Author: ЖАМБАЛЫН САНДАГДОРЖ

Ийм нэртэй ном саяхан хэвлэгдэн гарсан. Дипак Чопра гэсэн автортой уг ном амьдрал хийгээд ухамсар бол орчлон ертөнцийн язгуур чанарыг таних түлхүүр юм гэсэн уриатай болой. Уг номын оршилд өгүүлэхдээ ертөнцийн тухай хүн төрөлхтний ойлголт бүхэлдээ мухардалд орчихсон.1930-аад оноос квант физикийг нээснээс хойш огт урагшилсангүй.

Олон аравны турш нээлт хийхэд ойрхон байгаа мэт итгэл төрүүлсэн “нэгдсэн онол” буюу бүх зүйлсийн онол батлагдсангүй.Угаас нотлох аргагүй баталгааныхаа хамт чавхдасын онолын цэвэр математик тооцоололд олон арван жил гацаж орхижээ.Бүр дордсон ч зүйл байгаа. Ертөнцийг юунаас бүтсэн гэдгийг мэддэг гэж байсан ч одоо бол ертөнцийн 96 хувь нь харанхуй матери харанхуй энергиэс бүрддэг гэдгийг мэдсэн. Гэхдээ энэ харанхуй энерги харанхуй матери гэдэг нь чухам юу болохыг огт мэдэхгүй байна.Юмсын зүй тогтолыг шүүн тунгаах зайлшгүй шаардлага байгааг үл тоон “Их тэсрэлтийн онол”-ыг хүлээн зөвшөөрсөн.Гэвч энэ онол ертөнцийн тайлахуяа бэрх нууцуудын нэгэнд нь ч хариулт өгөөгүй. Асуулт ийм буюу “Ертөнц яагаад амьдралыг бүтээхэд төгс зохицсон байдаг юм бэ”.

Энэхүү номоороо ертөнцийн тухай одоогийн онолууд хэрэгцээгүй болсон агаад эдгээр онол амьдрал, ухамсрын талаар авч үзэх хүртлээ хэзээ ч бүтэмжтэй байхгүй гэсэн нэгэн шинэ үзэл санааг дэвшүүлэх зорилготой юм. Олон тэрбум жилийн турш үргэлжилсэн амьгүй үйл явцын дараахь хоцрогдсон, өчүүхэн үр дүн гэхээсээ илүүтэйгээр ертөнцийн талаарх ойлголтод амьдрал,ухамсар хоёр нэн чухал болохыг санал болгох агаад үүнийг шинэ үзэл санааг багтаасан биоцентризм гэж нэрийдлээ.

Физик ноёлсон зуунаас биологийн зуун руу шилжих болно гэж таамаглаж байна хэмээн өгүүлжээ. Үүнээс харахад энэ ном ямар ном бэ гэдгийг та шууд таамаглаж байгаа буй за. Эхний хэдэн хуудас шинжлэх ухааны нэр томьёог тайлбарласан тайлбартайгаар хэвлэгджээ.

Агуулга нь юу байгааг сонирхуулахад Ертөнцийн үүслийн тухайд, Анхандаа тэнд юу байсан бэ,Мод унах чимээ, Гэрэл хийгээд мөн чанарын эрэлд, Орчлон ертөнц хаана байдаг вэ, Маргааш өчигдрөөс өмнө ирэхэд, Алтан дундаж, Цаг хугацааны тухай эрэгцүүлэхэд,Энэ яг ямар гээч газар вэ, Ухамсрын нууц, Үхэл хийгээд өнө мөнх гэх зэрэг бие даасан биоцентризмын тайлбарууд байна.

Жишээ нь, Үхэл хийгээд өнө мөнх гэдэг бүлгээс эш татъя. Үхлээс айх айдас бүхэл үеийн туршид л байсаар ирсэн. Үхэл хойд урд нас сүнс гэх зэргээр. Тэгвэл энэ биеийг юу амилуулдаг вэ гэвэл энергиэр амьдардаг. Бүх л зүйл энергиэс тогтдог. Бид амьдарч байна гэдэг энерги л зохицуулж байсан гэсэн үг. Тэгвэл энэ ертөнцөд инерги устаж үгүй болдоггүй.Бас энергийг бүтээх бий болгох боломжгүй. Энерги зөвхөн хэлбэрээ л өөрчилдөг. Тэгэхлээр яах нь ойлгогдож байна уу. Бид хэлбэр дүрсээ л өөрчилдөг болохоос биднийг бий болгож байгаа энерги хэвээрээ л үлддэг гэсэн үг гэжээ.

Та үүнийг худалдаж авч уншаад ертөнц хийгээд амьдрал ухамсрын тухай эргэцүүлэн бодоход гэмгүй юм. Уг ном заримдаа шашны ойлголттой ч давхацна гэж оршилдоо сануулсан байдаг. Мөн ухамсар амьдрал бол орчлон ертөнцийн язгуур чанарыг таних түлхүүр гэснийг эргэн санацгаая.

Ийм нэртэй ном байдаг юм. Мерил Дуглас гэдэг зохиогчтой. Хоёр мянга арваад оны үед хэвлэгдэн гарсан бил үү дээ. Гарчигны түүх бол ийм. Нэгэн бүргэдийн дэгдээхэй олоод тахианы байранд тэжээдэг. Тэр нэг удаа их гоё сүр сүлдтэй маш догшин дайчин шувуу хардаг. Аймаар мөртлөө нэг л сэтгэл татам тул хажуудах тахианаасаа асууна. Энэ юу гэдэг шувуу вэ. Энэ бол шувууны хаан бүргэд гээч шувуу. Чи ийм шувуу болно гэж мөрөөдөөд ч хэрэггүй. Бид тахиа, тахианыхаа заяа тавилангаар л болно гэв. Бүргэд тийм л юм байх даа гээд өнгөрнө. Тэр өөрийгөө бүргэд гэдгээ мэдэхгүй, мэдэхийг ч бодохгүй. Тахиа хэвээрээ нэг амьдрал яваад дуусна. Дүгнэлт: дорой бүргэд сайн дураараа тахиа болдог. Хэрэв бүргэд шиг элин халимаар байвал та сэтгэл сэргээх ямар нэгэн зүйлтэй бол.Баяртайгаар хийдэг зүйлтэй бол. Мөрөөдөж байдаг зүйлээ ол. Өөрийнхөө амьдралыг зориулж болох зүйлээ ол. Хэрэв хийх гэж хүсдэг бол хийгээд л үз. Хөрш тахианы үгийг бүү сонс. Бүргэдүүд дунд ор, тахиа шиг битгий насыг бар. Таныг чанаад идчихнэ гэсэн байна.

