Author: Э. Энхболд

УИХ-ын гишүүн Д.Ганхуягтай ярилцлаа.

–Ямартаа ч хамтарсан Засгийн газрын бүрэл­дэхүүнээс МАН-ыг явуулчихлаа. Таны хувьд МАН орон нутагт сонгуулийн ажлаа эхлүүлсэн талаар шүүмжлэлтэй хандаж байсан. Зургаан сайдыг огцруулсан процессыг хэрхэн харж байгаа вэ?

-Улс төрийн ажил бол багаар хийдэг зүйл. Үүнийг хэн хэн нь мэдэж байгаа. МАН-ыг Засгийн газрын бүрэлдэхүүнээс гаргах шийдвэрийг АН-ын Гүйцэтгэх зөвлөл гаргасан. Улмаар УИХ дахь бүлэг ч мөн хамтран ажиллах боломжгүй гэсэн шийдвэр гаргасан. Энэ шийдвэрийг гаргах болсон гол үндэслэл нь “Нэгэнт олигтой хамтарч ажиллаж чадахгүйгээс УИХ дахь олонхийг бүрдүүлж байгаа АН хариуцлагаа үүрч, мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэх нь зүйтэй” гэж үзсэн хэрэг. Нөгөө талдаа УИХ, Засгийн газрын үйл ажиллагаанд цөөнхийн хяналт байх нь чухал ач холбогдолтой, улс орны эрх ашигт нийцнэ гэж үзсэн. Зургаан сайдыг огцруулах процесс олон нийтэд ил тод байсан. АН-ын бүлэг өмнөх шийдвэрээс шийдлийн Засгийн газрыг тогтвортой ажиллуулах, цаашид олонхиороо гарсан шийдвэрийг бүлгийн гишүүн бүр тууштай дэмжих зэрэг асуудал дээр бүрэн санал нэгдэж чадсан нь АН төлөвшсөнийг харууллаа гэж үзэж байна.

–Эвслийн Засгийн газраас Ардын намыг явуулах гол нөхцөл юу байсан гэж үзэж байна вэ. Зургаан сайдыг явууллаа гээд сайн үр дүн гарах уу?

-Энэ талаар манайхан ярьсан. Нөгөө талаас нь хэлвэл Эвслийн Засгийн газар байгуулагдаад сар ч болоогүй байхад л тодорхой бус шалтгаанаар МАН-ын Удирдах зөвлөл хуралдаж засгаас гарах эсэхийг хэлэлцэж байсныг хүмүүс санаж байгаа байх. Мөн хоёр намын хооронд байгуулсан гэрээгээр зөвхөн улс төрийн албан тушаалтны хүрээнд сэлгээ хийхээр тохирсон байсан юм. Гэсэн ч МАН-ын зүгээс төрийн захиргааны албан хаагчийг олноор нь халж сольсоор байсан. Үүнийг нь манай бүлгийн гишүүд хэлсээр байтал хүлээж аваагүй. Зарим яам тэр бүү хэл албан хаагчийнхаа 40 орчим хувийг сольсон байсан. Мөн ах дүүгээ ажилд авсан нь тогтоогдсон юм билээ.

Нэг зүйлийг зайлшгүй хэлэх хэрэгтэй. Эвслийн Засгийн газрыг хамтран байгуулсан хэрнээ УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүдийн дийлэнх нь цөөнхийн гишүүд шиг ажиллаж ирсэн. Хамтарсан Засгийн газар байгуулагдсанаас хойш УИХ-аар хэлэлцэгдсэн 35 хуулийн 22 дээр нь МАН-ын гишүүдийн 50-иас дээш хувь нь эсрэг санал өгсөн гэсэн судалгаа гарчээ. Хамгийн ноцтой нь хаврын чуулган эхлэхийн өмнө болон чуулганы дундуур ардын намын зүгээс орон даяар “Бид хамтдаа” аяныг өрнүүлсэн. Тэр хүрээндээ хамтарсан Засгийн газар, түүнчлэн АН-ын нэр хүндийг унагаахад чиглэсэн ухуулга, сурталчилгааг ихээр явуулсан гэсэн л дээ. Энэ бүх үйлдэл нь хамтарсан Засгийн газар байгуулахад хийсэн гэрээг зөрчсөн. Ер нь иргэд дараагийн сонгууль бодсон улстөржилтөөс залхсан байна.

–Тэгээд л хамтрах гэрээгээ цуцлахаар болсон юм уу?

-Энэ нөхцөл байдалд намын удирдлагаас өгсөн чиглэлийн дагуу 2001 онд Үндсэн хуульд орсон “УИХ-д олонхигүй тохиолдолд Засгийн газрыг хэрхэн бүрдүүлэхтэй” холбогдсон өөрчлөлтийг УИХ болон Засгийн газрын тухай хуульд суулгах, дээр нь улс төрийн тогтвортой байдлыг нэмэгдүүлэх зорилго бүхий хуулийн төслийг боловсруулж АН-ын дарга З.Энхболдоор дамжуулж МАН-ын удирдлагад хамтарч санаачлах саналыг тавьсан боловч хүлээж аваагүй. Энэ төслийн улс төрийн тогтвортой байдлыг нэмэгдүүлэх гэдэг нь өнөөгийнх шиг УИХ-д олонхигүй тохиолдолд УИХ-д бүлэгтэй намууд хамтарч Засгийн газрыг байгуулсан бол, тэр засгийн газар огцорсон ч тухайн парламентын хугацаанд Засгийн газрыг хамтарч байгуулах зохицуулалт байсан. Харамсалтай МАН нь энэ саналыг хүлээж аваагүйгээс өнөөгийн нөхцөл байдал бий боллоо.

УИХ-д олонхигүй тохиол­долд байгуулагдсан хамтарсан Засгийн газрыг тогтвортой ажиллуулах эрх зүйн зохицуулалт тодорхойгүйгээссонгууль дөхөхөөр аль нэг нам, эвсэл нь хамтарсан Засгийн газраас улс төрийн оноо цуглуулах зорилгоор гардаг. Хамтарч ажиллаж байсан мөртлөө сонгуульд ялахын тулд уг Засгийн газрынхаа үйл ажиллагааны талаар гүтгэлгийн чанартай шүүмжлэлүүдийг нийгэмд илт явуулдаг л даа. Энэ байдал нь иргэдэд сонгуульд оролцогч нам, эвслийн мөрийн хөтөлбөр болон бодлогод анхаарлаа хандуулж, зөв сонголт хийхэд сөргөөр нөлөөлдөг. Цаашид энэ асуудлыг хуульчлах шаардлагатай.

–МАН-ынхан Засгаас гарахад ямар нэгэн асуудал байхгүй гэсэн ч яг огцруулахын өмнө бол нэлээд шүүмжлэлтэй хандаж байх шиг байсан. Үнэхээр эвийг хичээгээд явах боломж байсангүй юу?

-Ямар нөхцөл байдал үүссэн талаар дээр ярьсан. Засгийн газарт орсон МАН-ын гишүүд аль болох үүрэгт ажлаа сайн хийхийг бодож байсан байх. Нэгэнт гэрээ зөрчигдсөн, нөгөө талаас МАН-ын гол зорилго нь дараагийн сонгуульд бэлдэх гэдэг нь ойлгомжтой болсон учир АН-ыг дээрх шийдвэр гаргах сонголтод хүргэсэн. УИХ-д 50 хүртэл гишүүнтэй олонхийг бүрдүүлэх боломжтой бөгөөд, ингэснээр улс төрийн тогтвортой байдлыг хадгалах боломжтой.

–Засгийн газрын үр дүнг дүгнэ гэвэл та юу гэх вэ. МАН-ынхан бол сайд нараа маш сайн ажилласан гээд байгаа?

-Зарим сайд боломжийн ажилласан гэж ойлгож байгаа.МАН-ын гишүүд орсон Засгийн газрын ажил гэхээсээ илүүтэйгээр Н.Алтанхуягийн Шинэчлэлийн Засгийн газрын хийсэн, хийж байсан ажлыг хэр үр дүнтэй үргэлжлүүлсэн бэ гэдэгт анхаарал хандуулах нь зүйтэй болов уу. Хүмүүстэй уулзахад нүдэн дээр илт бий болсон бүтээн байгуулалтын шинэчлэлийн Засгийн газрын хийсэн ажилд нэлээд ам сайтай байгаа нь тодорхой ажиглагдаж байсан.

–Дараагийн зургаан сайдыг Их хурал дотроос томилох тухай яриа гарч байна. Бас л дан, давхар дээлийн асуудал сөхөгдөөд томилгоо хийхэд хүндрэлтэй байх болов уу?

-Засгийн газрын зургаан гишүүнийг томилоход нэг их хүндрэл гарахгүй болов уу гэж бодож байна. Учир нь УИХ-ын гишүүн Засгийн газрын гишүүн байх нь ардчиллын зарчимд ч, хуульд ч нийцэж байгаа. Зүгээр манай парламентын гишүүдийн тоо цөөхөн учир УИХ-ын Засгийн газартаа тавих хяналт сулардаг гэж ярьдаг. Энэ хяналт хүчтэй цөөнх бий болох учир хангалттай гэж бодож байна.

–Одоо ч гадны хөрөнгө оруулагч гэж мөрөөдөх ч эрхгүй болчихов уу даа. Энэ эдийн засгийн төлөв байдлыг та хэрхэн харж байгаа вэ?

