. Ц.Тувааны талынхад Ерөнхийлөгчийн гэгдэх хүмүүс нэр дэвшиж байгаа харагдана. Уг нь бол ирээдүйтэй, гялалзсан залуус байна лээ л дээ. С.Эрдэнийн талын намын сунгаанд бас л тэрийг нь гэж голж, шилээд байхааргүй сонирхолтой нэр дэвшигчид жагсаж. Одоо тэгээд сунгаа явагдана, хоёр дарга гарч ирнэ. Хоёр талд хуралдаад ямар үйл явдал өрнөж цааш үргэлжилж, энэ намын хувь заяа яаж ч эргэх юм бүү мэд. Хөндлөнгийн хүмүүс бүү хэл өөрсдөө ойлгохгүй байгаа юмыг яалтай билээ. Одоогоор АН нэгдмэл болох, Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хүнээ дэвшүүлж чадах эсэх нь л хамгийн чухал байна. АН шиг нам Ерөнхийлөгчийн сонгуульд энэ мэт талцлаас болж оролцож чадахгүй байх нь тун харамсалтай шүү дээ.

АН-аас дахин нэр дэвших визээ олж авах, Үндсэн хуулийн Цэцээр хүлээн зөвшөөрөгдөх асуудал зэргээс болж Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын улс төрийн оролцоо энэ намд хамгийн их байгаа. Мөн С.Эрдэнийг МАН-тай тохирч, намаа хохироож байна гэсэн хардаж, сэрдсэн мэдээлэл нөгөө талаас нь явж байна. Нэг хэсэг нь С.Эрдэнэ тулдаа л Х.Баттулгатай Ардчилсан намаа аврах гэж үзэж чадаж байна гэлцэнэ. “Шадав нь авна уу, Готов нь авна уу хамаа алга” гэдэгчлэн ардчиллаар овоглож ирсэн энэ нам гучин жилийнхээ ой дээр нам хэн удирдахаас эс хамаараад байр сууриа бататгаж, эвлэрэх нь чухал байна. Зарим улстөрчдийн хэлж буйгаар тоглоомын удирдлагатай байсан цагт энэ нам нар өөд харахгүй гэх юм. Сонгууль болтол юу юу болдог бол. Харж л суухаас. Одоо харин Ерөнхийлөгчийн нэр дэвших эсэх асуудал Цэц дээр ирэв. Цэцийн шийдвэрийг хамгийн их анхаарч байгаа хүн бол Ерөнхийлөгч Х.Баттулга. Ямар ч байсан нэг шийд гарах байлгүй. Хичнээн хэрүүлтэй, зодоонтой байлаа ч АН алга болохгүй биз ээ. Жирийн гишүүд дэмжигчдийн хувьд бол хэний ч талд орохоо мэдэхгүй, цөвүүн цаг өнгөрч, жигдрэх өдөр ирнэ гэсэн найдлагаа тээгээд л харж суугаа.

ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН СОНГУУЛЬД ЗОРИУЛСАН ДАХИН НЭГ СЮРПРИЗ МАН БАРИНА

Ерөнхийлөгчийн сонгуульд У.Хүрэлсүх нэр дэвших хүсэлтэйгээ намынхандаа бол хэлчихээд байгаа. Бэлтгэл ажлаа ч хийгээд эхэлсэн. Нам дотроо бол хэн нэгэн барьцаж муудалцаад байгаа юм алга. Зуун жилийнхээ ойг ковидын тархалттай хамт тэмдэглэсэн тэд 500 залууг жигд хувцаслаж сургахад ихээхэн хэмжээний мөнгө зориулах гэж байгааг иргэд сонгуулийн шоу гэж шүүмжилж буй. МАНынхны санаагаар бол өрсөлдөгчгүй сонгуульд ороод зуун жилийнхээ ойг Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ялалтыг авахаар зорьж байна. Харин өрсөлдөгч нь МАН-ын нэр хүндтэй, мөнгөтэй, олны танил эрхмүүдээс эхлэн онилж, дайралт хийгээд эхэлсэн. Тухайлбал, энэ дайралтын хамгийн эхний бай болгож Сү.Батболд руу өөд уруугүй дайрч, халаасны жижиг намуудаараа хашгируулж байна. Сүүлийн үед У.Хүрэлсүх тэргүүтэн рүү бас онилжээ. МАНаас хэн ч нэр дэвшсэн байсан Сү.Батболдтой холбоно гэсэн одоогийн Ерөнхийлөгчийн багийн тактик хэрэгжиж байгаа. Учир нь түүнийг нэр дэвшинэ гэж хамаг цаг хугацаа, хөрөнгө мөнгөө зориулсан болохоор тэрийгээ ашиглаад нэр дэвшсэн хүнтэй нь наагаад явахаар төлөвлөжээ. Харин хагаралдсан намын нэр дэвшигчийн эсрэг МАН атгасан гар шиг эв нэгдэлтэйгээр өрсөлдөнө гэдгээ бол тохирчихсон. Гэхдээ хувь лидерүүдийн улс төрийн тоглолтууд бол явж байгаа. МАНын онцлог нь хичнээн ганцаарчилсан тоглолт хийсэн ч АН шиг намаа хагалтлаа “зодолдохгүй” юм.

