Author: Дашдаваагийн Мөнхжаргал

Аливаа улс орон, аж ахуйн нэгжийн хөгжлийн түвшин инновацийн идэвхжлээр тодорхойлогдож буй эрин үед бид амьдарч байгаа билээ. Инноваци нь өрсөлдөх чадварыг бий болгоод зогсохгүй нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн гол хүчин зүйл, хөдөлгөгч хүч. Үүний үр дүнд үйлдвэрлэл хөгжиж, эдийн засгийн дэвшилд хүргэдэг болохыг бүх нийтээр хүлээн зөвшөөрч буй цаг үе. Иймд Монгол Улсад мэдлэгийн эдийн засгийг хөгжүүлэх чиглэлд төр, шинжлэх ухаан боловсрол, бизнесийн түншлэлийг бэхжүүлэн нийгэмд бүтээлч сэтгэлгээ, инновацийн соёлыг төлөвшүүлэх зорилгоор “Монголын Инновацийн 7 хоног” арга хэмжээг ШУТИС болон Нийслэлийн үйлдвэрлэл инновацийн газраас зохион байгуулж байгаа юм. Үүний хүрээнд өчигдөр Сүхбаатарын талбайд “Инновацийн нээлттэй үзэсгэлэн” болж өнгөрлөө. Үзэсгэлэнд эрдэм шинжилгээний байгууллагууд, их дээд сургууль, тэдгээрийн дэргэдэх гарааны компаниуд, инновацийн төв, лаборатори зэрэг өндөр технологийн төлөөлөл болсон байгууллагууд оролцлоо.

Энэхүү үзэсгэлэнг зохион байгуулснаар төр хувийн хэвшил, Монголын томоохон аж ахуйн нэгжүүд юу авахыг хүсч байна вэ, ямар инноваци хүсч байна вэ гэдгийг олж мэдэх боломжтой хэмээн харж буйгаа албаныхан тайлбарлаж байв. Энэ үзэсгэлэнд хамгийн их анхаарал татсан бүтээл гэвэл Монголын үндэсний их сургуулийн төгсөх дамжааны оюутнуудын хийсэн “G500” маркийн автомашин байлаа. Үүнийг Suzuki, santona загварын автомашинуудын загваруудаас санаа авч бүтээсэн ажээ. Энэ нь “MGL170” нэртэй юм байна. Тодруулбал, таван ширхэг аккумулятортой, тогонд бүтэн цэнэглээд 100 километр явах боломжтой, 800 кг-ын даацтай, дөрвөн хүний суудалтай, хоёр хаалгатай энэ автомашиныг харахад “G сlass”-ын жижгэрүүлсэн загвар шиг харагдах аж. Энэхүү машиныг 7,5 сая төгрөгөөр зохион бүтээсэн гэнэ. Оюутнууд энэ бүтээлээ сургуульдаа үлдээх хүсэлтэй ч худалдан авъя гэсэн хүмүүс олон байгаа гэнэ. Мөн оюутнууд бүрэн автомат хаусны загвар бүтээжээ. Бүх зүйл нь удирдлагатай байхаар зохиосон аж.

Үүнээс гадна эм, эмийн бүтээгдэхүүн, гарааны компаниудын өрөмдлөгийн 3D машинуудаар хийсэн гэр зэрэг байв. Энэхүү үзэсгэлэн нь соёл урлаг, боловсролын гэсэн олон нэр төрлийн инновацууд оролцсноороо онцлог ажээ. Ихэнх нь гадагшаа зах зээлд гараад танигдчихсан байна. ОХУ-д гардаг бүтээгдэхүүнүүд энд тавигдсан байлаа. Шинжлэх ухааны академи дээр байгаа оюуны өмчийн зарим патентуудыг иргэдэд үнэгүй өгч байгаа юм байна. Патент авахын тулд Нийслэлийн үйлдвэрлэл, инновацийн газар хандах ёстой ажээ.

