Categories
эдийн-засаг

ЗӨВЛӨЛДӨХ УУЛЗАЛТ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ ЖУРМЫГ БАТАЛЛАА DNN

Зөвлөлдөх санал асуулгын тухай хуулийн 11.9-д “Зөвлөлдөх санал асуулгын хоёр дахь шатанд шийдвэр гаргах эрх бүхий этгээд санал авах ажлыг зөвлөлдөх уулзалт хэлбэрээр зохион байгуулах бөгөөд зөвлөлдөх уулзалтыг зохион байгуулах журмыг тогтооно” гэж заасан.

Үүний дагуу “Зөвлөлдөж шийдье” зөвлөлдөх санал асуулгыг улсын хэмжээнд зохион байгуулах Зөвлөлдөх зөвлөлөөс журмын төслийг боловсруулан УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд хүргүүлснийг тус Байнгын хороо баталж, тогтоол гаргалаа.

Зөвлөлдөх уулзалтыг зохион байгуулах журамд зөвлөлдөх санал асуулгын хоёрдугаар үе шатны үйл ажиллагаа болох Зөвлөлдөх уулзалтыг нэгдсэн болон хэсгийн хэлэлцүүлгийн хэлбэрээр явуулахаар зааж, тэдгээрийн бэлтгэлийг хангах, зохион байгуулахтай холбоотой ерөнхий дэгийг тусгасан байна.

Categories
эдийн-засаг

ЗГ: ГАЗРЫН ТОСНЫ ЗАРИМ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ГААЛИЙН АЛБАН ТАТВАРЫН ТАЛААР ХЭЛЭЛЦЭНЭ DNN.MN

Засгийн газрын ээлжит хуралдаан үргэлжилж байна.

Өнөөдөр:

– Газрын тосны зарим бүтээгдэхүүний гаалийн албан татварын талаар авах арга хэмжээний тухай,

– УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэнгийн санаачлан боловсруулан Төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл зэрэг 10 орчим асуудал хэлэлцэхээр төлөвлөсөн байна.

Categories
эдийн-засаг

Д.АМАРБАЯСГАЛАН: ЗАСГИЙН ГАЗРААС ҮНДСЭН ХУУЛИЙГ ШИНЭЭР БИЧИХ САНААРХАЛ ГАРГААГҮЙ DNN.MN

ЗГХЭГ-ын дарга Д.Амарбаясгалан Үндсэн хуультай холбоотой асуудлаар мэдээлэл өглөө.

Тэрбээр “Засгийн газрын зүгээс Үндсэн хуулийг шинээр бичих санаархал гаргаагүй. Улс төрийн намууд, Үндсэн хуулийн судлаач нар Ерөнхий сайд болон холбогдох улс төрийн албан тушаалтнуудад Үндсэн хуулийг ямар хэлбэрээр өөрчилбөл улсын хөгжилд хэрэгтэй юм бэ гэдэг саналаа боловсруулж өгөх хүсэлт гаргасан. Энэ дагуу ажлын хэсэг байгуулагдсан юм. Үндсэн хуулийг биччихлээ гээд шууд батлагдах зүйл биш. Энэ асуудлыг Монголын ард түмэн шийднэ.

Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах, шинээр бичих гэдгийг сайн ойлгох хэрэгтэй. Нэмэлт өөрчлөлт гэдэг нь цөөн тооны хэдэн заалтыг өөрчлөх замаар тулгамдаж байгаа асуудлыг шийдэхэд чиглэдэг. Тэгвэл одоогийн хэрэгжиж байгаа хуулийн 35 орчим хувиас илүү хэмжээний өөрчлөлт оруулах бол шинэ Үндсэн хууль өргөн барьдаг.

Шинээр Үндсэн хууль бичээд батална гэдэг нь хэрэгжүүлж чадах зүйл мөн үү гэдэг нь эргэлзээтэй. Шинэ Үндсэн хууль гаргах тохиолдолд заалт бүрийг нь ярилцаж, богино хугацаанд хийх ажил биш гэдгийг судлаачид хэлж байгаа. Ард түмэн Үндсэн хуулийг шинээр бичих шаардлагатай гэж үзсэн тохиолдолд тухайн хууль бүтнээрээ бий болтол дор хаяж 2-3 жилийн хугацаа орно.

Манай намын байр суурийн тухайд Үндсэн хуульд тодорхой хэмжээний өөрчлөлт оруулах шаардлагатай гэж үзэж байгаа. Парламентын гишүүдийн тоог нэмж, сонгуулийн холимог тогтолцоог нэвтрүүлэх хэрэгтэй. Энгийн иргэдийн төлөөлөл парламентад суух боломжийг бий болгох нь юунаас ч илүү чухал гэж үзэн байр сууриа илэрхийлж байсныг та бүхэн санаж байгаа байх.