МАНынхан чимээгүйхэн сонгуульдаа анхааран гэнэтийн сюрприз барихаар бэлдэж байна. Цахилгаан, усны төлбөр чөлөөлсөн, нийгмийн даатгалыг хэсэг хугацаанд тэглэсэн мэдээг У.Хүрэлсүх гэнэт дуулгасан шигээ сюрприз барихаар бэлдэж байна. Харин МАХН-тай нэгдэх тал дээр сонирхол нь их ч тэдний МАНд тавьсан шаардлагууд цаг алдахад хүргээд байна. Одоо ковидоор улс төр хийгээд сонгуульд нэмэх оноо авчрахгүй нь тодорхой болсон. Тиймээс тэдний гэнэтийн бэлэг юу байхыг харах л үлдлээ.

МАХН, МАН-ТАЙ НЭГДЭХ ҮҮ, “ТА БИДНИЙ ЭВСЭЛ”-ЭЭС ЕРӨНХИЙЛӨГЧИД ХЭН ДЭВШИХ ВЭ

МАХН, ИЗНН, Уламжлалын нэгдсэн намын “Та бидний эвсэл” УИХд суудалтай. Эвслээс Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшүүлэх эрх бий. Гэтэл МАХН, МАН хоёр нэгдэх асуудал яригдаад удлаа. МАХНын наймааны гуйлт дээр МАН луу унжаад байгаа учраас л энэ шийдвэр нэг талдаа гарахгүй хэлэлцээрийн ширээний араас өндийцгөөхгүй байна. Нэгэнт Н.Энхбаярыг нэр дэвших боломжгүй гэж шүүх үзсэн болохоор дараагийн боломжит хувилбар нь УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар. Хэрэв МАХН Ерөнхийлөгчийн сонгуулиас өмнө МАНтай тохироондоо хүрчихвэл С.Ганбаатар нэр дэвшихгүй. Тиймээс С.Ганбаатар өөр нам руу хувийн тоглолт хийхээр хадаг барин гүйх болов уу. Эх сурвалжаас авсан мэдээллээр зарим намд нэр дэвших санаархлаа илэрхийлж, уулзалт хийсэн байна.

МАН Ерөнхийлөгчийн сонгуультай хамт Сонгинохайрхан дүүргийн нөхөн сонгуулийг явуулах байсан ч хойшлууллаа. Энэ бол цэвэр хоёр намын тохирооноос болж хойшилж байгаа.

МАХН бол үндсэндээ Н.Энхбаяр гэдэг хүн дээр тогтож байгаа. Н.Энхбаяр сонгууль болгоноор МАНын саналаас чамгүй зулгаадаг учраас нэгдэх нь МАН-д ашигтай. Гэвч дэд сайд, нөхөн сонгууль, нэр дэвших эрх, өөр бас бус шаардлагууд нь хэтэрхий их санагдаж байгаа болохоор цаг авч хойшлуулсаар өдийг хүрсэн.

ИЗНН Ц.ГАНХУЯГАА НАМААСАА ХӨӨЖЭЭ

ИЗНН Ардчилсан намтай Орон нутгийн сонгуульд зарим газар албан бусаар, заримд нь албан ёсоор эвсэж сонгуульд орлоо. ИЗНН Орон нутгийн сонгуулиар хөдөө хэд хэдэн суудалтай болсон. Мөн хөдөө орон нутгийн салбаруудын тамгуудыг намын дарга Ц.Ганхуяг нь хүчингүй болгосон учраас зарим аймаг, суманд гишүүд нь нэр дэвших боломжгүй болж, өөр намын нэр дээр өрсөлдөөд ялчихсан тохиолдол ч бий. Тухайлбал, Дорнод аймгийн Баяндун сумын ИЗННын таван гишүүн өөр намын нэр дээр өрсөлдөөд ялсан. Намын дарга нь намаа самраад, өөр намынхантай сүлбэлдэж гүйж, намын тамгаа дур мэдэн хүчингүй болгож, нэр дэвшүүлнэ гэж хувь хүнээс мөнгө авсан зэрэг нэлээд олон ноцтой зөрчил гаргасан учраас шүүх, цагдаа, АТГ-таа тулж, Улс төрийн зөвлөл нь хуралдаж, Ц.Ганхуягийг намаас нь хөөжээ. Сонгуулиас хойш сураг тасраад удаж байгаа намын даргаа ийнхүү хөөсөн ИЗНН сүүлийн үед идэвхжиж, Төрийн ордны баруун талд намын байрных нь хаяг харагдах болсон байна лээ. Ардчилсан намын дүрмээр намын дарга нь гишүүнээ хөөдөг бол ИЗНН-ын Улс төрийн зөвлөл нь намаас хөөх шийдвэр гаргадаг дүрэмтэй юм байна. Мөн Дээд шүүхэд Улс төрийн зөвлөл нь материалаа хүргүүлээд байгаа гэнэ.