Мөн энэ өдөр Төрийн ордонд “Инновацийн үндэсний форум” болж, Монголд мэдлэгийн эдийн засгийг хөгжүүлэх үндэс суурийг бүрдүүлэх, шинжлэх ухаан технологи, инновацийг хөгжүүлэх бодлого, стратеги, үйл ажиллагаа, үр дүнгийн талаар оролцогчдод нэгдсэн ойлголт өгч, хэлэлцүүлэг өрнүүлнэ.

Photonic West Олон улсын хурал дээр зүүн гар талаас Мөнх-Учрал, Багш Ким Намын хамт. 2015 он

МУИС-ийн Хэрэглээний шинжлэх ухаан, Инженерчлэлийн сургууль, Электроник холбооны инженерчлэлийн тэнхимийн эрхлэгч профессор, доктор Б.Ганбаттай ярилцлаа.

-Таныг одоо байгаа 3D дэлгэцээс илүү нимгэн дэлгэцийг хэрхэн хийх талаар судалгааны ажил хийж байгаа гэж сонслоо. Энэ тухайгаа дэлгэрүүлээч?

-Энэ судалгааны ажлыг манай тэнхимийн Д.Номин-Эрдэнэ багш гардан хийж байгаа. Бид хоёр цэгэн гэрэлт дэлгэц дээр төвлөрч ажиллаж байна. Бидний судалгааны ажлын гол зорилго бол 3D дэлгэцийн харагдах өнцөг, нягтаршлыг сайжруулахад оршиж байгаа юм. Энэ технологийг амьдралд өргөн хэрэглэж чадахгүй байна гэдэг бол сайжруулах зүйлс байна гэсэн үг. Эдгээрийг сайжруулах олон арга бий ч, үйлдвэрлэлд хямд, хялбар аргыг л нэвтрүүлдэг. Манай арга бусдаас юугаараа давуу юм гэвэл уламжлалт бүтэц дээр ард байдаг гэрлийн тоог нэмж өгсөн юм. Давхар дэлгэц, линз ашиглаж болох ч ингэх тусам өртөг нь ихэснэ. Нягтшил гэдэг бол цэгэн хэмжээ хоорондын зайгаар илэрхийлэгдэг. Хоёр цэгийн хоорондох зай бага байвал тод сайн зураг харагддаг. Нэмэлт гэрлийн үүсгүүр тавьснаар цэгэн гэрэл хоорондох зайг гурав дахин багасгасан. Ингэснээр нэг мм хэмжээтэй гэрэл үүсгэгч ашигласан үед зай нь 0.33 мм болж бараг хоёр хэмжээст дэлгэцийн үзүүлэлт рүү дөхөж байгаа.

-Харагдах өнцгийг сайжруулахад юуг голчлон анхаарч, шинэчлэл хийсэн бэ?

-Харагдах өнцгийг сайжруулах патентаа бид өнгөрсөн намар авсан. Анх энэ санаа 2010 онд төрсөн ч санхүүжилт байхгүй учраас хэрэгжүүлж чадахгүй байсан. Улмаар өнгөрсөн жил Азийн хөгжлийн банкны төслөөр туршилтад хэрэгтэй тоног төхөөрөмж авснаар шинэ санаагаа туршилтаар батлаад байна. Эрдэм шинжилгээний өгүүллээ олон улсын сэтгүүлд хэвлүүлэхээр бэлтгэж явуулсан. Шүүмжлэгчдээс эерэг хариу авсан болохоор хэвлэгдэх байх гэж хүлээж байна.

-3D дэлгэцийг сайжруулах нь хүмүүсийн амьдралд ямар ахиц дэвшлийг авчрах вэ?