-2012 оны сонгуулийн өмнө ба хойно хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн орчинг тогтворгүй болгочихсныг хүмүүс мэдэж байгаа. Харин шинэчлэлийн Засгийн газрын үед болон, хамтарсан Засгийн газрын үед уул уурхай болон дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын орчинг тогтвортой, ойлгомжтой, өрсөлдөх чадвартай болгож чадсан. Эдийн засаг сайнгүй байна. Гол нь манай гол нэрийн нүүрс, төмрийн хүдэр, зэсийн баяжмал зэрэг ашигт малтмалын зах зээлийн үнэ уналттай байгаа нь эдийн засгийн өсөлтийг сааруулсаар байна.Харин Шинэчлэлийн Засгийн газрын үед бондын санхүүжилтээр уул уурхайгаас бусад салбарыг нэлээд сайн дэмжсэн. Энэ арга хэмжээнээс тодорхой үр дүн гарах болов уу гэж бодож байна. Оюу толгойн далд уурхайн асуудал шийдэгдсэн. Угтаа бол анхны хөрөнгө оруулалтыг хоёр тэрбум гаруй ам.долллараар хэтрүүлсэн нь гол асуудал болж байсан. Тэрнээс хууль, гэрээнд зааснаар ямар нэг тодорхой бус шалтгаанаар хөрөнгө оруулалтыг зогсоож болохгүй юм. Хойшид ч гэсэн үүн дээр анхаарах учиртай. Таван толгойн ордод хөрөнгө оруулагчдыг оруулах асуудал жаахан удааширч байна. Гэхдээ Эрдэнэс Таван толгой компани үйл ажиллагаа явуулж байгаа. Нүүрсний үнийн уналт доод цэгтээ хүрсэн энэ үед хөрөнгө оруулагчтай хэлэлцээр хийх нь манай талын ашиг орлогод их хэмжээгээр сөргөөр тусах тул харзнаад байх шиг байна. Нөгөө талаас Хамтарсан Засгийн газрын үед оруулж ирсэн Таван толгойн хөрөнгө оруулагчийг сонгох хэлэлцээр,тэр гэрээний төсөл маш тааруу байсныг тэмдэглэмээр байна.

–Яагаад?

-Энэ ордыг улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийж нөөцийг нь тогтоосон, Монголын төр, ард түмэн хувьцаа эзэмшдэг компани. Гэтэл 60 жилийн хугацаанд ордоо 100 хувь ашиглуулаад борлуулалтаас зөвхөн хоёр хувийн нөөц ашигласны төлбөр авах гэрээний төсөл байсан.Гэвч өнөөгийн нүүрсний зах зээлийн үнэ уналттай энэ үед ч хоёр хувийн роялтигийн оронд 51 хувьд оногдох ноогдол ашгаа авахад 4-5 дахин илүү ашиг авахаар тооцоо гарсан байна. Хөрөнгө оруулагчдад хөрөнгийн биржийн үнэлэмжээр Эрдэнэс Таван толгой компанийн хувьцааныхаа 30 хүртэл хувийг худалдаад орж ирсэн орлогоор нь ордтой холбогдсон бүтээн байгуулалтын ажлыг хийх бүрэн боломж бий. Гэтэл улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн ордыг барьцаалж зээл аваад, 60 жил ноогдол ашиг авахгүй байх гэрээний төсөл хийсэн нь анхаарал татсан асуудал. Монголын талд ашиг муутай, өмнөх алдаагаа улам даамжруулсан гэрээний төслийг засч сайжруулах гэж байгаа УИХ дахь АН-ын гишүүд, АН-ын даргад олон түмэн ам сайтай, энэ байр суурийг дэмжиж байгаа.

–Ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэгдэж буй хуулиудыг дэмжиж ярьж байхыг сонссон. МАН-ынхан харин эсэргүүцсэн байр суурийг илэрхийлж байх юм. Энэ хуулиудын үр дүнг та хэрхэн дүгнэх вэ?

-Уг нь баялаг бүтээгчдийг дэмжих эдгээр хуулийн төслийг баталж гаргана гэж нөгөө хамтарсан Засгийн газар байгуулах гэрээндээ заасан юм шүү дээ. Далд байдалд байгаа хөрөнгө,орлогыг ил болгох, ил болгосон хөрөнгө, орлогыг хуулийн хариуцлагаас чөлөөлөх зорилготой Эдийн засгийн ил тод байдлын болон Өршөөлийн тухай хуулийг батлах талаар бүтэн нэг жил ярилаа. Уг нь ийм хуулийн төслийг удаан хэлэлцдэггүй нь олон улсын жишиг юм. Нэг жил буюу ийм урт хугацаанд баталж гаргалгүй маргалдсанаар төсвийн орлогын бүрдэлтэнд үзүүлж буй сөрөг нөлөө нэмэгдсээр байна. Энэ хуулиуд батлагдсанаар 40 хувьтай байгаа далд эдийн засаг багасч, тэр хөрөнгө орлого эдийн засгийн эргэлтэд орох нь Монгол Улсын эрх ашигт хамгийн их нийцэх, чухал ач холбогдолтой байх болно. Тэр төрийн болон улс төрийн өндөр албан тушаалтантай холбоотой авлига, хээл хахууль зуучилсан зэрэг хэргийгөршөөлд хамруулахгүй гээд хуулийн төсөлд биччихсэн байна лээ.

Ийм байхад л цөөнхийн зарим гишүүн өөрсдийгөө чөлөөлөх гэлээ гээд илт үндэслэлгүй яриад байгаа нь ойлгомжгүй асуудал. Ер нь УИХ дахь цөөнхийн үндсэн ажил нь иргэдийн сонголтоор эрх барьж байгаа олонхийг муухай харагдуулах явдал болсныг олон нийт мэддэг болсон байна лээ. Шинэчлэлийн Засгийн газрын үед УИХ-ын чуулганы хугацааны 60 гаруй хувьд нь хэн нэгнийг огцруулах асуудал ярьсан нь үүнийг нотлоод байх шиг байна. Цаашид УИХ-ын олонх, цөөнхийн гишүүнээсээ үл хамаарч улс орны хөгжилд чухал шаардлагатай оновчтой бодлогын шийдвэр гаргахын тулд ухаан уралдуулах, бод­лого өрсөлдүүлэх, үндсэн үүрэгтэй, тийм тангараг өргөснөө гишүүд байнга барим­талж ажилладаг болмоор байна. Үүнийг ч сонгогчид ялгаж сурсан шүү дээ. Эдийн засаг өндөр өсөлттэй үед бизнесээ өөдрөгөөр төсөөлж байсан баялаг бүтээгчид, энэ өсөлт нь огцом саарсан болон үндэсний валютын ханшийн уналтаас хүнд байдалд орсон нь эдгээр хуулийг баталж гаргах шалтгаан болсон.

–Баасан гаригийн чуулганы хуралдаанаар Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийг батлан гаргалаа. Уг хууль батлан гарсан өдрөөсөө хойш хэрэгжихээр тусгасан байна лээ. Энэ хуулийн талаар ярихгүй юу?

-Энэ хуулийг гаргахын ач холбогдлын ихэнхийг дээр ярьсан. Энэ хуулиар ямар төрлийн татвар, хөрөнгийн зөрчлийг өршөөлд хамруулах вэ гэдгийг тодорхойзааж өгсөн байгаа. Энэ хууль сайн,үр дүнтэй хэрэгжих эсэх нь Өршөөлийн хууль батлагдах эсэхээс шууд хамаарна.

–Энэ хууль батлагдан гарсан юм чинь нуусан орлогоо хүмүүс ил болгох хандлага хэр байгаа вэ. Зарим гишүүний хувьд энэ хуулийн нэрийн доор бүхнийг нь ил болгоод дараа нь эрүү үүсгээд шалгаад явна гэдэг зүйлийг яриад байсан л даа?

-Далд байдалтай байгаа хөрөнгө,орлогоос дээр дурьдсан хуулиуд батлагд­санаар ил гарах хэмжээг урьдчилж тодорхой хэлэх боломжгүй. Судалгаанаас таамаглаж хэлэхэд далд эдийн засаг 40 орчим хувьтай байгаа гэх бөгөөд, энэ нь найм орчим их наяд төгрөг. Бүгд ил болно гэж байхгүй болов уу, нарийн тоо хэлэх боломжгүй.

–Хуулийн хугацааны үргэлжлэл хэр удаан байх вэ. Энэ хүрээнд хэр хэмжээний мөнгө ил болох боломжтой бол?

-Хуулийн үйлчлэх хугацаа гурав хүртэл сар байхад хангалттай болов уу даа.

–Та Монгол Японы парламентын холбооны тэргүүн. Монгол Японы хооронд визгүй зорчихоор болжээ. Энэ талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Монголчууд Японд тодорхой хугацаанд визгүй зорчих асуудал Эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээр байгуулах үеэр Япон улсад айлчилсан Ерөнхий сайд болон УИХ-ын даргын айлчлалын үеэр идэвхтэй яригдаж байсан. Монголчууд Японд визгүй зорчдог болсноор Эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтын тусгайлсан эрх зүйн орчинтой болсон хоёр орны иргэдийн харилцан зорчилт нэмэгдэж, ингэснээр хоёр тийш чиглэсэн мэдээлэл, мөнгө, технологийн урсгал нэмэгдэх нь дамжиггүй.

Э.ЭНХБОЛД

Монгол ардын намын Шинэчлэлийн хорооны дарга Б.Ганхуягтай ярилцлаа.

-МАН-ын Шинэчлэлийн хорооны зүгээс намын дарга, генсек, бүлгийн дарга нартаа мэдэгдэл хүргүүлсэн байна. Шинэчлэлийн хорооныхон хэсэг чимээгүй байсан хэрнээ яагаад гэнэт мэдэгдэл хүргэх болсон нь сонин байна?

-МАН-ын Шинэчлэлийн хороо намын шинэчлэлийг гүнзгийрүүлэх, ил тод, нээлттэй бөгөөд иргэдийн дэмжлэгийг авч чадах, төлөвшсөн намыг бий болгох олон зорилтыг намын үндсэн дүрэм, хөтөлбөрт 2013 онд хуралдсан хорин долдугаар Их хурлаар хэлэлцүүлэн, суулгаж өгсөн. Эдгээр зорилтууд нь нэг өдрийн дотор хэрэгжчихдэг зүйл биш юм. Харин ч байнга сайжруулж, гүнзгийрүүлэх үүргийг бид хүлээсээр байгаа. Цаашид ч энэ талаар санаачилга гарган ажиллах болно. Бид өнгөрдөг хавар Шинэчлэлийн хорооны Бага хурлаараа “Нийгмийг тэнцвэржүүлэх есөн зарчим” тамга бичгийг боловсруулж, түүнийхээ хүрээнд ажлаа төлөвлөөд явж байгаагийн нэг хэсэг нь манай мэдэгдэлд тусгалаа олсон байгаа.