ХҮН-ИЙНХЭН ХҮНЭЭ ОЛСОНУУ?

Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшүүлэх эрхтэй намын нэг бол ХҮН. “Ерөнхийлөгчөө захиалъя” гэж нийтэд захиалгаа өгөөд байгаа ХҮН одоогоор нэр дэвших хүнээ олоогүй байгаа гэнэ. Эдний нам эмэгтэй нэр дэвшигчийг санал болгох магадлал өндөр байна. Мөн УИХд суудалтай болж, Орон нутгийн сонгуульд нэлээд тэмцэж байж оролцон Нийслэл дүүргийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хуралд хэд хэдэн төлөөлөгчтэй болсон. Сүүлийн үед бүтэц, бүрэлдэхүүний өөрчлөлт намдаа хийгээд байгаа бөгөөд хэлсэн үг, хийж байгаа үйлдлээрээ имижээ зөв бүрдүүлж, олны дэмжлэгийг аваад байгаа Т.Доржханд гишүүнийг намын дарга болгоод байгаа. Удирдах зөвлөл, Гүйцэтгэх зөвлөл, Төлөөлөх зөвлөлөө сонгож, дүүргийн намуудаа байгуулжээ. Ковидоос шалтгаалан хөдөө орон нутагт намын салбар хороод байгуулах ажил нь харин удаашраад байгаа гэнэ. ХҮН-аас нэр дэвших гэж сонирхлоо илэрхийлж, үг дайж байгаа улстөрчид цөөнгүй байгаа аж. Тухайлбал, АНын даргад нэр дэвших гээд эрхээ олж чадаагүй УИХын гишүүн Н.Алтанхуягаас эхлээд цагтаа ХҮНыг самарч явсан УИХын гишүүн С.Ганбаатар бас бус хүмүүс ч энэ намаас Ерөнхийлөгчид дэвших сонирхлоо дайжээ. Гэвч ХҮН-ынхан өчигдрийг болтол хэн нэгнийг нэр дэвшүүлэхээр албан ёсоор тохирсон зүйл байхгүй байлаа.

Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн (ҮАБЗ) нарийн бичгийн дарга А.Гансүхтэй ярилцлаа. ҮАБЗ–ийн нарийн бичгийн даргын хувьд энэ эрхэм хэвлэлд анх удаа ам нээж буй юм.

---

–Ийм чухал албан тушаалтантай ярилцаж байгаа учраас олон зүйл асуумаар байна. Та хуульч хүн учраас хууль их ярьдаг, аль болохоор энгийн үгээр яривал сонирхолтой байх болов уу?

-Ярилцлага сонирхолтой болох эсэхийг мэдэхгүй. Ер нь үе үеийн ҮАБЗ-ийн Нарийн бичгийн дарга нар ярилцлага өгөөд байдаггүй. Миний мэдэхийн өмнөх нарийн бичгийн дарга Ц.Энхтүвшин ажлаасаа чөлөөлөгдөөд танай сонинд нэг ярилцлага өгсөн байдаг. Бусдыг нь мэдэхгүй юм.

–Ерөнхий сайд Л.Оюун–Эрдэнэ таныг шүүхэд болон С.Зоригийн хэрэгтэй холбоотой Б.Содномдаржаа, Т.Чимгээ нарыг эрүүдэн шүүсэн үйл ажиллагаад нөлөөлсөн гэж зарлалаа. Та ямар тайлбар хийх вэ?

– Тайлбар бий. Нэгдүгээрт, С.Зоригийн амь насыг хөнөөсөн хэрэгт ял эдэлж байгаа Б.Содномдаржаа, Т.Чимгээ нарыг эрүүдэн шүүсэн гэх тэр үед би ҮАБЗ-ийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байгаагүй. Албан тушаалгүй ердийн иргэн байсан. Энэ хэргийг мөрдөж байгаа Тагнуулын байгууллагад нөлөөлөх боломжгүй. Хоёрдугаарт, энэ эрүүдэн шүүсэн хэргийг хуулийн байгууллага шалгаад шүүхэд шилжүүлсэн. Гуравдугаарт, энэ асуудлыг хуулийн байгууллага ҮАБЗ-д танилцуулахад Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ ЗГХЭГ-ын даргаар ажиллаж байсан бөгөөд асуудал ямар түвшинд хэрхэн яригдсаныг сайн мэдэж байгаа хүн. Өөр тайлбар илүүц биз дээ. Төрийн нууцын зэрэглэлтэй асуудал учраас дуртай нь ярих эрхгүй.

–Ерөнхий сайдын энэ мэдэгдлийг тэгээд яах уу?

-Аан тийм. Би өөрөө АТГ, Цагдаагийн хамтарсан Ажлын хэсэгт дөрвөн жил шалгуулсан хүн. Гансүхээс юу ч хамаагүй ол гэдэг командаар шалгуулсан. Зовлон мэдэх учраас шалгуулж байгаа улстөрчдийн хэргээс хол байдаг.

Ерөнхий сайд УИХ-д асуудал танилцуулна гэсэн байна лээ.Төрийн эрх барих дээд байгууллага УИХ-д тайлбар өгөхөд бэлэн. Харин микрофон хаахгүй, цаг өгөөд тайлбар хийх боломж өгөөсэй билээ.