-Хэрэглээнд нэвтэрч эхлээд байгаа 3D дэлгэц буюу стерео дэлгэц нь нүдний шил ашигладаг. Энэ нь хүний хоёр нүд өөр зураг хардаг дээр тулгуурладаг юм. Гэтэл хүн болгоны хараа ижил биш, харааны гажиг зэргээс болоод зарим хүн үзэж чаддаггүй тохиолдол ч бий. Хүүхэд, том хүн хоёрын нүд хоорондын зай өөр байдаг учраас ижил зүйлийг харсан ч өөр өөр мэдрэмж авдаг. Харин энэ технологийг амьдралд нэвтрүүлснээр бүх дүрсийг нүдний шилгүйгээр, аль ч өнцгөөс бодитоор харах боломж бүрдэх юм. Ерөнхийдөө стерео дэлгэц зөвхөн хэвтээ тэнхлэгийн дагуу гурван хэмжээсээр хардаг. Харин бидний хөгжүүлж байгаа “Нийлмэл дүрсэн дэлгэц” босоо, хэвтээ аль ч тэнхлэгийн дагуу 3D харах боломжтой.

-Гурван хэмжээст дэлгэцийг хүмүүс “Аватар” киногоор маш сайн мэддэг болсон. Өнөөдөр 3D-гүй бараа бүтээгдэхүүн ч гэж байхгүй болж. Гурван хэмжээст дэлгэцийг аль салбарт, хэрхэн ашиглах нь тохиромжтой вэ?

-Ерөнхийдөө 3D загварчлалыг дэлхий нийт цэрэг дайны болон эмнэлгийн салбарт өргөн ашигладаг. Тухайлбал, эмч нар дурангийн хагалгаа хийхэд 3D камер, дэлгэц ашигласнаар эмчийн харааны ачаалал 70 хувь хүртэл буурдаг. Ингэснээр эмчийн хагалгаанд зарцуулах цаг ихэсч, бүх анхаарлаа хандуулан ажиллах боломж бүрдэх юм. Мөн уул уурхайн хүнд машины жолоодлогын дадлагад өргөн ашиглаж болно. Хүнд машин механизм барих гээд очсон хүмүүсийг шууд машин бариулаад онхолдуулж болохгүй. Бодит юм шиг 3D загвар дотор суулгаад бариулж үзээд туршлагатай болсон хойно бариулдаг. Цаашлаад тоглоомын дизайн гаргах, реклам сурталчилгаа, энтертайнмент чиглэлд ашиглах гэх мэтээр гурван хэмжээст технологийн хэрэгцээ нэмэгдсээр байна.

-Цаашлаад зурагт дэлгэцийн салбарт ямар ахиц дэвшил гарч, хүн төрөлхтнийг гайхуулах бол?

– Ер нь бол өнөөдөр лабораторийн орчинд манай тоног төхөөрөмжөөр хамгийн томдоо 3х3 см хэмжээтэй жижигхэн дэлгэц хийж байна. Яваандаа 2D шиг том том 3D дэлгэцүүд өдөр тутмын амьдралд нэвтэрч хүмүүс түүнээс орон зайн мэдрэмж автал хөгжүүлэх ёстой. Монголчууд шинэ нээлт, огт хүний санаанд оромгүй зүйлс зохион бүтээхийг хүсээд, хүлээгээд байдаг. Гэтэл хүн төрөлхтөн гар утсыг зохион бүтээчихлээ гээд зүгээр суугаад байсан бол өнөөдөр Galaxy S2 гэх мэтчилэн S8 хүртэл утас гарч ирэхгүй байсан. Үүгээр юу хэлэх гээд байна гэвэл гар утсыг бага багаар судалж, хөгжүүлсээр байгаад өнөөдөр ийм түвшинд хүргэсэн шүү дээ. Түүнтэй адил судалгааны ажил гэдэг бол байгаа зүйлийг хөгжүүлэх юм. Судалгааны ажил бүрт шинэ нээлт, санаа байдаг. Тэр нь явсаар байгаад том ахиц дэвшлийг авчирдаг. Өнөөгийн залууст нэг сайхан санаа төрөөд интернэт рүү ортол тэр зүйл байж байдаг. Тэгэхээр л байдаг юм байна гээд санаагаа орхидог. Тэгж болохгүй. Дэлхий ертөнц дээр байгаа бүх л зүйлсийг илүү сайжруулах хэрэгцээ шаардлага байдаг. Тухайлбал, одоо ажиллаж байгаа пуужингуудын зардлыг яаж бууруулах вэ гээд л шинэ санаа, судалгааны ажил байж болно. Одоо байгаа юмыг судлаад ямар дутагдал байгааг нь судалж олоод түүнийгээ сайжруулсан шинэ санаа гаргаж ирэх нь өнөөгийн судалгааны ажил. Түүнээс биш өнгөрсөн олон зуун жилүүдэд хийгдсэн шиг том том нээлт хийх хэцүү.