-Танай хорооны зүгээс хамтарсан Засгийн газарт ажилласан намын бүлэгтээ ямар дүгнэлт өгөх вэ. Эвслийн Засгийн газар байгуулахад МАН-ын зарим гишүүд эсэргүүцэж байсан ч танайхан орсон. Одоо харин Засгаас гарч байгаа асуудал дээр ямар байр суурьтай байгаа вэ. Мэдэгдэлд дурдсанаар үнэхээр танай нам аялдан дагалдагч сул дорой нам болсон юм уу?

-Хамтарсан Засгийн газарт ажилласан сайд нар муу ажиллаагүй. Харин ч Ардчилсан намын сайд нар сайн ажиллаагүйг иргэд хэлж, дүгнэж байгаатай санал нийлнэ. Гэхдээ МАН бол бусад намтай харьцуулахад төлөвшсөн нам гэж ойлгодог, Тиймдээ ч дотоод өрсөлдөөн, шүүмжлэлийг эрүүлээр хүлээн авч чаддаг, тусгадаг. Засгийн газраас хөөгдсөн асуудалд хэт хүлцэнгүй хандсаныг шулуухан хэлэх хэрэгтэй. Хамтарсан шиг хамтарч чадаагүй, хоёр үзүүртэй зүү шиг ажилласныг бүгд харсан. Ер нь хамтарвал хамтарсан шиг ажиллаад, үгүй бол больчих шиг сайхан юм байхгүй дээ. Хоёрын хооронд дээгүүрээ тэврэлдээд, доогуураа өшиглөлцөөд байвал ямар сайн байх вэ дээ. Тэгээд гарах гэж байгаа бол гарсан шиг гарчихгүй, бас л бөөрөнхийлөөд байхаар чинь ард иргэд яаж дуртай байх юм бэ.

-“Ил тод, нээлттэй нам” болох зорилт дор намынхаа санхүүжилтийн байдлыг зарлаж, хандив, орлого, зарлагын тайлан, мэдээллийг олон нийтэд ил тод, нээлттэйгээр танилцуулах ёстой гэж мэдэгдэлдээ дурдсан байна. Энэ бүхэн өнөөдрийг хүртэл хаалттай явсаар ирсэн юм уу. Нээлттэй болгох боломж байна уу?

-Ганцхан МАН ч биш, бүх нам санхүүжилтийн ил байдлыг зарлаж, хэний ч хардлага, сэрдлэггүйгээр ажиллах ёстой. Энэ бол үүрэг. Тэгж байж л ард иргэдийн өмнө очиж үнэн зүйлийг ярьж чадна. Түүнээс биш хаанаас мөнгө олсноо нууж хаачихаад үнэн зүйл ярьж байгаа гэдгийг хэн мэдэх юм. Хэн нэгний захиалгаар, эсвэл улс төрд орж мөнгө хулгайлах зорилготой явж байна гэж ойлгохоос өөр замгүй. Хэрэв МАН санхүүгийн ил тод байдлаа зарлавал олон иргэдийн итгэлийг олж, нийгэм дэх нэр хүнд маш хурдан өснө. Намын дарга нарт санхүүгээ учиргүй нуугаад байх юм байхгүй байх гэж бодож байна. 2016 оны ялалтын суурь болох учиртай. Одоо намууд ямар ч гоё хөтөлбөр гаргаж ирээд ард иргэд хууртагдахаасаа өнгөрсөн. Харин дотооддоо байгаа асуудлаа ил гаргаад, санхүүгээ тайлагначихвал харин өөрөөр хандах байх шүү. МАН бусад намуудаас түрүүлж санхүүгээ ил болгох үүрэгтэй. Учир нь 94 жилийн түүхтэй, Монголын тусгаар тогтнол, төрийн ноён нуруу, хөгжлийн уураг тархи болсон байгууллага.

-МАН-ын III Бага хурлын хуралдааныг яаралтай хуралдуул гэж мэдэгдэлд байна. Намын дүрмээрээ хуралдах боломж байгаа юм уу.

-Манай нам хатуу чанд сахих ёстой Үндсэн дүрэмтэй байгууллага. Энэ дүрмийн хүрээнд хоёрдугаар Бага хурлаараа хамтарсан Засгийн газарт орох эрхээ авсан. Тэгвэл өнөөдөр Бага хурал хуралдахгүйгээр шууд хөөгдөж байна. МАН бол зүгээр хэн нэгэн зохион байгуулалтгүй, хөтөлбөргүй намын гэх хэдэн нөхдүүдэд хөөгддөг нам уг нь биш. Удирдах удирдуулах ёстой, эрх барих байгууллагатай, гарсан шийдвэр нь биелдэг нам. Гэтэл сүүлийн үед Удирдах зөвлөлийн хурал ч ирцгүй хуралдаж, гарсан шийдвэрийг нь намын дэргэдэх байгууллага нь хүртэл тоож, авч хэлэлцэхээ больчихлоо. Энэ бол эмгэнэл шүү. Намын Удирдах зөвлөлийн шийдвэр гарсан шиг гардаг, бусад нь заавал дагаж мөрддөг байх нь хамгийн чухал. Ингэж чадахгүй байгаа бол чадамжгүй болж, удирдах удирдуулах ёс нуран унаж байгаагийн тод илэрхийлэл. Тэгэхээр чадамжтай, чадалтай нам гэдгээ Бага хурлаа хуралдуулж, улс төрийн зоригтой, зорилготой шийдвэр гаргаж харуулах хэрэгтэй.

-Гэхдээ Шинэчлэлийн хороонд Засгийн газрын ШӨХТГ гэдэг бүхэл бүтэн агентлаг өгчихөөд байхад ийм мэдэгдэл гаргаж байна хэмээн эсэргүүцэх МАН-ын гишүүд байна. Энэ бүхнийг намаасаа шаардах бус өөрсдөө харин намдаа хийсэн ажлаа тайлагнах хэрэгтэй гэх юм?

-Улс төр гэдэг бол улс орныг удирдах тухай цогц бодлогын нэгдэл. Улс орныг хүн удирддаг, хэрэв удирдахыг хүсвэл хийж чадах зүйлээ бодлого, хөтөлбөр болгож, түүнийгээ ард түмэнд танилцуулж, төрийн эрхийн төлөө өрсөлддөг биз. Тэгвэл МАН-ын Шинэчлэлийн хороо өөрийн “МАН-ын бодлого шинэчлэлийн хөтөлбөрийн найман зорилт”, “Нийгмийг тэнцвэржүүлэх есөн зарчим” тамга бичиг гэсэн бодлогын хоёр том бичиг баримтыг намдаа танилцуулж, бодлого, хөтөлбөрт тусгуулж чадсан. Зарим зорилтуудаа хэрэгжүүлэхийн тулд хамтарсан засагт тодорхой санал тавьж ажилласан. Цаашид ч, 2016 оны сонгууль, түүний дараа ч хэрэгжүүлэх саналуудаа тавьж, холбогдох албан тушаалыг хариуцаж, ачаагаа үүрэлцэн ажиллах болно. Нуух зүйл байхгүй. Бид нийгмийн хамгаалал, боловсрол, иргэний эрхийг хамгаалах болон хөдөө аж ахуйн бодлого, хөтөлбөрийг илүүд үздэг байгууллага. Эдгээр салбарын ажлыг хийчих хэмжээний боловсон хүчний нөөц бидэнд байгаа.

-“Эдийн засгийн ил тод байдал”-ын тухай хуулийг иргэд эсэргүүцэж байгаа тухай мэдэгдэлд байна. Харин ч эсрэгээрээ дэмжээд байгаа юм биш үү. “Эрүүгийн хууль”-ийн шинэчилсэн найруулга, “Зөрчлийн тухай хууль” гээд Засгийн газрын хуулиуд дээр МАН-ын бүлгийн зүгээс иймэрхүү байдлаар гацаалт хийдэг болохоор төрийн ажлаа урагшлуулах үүднээс Засгаас гаргаж байгаа юм биш үү?

-Шударга хөдөлмөрлөөд үр өгөөжөө хүртэж чадахгүй иргэд, байгууллага аж ахуйн нэгжүүдийг дэмжих хууль болохоос хуулийн ард авлигач, төрөөс мөнгө хулгайлсан хулгайч нар хамгаалагдан үлддэг “Хана, хэрэм” болох зорилготой хууль байхыг эсэргүүцэж байгаа. Ноцтой ноцтой заалтууд байгааг бүгд л харж байна. Хөрөнгө орлогоо нуусан хүн, төрөөс мөнгө идчихээд гадаадад нуусан мөнгөө оруулж ирэх гэж байгаа нөхдүүдэд зориулсан, гэмт хэрэгтнийг гавьяа байгуулсан хүн болгож хувиргадаг хууль байх ёсгүй. Харин шударгаар баялаг бүтээгчдийг дэмжсэн шиг дэмжсэн эрх зүйн зохицуулалт байх ёстой. Эрүүгийн хуулийн хувьд хохирогчийг биш гэмт этгээдийг илүү хамгаалахад чиглэгдсэн байгаа нь анхаарал татаж байгаа шүү. Тэгээд ч ард түмний, улс орны эрх ашгийн эсрэг зүйлийг ажил гацаах нэрийн дор хүчээр батлуулдаг үйлдэл Ардчилсан намын үед л гарч байгааг хүмүүс мэдэж авсан. Худлаа эв нэгдэл, хоосон ухаан, хууль бус ажил хийх нэрээр булхай, луйвраа нууц, хаацайлдаг явдлыг таслан зогсоох хэрэгтэй дээ.

