Author: Юмсүрэнгийн Дэлгэрмаа

Удахгүй XVII жарны гал бичин жил гарах гэж байгаа. Үүнтэй холбогдуулан Монголын бурхан шашинтны төв Гандантэгчинлэн хийдийн зурхайч лам Д.Цогтбаатараас ирэх гал бич жилийн өнгө төрх ямар байгаа талаар сонирхсон юм. Дашрамд дурдахад тэрээр “XVII жарны “муу нүүрт” хэмээх гал бич жилийн цаг улирлын тооны бичиг”-ийг саяхан хэвлүүлсэн юм байна. Зурхайч Д.Цогтбаатар нь Гандантэгчинлэн хийдэд 2003 оноос хойш зурхайч хийж байгаа юм.

–Гарах гэж буй жилийн шинж манай уламжлалт аргуудаас хоёулаа яриагаа эхэлье?

-Монголчуудын хувьд арга, билгийн тооллоор явж ирсэн. Монгол уламжлал гэж ярьдаг. Бидний арга билиг хосолсон тооллын жилийн эхэн сар маань хаврын тэргүүн сар буюу бар сараас эхэлдэг. Энэ жил буюу XVII жарны гал бичин жилд хоёрдугаар сарын есний өдөр шинийн нэгэн тохиож байгаа. Шинийн нэгэн гэдэг маань хаврын тэргүүн сарын нэгэн гэсэн үг. Монгол тооллоор ийнхүү шинэ он гарлаа гэж үзээд бүгдээрээ ахмадаа хүндэтгэж золголт хийдэг уламжлалт баяр. Жилийн төлөв байдлыг шинждэг зурхайн олон зурлага байдаг. Жилийн эзэн гариг, түшмэл гариг, хаан гариг, цасан чихрийн амт, боовны үр, шороон үхрийн зурлага гэх мэтээр тухайн жилийг олон янзаар шинждэг. Манай уламжлалаар ялангуяа хүрээ хийдэд шинэ жил гарахад хаврын тэргүүн сарын шинийн 1-нд тухайн жилийн төлөв байдлыг шороон үхрийн зурхайн зурлагаар шинждэг. Бүх хүрээ хийдийн үүдэнд жилийнхээ шороон үхрийн зургийг томоор зурж тавьж, түүнийг нь хүмүүс хараад шинждэг байсан уламжлалтай.

–Тэгвэл гарах гэж буй жилийн шороон үхрийн шинж ямар байна?

-Гарах гэж буй гал бич жилийн шороон үхрийн шинжийг үзэхэд үхрийн толгой, эвэр чих, сүүл, ходоод нь улаан өнгөтэй байгаа. Харин бие нь бол цагаан. Дөрвөн шийр, ногт, омруу, туурай нь шар, үхрийн цулбуур нь хөх. Үхэр нь амаа ангайгаад сүүлээ зүүн тийшээ шарван явж байна. Үхэр хариулагч нь шар царайтай, гэзгээ толгойныхоо орой дээр овоолсон, ногоон дээлтэй, цагаан бүстэй, хоёр гутлаа барьчихсан, хөл нүцгэн, малгайгаа баруун гартаа барьсан, мяндсаар томсон, бургасан улаан шилбүүр барьсан, хүч чадал ихтэй хүүхэд. Үхрийнхээ баруун талд алхаж явна. Зурлагыг шинжихэд энэ жилийн шинж бол нялхаст буюу олон түмэнд маш сайн. Өвгөд, өндөр суудалтнуудад дунд зэрэг, залуус буюу дунд суудалтнуудад жаахан муу гэж гарч ирж байна. Хааны язгуур дэлгэрнэ. Энэ нь төрийн үйл ажиллагаа жигдэрнэ гэсэн үг. Иргэд амгалан байж өөрөөр хэлбэл олон түмний сэтгэл санаа амгалан болж, ажил үйлс нь бүтэмжтэй байна. Гэхдээ төрийн алба цалгардах янзтай. Энэ нь сонгуультай холбоотой ч байж магадгүй. Үймээн самуун, хэрүүл гарч болзошгүй. Хулгай дээрэм идэвхжиж, зарим хүмүүс эдийн засгийн хувьд хямралд орж болзошгүй. Мөн үр ач дэлгэрэхэд маш сайн жил болно.

–Тэгвэл байгаль дэлхий, цаг агаарын хувьд ямар байх юм бол?

-Цаг уурын хувьд гэвэл зун намарт хур хэвийн байх боловч хадлан бэлчээр ургац дунд зэрэг байна. Өөрөөр хэлбэл газрын шим өгөөж муу, гандуудуу жил болно. Гэхдээ тал нутаг, хөндий, гуу жалгын ургац арвин гарна. Өвчин зовлонгийн хувьд гэвэл зарим газар халуун чанарын өвчин гарна. Мөн цас мөндөр, аянга цахилгаан, галын хүч арвижна. Ялангуяа өндөр газар болон дээд эрхсийн орд харшид галын аюул буй. Гол төлөв байдал нь бол ийм байна.

–Зарим зурхайчид их тогтворгүй жил болно гэж ярьж байсан. Энэ талаар танаас тодруулах гэсэн юм?

-Азийн орнууд ялангуяа манай монголчууд бэлгэдэлтэй ард түмэн. Амны бэлгээс ашдын бэлгэ гэдэг шүү дээ. Тиймээс нийт монголчууд, хүн бүрт хандан зөв бодож, зөв ярих хэрэгтэй гэж хэлмээр байна. Тиймээс сайн юм бодож, хүн бүр өөрсдийнхөө заслыг зурхайн номын дагуу хийлгэж, оюун ухаан сэтгэлдээ маш зөв зүйтэй юм бодож төлөвлөөд, түүнийхээ төлөө өөрсдөө зүтгэвэл муу жил гарахгүй.

–Ямар жилтнүүд юу анхаарах ёстой вэ?

-Жил орж байгаа бичтэнүүд тухайн жилийнхээ онцлогт анхаарах хэрэгтэй. 13, 73-ны жил орж байгаа хүмүүсийн хувьд хүү махбодтой тул эрүүл мэнддээ илүү анхаарах хэрэгтэй. Тиймээс “Найман гэгээн”, “Лхамын ганшаг” хуруулах хэрэгтэй. 25,85-ны жил орж байгаа хүмүүсийн хувьд жаргал зовлон ээлжилж, ад зэтгэр босох тул “Догсүн”, “Доржнамжом”, “Цэнд” зэрэг ном уншуулах хэрэгтэй. 49-ний жил орж байгаа хүмүүсийн хувьд хийморь доройтох гэмтэй. Жил орж байгаа хүмүүс оршуулга, хурим найрыг цээрлэх хэрэгтэй. Мөн бар жилтнүүд ихэд хянамгай байх нь зүйтэй. Могой, гахай жилтнүүдийн хувьд бага харш жил. Харин хонь жилтнүүдийн хувьд цагаан буюу ивээлтэй байх болно.

–Бичин жилийн зуд гэж их яригддаг. Гарах жил ямар байх бол?

-Ер нь бол дундаж жил болно. Зуд нүүрлэж муудаад байх юм үгүй. Хур бороо цагтаа орно.

-XVII жарны “муу нүүрт” хэмээх гал бич жил гэж байгаа. “Муу нүүрт” гэдгийг нь тайлбарлахгүй юу?

-Хүн гэдэг бол ерөнхий нэр шүү. Хүн бүр нэртэй байдаг, Дорж, Дулам гээд л. Түүнтэй ижилхэн “муу нүүрт” гэдэг нь оноосон нэр, ёгт нэр ч гэж хэлдэг. Үүнийг муу жил гарлаа гэж ойлгож болохгүй.

Үндэсний дуу бүжгийн эрдмийн
чуулгын ерөнхий удирдаач Н.Буянбаатар шинэ оны өмнөхөн Монгол улсын соёлын
гавьяат зүтгэлтэн шагналыг хүртсэн билээ. Алдарт хуурч П.Буян, Г.Жамьян,
Ё.Батбаярын шавь тэрээр Хөгжим бүжгийн коллежийг дүүргэснээсээ хойш тус чуулгад
ажиллаж байгаа. Тэрээр өөрийгөө Өмнөговьд олдож, Улаанбаатарт
төрөөд, Дорноговьд өссөн хүн гэж тодотгосон юм.

-Юуны өмнө танд Соёлын гавьяат
гэдэг хүндтэй шагналын эзэн болсонд баяр хүргэе. Хоёулаа яриагаа таны анх морин
хуурч болохоор Дорноговиос Хөгжим бүжгийн дунд сургуульд элссэн үеэс эхлэх үү?

-Тийм ээ. Би 1978 онд Дорноговь
аймгийн Даланжаргалан сумаас хотод ирж Хөгжим бүжгийн дунд сургуулийн морин
хуурчийн ангид элссэн.Тухайн үед бодлогоор жил бүр өөр өөр аймгаас Хөгжим
бүжгийн дунд сургуульд элсүүлдэг байлаа. Тэр үед манайх Дорноговь аймагт
нүүгээд оччихсон байсан. Яаж Хөгжим бүжгийн сургууль байдаг гэдгийг мэддэг
болсон түүх нь сонирхолтой л доо. Манайх уг нь Өмнөговийн угшилтай айл. Аав
маань насаараа удирдах ажил хийсэн. Өмнөговьт аймгийн дарга, Дорноговьт
нэгдлийн даргаар ажиллаж байсан. Аавыг эсэргүү Л.Нямбуу гуайтай холбоотой гэж
үзсэн тул Дорноговийн хамгийн захын сумын даргаар томилсон юм билээ. Гэхдээ
арай ч гахайчин болгоогүй. Ингэхэд нь тухайн үеийн АИХ-ын дарга Ж.Самбуу гуай
их хамгаалсан гэдэг. Би багаасаа л хөгжим тоглодог байсан. Аав маань ямар ч
ардын дууг мандолинаар маш сайхан тоглоно. Ээж бас шанз, мандолин тоглоно. Тийм
орчинд байгаа болохоор багаасаа хөгжим тоглож сурсан.