Энэ ном маш олон жижиг жижиг өгүүллэгүүдтэй. Өгүүллэг болгон өөр өөр бөгөөд сургамжтай. Өгүүллэгүүдийн нэрнээс л юу унших гэж байгаагаа, юуны тухай хэлсэн юм бэ гэж мэдэгдэнэ. Жишээ нь, “Утсаар яаж оновчтой ярих вэ”, “Зарим хүмүүс маш олон ажил амжуулдгийн нууц”, “амьдралын зорилгоо яаж олох вэ”, “Ажлыг ажил биш таашаал болгохыг хичээ”, “Шударга бус бизнес яагаад богино насалдаг вэ”, “Буруудах хүний арван хоёр шинж”, “Таныг юу сүйрэлд хүргэж магадгүй вэ”, “Бусдыг итгүүлэх, ажиллуулах долоон арга”, “Бодит болон хуурамч мэдээллийг яаж ялгах вэ”, “Ихэнх хүмүүс яагаад зараа шиг арзайж байдаг вэ”, “Та юу өмсөнө тийм л харагдана”, “Муу боссын гаргадаг алдаанууд”, “Утсаар ярихдаа инээмсэглэ”, “Худал ярьж байгаа хүнийг таних аргууд” гэх мэт. Зүгээр захаас нь аваад уншихад л ямар нэгэн зүйлийг танд зөвлөсөн байдаг.

Жишээ нь, “Бодит болон хуурамч мэдээллийг яаж ялгах вэ” гэдэгт юу өгүүлж вэ гэвэл, аливаа зүйлийг баттай мэдэж байгаа эсэхийг шалгахад асуулт тавьж байх нь хэрэгтэй арга тактик юм. “Та үүнийг хаанаас яаж мэдсэн бэ” гэж асуух. Ихэнх хүмүүс хаанаас ч биш хоосон цээжээрээ л ярьж байдаг. Ялангуяа өөрөөсөө би үүнийг яаж мэдсэн билээ гэж асууж сурах. Ихэнх нь баримтгүй хоосон санаагаа л ярьчихсан байдаг гэнэ. “Утсаар ярихдаа инээмсэглэ” гэдэгт өөрийн үйлчилдэг хүмүүс эелдэг найрсаг хариу өгөөгүйгээс болж хэрэглэгчдийнх нь 70 гаруй хувь нь орхин одсон компани байдаг нь судалгаагаар илэрчээ. Та утсаар ярихдаа зүгээр яриад дараа нь инээмсэглэж байгаад ярь даа. Инээмсэглэсэн бичлэгээ хурааж аваад сонс. Зүгээр ярьсан инээмсэглэж байгаад ярьсан, хоёр яриа чинь тэнгэр газар мэт сонсогдоно. Инээмсэглэн ярих үеийн бичлэгээ сонсвол илүү таатай эелдэг дулаан өнгө орсон байх ёстой. Утсаар ярихдаа юу хэлэх нь чухал байдаг ч яаж хэлэх нь түүнээс ч чухал аж. Тантай ярилцах сайхан байна гэсэн өнгөөр ярихад л болоод явчихна.

Худал ярьж байгаа хүнийг танихдаа худлаа ярьж байгааг олж илрүүлэх нэлээд хэдэн сэжүүр байдаг гэнэ. Зохиосон зүйлийг ярьж байхдаа хэт товчхон, дутуу эсвэл хурдхан хариулаад өнгөрөхийг хичээнэ.Толгойгоо дохиж энэ тэндээ маажиж, гараа үрчиж байх нь олон. Мөн аль болох товчхон, нарийн ширийнийг ярихгүй,эсвэл олон төрлийн зүйл ярьж тэд нь хоорондоо авцалдахгүй. Агуу, асар их, маш, дандаа, байнга гэх зэрэг үгээр сүр нэмнэ. Худал ярьж байхад хийж байгаа үйлдлүүд харц, алхаа гишгээ, дуу хоолой зэрэгт үл анзаарагдам дохио зангаа илэрдэг гэх мэтчилэн бичжээ.

Төвийн нутгаар болон ер нь Монгол даяар зун цаг оройтож ирлээ. Их хүйтэн сэрүүн байв. Харин энэ долоо хоног эхлээд дулаарч, урин салхи сэвэлзэн зуны ялаа янгинаж эхэллээ. Шувууд жиргэн модод ногоорон газар ногоон туяа суужээ. Хөвчид хөхөөн дуу эгшиглэж, хөх ногооны униар хөшиглөнө. Малчид зусландаа бууж цагаан гэрүүд дэнж газар бөмбийн цайрч, хонь мал налайн бэлчинэ.

Наадмын сураг хажууханд дуулдаж бөхчүүдийн гал гарсан бололтой хонь ачсан портер зуслангийн ам өгсөн одож бүдүүн, бүдүүн эрчүүд өглөө оройдоо шогшиж байгаа нь сонин. Сумын наадмын уралдах морьдыг тэжээх нь илт ширүүсэж, сэрүүн дэнж дээр уяа зоож шавхарсан морьдоо уяж эхэллээ.

Хүүхдүүдийн хичээл сая тарж хөдөө гадаа өвөө эмээ, ээж аав дээрээ очиж хашгиралдан хөөцөлдөх нь хөдөөгийн баясгалан гэлтэй. Хот газрын зун ид дундаа, залуус орой үдэш уулзан хөөрөлдөцгөөж, задгай цайны газруудын хөгжим намуухан эгшиглэж хайрсан хоол, задгай пивоны үнэр ханхалж өдөржин халсан халуун цементен хана улам дулаан оргиулна.

Хотын модод ногоорон цагаан гантиган байшингуудыг улам тодруулан харагдуулж өглөө оройдоо усалсан газраас чийг ханхлан машины дууны завсраар шувууд жиргэх нь дуулдах аж. Энэ дэлхий эргэн эргэсээр зун цаг дахин айлчилжээ. Хойд газар ах дүү оросууд хоорондоо дайтаж, урд газар халуунтай ханиад дэлгэрсэн хэвээрээ. Тахал хэвээрээ учир хил хаалттай, юм ховор живэр, мөнгө төгрөг ханш унасан хэвээрээ аж. Учир нь бид гадагш нь юм зарж чадахгүй болохоор тэр юм. Гэвч хүмүүний явдал байгаль дэлхийд юуны хамаатай, болдог зун болдгоороо болж, ирдэг цаг ирж явсаар л.