-Танай намын зүгээс Бага хурлаа хуралдуулахгүй бол Шинэчлэлийн хорооны зүгээс ямар арга хэмжээ авах вэ. Цаашид улс төрд ямар байр сууринаас хандах бол?

-Хамтарсан Засагт орохдоо асуусан, гарахдаа асуух байлгүй дээ. Учир нь Бага хурлын гишүүд яагаад хамтран ажиллаж чадаагүй талаар тайлбар сонсох эрхтэй. Мөн хамтарсан Засгийн газарт орохдоо намын Бага хурлын гишүүдийн өмнө олон олон амлалт өгч байсан. Үүний хэрэгжилтийн талаар сонсох хэрэгтэй. Тэгээд ч зүгээр хөөгдөөд гардаг нам биш, нөгөө талаар энэ чинь зөвхөн намын асуудал биш, улс орныг зөв удирдах тухай асуудал. Үүнийг бага зүйл гээд орхих ёсгүй. Ер нь бид намын удирдлагад зайлшгүй хийвэл зохих, хийх үүрэгтэй ажлыг нь сануулсан, хийхийг санаачилж байгаа. 2016 онд ялалт байгуулах нь чухал болохоос биш хэн нэгэн даргад таалагдах ямар ч сонирхол алга. Санхүү, хандив, орлого, зарлагын ил тод байдлаа зарлахгүйгээр олон суудал авч, хол тасархай ялна гэж бодож байгаа бол эндүүрэл шүү. Айл гэрт ч гэсэн хардлага байгаад байвал яаж тайван амьдрах юм бэ. МАН жил бүр санхүүгийн тайлангаа татвар, хяналтын байгууллагад өгдөг шүү дээ. Энэ асуудлаас айгаад байх зүйл биш гэж бодож байна. Цаашид Шинэчлэлийн хороо иргэд, гишүүдийн дунд “гурван төрлийн асуулга” явуулна. Ямар хэлбэрээр МАН 2016 оны сонгуульд оролцох талаар. Санал авах байр ажиллуулна.

Э.ЭНХБОЛД

УИХ-ын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакейтай ярилцлаа.

-Сүүлийн үед улс төрд өрнөж буй үйл явцын талаар ярилцъя. МАН-ын бүлгийн зүгээс ээлжит бус чуулганыг зургаан сайдыг чөлөөлөх хүрээнд зарласан гээд байгаа. Гэтэл өнөөдрийг хүртэл зургаан сайдын нэрийг Засгийн газраас өргөн бариагүй байна. Үйл явцын процессыг хэрхэн харж байна вэ. Зургаан сайдын асуудал хэлэлцэгдэнэ гэж байна лээ?

-Ээлжит бус чуулганыг Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулах, МАН-ын зургаан сайдыг огцруулахын тулд зарлаагүй гэдгийг хэлэх ёстой байх. Учир нь хаврын чуулганаар хэлэлцэж амжаагүй ард түмний хүсэн хүлээж байгаа хуулиудын төслийг зайлшгүй хэлэлцэх шаардлагатай. Ээлжит бус чуулганаар Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай, Эрүүгийн болон Зөрчлийн, Өршөөлийн зэрэг иргэдэд тун хэрэгтэй хуулиуд хэлэлцэгдэнэ.

Эдгээр хуулиудын нэлээдийнх нь хэлэлцэх асуудлыг шийдсэн, заримынх нь анхны хэлэлцүүлэг явагдаж байна. Тиймээс эдийн засгийн энэ хүндрэлтэй нөхцөлд нэг хоногийн өмнө ч гэсэн хуулиудаа батлах хэрэгтэй. Нөгөө талаас иргэдийн хүлээлт үүссэн хуулиудыг зайлшгүй хэлэлцэх шаардлагатай гээд ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэх асуудлын дараалалд оруулсан юм.

Үүний хажуугаар МАН-ын зургаан сайдыг огцруулах асуудал орж байгаа л даа. УИХ дахь Ардчилсан нам болоод МАН-ын бүлэг хооронд байгуулсан харилцан итгэлцэл, хамтын ажиллагааны гэрээний хэрэгжилт хангалтгүй байгаа тул Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулахгүй бол болохгүй болсон гэсэн саналыг УИХ дахь АН-ын бүлгээс тавьсан. Өнөөдөр нэгэнт ийм байдалд хүрсэн тул нэг талд нь гаргаж шийдэх хэрэгтэй болсон. Үүнийг даруйхан шийдэх хэрэгтэй. Засгийн газрын зургаан сайдын нэрийг өнөөдрийн байдлаар (өчигдөр) хараахан өргөн бариагүй байна. Учир нь Ерөнхий сайд Засгийн газрын гишүүнийг огцруулах асуудлыг өргөн барихдаа Ерөнхийлөгчтэй зөвшилцөн саналыг нь авах ёстой. Энэ нь хуулийн хүрээнд ажлын тав хоногт багтах учиртай. Тэрхүү санал албан ёсоор ирээгүй тул хуулийн хугацаандаа хүлээгдэж байгаа юм. Тиймээс бүрдэл хэсэг нь бэлэн болсны дараа өргөн баригдаад хуулийн дагуу хэлэлцэгдэнэ. -Яг хэд хоногийн дотор Засгийн газрын гишүүдийн асуудлыг огцруулж, дараагийн сайдыг томилох ёстой вэ?

-УИХ-ын чуулганы хуралдаан дэгийн тухай хуулийн дагуу Засгийн газрын гишүүнийг огцруулах асуудлыг холбогдох байнгын хороо долоо хоногийн дотор хуралдаж санал дүгнэлтээ гаргасан байх ёстой. Байнгын хорооны санал дүгнэлт гарсны дараа чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар долоо хоногийн дотор чөлөөлөх асуудлыг шийдэх учиртай юм. Үндсэндээ Засгийн газрын гишүүнийг огцруулах асуудал 14 хоногт багтаан шийдэгдэх боломжтой.

-Гэхдээ энэ долоо хоногийн хувьд Ерөнхийлөгчтэй зөвшилцөөд дуусах төлөвтэй байна. Баасан гаригт зургаан сайдын нэрийг өргөн барилаа гэхэд ирэх долоо хоногт шийдэж амжих юм уу. Хэрэв ээлжит бус чуулганы хугацаанд шийдэхгүй бол дахин үргэлжлүүлж ээлжит бус чуулган зарлах уу?

-Хэлэлцэх үеэр дунд нь завсарлага авахгүй бол нэг долоо хоногийн дотор ч гэсэн шийдэгдэх бололцоотой. Хэрэв тийм асуудал гарвал ээлжит бус чуулганы хугацаандаа амжихгүй байх магадлал ч бий. Ийм нөхцөл байдалд хүрвэл ээлжит бус чуулганыг дахин зарлах нөхцөл байдалд хүрч магадгүй.

-Өнгөрөгч долоо хоногийн баасан гаригт Ерөнхий сайд МАН-ын зургаан сайдын асуудлыг бус намынхаа даргад эсрэгээрээ шаардлага өргөн барьсан. Бүлгийн хуралдаанаараа намын даргадаа шаардлага хүргүүлсэн. Эх сурвалжуудын хэлснээр Ерөнхий сайд өөрөө зургаан сайдын нэрээ өргөн барихаар болсон гэж дууллаа?

-Ерөнхий сайд Засгийн газар тогтвортой ажиллаж, илүү үр дүнтэй байх нэг зам нь Ерөнхий сайд нь намын даргынхаа албан тушаалыг давхар хашвал үр дүнтэй гэдэг үүднээс шаардлага хүргүүлсэн байна лээ. УИХ дахь АН-ын бүлэг дээр үүнийг ярилцсан.

-Тэгээд ямар шийдвэр гаргасан юм?

-Ардчилсан намын дарга томилогдоод удаагүй байна. Нөгөө талдаа дараагийн сонгууль хүртэл богино хугацаа үлдлээ гэж үзсэн тул ийм нөхцөлд намын даргын асуудлыг дахиж ярих шаардлагагүй гэсэн юм. Харин ч Засгийн газрыг тогтвортой ажиллуулах чиглэлийг хангах ёстой гэж үзсэн. Тэр нөхцөл боломж нь юу гэхээр үлдсэн богино хугацаанд Засгийн газар болон Ерөнхий сайдыг огцруулах санал гарч, УИХ дахь АН-ын бүлгийн гишүүдээс дэмжиж огцруулахын төлөө ажиллах юм бол намын дүрмээр хариуцлага тооцно гэсэн. Ийм нөхцөлд харин ч Засгийн газраа хамгаалан үлдээд богино хугацаанд үр дүнтэй бодит ажлуудыг хийхийг дэмжих ёстой юм.

-Хэрэв эсрэг явбал бүр 2016 оны сонгуульд нэр дэвшүүлэхгүй гэсэн байна лээ…

-Засгийн газрыг тогтвортой ажиллуулж Монгол Улсын эрх ашгийн төлөө саналаа нэгтгэх ёстой л доо. Тиймээс Засгийг тогтвортой байлгахын тулд УИХ-ын гишүүд анхаарч, хамгаалах ёстой гэсэн зарчим дээр манай бүлэг санал нэгдсэн. Хэрэв эсрэг явсан асуудал гарвал улс төрийн хариуцлага тооцно гэдгийг манай бүлгийн гишүүд дэмжсэн.

-Шаардлагын хүрээнд ҮЗХ хуралдах боломжгүй байгаа нь үнэн үү?

-ҮЗХ хуралдах шаардлага гарвал намын дүрмийн дагуу хуралдана. Түүнээс Ерөнхий сайдын хүргүүлсэн шаардлагын хүрээнд заавал хуралдах шаардлагагүй гэж үзсэн.