Дорноговиос гаралтай
дуурийн дуучин Мэндээ гэдэг эгч байсан. Намайг бага байхад Хайдав гуай, Мэндээ
эгч, Баадайжав гуай гээд дуурийн урлагийн акулууд бригадаар ирлээ. Манайд
зочлоход ээж, аав хоёр “Хүүхдүүд ээ хөгжмөө тогло” гэхэд бид гитар, мандолин,
баяанаа аваад л тоглож гарсан. Тэд нар сонсчихоод “Ямар авьяастай хүүхдүүд вэ.
Хөгжим бүжгийн дунд сургууль гэж байдаг, тэнд оруулаач” гэж хэлсэн. Ингэж л ийм
сургууль байдаг гэдгийг анх мэдэж авсан юм. Ээж дүү бид хоёрыг аваад Хөгжим
бүжгийн дунд сургуульд шалгуулахаар хотод ирж билээ. Манайх Улаанбаатарт Их
дэлгүүрийн хажууд байртай. Ээж хөрш, их найрагч Б.Явуухулан гуайн гэргий Адьяа
эгчээс Хөгжим бүжгийн сургууль хаана байдгийг нь асууж, маргааш нь очиж
шалгуулж билээ. Орсон чинь Жамьян, Цэвэлмаа, Дашдулам багш гээд манай урлагийн
томчуул байна. Тэгж л анх шалгалт өгсөн дөө. Шалгалтанд ороод тэнцсэн хүүхдүүд
нь цаас барьчихсан гарч ирнэ. Гэтэл надад цаас өгсөнгүй. Ээж яасан бэ гээд ихэд
гайхаж билээ. Хөгжим бүжгийн сургуульд багшаар ажиллаж байсан Ч.Лодойдамба
гуайн охин Л.Насанбат хүрч ирээд ”Тэнцсэн, шууд гуравдугаарт шатны
шалгаруулалтад ор” гэсэн.

-Танай удамд хөгжим тоглодог
хүмүүс байсан уу?

-Манай нагац ах Өмнөговь
аймгийн Гурвантэсийн Дондог хуурч гэж байсан. Хуучны тортог болсон жинхэнэ монгол
хууртай хүн байж билээ. Бага байхад аавтайгаа хөдөө явж байхад айл болгон
хууртай байсан. Дуу хөгжмийн багш маань бас их сайн хүн. Одоо ч байдаг. Биднийг
чинь өглөөний 6 цагт гамма уншуулна, нот заана. Энэ бүхний ачаар Хөгжим бүжгийн
сургуульд шууд л тэнцсэн болов уу даа.

-Та морин хуурч болохоор Хөгжим
бүжгийн дунд сургуульд ороод алдарт хуурч П.Буянгийн шавь болсон гэв үү?

-Г.Жамьян, П.Буян гэдэг маш
мундаг хоёр хуурчийн шавь нь болсон. Сүүлийн хэдэн жилд нь хуурч Ё.Батбаяр
надад багшилсан. Тэр үед сурагчдаас хэнийг нь багш болгох уу, хэнийг нь
цаашаагаа сургуульд явуулах уу, судлаач болгох уу гэдэг чинь маш нарийн
бодлоготойгоор явдаг байсан үе.

-Төгсөөд хаана ажилласан бэ?

-Тухайн үед Соёлын яамтай
байлаа. Тус яаманд харьяалагддаг цорын ганц сургууль нь Хөгжим бүжгийн дунд
сургууль байсан. Намайг Соёлын яамнаас гадаадад сургуульд явуулахаар болж суурь
шалгалтандаа ч тэнцлээ. Гэвч бие нь муу байсан тул аав маань явуулаагүй. Би ч
учир байдлаа багшдаа хэлсэн. Тэгээд намайг тухайн үед Улсын ардын дуу бүжгийн
чуулгад одоогийнхоор бол Үндэсний дуу бүжгийн эрдмийн чуулгад оруулсан. Би
амьдралынхаа 40-өөд жилийг энэ чуулга, Хөгжим бүжгийн коллеж хоёрт өнгөрөөсөн.
Тус чуулгын ”Залуус” хамтлагт орж олон сайхан тоглолтыг МУГЖ Д.Самбуу,
Д.Банзрагч гээд л нэртэй дуучидтай хамтран хийсэн. 18 аймаг 256 сумыг хэд хэд
тойрсон доо.

-Таны багш нар бол үнэхээр
мундаг хуурчид байсан. Тэднийхээ талаар дурсаач?

-Тийм ээ. Манай Түдэв, Түвдэн,
Г.Жамьян, П.Буян, гээд дээр үеийн мундаг хуурчид тухайн үеийн урлагийн
сургуулийг байгуулсан. 1937 онд шүү дээ. Зөвлөлтийн мэргэжилтнүүд ирээд тэдэнд
Европын хөгжмийн боловсрол олгосон. Бүгд л үндэснийхээ хөгжмөөр гайхалтай
тоглодог байсан. Зарим нь Зөвлөлтөд очиж сурсан, зарим нь эндээ багшилсан.
Миний багш нар Монголын морин хуурийн мэргэжлийн сургалтын дэг жаяг суурийг
тавилцсан алтан үеийн хүмүүс. Тэдний нэг нь бол яах аргагүй Г.Жамьян багш.
Түүний олон шавь, олон бүтээл нь морин хуурыг хөгжүүлэн авч явж байна. Жишээ нь
манай Ё.Батбаяр багш байна.

-Алдарт хуурч Г.Жамьян өөрийн
гэсэн арга барилтай ховорхон хөгжимчин байсан тухай сонссон.

-Тэгэлгүй яахав. Европын
хөгжмийн зэмсгүүд хэдэн зууны туршид боловсорч ирсэн. Одоо дэлхий даяар нэг
стандартад хүрсэн. Ялгаатай нь гэвэл Европынх, Оросынх гэсэн хоёр дэгтэй. Манай
хөгжим бол байгаль, ёс заншилдаа тохирсон уламжлалт урлаг. Жишээ нь хойд зүгийн
уулынхан гэхэд морин хуурын татлага нь хүртэл шал өөр. Төв халхад гэхэд бас
өөр. Хөвсгөлд бас нэг өөр. Ийм олон ястны өвөрмөц эгшиг, аялгуу, хэмнэлийг нэг
стандартад оруулж мэргэжлийн сургалтын дэг жаягийг дэлхийн хөгжмийн боловсролын
түвшинд хүргэж чадсан нь манай ахмад үеийн алдарт хуурчид, алтан үеийнхний
гавьяа юм.

-Одоогоос нэлээд хэдэн жилийн
өмнө Австрид манай Морин хуурын чуулгынхан очиж тоглолтоо хийсэн. Тэд морин
хуураар Моцартыг тоглосон. Гэтэл Австрийн нэг хөгжим судлаач морин хуур
сонгодог бүтээлийн нарийн нугалааг нь гаргаж чадахгүй байна гэсэн. Мэргэжлийн
хүний хувьд энэ тал дээр юу хэлэх вэ. Хоёрхон чавхдастай хосгүй хөгжим
гэдэгсэн.

-Тэр хүний буруу биш л дээ.
Гэхдээ би зөрүүлээд нэг зүйлийг хэлнэ. Тэр Моцарт, Брамс нарын бүтээлүүд европ
хөгжим дээр тулгуурласан байгаа. 400, 500 жилийн туршид тоглож, улам
боловсронгуй болж, Европоос халиад сонгодог тал руугаа болчихсон. Гэхдээ зөвхөн
Моцарт зэрэг хөгжмийн зохиолчдыг сонгодог гэж хэлмээргүй санагддаг.

-Яагаад?

-Сонгодог гэдэг бол Моцарт,
Бетховен мөн. Гэхдээ миний бодлоор сонгодог бүтээл гэдэг цаг хугацаа, яс үндэс,
орон зайг үл хамааран хүмүүний сэтгэлд хүрч чадсан бүтээлийг хэлэх нь зөв байх.
Европ бол жижигхэн, мэдээлэл амархан тархана. Монголын газар нутаг дээр Европын
хэдэн улс багтах билээ. Тэгвэл сонгодог гээд байгаа тэр нөхдүүд хийл хөгжмөөрөө
морины явдлыг тоглоод үзэг л дээ. Буухгүй дээ. Яагаад гэхээр өөрийнх нь онцлог
орчин нөхцөл, үндэсний урлагийн хэв маяг хөгжмийн зэмсгийн онцлог гээд олон
зүйлтэй холбоотой шүү дээ. Италийн дуурийн од манай уртын дууг Норовбанзад гуай
шиг дуулчих л даа. Энэ бол дуурийн том дуучин л даа гэхдээ манай уртын дууны
тэр нарийн нугалааг гаргаж чадахгүй байна даа л гэж бид хэлнэ шүү дээ. Тэдний
буруу биш, бидний ч буруу биш. Бид маш богино хугацаанд 80-аад жил тэдний
сонгодог хөгжмийг эзэмшсэн шүү дээ. Дэлхийн хөгжимтэй эн зэрэгцэх дуурийн
дуучин манайхаас гарсан. Бяцхан төгөлдөр хуурчид Испани, Франц, Чехэд очоод
шагналыг нь аваад ирж байна. Хэдэн зууны юмыг бид 80-хан жил эзэмшсэн. Энэ бол
том бахархал.

-Танайх нэрт яруу найрагч,
зохиолч Б.Явуухулан, Ч.Лодойдамба нартай хөрш байсан гэсэн. Энэ талаар эргээд
дурсвал уншигчдад сонин байх болов уу?

-Явуу ах бол гэрийн халатаа
өмсчихсөн, том трубка зуучихсан хүн байсан. Би тэднийд орж зурагт үздэг. Их
тайван хүн. Ч.Лодойдамба гуайн эхнэр нь манай нэрт жүжигчин Ч.Долгорсүрэн гуай
шүү дээ. Тэр байж байгаа, гараад явж байгаа нь хүртэл өөр. Жинхэнэ элит гэвэл
тэднийг л хэлнэ байх. Үнэтэй костюм өмсч, үнэтэй машин унахаараа элит болохгүй
шүү дээ. Хамгийн гол нь тархин доторхоороо элит байх ёстой. Тэр агуу хүмүүс
цаанаа л нэг өөр, эрхэмсэг нь хүртэл их гоё. Агуу хүмүүс бол цаанаа л нэг агуу
байдаг.