Ард түмэн, улс төрийн намууд мажоритар тогтолцоог олон жил шүүмжилж ирсэн. Өнөөдрийн энэ нөхцөл байдлын шалтгаан нь уг тогтолцоо байхыг үгүйсгэхгүй. Учир нь нэг тойрог дээр өрсөлдөж байгаа нэр дэвшигчдийн хамгийн өндөр саналыг авсан хүн нь парламентын гишүүнээр сонгогддог. Хамгийн өндөр саналыг авч байгаа буюу хуучин сонгуулийн хуулиар 25 хувиас дээш олонхын саналыг авсан бол гишүүн болдог. 75 хувьд нь сонголтоо хийсэн иргэдийн төлөөлөл парламентад сонгогдохгүй байгаа юм.

Ард нийтийн санал асуулга явуулж, иргэд дэмжиж байгаа тохиолдолд шинэ Үндсэн хуулийг батлах боломжтой” гэсэн юм.

Categories
эдийн-засаг

АВЛИГАТАЙ ТЭМЦЭХ АЖЛЫГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ САНАЛ, ДҮГНЭЛТ БОЛОВСРУУЛАХ АЖЛЫН ХЭСГИЙГ Б.СОЛОНГО АХАЛНА DNN.MN

”Алсын хараа-2050” Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого, Шинэ сэргэлтийн бодлого болон Монгол Улсын Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгасан авлигатай тэмцэх ажлыг эрчимжүүлэх зорилгын хүрээнд авлига, хүнд суртлыг арилгах аргачлал боловсруулах, олон нийтийн саналыг нэгтгэх, олон улсын сайн туршилга судалж, авлигатай тэмцэх ажлыг илүү үр дүнтэй хэрэгжүүлэх санал, дүгнэлт боловсруулах үүрэг бүхий Ажлын хэсгийг байгууллаа.

Тус ажлын хэсгийг Хууль зүй, дотоод хэргийн дэд сайд Б.Солонго ахалж, гишүүдээр Авилгатай тэмцэх газрын дэд дарга Г.Азжаргал, Цахим хөгжил, харилцаа холбооны дэд сайд Ж.Эрхэмбаатар, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн дэд сайд М.Ганхүлэг, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дэд дарга бөгөөд Засгийн газрын хяналт хэрэгжүүлэх газрын дарга Б.Баасандорж, Тагнуулын ерөнхий газрын Дэд дарга С.Хүрэлчулуун, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамны Геологийн бодлогын газрын дарга Б.Уянга, Цагдаагийн ерөнхий газрын Эрүүгийн цагдаагийн албаны дарга, цагдаагийн хурандаа Т.Сүхболд, Хөгжлийн банкны гүйцэтгэх захирал Н.Мандуул, Шинэ сэргэлтийн бодлогын “Хурдасгуур” төвийн гүйцэтгэх захирал Б.Дөлгөөн нар ажиллана.

Categories
эдийн-засаг

Б.ПҮРЭВДОРЖ: ЭНЭ ХУУЛЬ БАТЛАГДВАЛ ТЭТГЭВЭР 150-200 МЯНГААР НЭМЭГДЭНЭ DNN.MN

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдоржтой цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.


-Намрын чуулган өндөрлөчихлөө. Өнгөрсөн чуулганы хугацаанд таны хувьд ямар хуулийн төслүүдийг өргөн барьж ажиллав?

-Ард түмний арван хуулийг санаачилж, батлуулахаар ажиллаж байгаа. Үүнээс гурван хуулийг хэдийнэ батлуулчихсан. Тухайлбал, Хуурамч шатахууны тухай хууль батлагдсан. Хуурамч шатахуун, бензинээс болж иргэд эд хөрөнгө, эрүүл мэндээрээ хохирч байгаа. Иргэд ихэвчлэн приус автомашиныг унаж байна. Уг машин наанадаж таван жил, цаандаж 20, 30 жил эвдрэхгүй байх боломжтой. Гэтэл манайд нэг, хоёр жил болоод л эвдэрдэг. Приус ч гэлтгүй ямар ч автомашин ийм байгаа. Энэ юутай холбоотой вэ гэхээр хуурамч шатахуун, бензинтэй холбоотой. Тиймээс дээрх хуулийн төслийг санаачилж, батлууллаа. Нөгөөтэйгүүр миний байнга ярьдаг нэг хуулийн төсөл бий. Тэтгэврийн дунджийг долоо биш, таван жилээр тогтоох тухай хуулийн төсөл. Энэ хууль батлагдвал дунджаар 150-200 мянган төгрөгийн тэтгэвэр нэмэгдэх боломжтой. Олон удаагийн шахалт, шаардлагаар энэхүү хуулийг энэ хаврын чуулганаар хэлэлцэж эхлэхээр болсон. Мөн НӨАТ-ыг таван хувь болгох хуулийн төслийг өргөн барьчихсан байгаа. Худалдаа үйлчилгээний дамжлага болгон дээр НӨАТ нэмэгдэж байгаа. Улаанбаатарт 1000 төгрөгийн үнэтэй савтай ус алс хол Эрдэнэбүрэн суманд 1600-1800 төгрөг болж иргэдэд очиж байна. Эцсийн эцэст худалдан авч байгаа иргэн л бүх НӨАТ-ыг нь төлж байгаа. Тиймээс энэ хуулийг өргөн барьсан.