Харин хүмүүн бид л тахалд ч нэрвэгдэж орилолдсоор, дайн ч хийж алалдсаар нэг мөч амар байхгүй ажээ.

Жордан Б.Питерсоны “Амьдралын 12 дүрэм” гэдэг номыг та бүгдэд ярьж өгье. Энэ номыг дэлхий даяараа шимтэн уншиж маш их борлуулалттай номоор тодруулсан гэжээ. Мэдээж та нэрнээс нь юун тухай ном бэ гэж мэдэж байгаа. Энэ бол амьдралын дүрэм. Амьд явах нийгэмд ямар байр суурьтай явах, чи хэн байх тухай сургаал юм. Тэр сургаалууд бүгд 12 байгаа. Ном их том 430-аад хуудастай, дээрээс нь их сайн бодож уншихаар. Гэхдээ сайн уншаад ирэхлээр манай социализмаас өмнөх үед хүүхэд насаа үдсэн хөгшидийн сургаал шиг л санагддаг юм билээ. Тэр хөгшид л муу явбал чи муухай л амьдарна даа гэж байдаг. Ааш муутай байвал хүн тоохгүй, хувиа хичээгээд байвал хүн чамтай нөхөрлөхгүй шүү, нөхөргүй хүн амьдарч чаддаггүй, чадсан ч хүний шаар л байсаар дуусдаг гэх мэтчилэн. Хүн хүндээ тус дэм болж байж амьдардаг, тэгэхгүй бол чамайг хүн тоохгүй, чи хар даа ганцаараа хэн ямар байна гээд л загнаж байдаг даа яг тэрэн шиг сургаал юм. Гэхдээ иймэрхүү сургаалыг одооны эцэг эхчүүд мэдэх ч үгүй, мэдэхгүй болохоор хүүхдүүддээ ч хэлдэггүй. Одооны эцэг эхчүүдэд аав ээж нь хэлээгүй болохлоор мэддэггүй, тэд ийм сургаалийг хуучны хоцрогдсон хар шар феодалын үзэл бодол гэж социализмаар заалгасан учир нуугаад таг дараад өнгөрөөсөн. Тиймээс одооны шинэ үе их өөр болж гэж бид халаглаад байдаг нь ийм учиртай юм. Ердөө аав ээж нь нийгэмд яаж амьдрахыг заагаагүй, тиймээс мэдэхгүй л байгаа учраас хуучин хүмүүст их өөр юм шиг харагдаад байдаг болсон, залуус. Хайрлаж дурлаж уйлж дуулж, шунаж хүсэж, идэж ууж л байгаа бол нэг их ялгаа байхгүй юм л даа, залуу үе бол. Хүмүүс хэзээ ч өөрчлөгддөггүй гэж “Мастер, Маргарита хоёр” гэдэг зохиол дээр 1300 жилийн дараа дэлхий дээр ирсэн буг хэлж байдаг даа.

За ингээд ямар 12 дүрэм байдаг талаар зүгээр л нэрлэе, тэгэхгүй бол багтахгүй. Нуруу цэх мөр тэнэгэр яв, Чамд тус хүргэх үүрэг хариуцлага хүлээсэн хүн нь чи өөрөө мэт бай, Өөрт чинь хамгийн сайн сайхныг хүсдэг хүмүүстэй нөхөрлө, Өөрийгөө өнөөдрийн хэн нэгэнтэй бус харин өчигдөр хэн байсантайгаа харьцуул, Дургүйг чинь хүргэх зүйлсийг хүүхдээрээ бүү хийлгэ,Бусдыг шүүмжлэхээсээ өмнө орон гэрээ бүрэн төгс цэгцэл, Ашиг хонжоо хайх бус, утга учрыг эрэлхийл, Үнэнийг хэл, үгүй дээ л худал бүү хэл, Өөдөөс чинь хараад ярьж байгаа хүн мэдэхгүйг чинь мэдэж байж болохыг тооц, Үг хэлээ оновчтой байлга, Скейтбордоор гулгаж буй хүүхдэд бүү саад бол, Гудамжинд муур тааралдвал илж эрхлүүлж бай, Кода буюу төгсгөл гэсэн сургаалууд байдаг. За жишээ болгож нуруу цэх, мөр тэнэгэр яв гэдэгт юу гэж хэлэв гээд үзье. Үүнд хавьчаар жишээ татсан байдаг. Яагаад хавч гэвэл тэр амьтан энэ орчлон дээр 350-иад сая жил амьдарсан гэнэ. Одоохондоо ийм урт амьдарсан амьтад ховор. Үлэг гүрвэл 60 сая жил амьдарсан гээд л бодчих. Бас жишээ татчихаар өөр танил нь ч тийм олон биш аж. Бүх л байгаль дахь амьдрал зэрэг дэвтэй, амьдралын төлөө өрсөлдөөнтөй, тэрэнд дийлж гарсан нь үр удмаа үлдээж цаашид оршин тогтнодог. Манай хавчнууд мэдээж амьдралын сайн сайхны төлөө тулалддаг. Ялсан хавч цээж тэнэгэр сүүл моодгор их амьтан болно. Ингэхэд юу түүнд нөлөөлөв, серотонин түүнд ихээр ялгарах тул ингэдэг аж. Ялагдсан хавчинд октопамин ялгарна. Биеэ хураасан бээцийсэн сүүлээ гуядан хөлөн доороо хийдэг амьтан болгоно. Энэ хүнд ч бас нөлөөлнө. Яг адилхан гэсэн үг. Ялагч байхын тулд та октопамин ялгарахад үүсдэг хэв шинж болох цээжээ хумин доошоо харан буланд суух хэв шинжээсээ салах хэрэгтэй. Та серотонин ялгаруулагч шиг нуруу цэх, мөр тэнэгэр яв. Ингээд яваад эхлэхэд хар аяндаа таньд сиротонин ялгарч эхэлнэ. Та урам зоригтой болно, мөрөөдөгч болно. Түүнээ ч биелүүлэхэд зүтгэх урам зориг танд ундарч эхэлнэ. “Бүхнийг эзэмшсэн нэгэн бүр ихийг хүртэнэ, юмгүй хоосон нэгний үлдсэн бүгд нь хураагдана” гэж номлосон шашны сургаал хүртэл байдаг.