-Та нэр хүндтэй шагнал хүртлээ.
Цаашдаа ямар бүтээл туурвих төлөвлөгөөтэй байна?

– Энэхүү шагналыг авсан нь
миний гэхээсээ илүү төрүүлж өсгөсөн аав, ээж минь, Хөгжим бүжгийн коллеж,
Үндэсний дуу бүжгийн эрдмийн чуулга гэдэг 65 жилийн түүхтэй Монголын хамгийн
том үндэсний мэргэжлийн байгууллагын гавьяа. Энд манай агуу хүмүүс болох
Л.Мөрдорж, Д.Чойдог, Л.Цогзолмаа, Д.Түмэндэмбэрэл, Д.Норовбанзад гээд л үе
үеийн хүмүүсийн ач тус, гавьяа гэж бодож байна. Учир нь үе уламжлагдан тэдний
үлдээсэн үндэсний гайхамшигтай соёлын их өв хойч үедээ өгөөжөө өгч байгаа хэрэг
юм.

-Чуулгадаа хийсэн ажлынхаа
талаараа сонирхуулаач?

-Сүүлийн жилүүдэд чуулгын
найрал хөгжмийн урын сан бол нэлээд баяжсан. Түрүүний хэлдгээр дэлхийн сонгодог
хөгжмөөс суралцсаар байна. Гэхдээ хамгийн гол нь уламжлалаа хадгалж, баяжуулах
хэрэгтэй. Үндэсний дуу бүжгийн эрдмийн чуулгын найрал хөгжмийн бүтээлүүд дотор
ховордсон, мартагдсан хөгжмийн зэмсгээр тоглосон бүтээлүүд их гарч ирж байгаа.
Манай залуучууд морин хуураа тоглохын хажуугаар хөөмийлнө, цоор үлээнэ.
“Хөсөгтөн” хамтлаг бол манайхаас л гарсан залуучууд. Үндэсний уламжлалт хөг
аялгууг шингээсэн мэргэжлийн түвшний олон бүтээл туурвина. Манайх мэргэжлийн ур
чадварын түвшин тогтоох шалгалт гэж явуулдаг. Ингэхэд манай хөгжимчдөөс маш
хөөрхөн юм гараад ирдэг. Морин хуурч, хөгжмийн зохиолч М.Бирваагийн “Нүүдэл”
хэмээх найрал хөгжимд зориулсан аялгуу, Р.Бат-Эрдэнийн “Тайгад дурсагдах
хэнгэргийн дуу” байна. Эд бүгдээрээ манай чуулгын залуу хөгжимчид. Монгол
үндэсний язгуур урлагаа мэргэжлийн түвшний бүтээл болгож байна. Даяарчлалын энэ
үед, импортын урлагийн довтолгоо, мэдээлэл технологийн эрин үед үндэснийхээ
хэл, соёл, урлагийн дархлааг бий болгох нь нэн чухал. Ингэж байж л Монгол улс,
монгол үндэстэн хэл, соёлоо авч үлдэнэ. Би гадаадын олон улс үндэстний урлагийн
баяр наадамд оролцож явлаа. Манай Монголын үндэсний урлагийн гайхалтай
бүтээлүүд хаана ч үгүй. Би үүгээрээ бахархаж омогшиж явдаг даа.

“Time” сэтгүүлээс гаргасан 2015
оны хамгийн нөлөө бүхий хүмүүсийн жагсаалтад “Ap­ple Inc” компанийг үндэслэн байгуулагчдын
нэг Тим Кук багтсан юм. Тэрээр 2011 оны наймдугаар сард Стив Жобсын ажлыг авсан.
Харин өнөөдөр дэлхийн хамгийн чинээлэг төдийгүй нөлөө бүхий хүмүүсийн жагсаалтад
багтах боллоо.

Тим Кук нь Албама мужийн Робертсдейл
хэмээх хотод жирийн нэгэн айлд төрсөн. Багаасаа л хичээлдээ маш сайн байсан бөгөөд
Оберний их сургуулийг дүүргээд “IBM” компанид ажилд оржээ. Чадварлаг боловсон хүчин
болохоо харуулсан тэрээр удалгүй тус компанийн Хойд Америк дахь борлуулалт хариуцсан
захирлаар томилогдсон байна. “IBM”-д 12 жил ажилласны эцэст “In­telligent
electronics”, “Compaq” зэрэг компьютерийн салбарт тухайн үедээ тэргүүлж байсан компаниудад
хариуцлагатай алба хашсан. Харин “Apple”-д ажиллах болсон нь амжилтын оргилд хүргэх
гараа нь байсан гэж болно.

Стив Жобс 1998 онд анх түүнтэй уулзахдаа
хамтран ажиллах санал тавьжээ. Эхэндээ энэ нь Тим Кукийн хувьд ямар ч ашиггүй санал
мэт санагдсан гэдэг. Гэвч ярилцаж дуусаад таван минут өнгөрсний дараа ийм боломж
амьдралд тэр болгон тохиолдоод байдаггүй гэдгийг мэдэрсэн хэмээн Тим Кук хожим нь
ярьсан байдаг. Тиймээс ч саналыг хүлээн авахаар шийджээ. Ийнхүү “Apple” компани,
Стив Жобс хоёртой хувь заяагаараа холбогдсон түүхтэй. Тэрээр Стив Жобсийн итгэлийг
маш богино хугацаанд олж авч чадсан. Тиймээс ч Стив Жобсын бие нь муудаж, ажлаа
өгөхөөр болсон талаарх нээлттэй захидалдаа халааг нь Тим Кукт өгөхийг санал болгосон
байдаг. Яагаад Тим Кукт ажлаа өгөх хүсэлтэй байгаагаа тайлбарлахдаа “Юу хийхээ мэддэг
тул би түүнд итгэж байсан” хэмээн хэлсэн байдаг.

2004 онд Стив Жобс анх нойр булчирхайн
хорт хавдартай болсноо мэдэж эмчилгээ хийлгэж эхэлсэн юм. Энэ хугацаанд Тим Кук
үргэлж хажууд нь байсан гэдэг. Тэдний цусны бүлэг нь хүртэл нэг аж. Стив Жобсийн
бие нэлээд муудаж сүүлдээ элэг шилжүүлэн суулгах шаардлагатай болсон. Тэгэхэд Тим
Кук элэгнээсээ өгөх санал тавьсан байна. Харамсалтай нь үүнийг нь хүлээж аваагүй
юм. Энэ тухай хожим Тим дурсахдаа “Үгүй би ингэхгүй гэж Стив орилсон. Бид 13 жил
цуг ажиллахад Стив над руу 3-4 удаа л хашгирсан юм. Энэ бол тэдний нэг нь байсан”
хэмээн бичсэн.

Тим Кук “Apple”-д ажилласнаасаа
хойш тус компанийн бүтцэд томоохон өөрчлөлт хийсэн гэдэг. Үр өгөөжийг нь дээшлүүлэхийн
тулд дэлхийн улс орнууд дахь үйлдвэрүүд, агуулах зэргийн тоог багасгаж, үйл ажиллагааг
нь улам боловсронгуй болгосон. Түүнээс гадна флаш хэрэглэх саналыг тавьсан гэдэг.
Энэ нь яваандаа тус компанийн хамгийн гол бүтээгдэхүүний нэг болжээ.

Тим Кукийг “Apple”-д орохоос өмнө
тус компанийн борлуулалт эрс буурсан байв. Тодруулбал ашиг нь 2,8 тэрбум ам.доллараар
багассан байжээ. Ингэхдээ сэлбэг нийлүүлэлт маш том тулгамдсан асуудал байлаа. Тим
үүнийг шийдэж чадаад зогсохгүй орлогыг нь 600 сая ам.доллараар нэмэгдүүлсэн. Ингээд
удахгүй тэрээр компанийнхаа гадаад борлуулалтыг бүрэн хариуцан ажилласан юм.

“Apple” компанийн бусад удирдах
ажилтнуудаас ялгаатай тал нь гэвэл Тим Кук тэр болгон олны өмнө гараад байдаггүй.
Сүүлийн хэдэн жилд гэхэд ердөө гурван удаа л олны өмнө гарсан. Ингэхдээ компанийнхаа
шинэ бүтээгдэхүүнийг танилцуулжээ.

Түүний хувийн амьдралын талаар ч
мэдээлэл бараг байхгүй. Харин “Bloomberg Businessweek” сэтгүүлд өөрийнхөө тухай
“Би ижил хүйстэн гэдгээрээ бахархдаг бөгөөд үүнийг бурханы бэлэг хэмээн үздэг. Үүгээрээ
дамжуулан нийгэмд цөөнх байх нь ямар байдаг, ямар асуудалтай тулгардгийг мэдэрсэн.
Энэ нь намайг улам соргог болгосон” хэмээн бичсэн нь нэлээд шуугиан тарьсан. Түүнийг
ижил хүйстэнтэйгээ явалддаг талаар өмнө нь ч яригдаж байсан юм.

Тим Кукийг байнга Стив Жобстой харьцуулдаг
гэнэ. Тим бол амгалан, маш даруухан, чанга ч дуугардаггүй хүн. Хийж байгаа ажилдаа
маш тууштай, шаргуу, хөдөлмөрч. Хамтран ажилладаг хүмүүсийн имэйлд өглөөний дөрвөн
цагт хариуг нь бичдэг гэнэ. Даваа гаригт болох хуралдаа бэлтгэхийн тулд ням гаригт
болдог утсаар хийдэг зөвлөгөөнд хүртэл оролцдог аж. Зарим нь түүнийг хэт их ажилласаар
байгаад олны анхаарлын төвд ороогүй гэдэг. Тим Кукийн хувийн амьдралын талаар хүмүүс
бараг мэддэггүй нь даруухан зан чанартай нь холбоотой аж.