-Ээлжит бус чуулган нээлтээ хийсэн ч МАН-ын бүлгийн гишүүд суугаагүй. Байнгын хорооны хуралдаан дээр ч мөн тийм хандлага ажиглагдаж байна. МАН сайдын суудлаа хамгаалсан бойкот хийж байна гэж ойлгож болох уу?

-Шууд бойкот хийсэн үү, үгүй юу гэдгийг үнэндээ хэлж мэдэхгүй байна. УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүд болон бүлгийн удирдлагуудаас нь энэ талаар уулзаж асуусан. “Ээлжит бус чуулганы хуралдааны үйл ажиллагаанд оролцох юм байгаа биз дээ” гэхэд “Бид оролцоод явна” гэж байна лээ. Харин ямар шалтгааны улмаас ээлжит бус чуулганы хуралдааны нээлтэд оролцоогүйг тус намынхнаас асуусан нь илүү оновчтой байх. Энэ чухал хуулиудыг хэлэлцэж байхад УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүд гадуур сууж болохгүй гэдгийг биднээр хэлүүлэлтгүй өөрсдөө ч мэдэж байх учиртай. Ээлжит бус чуулганы асуудал бол зөвхөн Засгийн газрын асуудал биш. Тиймээс эдгээр чухал хуулийн төслүүдээ батлалцаад явах байхаа гэж бодож байна. Ардын намынхан энэ асуудалд оролцохгүй гээд хойш суугаад байвал тэр бүгдийг нь сонгогч, ард түмэн нь харж байгаа юм. Ийм чухал асуудал хэлэлцэж байхад бидний сонгосон гишүүд яагаад хууль батлалцахгүй суугаад байна гэж харж л байгаа шүү дээ. Нөхцөл байдлыг ч гэсэн бодолцоцгоох байлгүй.

-Зургаан сайдын асуудал яахав процессын дагуу явж байгаад шийдэгдэх байх. Харин бусад хуулиуд батлах боломж хэр байна. МАН-ын зүгээс бол Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн төслийг дэмжихгүй гэж мэдэгдсэн…

-Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөл дээр ард түмний нийтлэг эрх ашигт нийцэхгүй, цөөн хэсэг бүлэг хүмүүст зориулсан хуулийн төсөл болсон бол тухайн заалтуудыг хасах бүрэн боломж байгаа. Энэ нь гишүүдийн бүрэн эрхэд байгаа асуудал. Тиймээс уг хуулийн төслийг хойш нь тавих биш сайжруулаад гаргах боломжтой. Ямарваа асуудлыг хойш нь тавилаа гээд шийдэгддэггүй.

-Ер нь зургаан сайдыг огцруулснаар Дэд сайд, Төрийн нарийн бичгийн дарга нарын асуудал давхар сөхөгдөнө?

-Зургаан сайдыг чөлөөлснөөр Засгийн газрыг огцруулж байгаа хэрэг огтхон ч биш шүү. Тиймээс Засгийн газар хэвээрээ байна. Үйл ажиллагаа хэвийн үргэлжилнэ. Тийм болохоор гадаад орчинд Монголын төр тогтворгүй байна гэж харагдах үндэс байхгүй. Ажил нь урагшлахгүй байгаа сайд нараа сольдог жишиг аль ч улсад байдаг үзэгдэл. Гадна талд буруу сөрөг нөлөөлөл, үр дагавар үзүүлэх зүйл байхгүй байх.

Мэдээж Дэд сайд, Төрийн нарийн бичгийн дарга нар улс төрийн албан тушаалтан тул солигдож таарна. Бусад төрийн албан хаагчид хуулийн дагуу явна. Тогтвортой байгаа нь энэ гээд бие биедээ харилцан итгэлцэхгүй байх зарчмаар явж болохгүй. Харилцан итгэлцэл, хамтын ажиллагааны гэрээ гэдэг гэрээг хоёр нам байгуулсан. Тэгсэн хэрнээ харилцан бие биендээ итгэхгүй яваад байхаар асуудал шийдэх биш асуудлыг улам хүндрэлтэй буюу тодорхой бус байдалд хүргэх эрсдэлтэй л дээ. Үүнийгээ Ардын намын бүлэг ч гэсэн ойлгож байгаа байх.

Э.ЭНХБОЛД

Хөдөлмөрийн үндэсний нам өчигдөр гишүүн элсүүлэх арга хэмжээг зохион байгуулав. Энэ талаар болон цаг үеийн асуудлаар тус намын дарга С.Боргилтой ярилцлаа.

-ХҮН намд шинээр гишүүд элссэн гэж байна. Хичнээн хүн элссэн бэ. Танай намынхан боловсрол өндөртэй хүмүүс болохоор боловсролтой залуусаар хүрээгээ тэлсэн байх?

-ХҮН нам өдөр бүр шинэ гишүүдээр эгнээгээ бэхжүүлж байна. Хөдөлмөрийн үндэсний намд шинээр гишүүд элсүүлэх арга хэмжээ намын байранд тогтмол явагдаж байгаа бөгөөд энэ нь манай өдөр тутмын үйл ажиллагааны нэг юм. Зөвхөн өнөөдөр гэхэд 20 орчим хүн шинээр гишүүний батлахаа авлаа. Бидэнтэй үзэл санаа нэгтэй, эх орон улс үндэстнийхээ төлөө чин санаатай хүмүүст манай нам нээлттэй. Манай намд ямар ч насны, бүх ажил мэргэжлийн хүмүүс ханддаг. ХҮН намын гишүүнчлэл нь нас, боловсролоор ямар нэгэн хязгаар тавьдаггүй. Одоогоор манай дэмжигч гишүүд 10 мянга хол давсан. Нийт гишүүд маань 2000 гараад явж байна.

-Танай нам цаашид ямар зорилт тавьж ажиллах вэ?

-Бидний эхний зорилт бол намын анхан шатны нэгжүүд, намын үүрүүдийг нийслэл болон хөдөө орон нутагт байгуулах явдал. Энэ ажил эхлээд явж байна. наймдугаар сар гараад манай гишүүд хөдөө орон нутагт ажиллаж эхэлнэ. Намын гишүүнчлэлээ өргөжүүлэх, намын мөрийн хөтөлбөрийг шинэчлэн боловсруулж гаргах, хөгжлийн болон нийгмийн бусад асуудлаар хөтөлбөр, бодлого, шийдлээ олон нийтэд таниулах нь манай цаашдын үйл ажиллагааны гол зорилт.

-Манайхан эдийн засаг хүндэрчихлээ гэж байгаа ч маш олон сумд ойгоо тэмдэглэж байна. Нэг талаас ингээд харахаар эдийн засаг хямраагүй ч юм шиг санагдах боллоо?

-Бидний хийж сураад байгаа ганц зүйл бол наадам шүү дээ. Бүтээн байгуулалт ид өрнөх ёстой маш богинохон зуны саруудыг наадаж өнгөрөөсөөр ямар ч бэлтгэлгүй өвлийг угтдаг. Саяхан манай намын гишүүд хөдөө орон нутгаар явж малчид, тариаланчидтай уулзсан. Энэ жил хүндхэн байх дүр зураг гарч байна. Ургац алдах нь бараг тодорхой болж байна. Энэ нь эдийн засагт хүнсний хомсдол, үнийн өсөлт авчрахаар болоод байна. Зуншлага их оройтсон, гантай нутгуудаар мал тарга авахгүй байгаа талаар бүгд ярьж байна. Хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүн манай ДНБ-ий 30 орчим хувийг эзэлдэг.

Нэгэнт хямраад байгаа эдийн засаг дээр ийм хүндрэлүүд нэмэгдэхээр ДНБ дахин уналтад орох, одоогийн төлөвлөөд байгаа эдийн засгийн долоон хувийн өсөлт гарахгүй нь тодорхой болж байна.

-Энэ жил манай улс нэлээд ургац алдах нь хэмээн халаглаж байна. Тариаланчид нь яамныхаа эсрэг нэлээд тэмцсэн. Хэн нь ч үнэндээ хожсонгүй. Гарц юу байна?

-Ургацын тухайд тариаланчид аль эртнээс ярьсан. Засаглалын хямрал болоод юун ургац манатай байсан байх. Дотооддоо нөөцийн будаа байхгүйгээс хойш эртхэн импортоор будаа оруулах гэрээ хийж хүнсний хомсдол, үнийн хэт хөөрөгдөл үүсгэхгүй байх арга хэмжээг урьдчилан авах нь чухал. Нэгэнт хямарсан эдийн засаг дээр хүнсний хямрал нэмэгдвэл бүр л хэцүүднэ дээ.

-Нийслэл хот өвөлжилтөд бэлэн байна уу. Өнөө л гамшиг болсон утааны улирал эхэллээ. Шинэ дулааны станцууд ашиглалтад орно гэж байна. Цэвэр бохирын шугамаас эхлээд Улаанбаатарт асуудал их байх юм?

-Энэ жил утаа гэдэг сэдэв дээр цэвэр бохирын шугам гэсэн шинэ сэдэв нэмэгдсэн. Олон жил ямар ч шийдэлгүй ярьсаар байгаа учраас гамшгийн хэмжээнд очтолоо муудсан эдгээр асуудлууд ердөө л сэдэв болоод байна. Нийслэл хот маань нэг сая гаруй хүнтэй болж өргөжөөд байхад эрх баригчид ямар ч шийдэлгүй сууж байна.

Дагуул хотуудыг шинээр бий болгох нь хэт төвлөрлөөс үүдэлтэй хүндрэлээс гарах арга зам. Түүнээс биш нэгэнт багтаамж нь хүрэхгүй болсон нийслэлийн хэмжээнд асуудлыг шийдэх бололцоогүй.

Гадаад хэргийн дэд сайд Н.Оюундарьтай ярилцлаа.