Уг номын хоёрдугаар дэвтэр хэвлэгдэн гарчээ. Уг номоор хийсэн уран зөгнөлт кино сая болж өнгөрсөн Оскарын шагналаас олон төрлөөр шалгарч шагнуулсан. Тэгвэл киноны эх болох “Манхан” ном баруунд аль жараад оноос л алдаршиж эхэлсэн гэнэ лээ. Френк Херберт гэж зохиолчийн энэ ном харь гариг буюу Арракисын тухай маш нарийн тодорхой зохиож үнэмшилтэй уран сэтгэж бичсэнээрээ алдартай гэдэг аж. Гол баатар гүн Пол ээж Жесикатайгаа гаригийн уугуулуудтай тааралдан цуг амьдрах болно. Уугуулууд болох фременчүүдээс анхандаа түүнийг үл зөвшөөрөн ирүүл тулаанд дуудна. Хүү тулаанд ялан дийлж нэр сонгох эрхтэй болно. Энэ нь тэр омгийн дунд амьдрах эрхтэй болж байгаа хэрэг юм. Түүнд Усул гэдэг нэр өгөөд зөвхөн тэр омгийнхон л ингэж дуудах эрхтэй, бусад нь үүнийг хэлж үл болно хэмээн зарлигддаг. Ер нь бол хамгийн нөлөөтөй омгийнхон дээр тэд очсон бөгөөд тэр омгийнхон ч ээж хүү хоёрыг эрж байсан аж. Мөн Полыг өөрөө олон түмэнд нэрлэгдэх нэрээ сонгохыг зөвшөөрдөг. Хүү өөрийгөө Пол-Мауд Диб хэмээн дууд гэж хэлдэг. Тэр Мауд Диб гэдэг нь цөлд амьдардаг алагдаахай маягийн амьтан гэнэ. Энэ нэр тухайн байдал зэрэг нь хуучны зөгнөлд яригдаж байсан зүйлүүд учир фременчүүдэд гүн сэтгэгдэл төрүүлдэг бөгөөд тэд ээж хүү хоёрыг бүрэн дүүрэн хүлээн зөвшөөрч удирдагчаараа тодруулна. Уг гаригийг хууль бусаар эрхшээдэг Харконненыхонд цөлийн зэрлэгүүд өөрийн зөнчөө тодруулсан гэнэ. Тэрийг нь МаудДиб гэж дууддаг гэнэ. Их нөлөөтөй зэрлэг тодорчээ гэцгээгээд өнгөрнө. Харконненыхан гаригийн талаар мэдээлэл маш муутай бөгөөд зөвхөн шидэт нунтгийг нь л ухахаас өөр юунд ч үл сатаарна. Мөн нутгийн зэрлэгүүдийг ажилд дайчлахаас гадна үе үе устгал явуулан элсэн цөл дэх стечь буюу суурингуудыг нь газрын хөрстөй тэгшлэх ажиллагаа явуулна. Пол Мауд Диб Чани гэх нутгийн охинтой гэрлэж нэг хүүтэй болно. Ээж Жессика нь гүнгээс үлдсэн охиныг төрүүлэх бөгөөд ээж, охин, хүү гурав айхавтар зөн билэгтэй хүчтэй удирдагчид болон өсдөг. Пол нутгийн ардуудад тулааны арга заан арми байгуулан хүчирхэгжүүлдэг бөгөөд яваандаа гаригийг ногооруулах төлөвлөгөөг нь гүйцэтгэж өгнө гэж амладаг. Арракис гариг гүндээ устай, түүнийг ууршуулж мөн цөлд тэсвэртэй ургамал ургуулж усны эргэлтийг бий болгож чадвал ногоорно гэж цөлийн эрдэмтэд үздэг аж. Пол аавынхаа үнэнч баатар дайчин эр өөрийнхөө зэвсгийн багштай цөлд тааралддаг. Гёрни Халлек гэдэг дайчин баатар бол төрөлх гаригтаа алдартай.

Тэр Харконненыхны дайралтаас тулалдан гарч чадсанаар барахгүй өөрийн гэсэн бүлэг байгуулан шидэт нунтаг хувиараа олборлон борлуулдаг ажилтай болсон байдаг. Хулгайн анчид буюу хулгайн нунтаг олборлогчид цөлийн бүүр гүнд очин эргүүл цагдаагаас хол олборлолт хийх гэж ирдэг. Тэр нь Пол цэргүүдтэйгээ дайран гардаг ус, хүнсний нөөц газар нь байлаа. Фременчүүд ийм хол нисдэг аппарат олборлогч зэрэгтэй тааралдаад маш гайхан даруйхан цааш нь харуулахгүй бол болохгүй, нууц задарна гэж үздэг. Яагаад гэвэл ийм хол цөлд амьдрал байхгүй гэсэн домог нь худал болох учир ингэж шийддэг. Полын цэргүүд тулааны чадвараар хэтийдсэн бөгөөд эзэн хааны торгон цэрэг болох мэргэжлийн алуурчдын арми сардукаруудыг дийлдэг болоод байв. Тэр сардукар болох гэж 10 жаалын дөрөв нь амьд үлддэг, дурын сардукар энгийн армийн 10 цэрэгтэй тэнцдэг аж. Полын цэргүүдийн довтолгоо эхэлж онгоцуудыг унаган явган цэргүүд рүү нь довтолж эхлэхэд хулгайн анчдын тэргүүн тулалдахаар зэхэн биеэ хураан довтлогчдыг гярхай ажиглан зогсоно. Пол аавынхаа шадар анд өөрийнхөө зэвсгийн багшийг шууд таньж “Гёрни Халлек илдээ бүү сугал гэж тушааж байна” хэмээн хашгирна. Герни цочин тэр хашгирагч руу харан “Чи яаж миний нэрийг мэддэг юм, бас надад тушаадаг хэн бэ” гэж асуув. Хүү дуулгаа авахад Гёрни хий үзэгдэл үзсэн юм шиг цочиж шууд сөхрөн сууна. “Би гүн Пол Мауд Диб байна” хэмээн аавынхаа бөгжийг гарган харуулна. Цаашид ямар үйл явдал өрнөхийг мэдэх гэвэл та бүхэн энэхүү номыг худалдан авч уншаарай.