Тэрээр дугуйгаар аялах дуртай. Өглөө
болгон гүйж, дасгал хийдэг. 2010 онд өөрийнхөө дүүргэсэн Оберний их сургуульд лекц
уншсан байна. Ингэхдээ санаачилгатай байх нь амьдралд юунаас ч илүү чухал болохыг
онцлон дурдсан гэнэ. Тус их сургуулийн багш Дебби Роуш төгсөгчдийнхөө талаар “Манай
сургуулийг дүүргэж амжилттай яваа хүмүүсийн дийлэнх нь энэ талаараа ярих дуртай
байдаг. Харин Тим тэдний тоонд ордоггүй” хэмээн ярьсан байдаг.

Тим Кук өнөөдөр 52 настай, гэрлэж
байгаагүй. “Out Magazine” сэтгүүл түүнийг Америкийн соёлд хамгийн их нөлөөлсөн ижил
хүйстнүүдийн жагсаалтын нэгдүгээрт хүртэл оруулсан байдаг.

“Apple” компанийн гүйцэтгэх захирлаар
томилогдох нь мэдээжийн хэрэг сайхан. Гэвч үүнийг дагаад компанийн өмнө хүлээсэн
хариуцлага хэмээх нэгэн чухал зүйл байдаг. Тим Кук уг албанд томилогдсоноос хойш
тус компанийн үнэлгээ 140 тэрбум ам.доллараар өссөн. “Apple” олны анхаарлыг татаж,
алдартнууд оролцсон тансаг арга хэмжээг зохион байгуулахгүй гэдгийг ч тэрээр мэдэгдсэн.
Өөрөөр хэлбэл, иймэрхүү зүйлд хөрөнгө зарахгүй аж.

Тим Кук чадварлаг боловсон хүчин,
сайн менежер төдийгүй манай дэлхийн хамгийн чинээлэг хүмүүсийн нэг. Тэрээр 800 сая
ам.доллартай тэнцэх хөрөнгөтэй 2014 он гэхэд 9.22 сая ам.долларын орлого олж Америкийн
хамгийн өндөр цалинтай удирдах ажилтнуудын жагсаалтад багтсан. Өмнөх жилийнхтэй
нь харьцуулах юм бол орлого нь 117 хувиар нэмэгдсэн гэсэн үг. АНУ-ын Үнэт цаас болон
биржийн комиссоос энэ тухай албан ёсоор мэдэгджээ. “Apple”-ийн орлого нэмэгдсэн
нь юуны түрүүн тус компани iPhone 6, iPhone 6 Plus, iPad, Apple Watch зэрэг шинэ
бүтээгдэхүүнүүд зах зээл дээр гаргасантай холбоотой аж. Үүний нөлөөгөөр тус компанийн
хувьцааны үнэ өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард гэхэд 119.75 ам.долларт хүрсэн юм.
“Apple”-ийн түүхэнд хувьцаа нь ийм өндөр үнэд хүрч байгаагүй билээ. 2014 онд гэхэд
тус компанийн цэвэр орлого нь 39.5 тэрбум ам.доллар байсан бөгөөд харин өнгөрсөн
оны сүүлчийн улиралд ямар ашигтай ажилласан талаар энэ сардаа багтан албан ёсоор
мэдэгдэл хийх юм.

Ямар ч байсан судлаачдын үзэж байгаагаар
Apple хамгийн ирээдүйтэй компаниудын нэг. Ийнхүү амжилтад хүрэхэд Тим Кук чухал
үүрэг гүйцэтгэсэн нь маргаангүй. Манай дэлхийн тэргүүн баячуудын нэг болох Тим Кук
нь хөрөнгөө хэн нэгэнд өвлөхгүй бүгдийг нь буяны үйлсэд хандивлахаа мэдэгдсэн. Гэхдээ
түүнээсээ10 настай үеэлийнхээ сургалтын төлбөрийг авч үлдэх гэнэ. Тэрээр буяны үйлсийг
дэмжихдээ зүгээр нэг мөнгө өгөөд байхгүй аж. Асуудлыг үндсээр нь шийдэхийн тулд
системтэй арга хэмжээ авч түүнийгээ хэрэгжүүлэхэд хөрөнгөө зарцуулах юм байна.

Хүн төрөлхтний түүхэнд өөрийн бүтээлээрээ мөнхлөгдсөн суут авьяастны нэг бол Германы хөгжмийн зохиолч Людвиг ван Бетховен. Венийн сонгодог сургуулийн төлөөлөгч гэгддэг түүний бүтээлүүд өнөөдөр хүртэл тоглогдсоор байгаа. Тэрээр симфони, дуурь, сонат гээд хөгжмийн бүх л төрлөөр бүтээл туурвисан. Түүний төгөлдөр хуур болон хийлд зориулсан бүтээлүүд нь хамгийн гайхамшигтайд тооцогддог.

Людвиг ван Бетховений “9 дүгээр симфони”, “Сарны сонат”, “Фиделио” дуурь, хожим нь Европын Холбооны сүлд дуу гэгдэх болсон “Баяр баяслын ода” зэрэг бүтээлийг дэлхий даяараа сайн мэднэ. Сонгодог болон романтизмын үеийн томоохон төлөөлөгч хэмээн тодорхойлогдсон Бетховенийг аав нь багаас нь хөгжмийн зохиолч болгохоор бэлдсэн гэдэг. Тэрээр 1770 онд Бонн хотноо төрсөн бөгөөд аав Иохан Бетховен нь хааны ордны дэргэдэх сүмийн дуучин байжээ. Хүүгээ Моцарт шиг агуу хөгжмийн зохиолч болгоно хэмээн мөрөөдөж байсан боловч санасанд нь хүрээгүй гэдэг. Үнэндээ Бетховен нь Моцартаас ч дутахгүй нэртэй уран бүтээлч болж чадсан. Хөгжмийн зохиолч Кристиан Готлоф Нефе гэгчийг Бонн хотноо ирэхэд Бетховен шавь орсон байна. Багш нь бяцхан хүүг авьяастай гэдгийг ч мэдэрчээ. Багшийнхаа ачаар Бетховений анхны бүтээл олны хүртээл болсон. Ингээд 12 настайдаа хааны ордны хөгжимчний туслахаар ажиллах болсон. Гэтэл Бетховений өвөө нь нас барж гэр бүл нь санхүүгийн хувьд тун хүнд байдалд оржээ. Тиймээс ч хүү аргагүйн эрхэнд сургуулиасаа гарсан. Гэсэн хэдий ч биеэ даан латин, франц, итали хэл сурсан байна. Түүнээс гадна маш их ном уншдаг байснаа хожим нь нэгэн захидалдаа дурдсан юм. Уг захидалдаа “Эрдмийн ямар нэгэн зэрэг горилох санаагүйгээр багаасаа л суут хүмүүсийн мөн чанарыг ойлгохыг хичээсэн” хэмээн бичжээ. Тэр үед Бетховен аль хэдийнэ хөгжим зохиогоод эхэлчихсэн байсан. Гэхдээ түүнийгээ олны хүртээл болгохыг яарсангүй. Хожим нь Боннд байхдаа тэдгээр бүтээлүүдээ янзалж улам сайжруулсан гэдэг.

Залуухан Бетховен 1787 онд Вена хотод ирж агуу Моцартад өөрийнхөө бүтээлийг тоглож сонирхуулжээ. Моцарт түүнийг нь сонсоод дуу алдан “Тэр бүх хүмүүсээр өөрийнхөө тухай яриулж чадлаа” хэмээн хэлсэн гэдэг. Ийнхүү хоёр агуу хөгжмийн зохиолч уулзсан түүхтэй. Уг нь Бетховен Моцартад шавь орох бодолтой байсан гэнэ. Харамсалтай нь ээж нь хүндээр өвдсөн тухай мэдээ ирж аргагүйн эрхэнд Бонн руу буцжээ. Удалгүй эх нь хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлж 17 настай хүү өрх гэрээ авч явах хариуцлагатай үүрэг хүлээсэн байна.

Бетховений төрсөн байшин

Найрал хөгжимд ажилд орсон хэдий ч сурч боловсрох хүсэлд автсан залуухан хөгжмийн зохиолч их сургуулийн лекцэнд сууж эхэлжээ. Гэтэл Францад хувьсгал гарсан. Их сургуулийн нэгэн профессор хувьсгалыг магтан дуулсан шүлгийн түүврээ хэвлүүлж Бетховен ч түүнийг дэмжсэн байна. Тэр үед “Эрх чөлөөтэй хүний дуу” нэртэй бүтээлээ туурвижээ. Нэрт хөгжмийн зохиолч Гайдн тухайн үед Англиас Боннд ирж Бетховений бүтээлүүдийг сонсоод өндрөөр үнэлсэн юм. Гайднд шавь орохоор шийдсэн Бетховен Венийг зорьжээ. Гэвч багш, шавь хоёрын аль аль нь сэтгэл дундуур үлдсэн юм. Бетховений ярьснаар багш нь өөрт нь хангалттай анхаарал тавиагүй аж. Харин шавийнх нь хэт зоригтой шинэ санаа, уйтгартай ая хоёрт багш нь сэтгэл дундуур байсан гэдэг. Ийнхүү Бетховенийг өөр багшид хүлээлгэн өгчээ.

Нэрт хөгжмийн зохиолч маань Венад ирсэн даруйдаа хөгжимчний хувьд алдаршсан гэдэг. Түүний төгөлдөр хуураар хэрхэн тоглохыг сонссон хүмүүс өөрийн гэсэн онцлогийг нь биширсэн байна. Гадаад төрхөөрөө ч бусдаасаа эрс ялгардаг байсан тухай бичсэн байдаг. Хувцаслалтдаа төдийлөн анхаардаггүй байснаас гадна арзайсан үсээ самнадаггүй байжээ. Нэлээд зөрүүд, хурц ааштай түүнийг төгөлдөр хуур тоглож байхад нь нэгэн эр хажууд байсан эмэгтэйтэйгээ яриад байсан гэнэ. Үүнд бухимдсан хөгжмийн зохиолч “Би ийм гахайнуудад зориулж тоглохгүй” гэж хэлээд шууд л босч явжээ.