-Уфад болсон Монгол, Орос, Хятад гурван орны төрийн
тэргүүнүүдийн уулзалтын тухай яриа намжаагүй байна. Уг уулзалтын үеэр яг ямар
гол асуудлуудыг шийдсэн бэ. Ерөнхийдөө бол эдийн засгийн коридор байгуулах
саналыг талууд дэмжсэн гэсэн?

-Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж долдугаар сарын
9-10-ны өдрүүдэд ОХУ-ын Уфа хотноо болсон ШХАБ-ын гишүүн орнуудын төрийн
тэргүүн нарын зөвлөлийн 15 дугаар хуралдаан болон БРИКС, Евразийн эдийн засгийн
холбоо, ШХАБ-ын гишүүн болон ажиглагч орнуудын төр, засгийн тэргүүн нарын
хамтарсан уулзалтад ажиглагч орны төрийн тэргүүний хувьд оролцсон.

Энэ удаагийн гурван талт уулзалтын үеэр гурван улсын
төрийн тэргүүн нар Монгол, Орос, Хятадын хоорондын хамтын ажиллагааг дунд
хугацаанд хөгжүүлэх замын зураглалыг тохиролцсон тухайгаа хэлсэн үгэндээ
нотолж, гурван талын хамтын ажиллагааны эрх зүйн үндсийг бүрдүүлэх баримт
бичгүүдэд гарын үсэг зурагдсан нь уг дээд түвшний уулзалтын гол үр дүн болсон.
Тухайлбал, Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын хооронд Эдийн засгийн коридор байгуулах
хөтөлбөр боловсруулах тухай санамж бичиг, Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын хооронд
худалдааны хөгжлийг дэмжих таатай нөхцөл бүрдүүлэх талаар хамтран ажиллах тухай
Монгол Улсын Гаалийн ерөнхий газар, БНХАУ-ын Гаалийн ерөнхий газар, ОХУ-ын
Холбооны гаалийн алба хоорондын санамж бичиг байгуулсан. Түүнчлэн Хилийн
боомтын хөгжлийн салбарт хамтран ажиллах тухай Монгол Улсын Гаалийн ерөнхий
газар, БНХАУ-ын Гаалийн ерөнхий газар, ОХУ-ын Хилийг тохижуулах алба хоорондын
ерөнхий хэлэлцээрт гурван улсын холбогдох албан тушаалтнууд гарын үсэг зурлаа.
Ингэснээр Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжин өнгөрөх ачаа тээврийн гаалийн
бүрдүүлэлтийг хялбаршуулах чухал ач холбогдолтой юм.

-Манай орноор дамжих транзит тээврийн асуудал хэрхэн
шийдэгдсэн бол. Зам дагаж хөгжил гэдэг утгаараа авто замын болон төмөр замын
асуудал олны анхаарал татсан сэдвийн нэг хэвээр байна?

-Бид гурван талын тээврийн салбарын хамтын ажиллагааг
“Талын зам”, “Торгоны замын эдийн засгийн бүс”, “Транс-Евразийн коридор” зэрэг
гурван талын санаачлагын хүрээнд уялдуулж, өргөжүүлэн хөгжүүлэхээр санал
нэгдсэн. Мөн Монгол, Орос, Хятадын хамтарсан тээвэр-логистикийн компани
байгуулах зэрэг томоохон төслийг хэрэгжүүлэх бодит ажлыг ойрын хугацаанд
хэрэгжүүлэх шаардлагатайг гурван улсын төрийн тэргүүн нар Уфад болсон уулзалтын
үеэр тэмдэглэсэн байгаа.

-Уг уулзалтын үеэр Монголын талаас ямар ямар саналуудыг
тавьсан бэ. Хөрш орнуудын төрийн тэргүүнүүд хэрхэн хүлээж авсан бол?

-Гурван талт уулзалтын үеэр Монголын тал гурван улсын
хамтарсан дэд бүтэц, хөрөнгө оруулалтын төсөл хэрэгжүүүлэх тохиолдолд төслийн
техник эдийн засгийн үзүүлэлтийг судлах, хөрөнгө оруулалтыг шийдвэрлэх үүрэг
бүхий судалгааны төвийг Улаанбаатар хотноо байгуулах санал тавьсан. Манай түнш
улсууд манай саналыг судлан үзнэ гэж найдаж байгаа. Мөн байгалийн хий, газрын тос
дамжуулах хоолойг Монгол Улсын нутгаар дамжуулан барих боломжийг судлах, Монгол
Улс дотоодын хэрэгцээндээ зориулж ОХУ, БНХАУ-аас авч буй импортын цахилгаан
эрчим хүчний үнэ тарифыг урт хугацаанд тогтвортой байлгах, цаашид бууруулах
чиглэлд хамтран ажиллах талд анхаарал хандуулахыг хүссэн. Түүнчлэн Монголын уул
уурхай, экспорт, хөдөө аж ахуйн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг Орос,
Хятадын нутаг дэвсгэрээр дамжуулан гуравдагч зах зээлд гаргахтай холбогдсон
асуудлыг шуурхай шийдвэрлэхэд дэмжлэг үзүүлэх зэрэг асуудлыг манай талаас
илэрхийлсэн.

-Уфа-гийн уулзалтын өмнө гурван орны Гадаад хэргийн дэд
сайд нарын уулзалт болсон. Манай зүгээс тавьсан саналууд саяын уулзалтаар хэдэн
хувь нь биелэлээ олсон бэ?

-Уфагийн дээд түвшний уулзалтын өмнө буюу энэ оны зургадугаар
сард гурван улсын Гадаад хэргийн дэд сайд нарын түвшний уулзалт Москва хотноо
болсон. Энэ удаагийн уулзалтаар гурван улсын төрийн тэргүүн нарын хоёр дахь
удаагийн уулзалтын бэлтгэлийг хангах, энэ үеэр байгуулах Монгол Улс, ОХУ,
БНХАУ-ын хамтын ажиллагааг дунд хугацаанд хөгжүүлэх замын зураглал, гурван
улсын хооронд эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөр байгуулах тухай Санамж
бичиг болон хил, гаалийн салбарын хоёр баримт бичгийг тохиролцсон. Үндсэндээ
гурван талт хамтын ажиллагаа амжилттай хөгжиж байна.

-ШХАБ болон БРИКС-ийн уулзалтын үр дүнг та хэрхэн
тодорхойлох вэ. Дэлхийд эдийн засгаараа тэргүүлдэг өндөр ашиг сонирхол бүхий
орнууд бүгд өөрсдөдөө ашигтай хувилбарыг нэрлэсэн байх?

-ШХАБ-ын гишүүн орнуудын төрийн тэргүүн нарын зөвлөлийн
энэ удаагийн хуралдааныг анх удаа БРИКС-ийн орнуудын төрийн тэргүүн нарын
уулзалттай хамтатган зохион байгуулснаар онцлог болсон. Энэхүү дээд хэмжээний
уулзалтууд нь дэлхийн хүчний тэнцэл өөрчлөгдөх эхлэлийг тавьж, олон улсын
харилцаанд шинэ нөхцөл байдал үүсгэх магадлалтай чухал үйл явдал боллоо гэж
олон улсын судлаачид мөн үзэж байгаа.

БРИКС-ийн орнуудын энэ удаагийн дээд хэмжээний уулзалтын
дүнд Уфагийн тунхаглал, Эдийн засгийн түншлэлийн стратеги, үйл ажиллагааны
төлөвлөгөө зэрэг чухал баримт бичгүүдийг тус бүлгийн гишүүн орнуудын төрийн
тэргүүн нар баталж, БРИКС-ийн шинэ хөгжлийн банк байгуулах эхлэлийг тавьсан
чухал уулзалт болсон гэхэд болно.

-Зарим орнууд ШХАБ-ын гишүүн орон болох нөхцөл бүрдсэн гэж
дуулсан?

-ШХАБ-ын гишүүн орнуудын төрийн тэргүүн нарын зөвлөлийн
хуралдааны үеэр 15 жилийн хугацаанд анх удаа бүл нэмж, Энэтхэг, Пакистан улсыг
эгнээндээ элсүүлэх үйл явцыг эхлүүлэх баримт бичигт гарын үсэг зурсан. Мөн
Беларусь улсын статусыг ажиглагч болгон ахиулж, Армени, Азербайжан, Камбож,
Балба улс яриа хэлэлцээний түнш орнууд боллоо. ШХАБ-ын дээд хэмжээний уулзалтын
гол үр дүн нь ШХАБ-ын ирээдүйн хөгжлийн ойрын 10 жилийн чиг хандлагыг
тодорхойлох “2025 он хүртэлх хөгжлийн стратеги”, Дэлхийн хоёрдугаар дайны
ялалтын 70 жилийн ойн мэдэгдэл болон Уфагийн мэдэгдэл байлаа.

-Удахгүй Монгол Улсад ардчилсан анхны сонгууль болсны 25
жилийн ой тохиох гэж байна. Энэ хүрээнд гадны төлөөлөгчид ирэх сураг байна.
Ямар асуудлуудын хүрээнд хуралдах бол?

-Олон улсын тавцанд Монгол Улсын нэр хүндийг өсгөхөд үлэмж
нөлөө үзүүлж буй хүчин зүйл бол манай улсын ардчилсан үзэл санаа, хүний эрх,
эрх чөлөөний үнэт зүйл, суурь зарчмыг богино хугацаанд нийгэмдээ амжилттай
нэвтрүүлсэн явдал.

Тиймээс энэ талаар түлхүү яригдана. Мөн Монгол Улс
ардчиллын ногоон арал болж, ардчиллын үнэт зүйлсийг дээдлэн хөгжүүлж байгаа гэж
гадныхан хүлээж авдаг. Тиймээс энэ нь биднийг гуравдагч хөршүүдтэй холбож буй
чухал холбоос мөнөөсөө мөн. Энэ тухай ч хэлэлцэнэ.