–Танай Ажлын албаны машинтай холбоотой мэдээлэл гарч эхэллээ?

-Манай Ажлын албаны албан хаагчид томилолтоор Улаан-Үд явсан нь үнэн. Онгоц нисэхгүй байгаа учраас машинаар явсан. Мэдээж, УОК-оос зохих зөвшөөрлийг нь аваад явсан, ирээд журмын дагуу карантинд орсон. Ямар ч хууль бус үйлдэл хийгээгүй. Албан томилолтыг улс төрийн зорилгоор ашиглаж гүтгэлэг тараалаа. Ажлын албанаас хуулийн байгууллагад хандаж байгаа.

–Гүйцэтгэх ажиллагаа юм биш үү?

-Улс оронд гадны халдлагаас хамгаалах ёстой төрийн нууц гэж байдаг. Гүйцэтгэх ажиллагаа бол хамгаалалтын нэг хэлбэр. Өөр дээрээ жишээ авъя. ҮАБЗ-ийн Нарийн бичгийн дарга гэдэг албан тушаалтан байнга гадна, дотны тусгай албадын хараанд байдаг. Тийм учраас би Тагнуулын байгууллагад хүсэлт тавиад тэдний хяналтад байсан. Үндэсний аюулгүй байдалтай холбоотой төрийн нууц тээгч бүх албан тушаалтныг Тагнуулын байгууллага хянах ёстой. Төрийн нууц тээгчийн хувьд намайг гадаадын тусгай албадаас хамгаалах нь үндэсний аюулгүй байдлын сонирхолд нийцнэ. Харин гүйцэтгэх ажлын явцад олж мэдсэн мэдээллээ улс төрийн зорилгоор бусдад ашиглуулах нь хууль бус үйлдэл. Тусгай албад төрийн гурван өндөрлөгийг өдөр, шөнөгүй хамгаалаад байгаа нь тэднийг биш төрийн нууцаа хамгаалж байгаа нь тэр.

–Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдал гэж юу вэ?

-Монгол Улсын тусгаар тогтнол, эрх чөлөө, өөртөө эзэн болох улсын бүрэн эрх, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал юм. Энэ үнэт зүйлсийг хамгаалах ёстой.

–Түүнийг яаж хамгаалдаг вэ?

– Амиараа хамгаалдаг.

–Цэрэг, цагдаа, тагнуулын байгууллага хамгаалдаг юм биш үү?

-Тийм, Зэвсэгт хүчин, хилийн болон дотоодын цэрэг зэрэг нийт 11 тусгай чиг үүргийн байгууллагын хүчээр хамгаалдаг. Эдгээр байгууллагын албан хаагчид амь насаараа дэнчин тавьж хамгаалдаг юм.

–Танай байгууллага бас орох уу?

-Мэдээж орно.

–Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлыг хамгаалж чадаж байгаа юу?

-Чадаж байгаа. Ма-най тусгай чиг үүргийн байгууллагын албан хаагчид өргөсөн тангарагтаа үнэнчээр, чин сэтгэлээсээ чадах бүхнээ хийж байгаа.

– Тийм үү. Тэгж байгааг яаж мэдэх үү, танай байгууллага ямар үүрэг гүйцэтгэв?

-Бидний юу хийж буйг мэдэхгүй байгаа нь бид ажлаа сайн хийж байна гэсэн үг. Манай Ажлын албаны чиг үүрэг бусад төрийн байгууллагаас онцлогтой, олон нийтэд хандаж, пиар хийдэггүй. Харин мэдэх ёстой хүмүүс нь мэдэж байгаа. Нэг жишээ хэлье. Намайг гадаад улсад Элчин сайдаар явах гэж байна гэдэг мэдээ хэвлэлээр гарсны дараа ҮАБЗ-ийн шинжээч, дэслэгч генерал Л.Моломжамц гуай биечлэн ирж намайг “Элчингээр битгий яваач, энэ ажлаа хийгээч” гэж зөвлөж, шаардсан. Үүнийг би үнэлгээ гэж хүндэтгэн хүлээж авсан.

–Л.Моломжамц генерал цэргийн хүн болохоор мэддэг байх. Улс орны аюулгүй байдлыг яаж хамгаалж байгааг иргэд мэддэг байх ёстой. Жишээ хэлж болох уу?

-Тагнуулын байгууллага гэхэд гадаадын олон тагнуул барьсан.

–Хаанахын тагнуул барьсан бэ?

-Тагнуулын байгууллагын дарга асан Д.Гэрэл генералаас асуугаарай. 1990 оноос хойш хамгийн олон гадаадын тагнуул барьсан хүн.

–Д.Гэрэл даргыг ажлаас халсан биз дээ. Тийм сайн тагнуулч бол халах байсан уу?