Бетховен энд нойрсож байгаа

Бас нэгэн сонирхолтой түүхийг өгүүлье. Бетховен гүн Лихновскийнд зочилж байх үед тохиолдсон явдал. Гүн Лихновский нь түүнийг шүтэн бишрэгч байсан. Гэрт нь цугларсан зочдод зориулан төгөлдөр хуур тоглохыг хүссэн боловч Бетховен дургүйцэн өрөөндөө орж хаалгаа дотроос нь түгжжээ. Гүн өрөөнийх нь хаалгыг эвдүүлэхэд Бетховен тэднийхээс шууд л явсан байна. Маргааш нь түүнд “Гүнтэн! Миний ямар байгаа нь өөрийн маань ач гавьяа. Гүнтэнгүүд бол хэдэн мянгаараа байдаг, байх ч болно. Харин Бетховен бол ганцхан” гэсэн захидал илгээсэн байна. Хэдийгээр ширүүн ааштай ч найзууд нь түүнийг маш зөөлөн сэтгэлтэй хүн хэмээн ярьдаг байсан гэнэ. Ямар ч бэрхшээл тулгарахад заавал тусална.

Нэрт хөгжмийн зохиолч Венад ирснээсээ хойш бүтээлүүдээрээ олны танил болжээ. Төгөлдөр хуур, хийлд зориулсан хэдэн арван бүтээлүүдээ туурвиж нэг болон хоёрдугаар симфонио бичсэн. 1796 оноос нэрт хөгжмийн зохиолчийн сонсгол нь муудаж эхэлсэн байна. Дунд чихний үрэвслийн улмаас сонсголгүй болсон хэдий ч бүтээлээ туурвисаар байсан гэдэг. Сонсгол нь дахин сэргэхгүй гэдгийг ойлгосон тэрээр Хайлингенштат хэмээх жижигхэн хотод амьдарч бүтээлээ туурвисаар байжээ. Тэр үед бичсэн захидлуудыг Хайлингенштатын захиас хэмээн нэрлэсэн юм. Түүндээ “Хийх ёстой юмаа хийж амжилгүйгээр энэ ертөнцөөс явна гэдэг миний хувьд төсөөлөхийн аргагүй” хэмээн бичжээ.

Алдарт хөгжмийн зохиолч Бетховений “Сарны сонат”-ыг мэдэхгүй хүн үгүй. Энэ бүтээлээ өөрийн шавь гүн Жульетта Гвиччардидад зориулсан гэдэг. Сэтгэлтэй хосууд сартай шөнө уулзаж буй мэт намуухан аялгуу нь дурласан сэтгэлээс төрсөн нь гарцаагүй. Нэрт хөгжмийн зохиолч маань шавьдаа хайртай байсан бөгөөд түүнтэй гэрлэх бодолтой байжээ. Харамсалтай нь Жульета Гвиччардид нь гүн Галленбергийг илүү авьяаслаг хөгжмийн зохиолч хэмээн сонгосон байна. Хэдийгээр нэрт хөгжмийн зохиолчийн хайр сэтгэл нь бүтэлгүйтсэн ч “Сарны сонат” агуу бүтээл нь мөнхөрсөн юм.

Бетховенийг уран бүтээлээ ид туурвиж байхад Францад хувьсгал гарч Наполеон өөрийгөө эзэн хаанаар өргөмжилсөн. Үүнд ихэд эгдүүцсэн Бетховен түүнд 3 дугаар симфонио зориулахаас татгалзсан байна. Хамгийн гол нь өөрийгөө хязгааргүй эрх мэдэлтэй болголоо хэмээн агуу хөгжмийн зохиолч дургүйцсэн аж. Тэрээр Наполеоны эсрэг үзэл бодлоо нэг бус удаа илэрхийлж байсан боловч маш нэр хүндтэй түүнийг эрх баригчид баривчилж зүрхлээгүй гэдэг. Энэ нь суут хөгжмийн зохиолч маань үзэл бодлоороо цаг үеэсээ түрүүлж байсныг гэрчилнэ.

Сонсголгүй болсныхоо дараа Бетховен гэрээсээ гарахаа больжээ. Энэ үедээ хамгийн сайн бүтээлүүдээ туурвисан. Түүний нэг нь “Фиделио” дуурь. Харамсалтай нь энэ бүтээлийг их хожуу үнэлсэн бөгөөд анх Вена хотноо тогложээ.

1824 онд Бетховений алдарт 9 дүгээр симфонийг анх тайзнаа тоглосон. Тэрээр найрал хөгжмийг өөрөө удирдаж симфонийг тоглож дуусахад хүмүүс алга нижигнүүлэн ташиж байсан гэдэг. Харин Бетховен үзэгчид хэрхэн баяр хүргэж байгааг сонсоогүй гэдэг. Хөгжимчдийн нэг түүнийг үзэгчид рүү эргүүлэхэд тэрээр танхимд цугларсан хүмүүс баяр хүргэж байгааг харжээ. Алга ташилт үргэлжилсээр байсан тул цагдаа нар түүнийг хүчээр зогсоож байсан гэдэг.

Жульета Гвиччардид

Бетховен зөвхөн уран бүтээл туурвиад зогсохгүй олон шавьтай байсан. Тэдний нэг нь дээр дурдсан гүн Жульета Гвиччардид. Түүнээс гадна Тереза Брусвин хэмээх бүсгүйд багшилсан. Маш авьяаслаг хөгжимчин бүсгүй хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлэх хүртлээ багш, уран бүтээл хоёртоо үнэнч байсан гэдэг. Германы нэрт төгөлдөр хуурч Доротея Эртман ч нэрт хөгжмийн зохиолчийн шавь байжээ. Тэрээр Бетховений бүтээлийг тоглож алдаршсан бөгөөд багш нь түүнд Сонат №28-аа зориулсан юм.

Людвиг ван Бетховен нь Гёте, Шиллер зэрэг Германы алдарт уран бүтээлчидтэй найз байжээ. Нэг удаа Бетховен, Гёте хоёр Теплице хотод цугтаа салхилж байсан гэнэ. Гэтэл эзэн хаан Францтай таарчээ. Хааныг харсан Гёте зам тавьж өгөөд малгайгаа аваад ёслоход Бетховен хажуугаар нь ажил ч үгүй өнгөрсөн гэдэг.

Нэрт хөгжмийн зохиолч амьдралынхаа сүүлчийн өдрүүд хүртэл уран бүтээлээ туурвисан. Эрэгтэй дүүгээ нас барсны дараа хүүхдийг нь өөр дээрээ авч хүмүүжүүлсэн юм. Хөгжимчин болгохоор хамгийн сайн сургуульд оруулсан байна. Харамсалтай нь дүүгийнх нь хүү мөрийтэй тоглоомд орж амиа хорлохыг хүртэл завдсан байна. Энэ нь Бетховенд сэтгэл санааны хувьд маш том цохилт болж бие нь эрс мууджээ. Тэрээр бөөрний өвчний улмаас 1827 оны гуравдугаар сард хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлсэн юм. Түүнийг оршуулахад 20 мянга гаруй хүн ирж салах ёс гүйцэтгэсэн байна.

Одоогоос бараг арван жилийн өмнө буюу 2007 онд Бетховений шарилд шинжилгээ хийсэн. Үсийг нь шинжлэхэд биед нь нэлээд хэмжээний хар тугалга байсныг илрүүлсэн аж. Өөрөөр хэлбэл түүнийг эмчилж байсан эмч нь буруу эм хэрэглэсэн гэдэг. Хэдийгээр Бетховен хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлээд олон жил өнгөрсөн боловч түүний зохиосон аялгуу дэлхийн өнцөг булан бүрт эгшиглэсээр байна.

Тэрээр амьд байхдаа л поп хөгжмийн хаан хэмээн өргөмжлөгдсөн. Хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлснийхээ дараа энэ өргөмжлөлөө улам бататгасан юм. Тэр тоо тоймшгүй олон шагналын эзэн. Зөвхөн Грэмми шагналыг гэхэд 15 удаа хүртэж, 25 удаа Гиннесийн дээд амжилтын номонд бичигдсэн түүхтэй.

009 оны зургадугаар сарын 25ны өдөр Майкл Жексоны зүрх нь зогссон гэсэн мэдээ дэлхий даяар тархахад хүмүүс бараг итгээгүй. Хүн бүр энэ тухай унших гэж сүлжээнд орсноос интернэт хүртэл ачааллаа даахгүй гацсан гэдэг. Эмч Конрад Мюррей тэр өдрийн өглөө нь нэрт дуучинд тарилга хийсэн байна. Хоёр цагийн дараа очиход М.Жексон амаа ангайчихсан, нүд нь хараастай тун эвгүй байсан гэдэг. Яаралтай арга хэмжээ авсан боловч нэмэр болоогүй тул түргэн тусламж дууджээ. Ийнхүү нэрт дуучны үхлийн шалтгааны талаар нэг хэсэгтээ л дэлхий даяар шуугисан.Эмч Конрад Мюррейг өвчтөнөө үхэлд хүргэсэн хэмээн баривчилж хожим нь шүүх хурал нь болж, дөрвөн жилийн ял авсан. Харин М.Жексоныг нэлээд хугацаа өнгөрсний дараа буюу есдүгээр сард оршуулсан юм. Талийгаачтай хийсэн салах ёслол нь ч нэг л өөр байсан. Концертын танхимд тайзны хажууханд түүний шарилыг байрлуулж олны танил болсон Америкийн алдартай дуучид бараг бүгдээрээ ирж ая дуугаа өргөсөн. Энэ үеэр Эль Шарптон талийгаачийн гурван хүүхдэд хандан “Та нарын аав хачин хүн байгаагүй. Харин түүнд хачин явдлууд тохиолддог байсан” гэж хэлсэн байдаг. Майкл Жексон хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлээд бараг зургаан жил боллоо. Харин түүний дуунууд дуулагдсаар, цомгууд нь борлуулалтаараа тэргүүлсээр л.