-Танай сургууль дээр хүмүүсийн амьдралд хэрэгтэй өөр ямар судалгааны ажлууд хийгдэж байна вэ?

-Дээхнэ үед Монголд академи л судалгаа хийдэг гэж боддог байсан. Гэтэл их сургуулиудын хийдэг нэг том ажил бол судалгаа. Манай МУИС судалгааны их сургууль болох зорилго тавьсан. Энэ ч үүднээс судалгааны төслийг өөрөөсөө санхүүжүүлдэг болж жилдээ 800 сая төгрөгөөр судалгааны төслүүдээ санхүүжүүлдэг болсон. Энэ нь багш нарыг судалгааны ажил хийхэд идэвхжүүлж өгч байна. Олон улсын сэтгүүлд өгүүлэл хэвлүүлэх болон патент авах нөхцөлтэйгөөр олон шат дамжлагагүйгээр төслөө авна. Ингэж судалгаа хийснээр шинэ мэдлэгийг бий болгож, оюутнууддаа өгөхөөс гадна их сургуулийн багш нар судалгааны бүтээлээ патент болгоод оюуны өмч болгож зарах боломжтой юм. Үүний тод жишээ болж Ж.Батхүү багш “Зуу наслаарай цай”-ны патентыг худалдаж “Моннис” компанид шилжүүлсэн явдал юм.

Мөн МУИС дээр өнөөдөр олон сонирхолтой судалгааны ажил хийгдэж байна. Тухайлбал, манай хэл шинжлэлийн төвийнхөн команд биелүүлдэг гар утасны аппликейшн, компьютертой яриад шатар тоглодог программууд хийсэн байгаа. А.Энхбаяр багш Занабазарын дүрсийн моделийг гэрлээр сканердаж, 3D хувилбарыг бий болгож байна. Гэрлээр сканердахад сүүдэр талыг яаж бүтэн болгож харуулах вэ гэдэг асуудал байдаг. Үүнийг шийдвэрлэсэн. Ирээдүйд эм гэдэг генийн түвшинд очно. Энэ талаар А.Баярбаатар багш судалгаа хийж байна. Тодруулбал, хүний генийн моделийг харж байгаад тэр өвчинд тохирсон эмийг зохиож өгөх юм. Энэ мэт олон сонирхолтой ажил хийгдэж үр дүн нь гараад байна.

Монгол хэл бичгийн болон ЭЕШ-ын шалгуулагчдын бүртгэл орон даяар 2017 оны хоёрдугаар сарын 01-ний өглөө 09:00 цагт эхэлж, дөрөвдүгээр сарын 14-ний орой 18:00 цагт дууссан билээ. ЭЕШ-д бүртгүүлсэн нийт шалгуулагчдын ихэнх нь математикийн хичээлийг сонгожээ. Мөн хүйсээр нь авч үзвэл шалгуулагчдын 18435 нь эрэгтэй, 21953 нь эмэгтэй байна. Тэдний 17499 нь Улаанбаатар хотод бүртгүүлсэн бол 22889 шалгуулагч хөдөө орон нутгаас бүртгүүлсэн байгаа ажээ. Энэ онд нийт 40388 төгсөгч ЭЕШ-д бүртгүүлснээс 87 хувь нь 2017 онд ЕБС төгсөж байгаа бол 13 хувь нь өмнөх оны төгсөгчид ажээ. Шалгуулагчид шалгалт өгөх байр, анги танхим, суудлын хуваарийг өөрийн бүртгэлийн дугаар болон нууц үгийг ашиглан тавдугаар сарын 15-наас хойш БҮТ-ийн албан ёсны цахим хуудсаас мэдэх боломжтой ажээ.