Энэ үеэр Монгол Улсад анхны чөлөөт ардчилсан сонгууль
явуулсан түүхэн үйл явдлын 25 жилийн ойг долдугаар сарын 29-30-нд улс орон
даяар тэмдэглэн өнгөрүүлэх тухай Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн
захирамж гарсныг зарлана гээд маш олон хөтөлбөрийн хүрээнд ойг тэмдэглэнэ.

-Гадна ямар төлөөлөгчид ирэх вэ?

-Ойг тэмдэглэх хүрээнд олон улсын Чехийн Парламентын
төлөөлөгчдийн танхимын дарга Яан Хамачек, Солонгосын Ерөнхийлөгч асан Ли Мен
Баг, Киргизийн Ерөнхийлөгч асан Роза Отунбаева, НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн
даргын улс төрийн асуудал хариуцсан орлогч Жефри Фелтман, Ардчилал, сонгуулийн
туслалцааны олон улсын хүрээлэнгийн Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ив Летерм
ирнэ. Мөн Америкийн төрийн департаментын туслах төрийн нарийн бичгийн орлогч
Сузан Торнтон, Японы Ерөнхий сайдын бие төлөөлөгч Цүтомо Такэбе зэрэг
төлөөлөгчид оролцохоо мэдэгдээд байгаа. Мөн Польшийн ардчиллын домогт удирдагч
Лех Валенса оролцох хүсэлтээ илэрхийлээд байгаа. Түүнчлэн биечлэн ирж чадахгүй
тул НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Бан Ги Мун, Европын Комиссын
Ерөнхийлөгч Жан Клод Юнкер, Япон Улсын Ерөнхий сайд Шинзо Абе, ХНБГУ-ын Канцлер
Ангела Меркел, Австралийн Холбооны Улсын Ерөнхий сайд Тони Аббот, Мьянмарын
Холбооны Бүгд Найрамдах Улсын Үндэсний Ардчилсан Лигийн тэргүүн Аунг Сан Сү Чи
зэрэг дэлхийн хэмжээний улс төрчид, удирдагчид, төр засгийн тэргүүн нар видео
мэндчилгээ дэвшүүлнэ.

Эрүүл
мэнд, спортын сайд Г.Шийлэгдамбатай ярилцлаа.

-Манайхан
эрүүл мэндийн салбарыг чухал гэдэг. Эрүүл мэндийн салбарын төсөв ямархуу
байдалтай байгаа бол. Салбарын ажил хэр урагштай байна?

-2015
оны төсөв аль салбарт тэр дундаа хөрөнгө оруулалтын хувьд нэлээдгүй танаж
батлагдсан. Төсөв танагдсан энэ хүрээнд үйл ажиллагаа явуулж байна. Эрүүл мэнд,
спортын салбарт 2015 оны төсөвтэй холбоотой хамгийн гол тулгамдаж буй асуудал
бол эмийн төсөв л дөө. Эмийн төсөв, хүрэлцээ жилээс жилд хүрэлцэхээ больж
байна. 2015 оны төсвийг батлахдаа 2014 оны төсвийн гүйцэтгэлээс 20 орчим хувь
багаар эмийн төсвийг баталсан юм. Тиймээс 2015 оны төсвийг тодотгоход эмийн
төсвийг нэмж тодотгох шаардлага гарч байгаа. Үүний дагуу ирэх намар хийх
төсвийн тодотголоор эрүүл мэндийн салбарын төсвийн зарим нэг асуудлаар
тодотгохыг Засгийн газар дээр яриад үндсэндээ шийдэгдсэн. 2015 оны төсөвт 60
тэрбум төгрөг батлагдсан. 2014 оныхтой харьцуулахад найман тэрбум төгрөгөөр
бага байгаа юм. Үүнийг Засгийн газар дээр шийдээд 2015 оны сүүлийн улирлын
төсвийг хоёр гуравдугаар улиралтай зохицуулалт хийх маягаар шийдсэн.

-Хөрөнгө
оруулалтын тал дээр яриандаа онцолсон. Хөрөнгө оруулалт муу байгаа хэрэг үү.
Тэгэхээр ашиглалтад орох эмнэлэг гэж байна уу?

-Бүх
салбарын төсөв оны дараа хийгдсэн төсвийн тодотголоор 50 хувь болж буурч
батлагдсан. Тиймээс эрүүл мэндийн салбар, тэр тусмаа дуулиан дагуулдаг
царцаагдсан эмнэлгүүдийн барилгуудыг гүйцээн барих асуудлууд дээр хүндрэл гарсан.
Ялангуяа хүүхдийн болон төрөх эмнэлгийн асуудлыг концессын гэрээгээр хэд хэдэн
обьектын асуудлыг шийдэж байгаа. Төрийн албан хаагчдын хуучин эмнэлгийг нэгдсэн
эмнэлгийн зориулалтаар барьж, ашиглах шилжүүлэх нөхцөлтэйгөөр гэрээ хийгдэн явж
байна. 2015 оны төгсгөлд эхний шатны үйл ажиллагаа явагдах бололцоотой болох
юм. Ирэх оны эхний хагас жилд энэ эмнэлэг бүрэн ашиглалтад орно.

-Өнөө Яармагийн дэнжийн төрөх эмнэлэг яахаар болсон бэ?

-Яармагийн дэнжийн төрөх эмнэлгийг мөн л концессийн
гэрээг барьж ашиглалтад оруулахаар болсон. Эмнэлгийг бүрэн гүйцэт ашиглалтад
оруулахад 40 гаруй тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг концессын гэрээгээр
шийдэж байгаа.

Мөн оношилгоо шинжилгээ хийхэд шаардлагатай тоног
төхөөрөмж, түргэний машины асуудлуудыг төсвийн хөрөнгөөр шийдэх боломжгүй
байсан тул БНХАУ-аас Монгол Улсад үзүүлсэн буцалтгүй тусламжаас 50 сая
ам.долларыг нь эрүүл мэндийн салбарт зарцуулахаар болсон. Үүний бэлтгэл ажлыг
хангах гээд явж байна.

-Засгийн газарт ямар ямар хуулийн төслүүдийг өргөн барьж
хэлэлцүүлэхээр болов. Хуулиудынхаа талаар мэдээлэл өгөөч. Эмнэлгийн салбаруудыг
хувьчилна гэж байгаад үлдээсэн билүү?

-Манай яамны зүгээс Эм, эмийн хэрэгслийн тухай хууль,
Эрүүл ахуйн тухай хууль, Эмнэлгийн зохион байгуулалтын тухай хууль зэрэг таван
хуулийн төслийг өргөн барьж, Засгийн газарт хэлэлцүүлээд явж байна. Эдгээрээс
хоёр хуулийн төслийг онцлон хэлэхийг хүсч байна. Эхнийх нь Эмнэлгийн зохион
байгуулалтын тухай хууль юм. Уг хуулийг эрүүл мэндийн салбарт хэрэгжүүлж байгаа
гол реформ гэж үзэж байгаа. Улсын томоохон эмнэлгийн засаглалыг уг хуулиар
өөрчилнө. Өнөөдөр эрүүл мэндийн салбарт шууд хувьчлалыг явуулах боломжгүй.
Яагаад гэвэл эрүүл мэндийн гол ачааг төр нуруундаа үүрэхээс өөр аргагүй.
Иргэдийн амьдрал ахуй хүнд, ядуурал нэмэгдэж амьжиргааны баталгаажих түвшнээс
доогуур байгаа нөхцөлд тусламж үйлчилгээнд хамрагдаж иргэдийн дийлэнх нь хүнд
байна. Тиймээс төр өөрөө хариуцахаас өөр замгүй. Ийм нөхцөлд эрүүл мэндийн
салбарыг хувьчилна гэдэг зүйлийг ярьж болохгүй. Хувьчлахгүй ч гэсэн бид
засаглалыг нь өөрчлөх ёстой. Ингэхийн тулд эхлээд статусыг нь өөрчилнө.

-Яаж өөрчлөх юм?

-Төсөвт байгууллагын санхүүжилтын хуулийн дагуу тухайн
жилд батлагдсан төсвийн дагуу үйл ажиллагаа явуулдаг. Тиймээс тухайн эмнэлэг
ямар нэгэн эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ явуулж олсон орлогоо эмнэлгийн хөрөнгө
оруулалт маягаар ашиглах, эмч албан хаагчдынхаа нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх
боломжгүй. Тийм болохоор Төрийн өмчит улсын эмнэлэг гэсэн статустай болгох гэж
байгаа юм. Ингэхээр нэг талаасаа төсөвт байгууллага болохоор санхүүжилтээ авна.
Нөгөө талдаа үйл ажиллагааныхаа орлогоор өөрсдийн үйл ажиллагааг цаашид
сайжруулах бололцоотой. Ийм боломж бүрдэхээр хувийн хэвшлийн эмнэлгүүдтэй адил
бие дааж, өөрсдийн үйл ажиллагааг чанаржуулж өрсөлдөх боломж бүрдэх юм. Одоо
бол үнэндээ ганц цонхны шилээ ч сольж чадахгүй хэмжээнд эмнэлгийн үйл ажиллагаа
явагдаж байгаа тул чанартай сайн эмчилгээ үйлчилгээг бүрдүүлэх ямар ч боломжгүй
байна. Энэ асуудал шийдэгдсэн.

Тэгвэл нөгөөх нэг давуу тал нь эмнэлгийг Удирдах
зөвлөлтэй болгоно. Өнөөдөр сайд эмнэлгийн даргыг томилж байгаа бол эмнэлгийн
Удирдах зөвлөл удирдлагуудаа сонгохоор хуулийн төсөлд туссан.

-Эмнэлэг бүр дээр Удирдах зөвлөл байгуулагдах уу. Тэгээд
Удирдах зөвлөлөө яаж сонгох юм?