Майкл АНУын Индиана мужийн Гэри хотод Жозеф, Кэтрин хоёрын хүү болж мэндэлсэн. Хүүгээ дэлхийн поп урлагийн түүхэнд нэрээ мөнхөлнө гэж тухайн үед эцэг эх нь зүүдлээгүй болов уу. Тэрээр арван хүүхэдтэй айлын найм дахь нь. Гэр бүлээ тэжээхийн тулд аав нь “The Jackson 5” хамтлаг байгуулж Америкт алдаршсан. Хүүхдүүддээ нэлээд хатуу ханддаг байсан тухай Майкл Жексон 1993 онд телевизийн нэрт хөтлөгч Опра Уинфригийн нэвтрүүлэгт оролцохдоо ярьж, нүүрээ даран уйлж байсан удаатай. Багадаа маш ихээр ганцаарддаг байснаас гадна аавтайгаа ярилцсаны дараа дотор нь муухайрдаг байсан гэдэг. Бас нэгэн ярилцлагадаа багадаа хүчирхийллийн золиос болсноо дурджээ. “The Jackson 5” хамтлаг бэлтгэлээ хийж байхад аав нь өмднийхөө бүсийг бариад хараад сууж байна. Жаахан алдаа гаргахад л уйлтал нь зодож шийтгэнэ.

Майкл Жексон таван настайгаасаа л дуулсан. Зул сарын баяраар концертонд тоглож 1964 онд гэр бүлийнхээ хамтлагт орсон байна. “The Jackson 5” -ийн гишүүдээс Майкл Жексон хоолойгоороо, тайзан дээр биеэ авч яваа байдлаараа илт ялгарчээ. Удалгүй хамтлагийн гол дуунуудыг Майкл амилуулдаг болов. 1973 оноос тус хамтлагийн нэр алдар нь буурч нэрээ “The Jackson” болгон сольсон. Харин энэ хугацаанд Майкл бие даасан дөрвөн пянзаа гаргаж амжжээ. Түүнээс “Got to Be There”, “Rockin’ Robin” хоёр нь борлуулалтаараа тэргүүлж байсан юм.

1978 онд Майкл нэрт дуучин Дайана Росстой хамтран Бродвейн мюзиклд тоглохдоо найруулагч К.Жонсонтой танилцсан юм. Хожим нь түүнтэй хамтран хамгийн алдартай цомгуудаа гаргасан. Майкл Жексоны “Thriller” цомог нь поп хөгжмийн урлагт жинхэнэ хувьсгал хийсэн. Хамгийн олон хувиар борлогдоод зогсохгүй есөн сарын туршид Billboard-ийн жагсаалтад тэргүүлж байсан түүхтэй. Зөвхөн энэ цомгоороо долоон удаа Грэмми хүртэж, найман удаа “American Music Awards”-ийн эзэн болжээ. Дэлхийн түүхэнд хамгийн их хувиар борлогдсон цомог хэмээн Гиннесийн дээд амжилтын номонд хүртэл бичигдсэн.

1980-аад он нь Майкл Жексоны ид мандаж байсан үе. Түүний цомгууд борлуулалтаараа тэргүүлж, алдарт “Битлз” хамтлагийн гишүүн Пол Маккартнитай хамтран “Say Say Say” дуугаа дуулж, нэрт Фредди Меркьюритэй хамтран ажилласан.

Африкийн орнуудад туслахыг уриалсан “We Are the World” дууг мэдэхгүй хүн байхгүй. Энэ дууг Майкл Л.Ричитэй хамтран зохиож хамгийн алдартай дуучдаар дуулуулсан. Уг бүтээлийн ачаар тухайн үедээ 61 сая 800 мянган ам.долларын хандив цуглуулж Этиопийн өлсгөлөнд нэрвэгдсэн хүүхдүүдэд тусламж болгон илгээжээ. 1984 он нэрт дуучны хувьд нэлээд хатуу жил байв. Тэрээр ах дүүгийнхээ хамт “Pepsi” ундааны сурталчилгаанд тоглосон юм. Найруулагч нь түүнээс салютын дэргэд хэсэг саатаж зураг авахуулахыг хүсчээ. Гэтэл үсэнд нь оч үсэрч юу ч үгүй шатсан байна. Нэлээд түлэгдсэн тэрээр “Pepsi” компаниас хэдэн сая ам.долларын нөхөн төлбөр авах ёстой байсан. Гэвч энэ мөнгөөрөө өөрийн нэрэмжит хүүхдийн түлэнхийн төв байгуулжээ. Түүний буяны үйл ажиллагаа үүнээс эхэлсэн бөгөөд амьдралынхаа сүүлчийн мөч хүртэл энэ чиглэлээр идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулсан.

Витилго хэмээх арьс цайх өвчин нь түлэгдэлтийн улмаас сэдэрчээ. Тиймээс тайзан дээр гарахдаа нэлээд будаг түрхэж, аль болох наранд биеэ ил гарахгүй байхаас өөр арга байгаагүй аж. Түүнээс гадна бэртлийн улмаас байнга өвчин намдаах эм хэрэглэх болсон. Удалгүй хуйхныхаа арьсыг солиулах мэс засал хийлгэж дараа нь гоо сайхны хагалгаанд орж хамар, эрүүгээ янзлуулжээ. Мөн мах идэхээ больсон зэрэг нь түүний гадаад төрх нэлээд өөрчлөхөд нөлөөлсөн юм. Энэ талаар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр байнга бичдэг байсан.

Майкл аль болох олны анхааралд өртөхгүйг хичээж ихэвчлэн “Неверланд” эдлэн газартаа амьдарч байсан бөгөөд дээд зэргийн харуул хамгаалалттай байжээ. Түүн дээр алдарт Элизабет Тейлор зэрэг хэдэн найз нь л очно.

1991 онд Майкл Жексон “Black or White” цомгоороо дахин поп ертөнцийг байлдан дагуулсан аж. Борлуулалтаараа таван долоо хоногийн туршид тэргүүлсэн юм.

Нэрт дуучин маань алдарт Элвис Преслигийн охин Лизе- Мари Преслитэй гэр бүл болсон. Пресли бүсгүй нэрт дуучинг гуйж байж гэрлэсэн гэсэн яриа ч байдаг. Нэг удаа түүнтэй утсаар ярихдаа “Би чамайг надтай гэрлээч гэж гуйгаач гэвэл чи зөвшөөрөх үү” хэмээн асууж л дээ. Ингээд 1994 онд тэд Доминиканы Бүгд Найрамдах Улсад очиж нууцаар хуримласан байна. Гэвч хоёр жилийн дараа салсан юм.

Майкл Жексон сүүлд нь Дебби Роу хэмээх сувилагч бүсгүйтэй гэрлэж бас л бөөн шуугиан тарьсан. Дебби Роу түүний ууган хүү Принс Майкл Жексон, охин ПэрисМайкл Кэтрин Жексон хоёрыг төрүүлжээ. Отгон хүү Принс Майкл Жексон II-ийг нь тээгч эх төрүүлсэн. Энэ нь М.Жексоныг тойрсон бас нэгэн дуулиант сэдэв болж байв. Хүүхдүүдээ олны нүднээс нууж гадагшаа гарахдаа бүгд баг зүүдэг байсныг хүмүүс мартаагүй л болов уу.

Жил өнгөрөх тусам Майклын арьсны өвчин нь хүндэрч, гадаа гарахдаа малгай өмсч нүүрээ аль болох далдалж байв. Зарим нь түүнийг цагаан арьстай болохыг хүсдэг хэмээн ярьдаг байсан боловч нэрт дуучин үүнийг үгүйсгэдэг байлаа.

Майклыг хоёр ч удаа насанд хүрээгүй хүүхдийг садар самуунд уруу татсан хэргээр буруутгасан.

Анх 1993 онд ийм хэрэгтэй холбогдож нэлээд удаан шүүхдэлцсэний эцэст 13 настай хүүхдийн ар гэрийнхэнд 22 сая ам.доллар төлснөөр түүний эсрэг гомдлоо хүчингүй болгожээ. Үүнээс арван жилийн дараа дахин ийм хэрэгт буруутгагдаж түүний эдлэнд нэгжлэг хийж өөрийг нь хорьсон. 2005 онд болсон шүүх хурлаар Майклын эсрэг баримт нь хангалтгүй хэмээн үзсэн тул хууль сахиулах байгууллагаас буруугүй гэсэн шийдвэр гаргажээ. Байнга сэтгэл санааны дарамтанд байсан нь түүний эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлсөн. Түүнээс гадна иймэрхүү хэргээр буруутгагдаж өмгөөлөгч авах зэрэгт нэлээд мөнгө зарж сүүлд нь бөөн өрөнд орсон юм. Харин түүнийг нас барсны дараа садар самуунд уруу татсан хэргээр нэрт дуучныг буруутгаж байсан Ж.Чандлер гэгч нь эцгийнхээ ятгалгаар Майклыг гүтгэсэн болохоо хүлээсэн.

Майкл нэг хэсэг Бахрейны хан хүүгийн урилгаар тус улсад амьдарсан. Гэвч сүүлдээ хан хүү түүнийг гэрээний заалтаа зөрчсөн хэмээн шүүхэд өгч нэг сая ам.доллар нэхэмжилсэн билээ. Нэр алдрын оргилд хүрсэн хэдий ч Майкл Жексоны амьдрал гуниг, эмгэнэлээр дүүрэн байсан юм.

Түүний гурван хүүхдийг өдгөө нэрт дуучны ээж нь халамжлан хүмүүжүүлж байгаа. Сарны явдлаараа алдаршсан түүнийг нас барсны дараа “Sony” компани тэдний гэр бүлтэй Жексоны арван шинэ цомгийг гаргах гэрээ байгуулсан юм. Энэ цомгуудад олны хүртээл болоогүй дуунууд орох бөгөөд эхнийх нь аль хэдийнэ худалдаанд гарчээ.

Грек улс олон улсын санхүүгийн байгууллагуудад 323 тэрбум еврогийн өртэй. Товлосон хугацаандаа зээлээ төлж чадаагүй тул дампуурлаа зарлах дөхсөн. Грекийн эрх баригчид Европын комисс, Европын төв банк болон ОУВС-тай хэлэлцээ хийсний эцэст тавьсан шаардлагыг нь хүлээн авахаар болж хариуд нь яаралтай тусламж авсан юм. Өчигдөр ОУВС-нд зээлийнхээ эхний хэсэг болох хоёр тэрбум еврог төлжээ. Өрийн асуудлаар тохиролцоонд хүрч, еврогийн бүсээс гарахгүй болсон хэдий ч Грекийн эдийн засаг олон улсын байгууллагын хяналтад бүрэн орчихоод байна.