ЭЕШ ирэх зургадугаар сарын 14-нд монгол хэл бичгийн шалгалтаар эхэлж, 19-нийг дуустал үргэлжлэх юм байна. Элсэлтийн ерөнхий шалгалтын 10 хичээлийн даалгаврын агуулга ийнхүү гарчээ.

Тухайлбал, математикийн шалгалт 100 минут үргэлжлэх бөгөөд сонгох хэлбэрийн 36 тесттэйгээс бүтээлч хэлбэрийн дөрвөн задгай даалгавар байх юм байна. Мөн тоо тооллын 10 даалгавар нь 25 хувь, алгебрын 18 даалгавар нь 45 хувийн оноотой, геометрийн долоон даалгавар 17.5 хувь, магадлал статистикийн таван даалгавар 12.5 хувь байх аж. Харин монгол хэлний шалгалт нийт 80 минут үргэлжлэх бөгөөд шалгалтын гурван хэсэгтэй аж. Нэгдүгээр хэсэг нь 70 оноотой ялгах, онцлох чадвар сорьсон 35 даалгавартай байх ажээ. Хоёрдугаар хэсэг нь харгалзуулах чадвар сорьсон 20 оноотой дөрвөн даалгавартай. Гуравдугаар хэсэгт сонсох чадвар сорьсон 10 оноотой таван даалгавартай. Тухайлбал, эх дөрөв, өгүүлбэр, үг, бүтээвэр тус тус зургаан даалгавартай бөгөөд тус бүр 13.6 хувийн оноотой юм байна. Харин уран зохиол гурван даалгавартай, 6.8 хувийн оноотой байна. Монгол бичиг 10 даалгавартай, 22.7 хувьтай байх аж. Харин монгол хэлнйи шалгалтын хоёрдугаар хэсэг нь өгүүлбэр, даалгавар, бүтээвэр, уран зохиол монгол бичиг тус бүр нэг даалгавартай бөгөөд 2.3 хувийн оноотой байх ажээ.

Нийгмийн тухай мэдлэгийн хичээлийн шалгалт нийт 80 минут үргэлжилж нэгдүгээр хэсэгт сонгох хариулттай 80 оноотой 56 даалгавартай. Хоёрдугаар хэсэгт харгалзуулах хариулттай 20 оноотой дөрвөн даалгавартай байх аж. Энэ нь соёл ёс зүй, эдийн засаг, улс төр ардчилал, эрхзүй, олон улсын харилцаа гэсэн сэдвүүдээр тус бүр 16.5-27 оноотой байх нь.

Англи хэл мөн 80 минут үргэлжилж, 40 сонсох хариулттай, 70 оноотой байх бол хоёрдугаар хэсэг нь дөрвөн хэлбэрийн 20 онооны даалгавартай байх юм байна. Гуравдугаар хэсэгт сонсох чадвар шалгасан 20 оноотой зургаан даалгавартай байна. Ингэхдээ хэлзүй, үгийн сан, харилцан яриа, унших сонсох зэрэг тус бүр 2-24 онооны даалгавартай байх ажээ.

Орос хэлний шалгалт 80 минут үргэлжилж сонгох хэлбэрийн 40 оноотой 40 тест байх юм. Хоёрдугаар хэсэгт нь харгалзуулах хэлбэрийн 40 оноотой, дөрвөн даалгавартай, сонсох чадвар шалгасан 20 оноотой зургаан даалгавартай байна. Үүнээс хэлзүй, үгийн сан, харилцан яриа, унших, сонсох зэрэг даалгавар тус бүр нэгээс 14 оноотой байх юм байна.

Газарзүйн шалгалт мөн 80 минут үргэлжилж сонгох хэлбэрийн 50 тесттэй, бүтээлч хэлбэрийн дөрвөн задгай даалгавартай аж. Даалгаврын агуулга нь газарзүйн зураг ба судалгаа долоон оноотой, дэлхий бидний орон гэр 19 оноотой. Дэлхий ба Монголын нийгэм эдийн засаг 16 оноотой, байгаль орчин ба нийгэм 12 оноотой байх юм байна.