Дон Мигель Руис гэдэг зохиолчийн ийм нэртэй ном байдаг. Энэ эртний Мексик оронд амьдарч байсан Тольтекчуудын сургаал юм. Тольтекчуудыг ухаант хүмүүс гэдэг байсан гэнэ. Тэд тусдаа ард түмэн биш, мэргэн ухааныг хойд үедээ өвлүүлэхээр сонгогдсон хүмүүс байжээ. Гэвч сүүлийн мянган жилд энэ уламжлал бараг тасалдаж тэдгээр хүмүүс зөвхөн өөрсдийн гарын шавиараа дамжуулан уг сургаалыг хадгалж иржээ. Шавь нарынх нь үл тоолт буюу манайхны хүүхдүүдийн аав ээжээ сонсдоггүйтэй адил ихэрхэл, бас дайн дажин гээд ийнхүү уг сургаалууд бараг тасалдсан байна.Номыг бичигчийн өвөг азаар нөгөө сургаал дамжуулагч байж таарч энэ ном гарчээ. Тольтекчууд хүний амьдрал бол зүүдний үргэлжлэл юм гэж үзсэн байна. Энэ орчлон дээр хүмүүс л зүүдэлдэг, тэр зүүд л бидний амьдрал юм даа гэсэн үг юм. Одоогоор ойлгох юм бол хийсвэр шахуу эд гэх юм уу. Тэр зүүдэн дундаа буюу амьдралд хүүхэд төрөхөд бид тэднийг гаршуулж авдаг. Хэл зааж сурган хүн болгон гаршуулдаг аж. Тэр болохгүй, болохгүй юм хийвэл шийтгэнэ. Тэр болно, сайн байна гэж урамшуулна гэх зэргээр бүх юмыг зааж өгөн хүн болгодог. Ингээд том болоод хүн зүүдэндээ буюу оюун ухаандаа энэ гаршуулсан бүх зүйлийг загвар болгон авч үүнийг дагах ёстой гэсэн хэлцэл хийдэг. Түүнийгээ зөрчсөн бол өөрөө өөртөө гэмшдэг, хүнээс нууж өөрийгөө хуурах буюу жүжиглэн амьдарч эхэлдэг. Хэн юу хүснэв, тэрүүгээрээ жүжиглэн амьдарна гэсэн үг. Өөрөө өөрийгөө хуурдгаа хүн мэддэг учир шаналдаг, өөрийгөө үзэн яддаг. Тэгээд л “Үхсэн яасан ч яадаг юм. гэсэн байдал илэрч архи уух, муу явах бүх зүйлийг өөртөө зөвшөөрдөг. Тэгвэл ийм байдлаас яаж гарах вэ. Өөртэйгөө дөрвөн хэлцэл хийх хэрэгтэй гэнэ.

Эхлээд “Үгэндээ өөгүй байх”, нэг ёсондоо хүнтэй хэрэлдэхгүй байх, хүн муулахгүй байх, хов ярихгүй байх, хүнийг элдвээр доромжлохгүй байж сурах. Үгэндээ өөгүй байж сурах, энэ бол нүгэл хийхгүй байж сурах. Нүгэл гэж юу юм, нүгэл гэж өөртөө муу юм хийх гэнэ. Яагаад үгэндээ өөгүй байх хэрэгтэй юм, яагаад биендээ хамгийн хайртай байж өөртөө муу юм хийнэ гэж. Үг бол бодит бибилд “эхлээд үг байсан, дараа нь бие үүссэн” гэж байдаг. Яг үүн шиг үг хоёр иртэй илд лугаа адил гэжээ. Нэг ир нь өөрийгөө эмчилдэг, нөгөө ир нь өөрийгөө алдаг.Та хэн нэгэнд муу үг хэлбэл, та хэн нэгнийг муулбал энэ нь шууд өөр дээр нь бууж байдаг гэнэ. Гудамжинд ч юмуу чатаар ч юм уу та хэн нэгнийг доромжлох нь өнгөн дээрээ та дийлж чадаж байгаа мэт харагдавч угтаа өөрийнхөө эсрэг нүгэл үйлдэж байгаа хэрэг юм. Өмхий үгээр утаж доош нь хийж доромжилж байгаа нь эргээд өөрт чинь хор учруулна. Та хүнд ямар хандана вэ тэр хүн танд яг тэгж хандана. Доромжилбол өөдөөс чинь хариуг нь давуулж барина уу гэхээс дутуулахгүй. Энэ тэгээд танд аюулгүй юу, харин хүнд үгэндээ өөгүй байх аваас буюу хүнийг та магтаад үз дээ, хүнд сайн сайхан үг хэлээд үз дээ. Яг адилхан хариу танд ирнэ.Үгэндээ өөгүй байна гэдэг эрч хүчээ зөв зүйтэй ашиглаж байгаа хэлбэр юм. Үг бол асар хүчтэй, та гудамжинд хэн нэг танилтайгаа тааралдаад “Хөөх царай чинь ямар муу байх юм, яг хавдар тусчихсан хүн шиг” гээд хэлбэл тэр хүн гурван сарын дараа нээрэн л хавдартай болох нь баараггүй гэсэн байна. Үг бол тарни мэт үйлчилдэг, та хүнийг сайнаар тарнидвал эргүүлээд сайн сайхныг л авна, муугаар тарнидвал муу муухайг л хүлээн авна.

Өөртөө үгийн хүчийг муугаар ашиглавал хамгийн том нүгэл тэр болно. Би тарган, би ухаангүй би чадахгүй гээд байвал тэр өөрийгөө үнэлэхгүй, өөрийнхөө үгийг өөрийнхөө эсрэг ашиглаж байна. Өөртөө хэдийн чинээ хайртай байна вэ, төдий чинээ үгэндээ өөгүй байх хэрэгтэй. Хүнд сайн ханд, өөртөө үнэнч бай, муу юм битгий хэл, ярьж эхлэхээсээ өмнө өөртөө хариуцлагатай ханд, энэ бол тэр хүнд биш, өөртөө хариуцлагатай хандаж байгаа хэрэг юм гэжээ. Дараагийн хэлцлүүд “Өөр дээрээ бүү тусга”, “Бүү таамагла”, “Үргэлж хичээ” гэсэн хэлцлүүдийг өөртэйгөө хийх хэрэгтэй гэжээ. Бидний бүх зүйл таамагласнаас эхэлдэг, очоод асуучих юмыг л таамагласнаас бүх зовлон эхтэй гэжээ. “Тэр их сайхан хүн юм сайн залуу байх, надад хайртай байх над руу хараад инээлээ” гээд л таамаглаад явчихдаг гэнэ. Та энэ бүгдийг мэдэх гэвэл дээрх номыг уншаарай.