-Ажлаа сайн хийж, гадаадын тагнуул бариад эхлэхээр ажлаас халсан байх уу. Д.Гэрэл дарга халагдаагүй, өөрийн хүсэлтээр чөлөөлөгдсөн. Д.Гэрэл дарга бол гадаад тагнуулын чиглэлээр олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн, дээд зэрэглэлийн тагнуулч. Манай Ажлын албатай хамтарч, үндэсний аюулгүй байдлыг хамгаалахад чухал хувь нэмэр оруулсан.

–Та арай тодорхой хариулж болох уу?

-Тагнуулчийг нь бариад эхлэхээр гадаадын тусгай албад их айсан байх. Д.Гэрэл дарга бид хоёр сайн ажиллаж, гадаадын тагнуул барьсан нь лав буруу биш байх. Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ харин ч бидэнд баяр хүргэх ёстой.

–Аюулгүй байдлыг хамгаалах онцлог нь юу вэ, зөвхөн гадаадын тагнуулыг барих биш биз дээ?

-Бидний өвөг дээдэс төрт улсаа байгуулсан 2200 жилийн өмнөх цаг үеэс үндэсний язгуур ашиг сонирхлоо тодорхойлж, аюулгүй байдлаа хамгаалж иржээ. Энэ бол тэр үеэс өнөөдрийг хүртэл үргэлжилсээр буй үндэстний оршин тогтнохуйн төлөөх хэзээ ч дуусахгүй, мөнхийн тэмцэл юм. XX зуун бол Монголчуудын тусгаар тогтнолоо сэргээхийн төлөөх тэмцлийн зуун байлаа. Жишээлбэл, Монголчуудын тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсан 1911 он, тусгаар тогтнолоо хамгаалсан Ардын хувьсгалын 1921 он, Халхын голд ЗХУ-ын Улаан армитай хамт Японы милитаристуудын эсрэг тулалдсан 1939 он, Хятадын чөлөөлөх дайнд оролцсон 1945 он, ард нийтийн санал асуулга явуулж тусгаар тогтнолоо баталгаажуулсан 1945 он, НҮБ-д гишүүнээр элссэн 1961 он, улс төр, нийгэм, эдийн засгийн тогтолцоог өөрчилж коммунист дэглэмээс ардчилалд шилжсэн 1990 он. Монголчууд тэмцэж, ялж иржээ.

–Тэгвэл бид ардчилсан өөрчлөлт, шинэчлэлийг эхлүүлсэн 1990 оноос хойших цаг хугацаанд үндэсний аюулгүй байдлаа хамгаалах ямар бодитой алхам хийж чадсан бэ?

-1990 оноос өмнө БНМАУ нь аюулгүй байдал, ашиг сонирхлоо хамгаалахдаа дэлхийн социалист системийн бүрэлдэхүүнд байж,өөрийн цэрэг, улс төрийн холбоотон болох ЗХУ-д түшиглэж байв. Эдийн засгийн хувьд социалист системийн орнуудын хамтарсан Эдийн засгийн харилцан туслах зөвлөлийн (СЭВ) тусламж дэмжлэгийг авч байлаа.

–ЗХУ задарснаар бид эрх чөлөөгөө олсон гэж яриад байдаг нь ямар учиртай юм?

-1991 онд ЗХУ задарснаар Монгол Улсыг хамгаалах хамгаалалтын тогтолцоо байхгүй болж, монголчууд бидний өмнө аюулгүй байдал, ашиг сонирхлоо өөрсдөө бие даан хамгаалах шаардлага тулгарсан. Тухайн үеийн төрийн удирдагчид яаралтай ажилллаж, 1992 онд Үндсэн хуулиа баталсан даруйдаа 1994 онд УИХ-аар Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалаа баталж, 14 жилийн дараа буюу 2011 онд шинэчлэн баталсан.

–Одоо энэ Үзэл баримтлалаар үндэсний аюулгүй байдлаа хамгаалж байгаа юу?

-Тийм. Үндэсний аюулгүй байдлыг хамгаалах нь дүн шинжилгээ, практик ажиллагааны үр дүнгээр илэрдэг. Монгол Улс шиг хязгаарлагдмал хүч, нөөцтэй улсын хувьд хамгаалах арга нь “улс төр дипломат”-ын арга хэрэгсэл юм.

–Хоёр том хөршийн дунд байрладаг, манай улсын хувьд өөр аргагүй байх л даа?

-Монгол Улсын байршил нь газар зүйн онцлог бөгөөд зарим талдаа ашигтай, хоёр хөршийг давж аюул, заналхийлэл орж ирэх боломжгүй, хамгаалагдсан. Гэхдээ хөршүүдээсээ хамааралтай. Монгол Улсын хувьд ухаалаг бодлого явуулж, цаг үеэ олсон улс төрийн зоримог шийдлээр үндэсний аюулгүй байдлыг хангах гадаад, дотоод таатай орчныг бүрдүүлж байх ёстой.

–Энэ шийдвэрийг ҮАБЗ гаргадаг биз дээ?