Биологийн хичээл нийт 80 минут үргэлжилж нэгдүгээр хэсэгт сонсох хэлбэрийн 50 тесттэй. Хоёрдугаар хэсэг нь хэрэглэх задлан шинжлэх чадварыг шалгасан дөрвөн задгай даалгавартай байх ажээ. Үүнээс амьд бие махбод 18 оноотой, биологийн төрөл зүйл 20 оноотой, амьд бие махбод ба орчин 19 оноотой.

Физикийн хичээл мөн л 80 минут үргэлжилж механик, термодинамик тус бүр есөн оноотой. Хэлбэлзэл долгион найман оноотой. Цахилгаан ба соронзон, гэрэл тус бүр найман оноо, Атом ба цөм таван оноо, орчлон ертөнц гэсэн агуулгатай тест нь гурван оноотой байх нь.

“Сөүл” эмнэлгийн хоол боловсруулах замын уян дурангийн эмч О.Болортой ярилцлаа.

-Манай улсад хоол боловсруулах замын өвчлөл их байна уу. Нас баралтын үзүүлэлтээр дэлхийд хэддүгээрт орж байна вэ?

-Манай улсын хэмжээнд хоол боловсруулах замын өвчлөл маш их байна. Ялангуяа ходоод, улаан хоолой, элэг цөс, нойр булчирхайн өвчлөл жил ирэх бүр нэмэгдэж байгаа. Манайх 100 мянган хүнд ногдох ходоодны хорт хавдраас үүдсэн нас баралтын үзүүлэлтээр дэлхийд хоёрт орж байна. Япон, Солонгос зэрэг уян дуран сайн хөгжсөн орнуудын иргэд болохоор тодорхой заалтын дагуу, үе давтамжтайгаар шинжилгээнд ороод явдаг. Гэтэл манайхан шинжилгээнд хамрагдахгүй байсаар ходоодны өвчлөлийг хүндрүүлээд байгаа юм.

-Орчин үед ходоодны өвчлөлүүдийг хэрхэн оношилж байна вэ. Танай эмнэлэг гэхэд хамгийн сүүлийн үеийн уян дурангуудаар оношилдог юм байна. Дурангаар харуулж болно, болохгүй гэсэн заалт байдаг юм уу?

-Дурангийн шинжилгээнд орох заалт гэж бий. Гэхдээ дурангийн ариутгал маш чухал. Дурангаар дамжиж халдвар тарах эрсдэл бий. Манай эмнэлэг дуранг хамгийн сайн ариутгадаг. Ер нь урьдчилан сэргийлэх зорилгоор дурангийн шинжилгээнд орж хэвших хэрэгтэй. Ходоодны салстын өөрчлөлт, шалбархай үрэвсэл, хеликобактери халдвар гэр бүлийн хавдрын хамаарал зэрэг шалтгаануудаас хамаараад хэн хэдэн жилд, хэдэн сард дурангийн шинжилгээнд орж байх ёстой зэргийг тодорхой заачихсан байдаг. Яагаад гэхээр ходоодны хорт хавдар хүндрэх хүртлээ огт зовуурь өгдөггүй. Тиймээс зовуурь өгсөн хойно эмчид хандвал хожуу оношлогдож байна гэж ойлгох хэрэгтэй. Хавдрыг эрт үед нь оношлох тусам эмчлэхэд хялбар байна шүү дээ. Олон улсын стандартад нийцсэн хамгийн сүүлийн үеийн линзтэй дуранг Монголд нэлээд хэдэн эмнэлэг хэрэглэж байгаа. Харин манай эмнэлэг хамгийн орчин үеийн технологийн дэвшлийн дуран хэрэглэхээс гадна, тухайн хүнийг шинжилгээнд бэлтгэж ходоодны салстуудыг бүрэн харах боломжийг бүрдүүлдэг. Мөн тусгай бодис хэрэглэж байж дуранддаг дэвшилтэт технологитой учир ходоодны шархыг эрт үед нь илрүүлж байна.