Мөн Хамтын тэтгэврийн тухай хууль байна. Энэ асуудлыг тойроод л яваад байдаг. Миний өргөн барьсан хуулиар хамгийн багадаа 20 хувийн тэтгэврийг нь өвлөхөөр байгаа. Энэ мэт чухал хуулийн төслүүдийг өргөн барьсан. Зарим нь батлагдсан, зарим нь хаврын чуулганаар хэлэлцэгдээд явахаар байгаа. Нэг зүйл хэлэхэд, эрх баригчид ард түмний хүссэн хуулийг батална гэж байхгүй. Тиймээс тэр ажлыг нь миний бие хийж байгаа юм.

-Гишүүд тойрогтоо ажиллаж, иргэд, сонгогчтойгоо уулзалт хийж байна. Танай тойргийнхон нийгмийн өмнө тулгамдаад байгаа асуудалд ямар байр суурьтай байх шиг байна вэ?

-Энэ жилийн тухайд улс даяар уртаашаа дөрөвхөн хөрөнгө оруулалт байгаа. Үүний нэг нь манай тойрогт буюу Ховд аймагт хийгдэхээр байгаа юм. Ховд аймгийн нийт сумдын хөгжил, малчдын аж амьдралд шаардлагатай хөрөнгө оруулалтууд хийгдэхээр байгаа гэсэн үг. Мөн үүл буудах ажилд чамгүй хөрөнгө оруулалт оруулж ирсэн. Ховдод энэ жил малчид, иргэдийн хувьд хүндхэн жил болж байна. Гэхдээ өвлийн цаг уураас болсон зүйл биш. Яах вэ ойрын үед цочир хүйтэрч байгаа нь хүндхэн байгаа ч гол асуудал үүнд биш. Гол асуудал бол зун, намартаа өвс, ногоо ургаагүйд байгаа юм. Тиймээс л өвөл хэцүүхэн болчихсон гэсэн үг. Зун нь гандуу байсан учраас өвөл, хавар яаж ч сайхан байсан хэцүүднэ. Тиймээс зуны цаг агаар, тэр дундаа хур бороо оруулах ажлыг энэ жил эрчимжүүлнэ. Тухайлбал, үүл буудах ажлыг эрчимжүүлэх чиглэлээр тодорхой хэмжээний хөрөнгө оруулалтыг тусгуулсан.

-Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг дахин ярьж эхэллээ. Таны хувьд энэхүү асуудалд ямар байр суурьтай байна вэ. Гишүүд мэдээж тойргийнхноосоо асууж байх шиг байна. Танай тойргийн иргэд ҮХНӨ-д ямар байр суурь, хандлагатай байна вэ?

-Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр дөрвөн асуудлыг ярьдаг. Үүнээс нэгийг нь шийдчихсэн. Тэр нь давхар дээл. Үүнийг эрх баригч нам үнэхээр их хүссэн. Тэрэндээ ч хүрсэн. Ардын намынхан Их хурлын гишүүн байгаа дээрээ давхар дээлтэй л болж авъя гэдэг зүйлийг их ярьсан. Тэр утгаараа ээлжит бус чуулган зарлаж, давхар дээлтэй болох хүслээ биелүүлсэн шүү дээ. Ийм зарчмаар эрх баригчид ажиллаж болохгүй. Хэрэв ийм маягтай өөрчлөлтүүдийг дараа дараагийн удаа хийвэл Ардын нам асуудалд орно. Хоёрдугаар асуудал бол тоо. Говь-Алтайгаас хоёр гишүүн сонгогдсон. Тэр хоёр гишүүн дахиж сонгогдохгүй. Тиймээс өөрсдийнхөө сонгогдох боломжийг нэмэгдүүлэхийн тулд тухайн тойргийнхоо мандатын тоог нэмэх замаар энэхүү асуудлыг эрх баригчид идэвхтэй явуулж байна. Өөрөөр хэлбэл, олон мандатан тунд өөрсдийгөө шингээчихнэ гэсэн аминчхан бодлоор уг асуудлыг хөндөөд байгаа гэсэн үг. Гэхдээ миний хувьд тооны асуудалд арай өөр байр суурьтай байдаг. Юу гэхээр тооны асуудлыг би нэмэх нь зөв гэж харж байгаа. Гэхдээ хамаагүй өндрөөр нэмэх нь буруу. Миний харж байгаагаар 100-гаас дээш нэмж болохгүй. Нэмэгдэх нь зөв ч УИХ-ын гишүүдийн тоог 100 дотор барих ёстой гэсэн зарчимтай байгаа. Гуравдугаарт, тогтолцооны асуудлыг ярьж байна. Сонгуулийн тогтолцоог пропорциональ болгох нь зөв. Эрх баригчид ч үүнийг хийх юм шиг байна лээ. Өнөөгийн эрх баригчдын оролцоогүй тендер, хулгай, төсөл хөтөлбөр гэж алга. Ийм хүмүүс сонгуулиар иргэдтэй уулзах нүүргүй болсон. Тиймээс нүүргүй хүмүүс сонгуулийн тогтолцоог өөрчилж, дахин УИХ-д гарах зүйлээ бодож байгаа. Нэг талдаа намын ард нуугдсан бүтэлгүй нөхдүүд орж ирэх боловч нөгөө талдаа намын төлөвшлийг сайжруулдаг. Тиймээс тогтолцоо зөв гэж үзэж байна. Дөрөвдүгээрт, Ерөнхийлөгчийг парламентаас сонгох асуудлыг ярьж байгаа. Монголчууд гурван сонголтыг хийдэг. Үүнээс нэгийг нь болиулах нь буруу. Өөрөөр хэлбэл, Ерөнхийлөгчийг парламентаас сонгох нь буруу гэдэг зарчим дээр байгаа. Ард түмнээс сонгогдсон нэг том төлөөлөл төрд байж байх нь зөв гэж хардаг. Өнгөрсөн хугацаанд буюу 1992 оноос хойш Үндсэн хуулийг хэд хэдэн удаа өөрчилсөн. Тэр дотор эрх баригч Ардын намынхан Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг хийх болгондоо дандаа алдсан. Одоо дахиад өөрчлөх асуудлыг ярьж байна. Ер нь улстөрчид, эрх мэдэлтнүүдийн оролцсон хулгайн асуудлын араас Үндсэн хуулийн өөрчлөлт, тогтолцооны асуудлыг ярьдаг. Хулгайд Үндсэн хууль ямар буруутай юм. Хулгай боллоо гэхээр Үндсэн хуулиа өөрчлөх Үндсэн хуулиндаа хариуцлага тооцох гээд үзээд байдаг, ийм нэг сонин хандлага эрх баригчдад байна. Үндсэн хуульд хариуцлага тооцож байхаар хулгай хийсэн хүмүүстээ хариуцлага тооцох шаардлагатай.

-Түрүүн та хэллээ, иргэд Үндсэн хуулийн өөрчлөлт гэхээс илүү хариуцлагын асуудлыг их ярьж байна гэж. Тухайлбал, ямар асуудлыг хөндөн ярьж байна вэ?

-Нэг хэсэг ЖДҮ гэж бөөн юм болсон. Ард түмэн эрх баригч намыг хулгайч гэдгийг нь уг үйлдлээр нь тодорхой харсан. Гэтэл 2020 оны сонгуулиар дахиад нөгөө хэдээ сонгочихсон нь үнэн. Улмаар хулгайчдыг дахиад сонгочихсон учраас тэд гарч ирээд л дахиад хулгай хийсэн. Хийсэн хулгай нь хол явалгүй дахиад л баригдаж, олон нийтийг бухимдуулж байна. ЖДҮ-гийнхээ асуудлыг дуусгаагүй байтал Хөгжлийн банк гэж орж ирсэн. Улстөрчид, эрх мэдэлтнүүд, ах дүү, хамаатан садан, хамаарал бүхий нөхдүүддээ энэхүү банкнаас зээл гаргуулаад өгчихсөн. Нөгөөдүүл нь авсан зээлээ зориулалтын бусаар зарцуулаад дуусгасан. Хамгийн хортой нь ард түмний боломжийг хулгайлсан зүйл байгаа.

Хөгжлийн банк 2012-2016 онд Чингис бондын мөнгөөр хамгийн их санхүүжсэн банк байсан. Гэтэл 2019 онд тус банкны тухай хуулийн өөрчлөлтийг хийж, УИХ-аас бус Удирдах зөвлөл нь зээл олгодог болгосон. Үүнээс л болж асуудал үүссэн шүү дээ. Харин одоо сэтгүүлчид, олон нийтийн буянаар эргэн төлөлт нь сайжирч байх шиг байна. Гэхдээ хариуцлагын асуудлыг сайн ярьж чадахгүй байна гэдгийг иргэд хэлж байна. Нүүрсний хулгай. Цагаан хаднаас Ганц модны боомт хүртэл 29 км. Энэ хоёрын хооронд тээвэр хийхдээ 100 км-т явах зардлаар хийж, дундаас нь ашиг олсон байна. Үүнийг тээврийн хулгай гээд байгаа юм. Одоо хоёр нөхрийг шоронд хийчихсэн байна, тийм үү. Нэг нь Ганхуяг гэх нөхөр. Хоёр жилийн өмнө нүүрсний хулгайн асуудлыг ярихад намайг хоёр ч удаа цагдаад өгч байсан нөхөр. Гэтэл өнөөдөр үнэнд гүйцэгдэж байна. Үүнээс нэг зүйл ажиглах ёстой. Ардын намынхан намайг хоёр жилийн өмнө нүүрсний хулгай яриад байхад анхаараагүй, олон нийтэд ил болгоогүй атлаа хоорондоо хэрүүл тэмцэл хийхдээ нэгнийгээ намнах хэрэгсэл болгож байна. Зүгээр нэг сайндаа энэ том хэргүүд чинь олон нийтэд ил болоод байдаг юм биш. Цаана нь эрх баригчдын том зодоон явагдаж байгаа шүү.