-Тийм. Үндэстний хувьд оршин тогтнох, өөрийн язгуур ашиг сонирхлоо хамгаалах нь төрийн үүрэг. Төрийн эрх мэдлүүд хууль тогтоох, шүүх, гүйцэтгэх эрх мэдэл гэх хэлбэрээр хуваагдмал байж бие биеэ хянаж байдаг гэх эрх зүйт төрийн тогтолцоо нь үндэсний аюулгүй байдлын эрх ашиг дээр нэгдмэл байдаг. Тиймээс Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд нараас бүрдсэн ҮАБЗ хэмээх байгууллага ажиллаж, хамтран санал нэгтэй шийдвэр гаргадаг учиртай.

–Манай үндэсний аюулгүй байдалд ямар сорилт тулгарч байгаа вэ?

– Монгол Улс геополитикийн өвөрмөц байршилтай. Тиймээс ач холбогдолтой. Их гүрнүүд энэ орон зайд өөрийн ашиг сонирхлыг хамгаалах бодлого явуулдаг. Өөрөөр хэлбэл, өөрсдийн аюулгүй байдал, ашиг сонирхлыг хамгаалах гэсэн Их гүрнүүдийн сөргөлдөөн дунд бид оршдог. Энэ сөргөлдөөн тэмцэл биднээс үл хамаарч явагддаг, явагдсаар ирсэн. Түүний нэг хэлбэр нь гадаадын зарим орноос Монгол Улсад явуулж буй байгаа зөөлөн хүчний бодлого. Монголчуудын түүх, соёл, уламжлалыг мартуулж амьдралын хэв маягийг өөрчлөх, бэлчээрийн мал, аж ахуйг нь устгах, оршин тогтнох орон зайгүй болгох, мөн бидний бусдаас ялгарах монгол үндэстний ялгарлыг байхгүй болгож Монгол Улсын өөрийн хүслээр дахин загварчлах гэсэн түрэмгийлэл байнга явагдаж байна. Үүнийг зөөлөн хүчний бүх хэрэгсэл, бүр шашнаар дамжуулж хийж байна. Зарим Их гүрэн бусад улс орноос Монголд явуулж буй энэ нөлөөллийн эсрэг өөрийн бодлогыг явуулж эдийн засгийг нь хяналтадаа авч улмаар улс төрийн нөлөөлөл тогтоохыг эрмэлзэх боллоо.

–Яаж улс орноо хамгаалах ёстой гэж…

-Эв нэгдлээрээ л хамгаална. Монголчууд нэгдэх л юм бол ялагдашгүй. Үүнийг дайснууд мэдэж байгаа учраас монголчуудыг эв нэгдэлгүй, дотооддоо тэмцэлтэй байлгах тэр үйл ажиллагааг зохион байгуулж байдаг.

–Бид дайсантай юм уу?

-Английн ерөнхий сайд лорд Палмерстон 1848 оны гуравдугаар сарын 1-нд Парламентдаа үг хэлэхдээ “Бидэнд мөнхийн холбоотон байхгүй, хувиршгүй дайсан гэж байхгүй, зөвхөн мөнхийн, хувиршгүй эрх ашиг л бий. Түүнийг мөрдөх нь бидний үүрэг” гэж хэлсэн байдаг. Энэ үг улс орнуудын өөрсдийн ашиг сонирхлоо илэрхийлэх томьёолол болжээ.

–Гэхдээ бид улс орнуудтай эвтэй сайхан анд нөхөд, найзын харилцааг эрхэмлэдэг биз дээ?

-Бас “Бүгдийн найз, хэний ч найз биш” гэдэг үг бий. Цаашдаа бид энэ үгийг санаж явахад илүүдэхгүй.

–Тэгэхээр цаашдаа Монгол Улсын аюулгүй байдал, гадаад харилцааны бодлого ямар байх ёстой вэ?

-Залгамж чанараа хадгална. Харин цаашдаа Их гүрнүүдийн зөрчил тэмцэл хурцадвал “Аливаа улсын гадаад бодлого нь оршин буй газар зүйгээр нь тодорхойлогдоно” гэсэн Наполеон Бонапартын үгийг санаж байх ёстой.

–ҮАБЗ хангалттай сайн ажиллаж байгаа гэж та үздэг үү?

-Сайн гэж хэлнэ. Монгол Улс тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлаа бэхжүүлэн хамгаалж ирсэн. Цаг хугацааны хувьд хийгдээгүй зүйл байсан байдаг.

–Тэгвэл таны нарийн бичгийн даргаар нь ажиллаж байгаа ҮАБЗ яаж ажиллаж байгаа вэ?

-Ерөнхийлөгч Х.Баттулга, УИХ-ын дарга Г.Занданшатар, Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх нараас бүрдсэн ҮАБЗ-ийн гишүүд тусгаар тогтнол, үндэсний язгуур ашиг сонирхлын асуудлаар нэгдмэл байр суурьтай хүмүүс байж таарав. Ер нь бол сүүлийн хоёр жил өнгөрсөн 30 жилд гарч байгаагүй үндэсний аюулгүй байдал, язгуур ашиг сонирхлоо хамгаалж чадсан чухал шийдвэр гарсан.

–Жишээ нь ямар шийдвэр?