Фрэнк Херберт гэдэг зохиолчийн “Манхан” хэмээх уран зөгнөлт номыг “Болор судар” хэвлэлийн газраас орчуулан гаргалаа. Уг ном жараад оны үед зохиогдсон бөгөөд “Оддын дайн” кино гарахад ихээхэн нэмэр болсон гэж ярьцгаадаг. Мөн “Манхан” нэртэй кино хоёр ч удаа хийгдсэн байна. Сая 2021 онд бүтээгдсэн “DUNE буюу Манхан” кино дуу дүрс, зураг авалт болон үйл явдлаар тасархай сайн болсон гэцгээж байгаа. Уг кино “Оскар” шагналд олон номинациар нэр дэвшчихээд байгаа билээ. Энэ бүхнийг үл үгүүлэн юуны тухай гардаг ном бэ гэдгийг товч танилцуулъя. Галлактикийн цөлийн гариг Арракист хүний насыг уртасгадаг бодис элсэн цөлөөс нь олдсон. Үүнийг зохиомлоор хийх арга үгүй учир ихэд үнэд хүрдэг аж. Галлактикийн эзэнт гүрний эзэн хаан энэ гаригийг 90 жил эзэмшиж байсан барон Харконненыг буулган гүн Атрейдест эзэмшүүлэхээр болно. Ингэснээрээ эзэн хаан эртний сурвалжтай хоёр том овгийг хооронд нь тэмцэлдүүлэн сульдуулах, нэгээр нь нэгийг дарах, болж өгвөл хоёуланг нь дарах хэтийн бодол агуулжээ. Тэр гариг нь цул элсэн цөл бөгөөд элсний хорхойнуудын бүрэн эзэмшилд байдаг гариг аж. Элсний хорхойнууд их том бөгөөд хамгийн том нь 200-гаас 400 метрт ч хүрэх удаа байдаг. Ил ус байхгүй, зөвхөн хөрсөн дороо устай, байгаль амьтны ядуухан зохицолтой гариг. Элсэн цөлд хүн амьдардаг бөгөөд тэднийг фремен хүн гэх аж. Тэдний нүд цагаан байхгүй, дан цэнхэр харагдана,бас их туранхай гозгор хүмүүс бөгөөд нөгөө бодисны нөлөөгөөр ингэж өөрчлөгджээ. Тэд дэлхийн хүмүүсийн холын садан бөгөөд дэлхийн хэлээр ярилцана.Гүн татвар эм болох Жессика болон түүнээс гарсан хүү 15 настай Полтойгоо уг гаригт очно. Гүн гэрлээгүй, яагаад гэвэл залуу охинтой бусад бүлгүүдтэй сайн харилцахын тулд тэр билээ. Гүнгийн хатнаар охиноо явуулчих ч юм бил үү гэсэн горьдлого байнга төрүүлж байхын тулд ингэж шийдсэн юм. Түүнээс татвар эм болох Жессикадаа хайртай, удам залгах хүүг нь төрүүлж өгсөн болохоор их хатнаас ч илүү хүндэтгэн үзнэ. Жессика эртний нууц бүлгэмээр хүмүүжсэн түүний идэвхтэй гишүүн. Тэр бүлгэм нь хаан төр язгууртнуудын хоорондын элдэв тэмцэл дайсагналын эсрэг ажилладаг байгууллага аж. Бүлгэм уг нь охин гаргахыг тушаасан боловч Жессика өөрийн дураар хүү төрүүлжээ. Бүлгэм охин төрүүлж бароны хүүг түүнтэй суулган эртний сайн удамт хоёр гэр бүлийг эвлэрүүлэхийг төлөвлөж байсан нь ийнхүү бүтэлгүйтсэн. Гэвч уг бүлгэмийн домог болгон зөгнөн ярилцдаг эрэгтэй удирдагч мөн байж магадгүй гэсэн горьдлого ээжид нь байдаг. Манханы ард түмэн ийм удирдагч одоо мөдхөн төрж биднийг харийн түрэмгийлэгчдээс чөлөөлнө гэж мөрөөдөн ярилцана.Тэд энэ хүнийг Мауд Даби хэмээн нэрлэх авай. Гүнгийнхэн шинэ гаригт дөнгөж сууршин элсний бодис олборлож эхэлнэ. Нутгийн ард олонд өөрсдийгөө энэрэнгүй гэсэн сурталчилгаа хийлгэнэ. Ард олны дэмжлэг авах гэж тэр юм. Энэ гаригт ирж урт наслуулдаг бодисын уурхайг эрхшээнэ гэдэг бол бараг л эзэн хааны дараахь хүн болж байгаатай адил юм. Яагаад гэвэл тэр бодис маш үнэтэй. Түүний ердөө чимххэн хэмжээгээр л эзэнт гүрний нийслэлд гурван өрөө байр авч хүрнэ. Гэвч нэг шөнө гаригт нууцаар нэвтэрсэн бароны дайралт цахилгаан мэт болж өнгөрөн гүнг алж, эхнэр охин хоёрыг нь цөлд аваачин хаяхаар болно. Дайралт хийхдээ гүнтэний эмчийг өөрсдөө элсүүлэн авсан байдаг бөгөөд тэр эмч нь бароныг мэдээ алдуулан унтуулна. Унтуулахдаа түүний аманд хортой хиймэл шүд суулгана. Түүгээр бароныг алахыг захина. Эмч нь хүү, эхнэр хоёрыг унтуулан дайсных нь гарт өгнө. Сэрэхэд аль хэзээний дайсныхаа хөлөгт явах бөгөөд хүү ээжийнхээ амны таглааг авахуулахын тулд дуу хоолойгоор захирах арга хэрэглэн харуулуудад тушаал өгнө. Эхлээд харуул үл тоох ч нэг харуулыг ховсдож дөнгөнө. Тэр хатагтайн амны хаалтыг авчихдаг. Бараг биелсэн шулам гэж хэлж болохоор эрдэм мэдлэг, илбэ шидтэй хатагтай тэднийг шууд дуу хоолойгоор ховсдох аргаараа тушаан амиа аварч чадна. Эхний бүлэг товчхондоо энэ, дараагийн бүлэг нь хэвлэгдэн гарахаар та бүхэнд юу болох тухай бичиж өгнө.