-Олон удаа дурандуулбал ходоодонд муу гэх яриа байдаг. Энэ хэр үнэн юм бэ?

-Энэ бол их хуучирсан ойлголт. Уян дурангаар дурандуулахад ходоод гэмтэнэ гэх ойлголт бараг байдаггүй. Хүн шаардлагатай тохиолдолд өдөр бүр дурандуулсан ч болохгүй зүйл байхгүй. Ходоодны шарх хавдар болдоггүй, хавдраа танихгүй шарх гэж андуурдаг. Тиймээс аль болох хамгийн сайн чанарын уян дурантай, эмчилгээ үйлчилгээ өндөртэй эмнэлэгт үзүүлж, оношлуулж байх хэрэгтэй. Хеликобактеритай бол гурваас таван жилд нэг удаа дуранд орно гэх зэрэг гурван сараас таван жил гээд заачихсан тодорхой хугацаа бий. 40-өөс дээш настай бол жил бүр дурангийн шинжилгээнд орж байх хэрэгтэй.

-Ходоодны өвчний үед ихэвчлэн ямар шинж тэмдэг илэрдэг юм бэ?

-Илрэх нийтлэг шинж тэмдгүүд гэж бий. Ходоодны хорт хавдрын үед өвөрмөц шинж тэмдэг байдаггүй. Зарим тохиолдолд ходоодны үрэвсэлтэй холбоотойгоор гэдэс цанхайж, аюулхай орчмоор өвдөнө. Мөн турж эцэх, хоол шингэхгүй байх, цус багадах зэрэг хүндрэл гардаг. Энэ нь өвчин хүндэрсэн үед мэдэгдэнэ.

-Ходоодны өвчлөлийн гол шалтгаан юу байна. Ямар хоол хүнс хүний ходоодонд хамгийн их халтай байдаг юм бэ?

-Ходоодны хорт хавдар үүсгэж байгаа гол шалтгаануудын нэг нь хеликобактери. Манай улсын хүн амын 76 орчим хувь нь хеликобактеритай. Хэт их давсны хэрэглээ, архи тамхи зэрэг хорт зуршил, амьдралын буруу хэв маяг, хооллолтын буруу дэглэм, хоосон явах эсвэл хэт их идэх зэрэг нь ходоодонд маш халтай байдаг. Үүнээс гадна хорт туяаны нөлөө, вирусийн шалтгаан ходоод өвчлөхөд хүргэдэг ч Монголд тэр бүр тохиолдоод байдаггүй шалтгаан юм. Ходоодны хорт хавдрыг эрт илрүүлээд, салст хуулах мэс ажилбар хийдэг. Өөрөөр хэлбэл манай эмнэлэг хорт хавдрын салстыг дурангаар хуулж авч байна.

-Хеликобактери бага хэмжээгээр байх ёстой, огт байх ёсгүй гээд янз бүрийн ойлголт байдаг. Аль нь зөв юм бэ?

-Хеликобактери ходоодонд байх ёстой гэдэг нь харьцангуй хоцрогдсон ойлголт. Огт байх ёсгүй юм. Хеликобактерийг зөв оношлох нь маш чухал. Зөвхөн цусаар үзэх биш, болж өгвөл генетикийн түвшинд үзэж, ямар төрлийн эмчилгээнд устах боломжтой зэргийг тодорхойлох хэрэгтэй. Монголчууд антибиотикийн замбараагүй хэрэглээтэй учраас эмчилгээ тохирохгүй, баргийн антибиотикт устахгүй байх тохиолдол бий. Тиймээс шаталсан эмчилгээ хийж устгах ёстой. Манай Сөүл эмнэлэг ходоодноос биет авах, өтгөнд тест үзэх зэрэг олон төрлөөр шинжилгээ авч, шаталсан эмчилгээнүүдийг хийж байгаа.