-Олон чухал асуудал шийдсэн. Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг хийж, Монгол Улсын тусгаар тогтнол, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдалтай холбоотой ард нийтийн санал асуулга явуулахыг хориглов. ОХУ-тай тогтоосон стратегийн түншлэлээ иж бүрэн стратегийн түншлэл болгон шат ахиулж, хойд хөршийн итгэлийг сэргээв. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга урд хөршийг дэлхий нийтээр гадуурхан буруутгаж байсан хамгийн хүнд үед нь өөрийн санаачилгаар айлчлал хийж, улс төр, сэтгэл санааны дэмжлэг үзүүлэв. Ингэснээр Монгол Улс найрсаг хөрш гэдгийг Хятадын удирдагчид, ард түмэн ойлгосон. Итгэлцэл бий болж байна.

2019 онд Гуравдагч хөрш болох дэлхийн Их гүрэн АНУ-тай стратегийн түншлэл тогтоож, АНУ болон Монгол Улсын тусгаар тогтнол, аюулгүй байдал нь үнэт зүйл хэмээн хамтарсан тунхаглалд заав. Ийнхүү Монгол Улс, АНУ-ын стратегийн түнш болж, Гуравдагч хөршийн бодлогыг стратегийн түвшинд хүргэж чадлаа.

Авлигын үүр уурхай болж байсан Салхитын мөнгөний ордыг төрд эргүүлэн авч, 696 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэр гаргаж,228 мянган ахмад настны тэтгэврийн зээлийг тэглэв. Энэ хэрэгтэй холбоотой хууль хяналтын байгууллагын албан тушаалтнууд шүүхээр шийтгүүлсэн.

Сүүлийн 30 жил ярьсан хийн хоолойг Монголоор дамжуулж барих асуудлаар бодлогын шийдвэр гарч, ажил хэрэг болж байна. Таван толгой-Зүүнбаян чиглэлийн 414 км, Таван толгой-Гашуунсухайт чиглэлийн 267 км төмөр замын бүтээн байгуулалтыг дуусгаж байна. Монгол цэрэг бүтээн байгуулалтад орж стратегийн чухал төмөр замаа барьсан. Ингэснээр 700 орчим километр төмөр зам бараг нэг жилийн хугацаанд баригдлаа. Зэвсэгт хүчинд Тусгай хүчний, Кибер цэрэг, Барилга инженерийн төрлийн цэрэг нэмэгдлээ. Зэвсэгт хүчний үүрэг гүйцэтгэх бэлэн байдал дээшилж байна.

Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувийг төрд авах шийдвэр гаргасан. Оюу толгойн ордыг ашиглах гэрээг Монгол Улсад ашигтай болгох шийдвэр гаргаж УИХ, Засгийн газар чиглэл өгсөн нь ажил хэрэг болж байна. С.Зоригийн хэргээр иргэдийг эрүүдэн шүүсэн хэргийг ил болгож, хэргийг шалгуулж байна.

–Эвтэй байсны үр дүн гэж дүгнэж байна уу?

-Мэдээж, хэдийгээр Ерөнхийлөгч Х.Баттулга санаачилж, манлайлж байсан ч ҮАБЗ-ийн бусад гишүүд дэмжихгүй бол шийдвэр гарахгүй. ҮАБЗ-ийн гишүүд Х.Баттулга, Г.Занданшатар, У.Хүрэлсүх нар эвтэй байсан учраас Монгол Улсын тусгаар тогтнолыг баталгаажуулсан, үндэсний язгуур эрх ашгаа хамгаалсан чухал шийдвэрүүд гаргасан. Төрийн нууцыг хамгаалах хуулийн дагуу нууцлах 10-30 жилийн хугацаа нь дуусч тэдгээр шийдвэрүүд ил болох цагт ард түмэн харж үнэлэх болно. ҮАБЗ-ийн энэ гурвал Монгол Улсын геополитикийн зарим алдааг засч, амжилтыг ахиулж чадсан.

–Гэхдээ шүүмжлэл гарсан?

-ҮАБЗ-ийн гишүүд эх оронч, үндэсний бодлого явуулснаар Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал хэрэгжих бодит бололцоо одоо л бүрдэж эхэлсэн. Үүнийг зарим улстөрчид ҮАБЗ бүх зүйлд оролцож байна гэж буруутгахыг оролдох болов. Уг нь ҮАБЗ, түүний Ажлын алба хуульд заасан үүргээ хэрэгжүүлж, хийх ёстой ажлаа л хийж байгаа нь энэ. Манай Ажлын алба идэвхтэй, үр дүнтэй ажиллаж байгаад олон хүмүүс гайхаж байх шиг…

–У.Хүрэлсүхийн огцорсон шалтгаан нь юу байсан гэж та бодож байна?

-Аймшигтай дайрлага дайрсан гэж боддог.

–Аймшигтай гэдэг нь…

-Би жинхэнэ шалтгааныг мэдэхгүй, өөрийн төсөөллөө хэлж байна. Төрийн эрх барих дээд байгууллагын дийлэнх олонх 62 суудалтай эрх баригч намын дарга, Гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн, Ерөнхий сайд, цагдаа, тагнуул гээд хууль хяналтын байгууллагыг атгаж байсан эрх мэдэл бүхий төрийн өндөр албан тушаалтан, цэргийн офицер хүнийг сайн дураар нь суудлаас нь татгалзуулж чадах тийм аймшигтай дайрлага.