Хэгтор Гарсиа ба Францез Мираллэс хоёрын ийм ном байдаг. Үүнд япончуудын одоо цагтаа амьдрах нууцын тухай өгүүлжээ. Ичиго Ичие гэдэг нь үгчлэн орчуулбал “Ганц удаа, учрал” гэснээс гадна “Яг энэ агшинд, аз завшаан” гэсэн үг гэнэ. Ер нь бол яг одоо болж байгаа бүхэн дахин хэзээ ч давтагдахгүй, тиймээс тухайн учралыг алдалгүй барьж авч анзаарч баясаж бай л гэсэн үг юм. Бидний хайртай дотны хүмүүстэйгээ өнгөрүүлж байгаа хором бүр хэмжээлшгүй үнэ цэнэтэй байдаг. Үүнийг анзаарч байхгүй бол тэр цаг дахин хэзээ ч тохиохгүй. Испанид байдаг нэг сүмийн лам нар тааралдах бүрийдээ “Ах минь амьдрахын эцэст үхэх буюу” гэж мэндэлдэг аж. Тэр нь тухайн хүмүүсийг гуниг, шаналлаас ангид байж хором мөч бүрийг талархан амьдрах урам зориг өгдөг. Хором мөч цаг хугацаа гэдэг бол одоо цаг. Үүнийг л алдалгүй ангуучлахыг Ичиго Ичие гэдэг байна.Чарли Браун гэдэг хүүхэлдэйн кинон дээр “Нэг л өдөр бид бүгд үхнэ, Снүүпи”, “Тэр ч тийм л дээ. Гэхдээ бусад өдрүүдэд нь бид үхэхгүй шүү дээ” гэж ярилцдаг. Бид хэзээ явахаа мэдэхгүй ч “бусад өдрүүдээ” хэрхэн өнгөрүүлэх нь биднээс шалтгаалдаг. Амьдралын сайхныг амтлах нь хүмүүсийн зан чанараас шалтгаалдаг ч тэд ихэнх тохиолдолд одоо цагтаа амьдарч чаддаггүйтэй холбоотой байдаг. Хүмүүс уурладаг, тэр нь өнгөрсөн цагтаа л байгаа нь тэр, тиймээс эргээд ирэх хэрэгтэй, гунигладаг, бас л өнгөрсөн цагтаа байна, ямар нэг зүйлийн дараа л гунигладаг биз дээ. Тэднийг сэрээх хэрэгтэй. Айдас бол ирээдүйн цагт та байгаад байна гэсэн үг. Ажлаасаа халагдвал, өвчин тусвал гэх зэрэг дан ирээдүй цаг байгаа биз дээ. Мөн л эргүүлж авч ирэх хэрэгтэй. Аз жаргал бол одоо цаг дээр байдаг. Хүмүүс өнгөрсөн, эсвэл ирээдүйн юманд тэгж их бүүр зуун хувь баярлах нь ховор. Яг одоо цаг дээр л баярлаж хөөрдөг. Энэ бол Ичиго Ичие юм. Цаг хугацаа үргэлж одоо цаг дээр оршдог бөгөөд агшин хором бүр нь бидэнд өгч байгаа бэлэг юм. Одоо цагтаа байж сурахын тулд бясалгал хийж сурах хэрэгтэй гэж уг номонд бичжээ. Хамгийн түгээмэл бөгөөд хялбар за зэн арга. Аарцгаасаа хүзүүгээ хүртэл нуруугаа цэхлэн суугаад нэг метрийн зайнаас хоосон хана ширтэнэ. “Сууж байхдаа юу ч бодохгүй байх тухай бод.Яаж бодохгүй байх тухай бодох вэ. Юу ч бодохгүйгээр. Энэ л за зэн бясалгалын мөн чанар” гэж үүнийг үндэслэгч Доген Зенжи (1200-1253) хэлжээ. Хүслээ хязгаарлаж, байгаа юмандаа сэтгэл хангалуун байх хэрэгтэй. Үүнийг зөвхөн буддистууд сургадаггүй. Христийн сүмийн санваартнууд “Моменто Мори” буюу “Та үхнэ гэдгээ сана” гэж сургадаг. Ялалт байгуулж энэ дэлхийг эрхшээлдээ оруулсан жанжин эртний Ромын гудамжаар багтаж ядан сагсалзаж байхад нь хэн нэгэн хүн дэргэд нь дагаж “Моменто мори” гэж хэлж явдаг байсан. Энэ нь ялалтдаа эрдэж ихэрхэг зан гаргаж бусдад түвэг удуулахгүй байхад нь сургадаг байжээ. Энэ мөрийг уншиж байхдаа манай олон залууст ингэж хэлж өгөхгүй яав даа гэсэн харуусал төрж байлаа. Манай олимпийн “алтан жаал”-д хэн нэгэн нь ингээд хэлээд явсан бол юү боллоо гэж ингэж сүйд болж сүйрэлд орж байх вэ. Битгий хөөр, битгий онгир, чи үхнэ гэдгээ сана гэж хэлж байхгүй яав даа. Энэ бүх амьдрал бол агшин зуурдынх юм гэдгийг бүгд санаж байх ёстой. Ингэж байж одоо цагтаа анхаарал хандуулдаг. Хувь заяа ганцхан мөчөөс шалтгаалдаг. Тухайн мөчид яг яаж хандсанаас болоод хувь заяа өөр өөр байдаг. Үүнийг хувь заяаны үр дүнд нөлөөлөх “эрвээхэйн нөлөө” гэдэг. “Хонконгт эрвээхэй далавчаа дэвэхэд Нью-Йоркт хар салхи дэгддэг” гэдэг нь үйл заяа хэрхэн хоорондоо холбоотой байдгийг ёгтолж хэлсэн үг. Уг номд одоо цагтаа төвлөрөхөд тус болох олон аргыг тайлбарлажээ. Ертөнцийг сонсохуй, харахуй, хүрэлцэхүй, амтлах, үнэрлэх гэх мэт мэдрэхүйгээрээ орчлон ертөнцийг амталж сурах ёстой аж. Нэг сонин жишээ бол хүн харсан зүйлийнхээ гурван хувийг, сонссон зүйлийнхээ таван хувийг үнэрлэсэн зүйлийнхээ 35 хувийг санадаг гэжээ. Хамтдаа байсан энэ цаг хугацаа бол дахин давтагдахгүй учрал юм Ичиго- Ичие.

