Профессор Моррис “Бидний өвөг амаараа ялгадсаа гаргадаг байсан бичил биетэн байсан гэж үү хэмээн гайхах байх. Дейтеростомуудад үр хөврөлийн хөгжлийн шатанд эхэлж үүсдэг нүх нь ам байсан гэдгийг санаарай. Анус огт байгаагүй гэж бид хэлээгүй шүү” хэмээн хэлжээ.
Хятадын төв хэсэгт оршдог Шаньси мужаас нэгэн сонирхолтой олдвор олджээ. Улсдаа нүүрсний олборлолтоороо тэргүүлдэг уг мужийн нутаг дэвсгэрээс археологи болоод палентологийн элдэв сонин олдвор гарч байсан юм. Нэгэн шарилаас 2.4 мянган жилийн өмнөх шөлний үлдэгдлийг археологичид илрүүлж байсан удаатай. Харин энэ удаад 540 орчим сая жилийн настай далайн бичил биетийн чулуужсан олдвор гарч иржээ.
Эрдэмтэд дэлхий дээрх амьд биетийн үүсэл, хөгжлийг тогтоохдоо малтлагаар олдсон олдвор хамгийн найдвартай хэмээн үзэж олдсон амьд биетийн үлдэгдэл, олдворын насыг ихэвчлэн нүүрсхүчлийн изотопын аргаар тодорхойлдог. Энэ аргаар нэг эст организмын хамгийн хөгшин олдвор 3.5 тэрбум жилийн настайг тогтоогоод буй. Шаньсигаас олдсон бичил биетийн хувьд дейтеростом төрөлд хамаарч байгаа аж. Дэлхийн амьд биетийн эволюцийн цагалбараар 590 сая жилийн өмнө Bilateria буюу билатерал тэгш хэмтэй амьтад протостом ба дейтеростом гэж хоёр салаалсан юм байна. Дейтеростомуудад бүхий л сээр нуруутнууд багтдаг бол протостомуудад нь хожим үүсэх бүхий л шавьж, олон төрлийн хорхой багтдаг аж. Үр хөврөлийн хөгжлийн шатанд анх үүсэх нүх нь протостомуудад хошногоны сүв, харин дейтеростомуудад ам болдгоороо ялгаатай юм байна. Энэ үүднээс 540 сая жилийн өмнө үүссэн гэх энэхүү бичил биетийн чулуужсан үлдэгдэл нь сээр нуруутан буюу хүний өвөг хэмээн үзэж байгаа гэнэ.
Шаньси мужийн байршил
Малтлагыг хийж байсан Хятад, Их Британи, Германы эрдэмтэд эхлээд жижигхэн хар цэг төдий зүйлийг олоод микроскопоор татаж харжээ. 1-1.5 мм-ийн хэмжээтэй уг зүйлийг судалж үзээд шууд дейтеростомын төрөлд хамаарна гэдгийг тогтоож. Кембрижийн их сургуулийн профессор Моррис Конвей “Бид балар эртний бичил биетэнг илрүүллээ. Энэ амьтныг илрүүлж судалснаар бид маш том нээлтийн эхлэлийг ч тавьж байж мэднэ. Өмнө нь дейтеростомын төрлийн биетийн бодит зургийг гаргаж байгаагүй. Бид олдвороо сайн судалсны эцэст биеийн ерөнхий бүтэц, гадаад байдлыг гаргаж чадлаа” гэж хэлжээ.
Энэ бичил биет нь гаднаасаа нэг л их том амтай. Амныхаа дээд талд нүд гэмээр олон товруутай. Амыг нь ангайлгавал ярзайсан давхар давхар шүд, арааг илтгэмээр хурц товруутай байх. Амнаас өөр ямар нэг нүх, сүвгүй уутан хэлбэртэй учир идсэн хоолоо боловсруулаад хаагуураа гаргадаг бол хэмээн эргэлзмээр. Үүнийг судлах явцдаа эрдэмтэд энэ бичил биетэнг “Толгой, анусгүй том амт” гэж гэж хоорондоо тодотгож ярьж байжээ. Биеийн хэлбэр, бүтцийг нь ажиглавал амнаас өөр нүх, сүвгүй учир гургалдай хэлбэртэн ч гэж нэрлэж байгаа аж. 540 сая жилийн турш чулуужин хадгалагдаж ирсэн уг бичил биетэн далайн ёроолын элс, ургамлын завсарт амьдардаг байжээ. Амаараа залгисан хоолоо боловсруулаад буцаад гаргах сүвгүй учир ялгадсаа амаараа буцаагаад гаргадаг гэдэг хувилбар дээр эрдэмтэд санал нэгдэж байгаа юм байна. Тиймээс “Саккаоритус” гэж шинжлэх ухааны нэрээс гадна “Амаараа ялгадсаа гадагшлуулагч” гэж ч “цоллогдоод” байгаа юм.
Кембрижийн их сургуулийн судлаачид энэ амьтныг ангилал зүйн хувьд дейтеростом төрлийнх гэж баталж байгаа бөгөөд үүнийг үгчилбэл грекээр “Хоёр дахь ам” гэсэн утга илэрхийлдэг аж.
Профессор Моррис “Энэ бичил биетэн зөвхөн ганцхан том амтай. Идсэн хоол тэжээлээ боловсруулаад ялгадсаа буцаагаад амаараа гаргадаг гэдэг дээр бид бүгд санал нэгдэж байгаа. Гэхдээ энэ амьтан хоол хүнсээ идэхдээ өөр амьд организмыг хамт залгиж ялгадсаа шимүүлдэг байсан ч байж болно. Бид эл амьтны боловсруулах эрхтэн болоод ялгаруулах эрхтэн ямар зарчмаар ажилладаг байсныг судалж байна” гээд энэ бичил биетэн одоогоор амьд биетүүд тэр дундаа сээр нуруутнуудын хамгийн эртний өвгийн чулуужсан олдвор гэдгийг тодотгожээ.
Манай өвөг иймэрхүү дүр төрх, биетэй бичил биетэн байсан гэж дүрсэлсэн байна
Далайн нялцгай биетэн гэж шууд хэлэхгүй ч арьс нь уян хатан байсан нь судалгаагаар тогтоогдсон бөгөөд үүнээс улбаалаад ялгадсаа арьсаараа гадагшлуулдаг байсан байх гэдэг хувилбарыг зарим эрдэмтэд дэвшүүлээд байгаа юм. Амаа маш том буюу биеийнхээ диаметртэй ойролцоо ангайлгаад хоол тэжээлээ иддэг байсан бөгөөд эрүүний булчин нь маш сайн хөгжсөн байж болзошгүй аж.
Судалгааны ажилд оролцсон доктор Жиан Хан бичил биетийн чулуужсан олдворыг гаргаж авахын тулд гурван тонн шохойн чулууг зайлуулсан талаар ярьж “Энэ бол хүн төрөлхтөн, амьд биетийн түүхэн хувьсгалын чухал олдвор. Үлэг гүрвэл үүсэхээс ч өмнө балар эртний үед амьдарч байсан ер бусын биетэн. Бидний балар эртний өвөг гэдэгтэй маргахгүй” гэжээ. Том амтайгаас гадна уутан хэлбэрийн битүү бие нь идсэн хоол тэжээлээ булчингийн агшилт, сулралтаар шингээдэг байсан учир бүхэлдээ булчинлаг биетэн байсан гэдэг дүгнэлтийг ч дэвшүүлсэн байна.