-ЖДҮ, Хөгжлийн банк, нүүрсний хулгайн асуудалд үнэхээр хариуцлага тооцож байгаа зүйл алга гэж иргэд бухимдаж байна. Гэтэл дахиад Төмөр замын хулгай гэх зүйл гарч ирлээ. Та үүнд ямар байр суурьтай байна вэ?

-Төмөр замын хулгайн асуудлыг би мөн хоёр жилийн өмнө ярьж байсан. Бас л анхаарч үзээгүй. Тухайн үед 159 сая төгрөгийн авлига авдаг гэж хэлж байсан. Гэтэл энэ авлига нь өнөөдөр 500 сая төгрөг болсон байна. Тэр Батдөл гэх нөхрийн гэрээс 7.2 тэрбум төгрөг олдсон, бүгд мэдэж байгаа. Түүний бүх авлигын хөрөнгийг илрүүлчихсэн мэт л нийгэмд шуугьсан. Гэвч тийм биш үү дээ. Тэр 7.2 тэрбум төгрөг гэдэг бол долоо хоногийнх нь авлигын мөнгө шүү. Өдөрт 14 вагон гарч байгаа. Үүний тал нь транзит, үлдсэн гурав нь хоосон ачаатай контейнер, дөрөв нь нүүрс, төмрийн хүдэр ачдаг вагон. Үүнээсээ өдөрт хоёр тэрбум төгрөгийн орлого буюу авлига авдаг. Үүнийгээ хуваарилах гэж явж байгаад л баларсан нөхөр. Тэгэхээр Төмөр замын хулгай бол маш том авлигын асуудал, хөрөнгө цаана нь нууц байна. Үүнийг нэн яаралтай ил болгож, холбогдох этгээдүүдэд нь хариуцлага үүрүүлэх ёстой.

-Нийгэм Олон нийтийн сүлжээнд хүний эрхийг хамгаалах хуулийг шүүмжилж байна. Танай бүлгийн зүгээс уг хуульд завсарлага авч, хаврын чуулганаар хэлэлцүүлье гэсэн ч эрх баригчид олонхоороо баталчихлаа. Та хувьдаа уг хуулийн агуулгад ямар бодолтой байна вэ?

-Мэдээж ардчиллын эсрэг, хүний эрх, эрх чөлөөний эсрэг хууль батлагдсан. Одоо иргэн хүн өөрийн үзэл бодлоо цахим сүлжээнд илэрхийлснийхээ төлөө эхлээд 100 мянгаар торгуулна. Дараа нь 500 мянгаар торгуулна. Гурав дахь удаагаа зөрчил гаргавал баривчлагдахаар байгаа. Иргэд ингээд шийтгүүлээд ирвэл сүүлдээ үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэхээ болино. Төр засгаа шүүмжилж чадахгүй, эсэргүүцэж өөрийн үзэл бодлоо илэрхийлэхээсээ шантардаг болно. Коммент бичдэггүй ард түмэн болно. Бухимдлаа илэрхийлдэггүй иргэд болно. Ингэснээрээ нийгмийн тэсрэх бөмбөгийг бэлдэж байна гэсэн үг. Энэ бол маш том аюул. Энэ аюулаас сэргийлдэг ганц зүйл бол сошиал. Иргэд үзэл бодол, уур бухимдлаа сошиал талбарт дураараа гаргадаг. Ингэснээрээ нийгмийн уур бухимдлыг бага ч болов тогтмол дарж байсан. Гэтэл энэ хуулиар үүнийг нь хаачихлаа. Тайван жагслаа гэхэд лайв хийдэг, жагсаал цуглаантай холбоотой юм бичихэд л иргэний сошиал хаягийг шууд хаадаг ийм нөхцөл байдал руу очиж байна. Дарга нараа шүүмжилдэггүй, иргэд үзэл бодлоо илэрхийлдэггүй нийгэм гэдэг бол дарангуйллын нийгэм бүрдчихсэн гэсэн үг. Нэг хэсэг Эрдэнэтээс гэрэл цахилгааны төлбөрийг төлсөн. Энэ хугацаанд эрчим хүчний үнэ 15 удаа нэмэгдсэн. Иргэд биш, Эрдэнэт төлж байгаа гэдэг утгаар нэмээд л байсан. Ингээд нэг өдөр иргэд өөрсдөө төлөх болсон. Гэтэл өмнө төлж байсан төлбөр нь хоёр, гурав дахин нэмэгдчихсэнд ард түмэн бухимдсангүй. Ард түмнийг ийм болтол л нь халамжилсан байна. Нөгөөтэйгүүр нэг өдөр л гэрэл цахилгааны үнэ замбараагүй нэмэгдчихлээ гээд хэлэх ард түмэн алга. Тэд айдастай байна. Ямар их дарангуйлал вэ.