Ийм ном 2016 онд орчуулагч Н.Сомагийн орчуулгаар хэвлэгдсэн юм. Тэрээр номыг орос хэлнээс орчуулжээ. Уг номыг үнэн бас худал гэсэн маргаан дэлхий нийтэд байдаг гэнэ. Энэ нь яг ийм боловсруулсан мөрийн хөтөлбөр байдаг гэж хэсэг нь үздэг бөгөөд зарим нь зүгээр зохиол гэцгээдэг аж. Аль нь ч байсан уг ном их сонирхолтой та нэг уншаад үзэхэд гэмгүй. 1897 онд Сионистуудын анхдугаар конгресс дээр Т.Герцлийн танилцуулсан иллюминати нарын он удаан жилээр болвсруулсан жихэнэ төлөвлөгөө юм гэж орчуулагч өмнөтгөл дээрээ бичжээ. Еврейн нийгэмлэгүүд номыг Оросын нууц албаныхны зохиосон хуурамч үндэслэлгүй зүйл гэж нотлохыг оролддог байна. Гэхдээ бүх дэлхийг эзлэх гэсэн еврейчүүдийн төлөвлөгөө ганц энэ номоор тогтдоггүй гэж бүх дэлхийгээрээ үздэг аж. Номд юуны тухай өгүүлсэн байдаг вэ. Тэнд өгүүлэхдээ дэлхий ертөнцийн дэг жаягийг устган хөл толгойгүй болгож хүний нийгмийн тэр дундаа европ тив дэх орнуудын амьдралыг там болгох. Ард түмнүүд нь аргаа бараад өөрсдийн удирдлагын цаана байгаа соинистууд буюу ерейчүүдэд хандах болно. Тэгсэн цагт бид дэлхийн эзэн болно, дэлхийн эзэн болоод улс орныг ингэж авч явна гэсэн сургаал мөрийн хөтөлбөр юм. Тэд еврей биш хүнийг гой гэж нэрлэсэн бөгөөд гойнууд ямар ч сэтгэх чадваргүй, юмны нарийн учрыг олох ухаан заяагаагүй, зүгээр л юм бүтээж байдаг хүмүүс гэж үзсэн байна. Нэг ёсондоо адгуус шиг гэж үзээд тэднийг яаж замбараагүй болгох вэ гэдгийг заасан. Хүчтэний талд хууль эрх зүй үйлчилнэ, эрх чөлөө бол санаа төдий, харин баримт бус.Засаг баригч өөр намыг нухчин дарахын тулд намдаа ард олны хүчийг татахын тулд бий болгосон өгөөш. Ард олонд өөрийгөө удирдах боломж гаргаж өгөнгүүт завхрал самууралд живдэг, өөр зуураа өрсөлдөн улс орноо үнс чандруу л болгодог. Хүн сүргийн аливаа шийдэл нь тохиолдлын, эсвэл зориудын үүсгэсэн олонхоос хамаардаг. Удирдагч хоёр нүүртэй байх ёстой, цагаан цайлган шударга журамт зан бол улс төрд бол нүгэл хилэнц юм, улстөрч хэрхэвч ийм байж болохгүй.Хүн сүрэг бол сохор балай,хүн сүрэгт зориулсан үйл ажиллагааг төлөвлөхдөө тогтворгүй, тэнцвэргүй, хуншгүй, хударгагүй гэх чанарыг нь тооцох хэрэгтэй. Тэд өөрсдийн амьдралын нөхцөл байдал, өөрсдийгөө хүндлэх чадваргүй, сохор, ухааны жолоодлогогүй, тал тал тийшээ далжганаж хэрэгт дурлан соохолздог,тэдний дундаас тодорсон хүн сүргийн гишүүн төлөөлөгчид хэдий суут ухаантай байсан ч улс төрийг ойлгодоггүй.Улсаа мөхөөх гэж л тэдний толгойд гардаг.Улс төрийг бага наснаас нь бэлтгэсэн нэгэн л улс төрийн үгнүүдээс бүтсэн үгийг ойлгодог. Тэднийг өөрсдөөр нь удирдагчыг нь сонгуул. Гой нарын угсаа залгамжилсан засгийг устга, тэд л зөвхөн өөрсдийн мэдэх улс орныг удирдах нарийн аргыг өөрийн үр хүүхэд, хамаатан садандаа зааж чаддаг, язгууртан хөрөнгийн эздийг гой нараар нь устгуул, тэд ажилчдынхаа орох оромж идэх хоолны төлөө санаа зовинож чаддаг.Засгийг хурдан ойрхон солигдуул, ард олны төлөөлөгч халагдаж солигдож байдаг нь гой нарыг бидний санаа зорилгод тушааж ирсэн билээ.Гой нар бидний үнэмшүүлсэн бүгдийг сэтгэл хөдлөлгүйгээр хүлээн авч, ажиглаж турших чадваргүй. Дарвинизм, марксизм, ницшегийн үзлийг хардаа.Парламент бол бурааны газар, цөс нь хөөрсөн сэтгүүлчид, цадиггүй шооч зохиолчид засаг захиргааны алба руу өдөр тутам ноцно. Бүх байгууллагуудыг мөхөлд хүргэж ухаан жолоогоо алдсан хүн сүргийн ниргэлт бүх зүйлийг орвонгоор нь эргүүлнэ.Гачигдал ба түүнээс үүдэх жөтөөрхөг үзэн ядалтаар бид хүн сүргийг хөдөлгөж, бидний замд хөндөлсөгчдийг тэдний гараар арчин хаядаг. Энэ бүхний эцэст бид дэлхийн удирдагч болно, хаантай болно, хаан боловсролтой ухаалаг нэгэн байх бөгөөд үүнийг бидний мэргэдийн дундаас Давидын үр удмаас сонгоно. Тэр шунал хүсэл ялангуяа шунал тачаалын мэдэлд байх ёсгүй, өөрийн зан чанарын нэг ч талаар, амьтны зөн совиндоо өөрийн ухааныг ноёлуулах ёсгүй. Гэх мэтчлэн бичжээ. Та бүхэн уншаад энэ бүгд өнгөрсөн зуунд бараг биелсээр өнөөдрийг хүрснийг мэднэ.