–Та ингэж ярих байсан юм уу, тэгвэл Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх огцрохдоо өөр байр суурь илэрхийлсэн.

-Үүнээс өөрөөр би байр суурь илэрхийлж дүгнэлт хиймээргүй байна. Нэмж хэлэхэд, харамсалтай л гэж хэлнэ.

–Харамсалтай нь юу гэж?

-Олон чухал асуудал ҮАБЗ-өөр хэлэлцэхээр бэлтгэж байсан. У.Хүрэлсүх огцроогүй байсан бол эдийн засгийг сэргээх тийрэлтэт төлөвлөгөө боловсруулагдаад, Монгол Улсыг өргүй болгох шийдэл гаргахаар бэлтгэж байсан, бараг схем нь гарчихсан байсан. Ерөнхийлөгч Х.Баттулга У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрыг огцрохыг дэмжихгүй гэсэн шалтгаан энэ.

–Тэгвэл одоо шийдвэрлэж болно биз дээ?

-Хуралдааны ирц бүрдэхгүй байна. ҮАБЗ-ийн нөгөө хоёр гишүүн хуралдаанд ирэхгүй байгаа.

–Ирэхгүй байх шалтгаан нь юу вэ?

-Мэдэхгүй юм. Танд боломж гарвал өөрсдөөс нь асуугаарай.

–У.Хүрэлсүх “Хууль битгий зөрчөөрэй” гэж танд хэлж байсан тухайгаа УИХ дээр хэлсэн, тэгж хэлэх шалтгаан байсан уу?

-Шалтгааныг мэдэхгүй юм. Надад тэгж хэлсэн нь үнэн. Би хариуд нь “Ерөнхий сайд аа, би шалгуулахад бэлэн” гэж хэлсэн.

–Тэгж хэлэхээр У.Хүрэлсүх юу гэж байх юм?

-“Нээрэн, манай Гансүх дарга чинь хуульч хүн шүү дээ” гээд инээгээд гар барьж байсан.

–Ингэхэд таныг холбогдуулан шалгасан төмөр замын хэрэг юу болсон бэ?

-2015-2019 онд дөрвөн жил шалгуулаад дууссан. Намайг буруугүй гэж үзсэн. Харин ч надад ашигтай болсон. Би АТГ, Цагдаагийн хамтарсан ажлын хэсгээр шалгуулаад нэрээ цэвэрлээд авсан. Ер нь бол төмөр замын бүтээн байгуулалтыг гацаах зорилготой л шалгалт байсан шүү дээ. Би энэ асуудлаар УИХ дээр нээлттэй сонсгол хийлгэх хүсэлт тавина гэж бодож байгаа шүү.

–Та АН–ын гишүүн байсан байх аа. Танай Ажлын албанд АН–ын гишүүд олон байдаг уу?

-Хуулийн дагуу би 2017 оноос АН-ын гишүүнээс түдгэлзсэн. Улс орны аюулгүй байдал, язгуур эрх ашиг гэдэг бол монгол үндэстний үнэт зүйл. Тиймээс төрийн тусгай байгууллагын хүний нөөцөөс судалж, тусгай шалгуураар шалгагдсан, хамгийн туршлагатай, шилдэг, нам бус, төрийн жинхэнэ албан хаагчид ажилладаг.

–Саяхан цацагдсан шүүгчдийн гэх бичлэгт ҮАБЗ–ийн хүн гэж гарсан?

-Гүтгэлэг. Манай Ажлын албанаас мэдэгдэл гаргасан.Улстөржөөгүй үлдсэн сүүлчийн ганц байгууллага бол ҮАБЗ-ийн Ажлын алба. Тиймээс улстөрчдийг энэ байгууллагын нэр хүндэд халдахгүй, үйл ажиллагааг нь гутаахгүй байхыг хүсч байна. ҮАБЗ-ийг харлуулах үйл ажиллагаа бол гадаад улсын тусгай албадын сонирхол гэдгийг хэлчихье.

–Тэр бичлэг гүйцэтгэх ажиллагаа мөн үү?

-Үгүй гэж бодож байна. Хэрэв хууль ёсны гүйцэтгэх ажиллагаа явагдсан бол юун олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр гарах байтугай, хэн ч мэдэх ёсгүй байдаг.

–Тэгвэл тэр бичлэгийн зорилго нь юу вэ?

-Зорилго нь улс төр. Ерөнхийлөгчтэй холбож улс төрийн дарамт үзүүлж байгаад Ерөнхийлөгч Х.Баттулгыг 2021 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд оролцуулахгүй байх. Сонгууль дөхүүлээд энэ байтугай гүтгэлэг явуулахаар төлөвлөж байгаа юм билээ. Над руу дайрах гээд ҮАБЗ-ийн үйл ажиллагаа руу орж, хуулийн дагуу ажлаа хийж байгаа төрийн тусгай албан хаагчдыг гүтгэх хэрэггүй л дээ.