Энэ амаргүй үед Ерөнхий сайд Алексис Ципраст улс орноо хүнд байдлаас авч гарах амаргүй үүрэг ноогджээ. Тэрээр зүүний үзлийг баримтлагч “Синампизмос” намын дарга, “СИРИЗА” эвслийн тэргүүн. Энэ оны нэгдүгээр сарын 26-ны өдөр болсон сонгуулийн дүн гарсны дараахан Засгийн газрын тэргүүнээр томилогдсон. Энэ жил 41 нас хүрэх тэрээр Грекийн түүхэн дэх хамгийн залуу Ерөнхий сайд юм. Афины үндэсний техникийн их сургуулийг барилгын инженер мэргэжлээр дүүргэж дараа нь аспирантурт суралцсан. Алексис Ципрас дунд сургуульд байхдаа л нийгмийн идэвхтэй хүүхэд байжээ. 1980 онд Грекийн коммунист залуучуудын байгууллагад гишүүнээр элсч, их сургуульд орсноосоо хойш оюутны хөдөлгөөний үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцсон. Тиймээс ч удалгүй Грекийн үндэсний оюутнуудын холбооны төв хорооны гишүүнээр сонгогдсон байна. Удалгүй “Синампизмос” намын гишүүн 1980 онд Грекийн коммунист залуучуудын байгууллагад гишүүнээр элсч, их сургуульд орсноосоо хойш оюутны хөдөлгөөний үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцсон. Тиймээс ч удалгүй Грекийн үндэсний оюутнуудын холбооны төв хорооны гишүүнээр сонгогдсон байна. Удалгүй “Синампизмос” намын гишүүн мууд Европын Комиссын тэргүүнд хүртэл дэвшүүлж байсан удаатай. Энэ оны эхээр болсон парламентын сонгуульд түүний тэргүүлсэн “СИРИЗА” эвсэл нь маш том амжилт гаргасан юм. Парламентын сонгуульд ялалт байгуулснаар Алексис Ципрас Засгийн газрын тэргүүнээр томилогджээ. Сүүлийн саруудад А.Цип рас Европын комисс, Европын төв банк, ОУВС-гийн төлөөлөгчидтэй өрийн асуудлаар нэлээд хэдэн удаа хэлэлцээ хийсэн. Улс орныхоо эрх ашгийг тууштай хамгаалж, Грекийг еврогийн бүсээс гар-гахгүй байж, өрийг нь хүчингүй болгох байр сууриа тууштай хамгаалсан юм. Эцэс сүүлд нь грекчүүдийн дунд бүх ний-тийн санал асуулга явуулж А.Ципрасыг ард иргэд нь ч дэмжсэн юм. Энэ асуудал Ерөнхий сайдын тэргүүлдэг эвсэлд хагарал гаргах шах сан. Түүний Европын Холбооны гишүүн орнуудын тэргүүнүүдтэй хийсэн хамгийн сүүлчийн хэлэлцээ 17 цаг үргэлжилсэн билээ. Грекийн Ерөнхий сайдад шаардлагыг хүлээн авахаас өөр арга бай-гаагүй. Түүний хувьд энэ нь доромжлол байсан гэдэг. Учир нь грекчүүдын нийгмийн халамж, тэтгэврийг хасч, татварыг нэмэгдүүлэхээр бол сон. Тиймээс ч пар ла-мен таар уг асуудлыг хэ-лэлцүүлэхдээ яагаад хүлээн авсан гэдгээ Ерөнхий сайд тайлбарлажээ. Ийнхүү эдийн засгийн шинэчлэлийг хэ-рэг жүүлж эхлэхээсээ өмнө А.Ципрас Засгийн газрын бүрэлдэхүүүнд өөрчлөлт хийж есөн сайдыг ажлаас нь халсан. Ингэхдээ олон улсын санхүүгийн байгууллагаас тавьсан шаардлагыг хүлээн авахгүй хэмээн эсэргүүцсэн сайдуудыг явуулжээ. Энэ нь Европын комисс зэрэг олон улсын байгууллагуудаас үзүүлсэн шахалт байсан гэ-хэд хилсдэхгүй. Халагдсан сайдуудын дийлэнх нь түү-ний үзэл бодол нэгт нөх-дүүд байсан. Хямралд авт сан Грекийн ард иргэд А.Ципрасын талаар янз бүрээр ярьж байгаа. Ямар ч байсан залуухан Ерөнхий сайд улс орныхоо эрх ашгийн төлөө чадлаараа тэмцсэн. Цаашид ч тэмцэнэ гэдгээ мэдэгдээд буй. А.Ципрасын ээж нэгэн сонинд ярилцлага өгөхдөө хямралаас болж хүү нь маш их зовж байгаа тухай ярьжээ. Ээж нь хүүгээ сүүлийн үед унтаж, хоол идэх завгүй ажиллаж байгаа гээд “Даанч түүнд өөр сонголт байхгүй. Миний хүү өөрт нь итгэсэн ард иргэдийнхээ өмнө хүлээсэн үүрэгтэй хүн” гэжээ. А.Ципрас хүүхдүүдийнхээ барааг ч харж амжихгүй ажиллаж байгаа аж.

Залуухан Ерөнхий сайд нь Эрнесто Че Геварын шүтэн бишрэгч. Тиймээс отгон хүүдээ Эрнесто гэдэг нэр хайрлажээ. А.Ципрас барагтаа хяналт алддаггүй хэмээн түүнийг сайн мэддэг хүмүүс ярьдаг гэнэ. Зорилгодоо хүрэхийн тулд бүх л анхаарлаа төвлөрүүлж чаддаг, уурладаггүй, хувийн-хаа амьдралыг олны өмнө дэлгээд байх дургүй нэгэн аж.

Америкийн “Forbes” сэтгүүлийн газраас дэлхийн хамгийн нөлөө бүхий эмэгтэй улстөрчдийн жагсаалтыг гаргалаа. Энэ удаад ХБНГУ-ын канцлер дахин нэгдүгээрт бичигдсэн байна. Германы Засгийн газрын тэргүүн арван удаа уг жагсаалтад орохдоо таван удаа тэргүүлжээ. “Forbes” сэтгүүлд бичсэнээр энэ удаад А.Меркель Украины хямралыг зохицуулахад зуучлагчийн үүрэг гүйцэтгэж Оросын Ерөн­хийлөгч В.Путинтай хэлэлцээ хийснийг онцолсон юм. Энэ нь хамгийн нөлөө бүхий эмэгтэй улстөрчөөр тодрох шалтгаан нь болжээ.

Германы улстөрчдөөс уг жагсаал­тад нэгдүгээрт бичигдсэн хүн үгүй. Харин ХБНГУ-ын түүхэнд анх удаа­гаа канцлераар сонгогдсон эмэгтэй Ангела Меркель тэр­гүүллээ. Эмэгтэй улстөрчдөөс таван удаа уг жагсаалтыг тэргүүлсэн хүн дэлхийд байхгүй.

А.Меркель 2000 онд Христосын-Ардчилсан намын тэргүүнээр томилогдсон. 2005 онд болсон Бундестагийн ээлжит бус сонгуулиар түүний удирддаг улс төрийн хүчин ялалт байгуулснаар Германд анх удаагаа эмэгтэй улстөрч Засгийн газрыг тэргүүлсэн түүхтэй. Түүгээр ч зогсохгүй тус улсын түүхэнд хамгийн залуу Засгийн газрын тэргүүн болсон.Бас нэгэн зүйлийг дурдахгүй байхын аргагүй. Анх удаагаа зүүн Германаас гаралтай улстөрч нэгдсэн Германыг удирдах болжээ. Энэ сонгуулиас хойш Христо­сын-Ардчилсан нам гурванудаа дараалан Бундестагийн сонгуулиар сонгогчдоос хам­гийн олон санал авч ялалт байгуулсан. Хамгийн сүүлийн буюу 2013 оны парламентын сонгуулиар германчууд А.Мер­келийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлэн намынх нь төлөө саналаа өгсөн хэмээн судлаачид бичсэн байдаг.Тэрээр канцлерын албыг арав дахь жилдээ хашиж байгаа. Энэ хугацаанд олон удаа ард иргэдийн дунд санал асуулга явуулахад А.Меркелийн нэр хүндүргэлж өндөр байсан. Улс төр судлаачдын үзэж байгаагаар канцлерын улс орноо удирдаж буй арга барил, сөрөг хүчнийхэнтэйгээхэл амаа маш сайн ололцдог зэрэг нь нөлөөлсөн гэнэ. А.Меркель Засгийн газрыг тэргүүлэн ажиллах хугацаанд ХБНГУ нь Европын Холбооны улс төр, эдийн засагт голлох үүргийг гүйцэтгэх болсон. Тиймээс ч өнөөдөр Европын Холбоог Германгүйгээр төсөөлөхийн аргагүй юм.

Канцлерийн жинхэнэ нэрийг Ангела Доротеа Каснер гэдэг. Хамбургт төрсөн боловч зүүн Берлин хотын ойролцоо орших Темплин хэмээх жижигхэн хотод өссөн. Шашны номлогчийн охин 1977 онд Ульрих Меркель хэмээх залуутай гэрлэж нөхрөөрөө овоглосон юм. Хожим нь тэд салсан боловч Ангела овгоо өөрчлөөгүй.Лейпцигийн их сургуулийг физикч мэргэжлээр дүүргэж, хожим нь доктор хамгаалсан. Тэрээр сургуульд байхдаа л сурлагаараа тэргүүлж байсныг ангийнхан нь дурсан ярьдаг. Хоёр Герман нэгдэхийн өмнөхөн буюу 1980 оноос улстөрд орсон. Зүүн Германы “Ардчилсан дэвшил” намд гишүүнээр элссэн боловч удалгүй хоёр Герман нэгдсэн. Тэрээр 1990 онд Христосын-Ардчилсан намын гишүүн болж тэр жилээ Бундестагийн гишүүнээр сонгогдсон. Нэг жилийн дараа гэхэдЗасгийн газрын гишүүн болж, Эмэг­тэй­чүүд, залуучуудын асуу­дал хариуцсан сайдаар томи­логд­сон юм. Тухайн үед ХБНГУ-ын канцлерын албыг хашиж байсан Х.Колийн дэмжлэгтэйгээр маш богино хугацаанд ийнхүү улс төрд нөлөөтэй болсон хэмээн ярьцгаадаг. Тиймээс А.Меркелийг “Колийн охин” гэдэг байжээ.