Цаашлаад иргэд 2024 он гэхэд нүүрсний хулгайг бичихгүй, ЖДҮ-ийг бичихгүй, Хөгжлийн банкны хулгайг бичихгүй болно. Тэгэхээр эрх баригчид ард түмнийг эдгээр хулгайг мартчихсан байна гэж ойлгоно. Ингээд дараа дараагийнхаа хулгай хийх замаа засна гэсэн үг. Тиймээс энэ хуулийг нэн яаралтай цуцлах шаардлагатай.

Categories
спорт

БНАСАУ ЯПОН ТЭНГИС РҮҮ ГУРВАН БАЛЛИСТИК ПУУЖИН ХАРВАЖЭЭ DNN.MN

БНАСАУ өнөө өглөө Япон тэнгис рүү гурван баллистик пуужин харвасан талаар Японы Батлан хамгаалах яамнаас мэдээлэв.

Нийслэл Пёньян хотын зах орчмоос 08:00 цагийн үед харвасан пуужин 350 орчим км зайд нисэж, Солонгосын хойгийн зүүн эргийн орчимд унасан бөгөөд нислэгийн дээд өндөр нь 100 км байсан гэж тус яам мэдээлжээ.

БНАСАУ 2022 он гарсаар 37 дахь удаагаа пуужин харвасан нь энэ юм. Ингэснээр энэ онд түүхэндээ хамгийн олон удаа туршилт явуулаад байна. Тус улс хамгийн сүүлд 12 дугаар сарын 23-ны өдөр пуужин харваад байв.

Цэнэгт хошуунууд Японы эдийн засгийн онцгой бүсийн гадна унасан бололтой байгаа бөгөөд нисэх онгоц, хөлөг онгоцонд ямар нэгэн хохирол учирсан талаар мэдээлэл байхгүй гэж яамны мэдэгдэлд дурджээ.

Ерөнхий сайд Фүмио Кишида олон нийтэд шаардлагатай мэдээллийг түргэн шуурхай хүргэж, нисэх онгоц, хөлөг онгоцнуудын аюулгүй байдлыг хангаж, болзошгүй нөхцөл байдалд бэлтгэлтэй байхыг холбогдох албаны төлөөлөгчдөд үүрэг болгосон талаар түүний ажлын албанаас мэдэээлсэн байна.

Японы Засгийн газар НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн тогтоолуудыг зөрчсөн үйлдлийг эсэргүүцэж байгаагаа Бээжин хот дахь Элчин сайдын яамаараа дамжуулан БНАСАУ-д илэрхийлжээ.

Мөн АНУ-ын Энэтхэг, Номхон далайн командлал мэдэгдэхдээ, БНАСАУ-ын үйлдэл АНУ-ын цэргийн бие бүрэлдэхүүн, нутаг дэвсгэр, мөн Япон болон бусад холбоотнуудад шууд аюул занал учруулаагүй гэдгийг тэмдэглээд, харин Пёньяны хууль бус үй олноор хөнөөх зэвсэг болон баллистик пуужингийн хөтөлбөрүүдийн тогтвортой байдлыг алдагдуулах үр дагаврыг тодоор харуулж байна гэдгийг онцолсон байна.

Categories
америкийн-монголчууд

“STEM” ШИНЖЛЭХ УХААНЧ ОХИДЫН МАНЛАЙЛАЛ ХӨТӨЛБӨР ЭНЭ САРЫН 3-НД БОЛНО DNN.MN

“Шинжлэх ухаанч охидын манлайлал хөтөлбөр” 2023 оны 1-р сарын 03-ны өдөр эхлэхээр боллоо.

Шинжлэх ухаанч охидыг дэмжих чиглэлээр Монголд анх удаа хэрэгжих гэж буй уг хөтөлбөр нь STEM (шинжлэх ухаан, технологи, инженерчлэл, математик) салбарт мэргэжил эзэмшиж манлайлах хүсэл эрмэлзэлтэй 11 болон 12 дугаар ангийн охид оролцох боломжтой.