-Эмнэлэг тус бүрдээ Удирдах зөвлөлтэй байна. Энд
үйлчлүүлэгчийн төлөөлөл, эмнэлгийн албан хаагчдын төлөөлөл, өмч хариуцаж байгаа
буюу төрийн өмчийн холбогдох байгууллагын төлөөлөл, иргэдийн төлөөлөл буву
ИТХ-ын төлөөлөл, орон нутгийн иргэдийн төлөөлөлтэй байх юм. Эмнэлгийн салбар
цаашид бие дааж явах бүтэц зохион байгуулалтаар хангахад энэ хуулийн чиг
хандлага оршино. Сайд эмнэлгийн даргыг томилохгүй болохоор сайдын шийдвэрийг
хүлээн зөвшөөрнө, зөвшөөрөхгүй гэдэг асуудал байхгүй болчихно. Сайд өөрөө улс
төрийн томилгооны хүн байдаг тул тэр хүний гаргасан шийдвэр улс төрийн шийдвэр
болж цаанаа буугаад байдаг юм.

Бид нэг хоёр эмнэлгийн дарга, эмийн санг өөрчилснөөр
асуудлыг шийдэж чадахгүй. Харин иймэрхүү эрх зүйн зохицуулалт хийж орчныг
өөрчилж байж иргэдийн бухимдлыг төрүүлээд байгаа харилцаа муутай байна,
эмнэлгийн үйлчилгээ муу байна гэдэг ярианаас гарна.

Мөн эмч нар нь давхар дээлтэй байх боломжийг хуулиар хасч
өгнө. Үдээс өмнө улсын эмнэлэгт, үдээс хойш хувийн эмнэлэгт эмч нарыг ажилладаг
гэдэг. Засаглалыг нь өөрчилж өгснөөр эмч нар тэгж чадахаа болино. Эмнэлэг ашигтай
ажиллах боломж бүрдээд ирэхээр эмчид улсын эмнэлэгтээ ажиллах уу, хувийн
эмнэлэгтээ ажиллах уу гэдэг сонголт үлдэнэ. Эцсийн бүлэгт эмнэлэг гэдэг
үйлчилгээний байгууллага гэдгийг тэнд тогтоож өгөх ёстой.

Эм, эмийн хэрэгслийн тухай хуулийн талаар ярих уу.

-Болноо…

-Манайд чанартай, чанаргүй эм мөн хуурамч эмүүд орж ирдэг
гээд асуудал бий. Үүнийг эрх зүйн хувьд зохицуулалт хийж зөв зүйтэй болгохоор
сая батлагдсан журмаар өндөр өртөгтэй гадаад улсад үйлдвэрлэгдсэн эмийг шууд
Монгол Улсын эмийн бүртгэлд бүртгээд эмчилгээнд ашиглах бололцоотой болсон.
Үүний хүрээнд дэлхийн хамгийн сүүлийн анагаахын шинжлэх ухааны орчин үеийн
элэгний С вирусын эм болон бусад эмүүдийг ашиглахаар боллоо. Нөгөөтэйгүүр
тодорхой эрх зүйн зохицуулалтын хүрээнд эм ханган нийлүүлэх байгууллагыг маш
нарийн эрх зүйн зохицуулалтаар шийдэж байгаа. Жишээлбэл гаднаас орж ирж буй
эмүүд дээр тавих хяналт сул байна. Нэг эм эмнэлэг тус бүр дээр өөр өөр үнэтэй
байдаг. Манайхан эмийг гаднаас цүнхэн дотроо нуугаад оруулж ирж байна л даа.
Үүнээс болоод иргэдийн дунд айдас бий болдог. Далд байгаа эмийн урсгалыг яаж ил
болгох вэ. Чанартай, чанаргүй, өөр өөр үнэтэй байгаад байгаа эмийг нэгдсэн үнэд
оруулах нь асуудал болоод байна. Тиймээс эрх зүйн зохицуулалтын хүрээнд эмийн
ерөнхий худалдан авалт гэдэг зүйлтэй болно.

Төрийн худалдан авалтыг зохион байгуулах эрх бүхий
байгууллага ерөнхий худалдан авалтыг хийнэ гэдэг нь эмийн зах зээл дээр хамгийн
их борлогддог эмийг ерөнхийд нь тэр байгууллага хийнэ. Энэ хүрээнд нийлүүлэгч
талтай тогтвортой байх хүрээнд гурван жилийн хугацаанд нийлүүлэхээр тусгасан.
Тэгж чадвал валютын ханшийн савлагаанд өртөхгүй. Дараа нь бүх эмнэлгүүдэд
тогтсон нэг үнээр нийлүүлэх юм. Эмнэлгүүд дээр цаашид хувийн эмийн сангууд
ажиллах бололцоогүй болно. Улсын эмнэлэгт зөвхөн улсын эмийн сан ажиллана.
Ингээд ирэхээр хувийн эмийн сангуудад өндөр үнээр зарагддаг эмүүдийн үнийн
түвшин тэр хэмжээнд тогтох боломжтой болно л доо. Ингэснээр эцэст нь
баталгаатай эмийг хамгийн хямд үнээр авах боломж иргэдэд бүрдэх юм. Тэгэхгүй
бол эмнэлгүүд дээр эмийг тойрсон сүлжээ гэх мэт асуудлууд байсаар байна. Миний
ярьсан бүхэн цоо шинэ зүйл биш. Шийлэгдамба гэдэг хүн ирээд хийчихээд байгаа юм
биш. Маш олон жил ярьж, хийх нь зүйтэй гэж явсаар ирсэн. Харамсалтай нь
өнөөдрийг хүртэл хийж чадаагүй явсан юм.

-Эрүүл мэндийн салбарт иймэрхүү зүйл явагдаж байгаа юм
байна. Харин спортын салбарын хувьд ямар бодлого барих вэ. Ирэх онд гэхэд
Рио-гийн олимп болох гэж байна?

-Спортыг мэргэжлийн спорт, нийтийн биеийн тамир гэсэн
хоёр төрөлд хөгжүүлэх зорилготой байгаа. Нийтийн биеийн тамир бол тэргүүлэх
чиглэл юм. Спортын салбарт өмнө нь хэрэгжүүлж ирсэн алхмаасаа ухарсан тал бий.
Тухайлбал, хоёр жилийн өмнө бүтэц нь өөрчлөгдөж биеийн тамирын асуудал Эрүүл
мэндийн яаманд харьяалагдаж байсан. Тэр үед яамны харьяа Улсын биеийн тамир
спортын хороо гэж байгаад хөдөө орон нутгийнхаа байгууллагуудыг босоо
удирдлагаар хангаж ажилласан. Дараа нь Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яам
байгуулагдаж бүтэц өөрчлөгдөн агентлаг нь татан буугдаж хөдөө орон нутагт
спортын бодлого хэрэгжүүлдэг байсан бүтэц задарч соёл урлагийн бодлоготой
нэгтгэгдсэн. Хэвтээ удирдлагатай болоод ирэхээр орон нутгийн спортын
салбарынхан маш шүүмжлэлтэй хандсан. Харин Шийдлийн Засгийн газар байгуулагдаад
үүнийг өөрчилж спортын асуудал эргээд Эрүүл мэндийн яаманд харьяалагдах болсон
юм. Тиймээс өмнөх бүтцийг шууд хийх боломжгүй ч гэсэн аймгуудын спортын
хороодыг дахин өмнөх нэршлээр нь бий болгож зохион байгуулалтыг өөрчилсөн.
Спортын бодлого нь тусдаа явахаар өөрчлөлт орсон.

Төвөө удирдлага арга зүйгээр хангадаг байгууллага нь
Спорт бэлтгэлийн төв нэртэй байсан. Тэнд бодлогыг хэрэгжүүлдэг үйл ажиллагаа
алдагдсан тул Биеийн тамир спортын хөгжлийн төв болгон өөрчлөөд спортыг
хөгжүүлэх чиглэлийн бодлогыг хэрэгжүүлдэг бүтэцтэй болгосон.

-Тамирчдын витамин энэ тэрийн мөнгө шийдэгдэхгүй байна
гээд л тамирчид нь гомдол мэдүүлээд байдаг биз дээ?

-Спортын салбарт анхаарал татаж буй өөр нэг асуудал нь
2000 оноос хойш өмнө нь үзүүлж байгаагүй тусламж дэмжлэгийг тамирчдад үзүүлдэг
болсон. Томоохон тэмцээнүүдэд амжилт гаргаж тамирчин, дасгалжуулагч, холбоодыг
урамшуулдаг боллоо. Төрөөс спортын салбарт үзүүлж буй том дэмжлэг мөн үү гэвэл
мөн.

Нөгөө талд нь сайны хажуугаар саар гэгчээр ямар
хүндрэлтэй асуудал үүссэн гэхээр хоорондын зөрчил хурцадсан. Үүний цаана мэдээж
мөнгө төгрөгтэй холбоотой асуудал хөндөгдөж эрх мэдлийн төлөөх ширүүхэн
тэмцлүүд эхэлсэн. Мөнгө тойрсон, бие биенийхээ эсрэг хандсан, цаг хугацаа
хэрүүл зарга болсон асуудал спортын нэлээд байгууллага дээр бий болоод байгаа.
Эцэст нь багш нь багш шиг, шавь нь шавь шиг юунд зүрх сэтгэлээ гаргасан юм,
түүндээ л зүрх сэтгэлээ гарга гэж байгаа юм. Мөнгөний хойноос өмнө нь гаргасан
амжилтыг нурааж, ард түмнээрээ хайрлагдсан нэрийг сэвтээдэг байдлыг спортын
салбараас ангид байлгах шаардлагатай. Спортын салбарыг хариуцсан сайдын хувьд
хариуцлагатай, сахилга баттай, эв нэгдэлтэй байлгаж байж Рио-гийн олимпод орох
ёстой гэж үзэж байна. 2015 онд ч гэсэн олимпийн эрх авах томоохон тэмцээн
уралдаан болох тул эв нэгдэлтэй байх ёстой. Зарим нэг спорт холбоодыг эс
тооцвол өмнө яригддаг байсан асуудал харьцангуй намжиж байгаа.