А.Меркель Засгийн газрыг тэргүүлэн ажиллах болсноос хойш Герман, Америкийн харилцаа илүү ойр болсон. Түүний өмнө Г.Шрёдер Засгийн газрыг тэргүүлж байхад Герман, Орост хэт найр тавьж байна хэмээн А.Меркель нэг бус удаа шүүмжилж байсан. Мэдээжийн хэрэг үүнд Г.Шрёдер, В.Путин нарын хувийн харилцаа ч нөлөөлсөн. Харин А.Меркель канцлер болсноосоо хойш энэ “алдааг” залруулсан юм. Өдгөө ХБНГУ нь АНУ-ыг дэмжих бодлого явуулж байгаа бөгөөд Америкийн Европ дэх хамгийн гол түнш нь.

Сүүлийн нэг жил гаруйн хугацаанд Украины байдал улам бүр хурцдаж, ОХУ бо­лон барууны орнуудын харилцаа илүү ээдрээтэй болсоор байгаа. Асуудлыг зохицуулахын тулд А.Меркель өнөөд­рийг хүртэл чамгүй хү­чин чармайлт гаргаж байгааг бүгд мэднэ. Энэ амаргүйүед Германы канцлер Америк, Оросыг ойлголцуулах гүүр нь болж өгсөн. Украины зүүн нутагт болсонзэвсэгт мөргөлдөөнийг даруйхан зогсоох зорилгоор канцлерын санаачилгаар өнгөрсөн хоёрдугаар сарын 11-12-ны өдрүүдэд Минск хотноо Герман, Франц, Орос, Украины дээд хэмжээний уулзалтыг зохион байгуулсан юм. Украиныг хямралыг зохи­цуулах зорилгоор өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд А.Мер­кель Ерөнхийлөгч П.Порошенкотой зөвхөн утсаар гэхэд 70 удаа ярьсан байна.

Өнгөрсөн тавдугаар са­рын есны өдөр Москва хот­ноо Ялалтын баярын 70 жи­лийн ойг тэмдэглэсэн билээ. Оросын эрх баригчид олон орны төр засгийн тэргүүнүүдийг баярын арга хэмжээнд оролцохыг урьсан. Гэвч дийлэнх нь очоогүй. Харин ХБНГУ-ын канцлер А.Меркель тавдугаар сарын 9-нд бус 10-ны өдөр Москвад очсон. Өөрөөр хэлбэл баярын гол арга хэмжээ болсны маргааш нь гэсэн үг. Оргүйгээс охинтой нь гэдэг шиг оросууд канцлерын айлчлалын талаар “огт ирээ­гүйгээс л дээр” хэмээн бичсэн. Канцлер Москвад байх­даа мөн л Украины хямралын асуудлаар Оросын Ерөнхий­лөгч­­тэй хэлэлцээ хийсэн юм. А.Меркель, В.Путин хоёр Кремльд уулзахдаа орчуулагчгүйгээр ихэд нухацтай ярьж байсан тухай “Der Spiegel” сэтгүүлд тухайн үед бичсэн байдаг.

Германы төрийн хариуцла­гатай албан тушаалтнуудын утсыг Америкийн тусгай албаныхан чагнасан, Украины хямрал, эдийн засгийн хямрал гээд А.Меркель Засгийн газрыг тэргүүлэх хугацаандаа олон амаргүй асуудлуудтай тулгарсан. Профессор, химич И.Зауэрийн гэргий, канцлер А.Меркель энэ бүхнийг шийдэхийн тулд бүхий л хүчээ дайчлан ажилласаар байгаа.

Ю.ДЭЛГЭРМАА

Энэтхэгийн зохиолч Рабидранат Таагүр нь 1913 ондАзийн зохиолчдоос хамгийн анх Нобелийн шагналхүртсэн уран бүтээлч. Тэрээр зохиолч төдийгүй яруу найрагч, хөгжмийн зохиолч, зураач. Их Британид боловсрол эзэмшиж дэлхийн улс орнуудаар нэлээд аялж А.Эйнштейн, М.Ганди зэрэг олны танил болсон эрдэмтэн, улс төрийн зүтгэлтнүүдтэй дотно нөхөрлөжбайжээ. “Өрнө дорнын шилдэг өгүүллэгүүд” номонд орсон Т.Таагүрийн “Итгэлийн харц” өгүүллэг уншигчдын таашаалыг хамгийн их хүртсэн бүтээлүүдийнх нь нэг. Залуухан, хүч чадалтай, чийрэг биетэйКатичондро хэмээх залуугийн эхнэр нь өөд болсон тулдахин гэрлэхгүй гэсэн бодол төржээ. Үлдсэн амьдралаа ан агнахад зориулахаар эргэлт буцалтгүйгээр шийдсэн байв. Нэг удаа завин дээрээ буугаа цэвэрлэж суутал нугасны хоёр дэгдээхэй тэвэрсэн бүсгүй голын эрэг дээр иржээ. Ер бусын үзэсгэлэнтэй тэр эмэгтэйтэй таарсан Катичондро залуу алмайрсандаа барьж байсан зүйлээ чмартав. Гоо үзэсгэлэн нь байгальтай хосолж залуу өөрийн эрхгүй бүсгүйд татагдана. Цэцэг алтан вааранд байснаас бутандаа ургаж байх нь илүү их зохимжтой гэдгийгтэр мөчид Катичондро залуу ойлгожээ. Бүсгүй голын усанд нугасны дэгдээхэйгээ тавиад удаагүй байтал Катичондротой цуг явсан найз залуус нь нугас руубуугаа шагайн бүсгүйгээр тохуурхав. Айж сандарсан бүсгүй дэгдээхэйнүүдээ шүүрэн авч зугтахад залуу найзынхаа бууг булаан авна. Удалгүй Катичондро найз нарынхаа хамт тосгоныг чиглэн явахад замд нь чинээлэг тариачин айлын байшин таарчээ. Тэнд байшингийн хашаанд модны сүүдэрт нугасны дэгдээхэй тэврэн голын эрэг дээр ирсэн нөгөө үзэсгэлэнт бүсгүй далавч нь шархадсан тогоруугаа харан уйлж суухыг хараад залуугийн сэтгэл улам татагдав. Яг тэр мөчид хэн нэг нь “Шудха” хэмээн дуудахад бүсгүй ухасхийн босон гүйжээ. Дурласан бүсгүйнхээ нэрийг мэдэж авлаа хэмээн баярласан залуу тариачин айлын хашаанд ороход нэгэн эр угтаж авчээ. Катичондрогийн дурласан бүсгүйн аав байна хэмээн таамагласан тул түүнтэй танилцав. Бондопадхай хэмээн өөрийгөө танилцуулсанөвгөнтэй ярилцажяаж туслахыгасуухад Шудха охиноо сайн хүнтэй гэрлүүлсэн байхадэнэ ертөнцийг орхиход харамсах юмгүй хэмээн ярьжээ. Шудха гэдэг нь дурласан бүсгүй нь мөн гэдэгт итгэлтэй байсан Катичондро түүнд охинтой нь гэрлэхийг зөвшөөрөхийг хүсэв. Залуугийн ийнхүү хэлсэнд Бондопадхай ихэд гайхаж охиныг нь харсан эсэхийг дахин дахин лавлав. Ийнхүү Катичондро залуугийн хурим болно. Гэтэлэхнэр нь болох хүн нь нөгөө сэтгэлийг нь эзэмдсэн бүсгүй бус өмнө нь огт хараагүй эмэгтэй байхыг хараад залуу мэл гайхна. Гэтэл эхнэр нь болох эмэгтэйг яах аргагүй Шудха гэдэг аж.Өвгөн Бондопадхай өөрийг нь хуурч нэг хүүхнийг үзүүлчихээд нөгөөтэй нь гэрлүүллээ хэмээн ихэд бухимдан намгийн хажууд байдаг тосгоноос амьдралын ханиа олохын тулд байгаа бүхнээ үл хайхран явсандаа залуу ихэд харамсана. Эргэн тойронд хөгжөөн цэнгээн, зочдын хошин яриа, дуу хуур болж Катичондро л бухимдан суув. Гэтэл хурим болж байсан газар хаанаас ч юм бүү мэдтуулай гараад ирэхэд араас нь нөгөө үзэсгэлэнт бүсгүйороод иржээ. Зочид бүсгүйг хараад “Үймүүлэгч орж ирлээ” хэмээн түүнд гар хэмээн дохино. Бүсгүй гайхсан янзтай залуу хосуудыг ихэд сонирхсон янзтай өөдөөс харж сууна. Тэр үед л дурласан бүсгүй нь хэлгүй,дүлий бөгөөд ойр тойрны тэжээмэл амьтан шувууг ивээдэг болохыгмэджээ. Тэр нэгэн өдөр хэн нэг нь “Шудха” хэмээн дуудахад бүсгүй тохиолдлоор босч таарсан аж. Ингээд Катичондро залуу хэлгүй хүүхэнтэй гэрлэсэнгүй. Бондопадхай өвгөн өөрийг нь хуурсан бус харин ч тус болсныг ухаарна. Ийнхүү бодож байтал нэг л мэдэхэд сүйт бүсгүйг халхалж байсан хөшиг нээгдэхэд өнөөх бүсгүй мартагдав. Залуу санаа алдан тайвшраад, өөрт нь таалагдахгүй байсан эхнэр лүүгээ элэгсэгээр харав. Энэ бол жинхэнэ итгэлийн харц байлаа.

Ю.ДЭЛГЭРМАА