Шинжлэх ухаанч охидын манлайлал хөтөлбөр нь STEM салбарт шинэ үеийн манлайлагч нарыг олж нээх, бэлдэх замаар салбар дахь хүйсийн тэгш бус байдлыг арилгах зорилготой.

Лавлах зүйл байвал: 89990921

Шаардлагыг хангаж байгаа оролцогчид доорх https://forms.gle/od96Zni8QRYQFvY27 холбоосоор бүртгүүлээрэй.

Categories
америкийн-монголчууд

ӨМНӨД СОЛОНГОСЫН САР РУУ ИЛГЭЭСЭН АНХНЫ СТАНЦ ДЭЛХИЙН ГЭРЭЛ ЗУРГИЙГ ИРҮҮЛЖЭЭ DNN.MN

Өмнөд Солонгос улсын сар руу илгээсэн анхны судалгааны станц сарны гадарга болон дэлхийн бөмбөрцгийн хар цагаан гэрэл зургийг буулгаснаа удирдлагын төвдөө ирүүлжээ.

Данури нэртэй уг станц 2022 оны наймдугаар сард АНУ-аас SpaceX компанийн пуужинд тээвэрлэгдэн сансарт хөөрч байв.

Улмаар өнгөрсөн сард сарны тойрог замд хүрсэн юм.

Гэрэл зургийг Данури сарны гадаргаас 120 км-ийн өндөрт байхдаа буулгасныг Солонгосын Сансар Судлалын Хүрээлэн мэдээлжээ.

Станцын буулгасан гэрэл зураг, дүрс бичлэгийг 2032 онд сарны гадарга дээр буух цэгийг сонгохдоо ашиглах гэнэ.

Данури одоо сарыг хоёр цаг тутамд нэг бүтэн тойрч байгаа ажээ.

Станцын судалгааны гол ажлууд ирэх сард эхлэх юм байна.

Өмнөд Солонгосын ерөнхийлөгч Юн Сүк Ёл “түүхэн үйл явдал” гэж Данури станцын гаргасан амжилтыг магтжээ.

Тус улс 2032 онд сарны гадарга дээр буух, 2045 онд Ангараг гараг дээр буух төлөвлөгөө зарлаад ажиллаж байгаа юм.

Эх сурвалж: AFP

Categories
спорт

ШВЕЙЦАРЫН ЭРДЭМТЭД УСНЫ УУРААС УСТӨРӨГЧ ГАРГАЖ АВДАГ ТӨХӨӨРӨМЖ БҮТЭЭЖЭЭ DNN.MN

Швейцарын эрдэмтэд агаараас усны уурыг шингээж, гэрэл ашиглан устөрөгч, хүчилтөрөгч болгон задалдаг төхөөрөмж бүтээсэн байна. Ийм төхөөрөмжийг нарны эрчим хүчний нөөцийг устөрөгчийн түлш хэлбэрээр бий болгоход ашиглаж болно гэж Лозаннагийн Политехникийн сургуулийн (EPFL) хэвлэлийн алба мэдээлэв.

“Бид Нарны энергийг устөрөгч үйлдвэрлэхэд ашигладаг системийг бий болгоход маш энгийн бөгөөд өргөжүүлэх боломжтой аргыг боловсруулж чадсан” гэж EPFL-ийн судлаач Марина Каретти ярилаа.

Сүүлийн 20 жил физикчид усны ууранд агуулагдах усны молекулуудыг гэрэл эсвэл эрчим хүч ашиглан хүчилтөрөгч, устөрөгч болгон ялгадаг олон тооны катализатор эсвэл ус задлах төхөөрөмжүүдийг бүтээжээ. Одоогоор ийм төхөөрөмжүүдийг амьдрал дээр хэрэглэдэг болтол хол байгаа ба үүнд устөрөгч, хүчилтөрөгчийн үйлдвэрлэлийн өртөг их, бүрдүүлж байгаа хэсгүүдийнх нь бат бөх чанар муу зэрэг хүчин зүйлс саад болж байгаа ажээ.

Устөрөгчийн энэ үүсгүүрийг нүдэнд ил хийн тархалтын электродуудыг хөгжүүлсний ачаар бүтээсэн байна. Цахиурын ислийн сэмэрдэс, цагаан тугалганы ислийн ялтсаас бүрдсэн сиймхий, тунгалаг тусгай бүтцийг ингэж нэрлэдэг бөгөөд дотор нь фторын атомын жижиг хэсгүүд байдаг аж. Энэ бүтцийн холбоосууд нь /нити/ агаарт байгаа усны молекулуудыг идэвхтэй шингээдэг бол цагаан тугалганы ислийн ялтсууд болон тэдгээрт холбогдсон металл ба полимерийн нэгдлүүдийн давхаргууд нарны цацрагийг шингээж, энергийг нь цахилгаан гүйдэл болгон хувиргадаг байна.

Энэхүү материалыг ашиглан эрдэмтэд нарны устөрөгчийн үүсгүүрийн загварыг бүтээжээ. Энэ нь хийн тархалтын электрод болон мембран бүхий сав бөгөөд энэ үүсгүүр нь зөвхөн устөрөгчийн түлшийг өөрөөрөө дамжуулдаг аж. Туршилтын явцад уг төхөөрөмж нь усны уурыг амжилттай шингээж, задалжээ. Ингэхдээ төхөөрөмжид шингэсэн гэрлийн энергийн 40 орчим хувийг ашиглан усыг задалж байгааг дараагийн туршилт харуулсан байна. Физикчдийн хэлснээр, энэ төхөөрөмж нь хүний оролцоогүйгээр маш удаан ажиллах чадвартай гэнэ. Харин түүнийг ажиллуулахын тулд нарны гэрэл, цэвэр агаар зайлшгүй хэрэгтэй байна.

Цаашдын туршилтууд нь хүн төрөлхтнийг устөрөгч дээр суурилсан сэргээгдэх эрчим хүчийг бий болгоход ойртуулна гэж эрдэмтэд найдаж байна.

Categories
гадаад

ДЭЛХИЙ ДАХИН ЦЭВЭР ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ШИНЭ ҮЕ ШАТАНД ШИЛЖИЖ БАЙНА DNN.MN

Дэлхий дахин 2030 он гэхэд үнэлгээ нь гурав дахин нэмэгдэж, олон сая ажлын байр шинээр бий болгох цэвэр эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн шинэ үе шатанд шилжиж байна гэж Олон улсын эрчим хүчний агентлаг /ОУЭХА/ пүрэв гарагт мэдэгдэв.

Нарны хавтан, салхин турбин, цахилгаан тээврийн хэрэгслийн цэнэг хураагуур, устөрөгчийн электролизер зэргийг хамарсан дэлхийн цэвэр эрчим хүчний технологийн зах зээл 2030 он гэхэд ойролцоогоор 650 тэрбум ам.доллараар үнэлэгдэх тооцоо гарчээ.

Өнөөгийн түвшинтэй харьцуулахад энэ нь гурав дахин тэлсэн үзүүлэлт боловч улс орнууд эрчим хүч, уур амьсгалтай холбоотой үүрэг амлалтуудаа бүрэн биелүүлэх эсэхээс хамаарна гэдгийг ОУЭХА-ийн тайланд дурдсан байна.

Мөн цэвэр эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн салбарын ажлын байрны тоо 2030 он гэхэд одоогийнхоос хоёр дахин нэмэгдэж, 14 саяд хүрнэ гэж таамаглаж байна. Гэхдээ ашигт малтмалын нөөцийн олборлолт, үйлдвэрлэлийн төвлөрөл зэрэг нь нийлүүлэлтийн сүлжээнд эрсдэл учруулж байгааг мөн анхааруулжээ.

Тухайлбал, нар, салхи, цэнэг хураагуур, электролизерын үйлдвэрлэлийн 70 хувь нь гуравхан оронд ногдож байгаагаас Хятад улс бүгдэд нь манлайлж байгаа аж. Мөн Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улс дэлхийн кобальтын 70 гаруй хувийг олборлож байгаагаас гадна Австрали, Чили, Хятад гэсэн гурван улс цахилгаан автомашины цэнэг хураагуурын гол бүрэлдэхүүн болох литийн дэлхийн үйлдвэрлэлийн 90 гаруй хувийг бүрдүүлж байна.

Нийлүүлэлтийн эрсдэл бүхий ийм байдал нь эрчим хүчний шилжилтийг улам төвөгтэй хийгээд өртөг өндөртэй болгож байгааг тайланд тэмдэглэжээ. Өнгөрсөн онд кобальт, лити, никелийн үнэ өссөн нь цахилгаан тээврийн хэрэгслийн цэнэг хураагуурын үнийг 10 орчим хувиар нэмэгдэхэд хүргэсэн юм.

ОУЭХА-ийн тэргүүн Фатих Бирол худалдааны нэг эх үүсвэрээс хэт их хамааралтай байгаагаас үүдэн саатал тасалдал үүсэж болзошгүй болохыг Европын орнууд Оросын байгалийн хийнээс хараат байсныг жишээ болгон дурдаад, нийлүүлэлтийн сүлжээгээ төрөлжүүлэхийг улс орнуудад уриалжээ.

Тэрбээр мөн олон улсын хамтын ажиллагааны ач холбогдлыг цохон тэмдэглэх үеэрээ “дэлхийн аль ч улс орон “эрчим хүчний арал” биш учраас улс орнууд хамтран ажиллахгүй бол эрчим хүчний шилжилт илүү их зардалтай, мөн удаашралтай байх болно” хэмээн хэлсэн байна.