-БАЙНГЫН АЖИЛЛАГААНД
ОРОХОД СААД БОЛЖ БАЙСАН ХИЛИЙН 30 МЕТР ХАШААГ ӨНГӨРСӨН ДОЛОО ХОНОГТ БУУЛГАЖЭЭ-
Алтанбулаг чөлөөт худалдааны бүс энэ сарын 22-нд байнгын ажиллагаанд
шилжих гэж байна. Хэдхэн хоногийн дараа байнгын ажиллагаатай болох гэж байгаа болохоор
бэлтгэл ажил энд ид өрнөж байна. Биднийг очих үед чөлөөт худалдааны бүсийн цагдаа
нар өөрсдөө шалган нэвтрүүлэх газраа засаж тохижуулж, Монголын талаас автомашин
нэвтрэх хаалтуудыг суурилуулах газраа ухах ажээ. Харин Мэргэжлийн хяналтын болон
гаалийн байцаагч нар ОХУ-аас нэвтрэн орж ирэх тусгайлан зассан автомашины гаалийн
хяналтын тавцангийн тусгаарлагч хашааг будаж байв. Алтанбулагийн чөлөөт худалдааны
бүсийн том хаалгыг хэдэн жилийн өмнө барьсан билээ. Хар өнгийн төмрөөр барьсан хаалгыг
алтан шаргал болгож, шар будгаар будах ажлыг чөлөөт бүсийн захирагчийн албаны ажилчид
хийж байхад нь таарч очжээ. Алтанбулагийн худалдааны чөлөөт бүс учраас алтан шаргал
өнгөтэй байх нь зүйтэй хэмээн тэд үзжээ. Шалган нэвтрүүлэх үүд хаалганаас эхлээд
боомтын захиргаанаас шаардагдах бүх зүйлсийг байнгын ажиллагаанаас өмнө хийж дуусгахаар
яаравчлан ажиллаж байгаа нь энэ аж. Засгийн газраас “Зургаадугаар сарын 22-нд байнгын
ажиллагаатай болгож, үзэсгэлэн худалдаа зохион байгуул” гэсэн үүрэг өгчээ. Гэвч
хөрөнгө, санхүүгийн асуудлыг нь бүрэн шийдэж өгөөгүй гэнэ. Засгийн газраас хөрөнгө
мөнгөний асуудал шийдэгдээгүй гээд зүгээр суулгүй өөрсдийнхөө хүч, бололцоогоор
ажиллаж байгаа аж. Алтанбулаг худалдааны чөлөөт бүсийн ажилчид “Бид 22-нд нээлтээ
хийх ёстой гэсэн үүрэг авчихаад Сангийн яамнаас санхүүжилт авах гээд хүлээгээд байсан
бүтэх шинж алга. Тэгэхээр өөрсдийнхөө хүч бололцоог ашиглаад ажлаа хийж байна. Газар
шорооны ажил хийх хүнд юм. Бусад нь гайгүй. Барилгын ажилчид шиг л өглөөнөөс орой болтол хаалга хийх, зам тавих,
хашаа янзлах гээд янз бүрийн ажил хийж байна” гэв.
2000 оноос эхлээд энд чөлөөт худалдааны бүс байгуулахаар яригдаж
эхэлсэн байдаг. Бүр хашаа татаж, нээлт хүртэл хийж байсан. Гэвч өнөөг хүртэл үйл ажиллагаагаа эхлүүлж чадалгүй, үүд хаалга нь онгорхой, хоосон хашаа байсаар ирсэн
аж. Нутгийн иргэд “Худалдааны чөлөөт бүс хэзээ болох нь мэдэгдэхгүй хашаа хэдэн
жил болсон. Харин сүүлийн нэг сарын дотор эрчимтэй өнгө зүс орж, засаж, янзалж байх
шиг байна” гэж байв. Энд өмнө нь хийгдсэн гол томоохон ажил нь дэд бүтцийн асуудлыг
шийдсэн явдал юм байна. Алтанбулаг сумаас 20 гаруй километрийн зайнаас эхлэн газрын
гүнээс ус татан долоон худаг гаргаад цэвэр, бохир усны асуудлыг шийдээд өгчихжээ.
Мөн цахилгаан ч асуудалгүй болсон байна. Өнгөрсөн сараас эхлэн иргэд, компаниуд
үйл ажиллагаа явуулах эрх болон газар эзэмших гэрчилгээгээ авч эхэлжээ. Өмнөх жилүүдэд
87 аж ахуйн нэгж, байгууллага худалдаа хийхийг зөвшөөрсөн байдгаас 28 нь үйл ажиллагаа
явуулах бүрэн зөвшөөрөлтэй, ямар нэг зөрчилгүй юм байна. Харин үлдсэн компаниудад
хэд хэдэн зөрчил гарсны улмаас зөвшөөрөл нь цуцлагдсан байна. Гэхдээ Алтанбулаг
чөлөөт худалдааны бүсийн захирагчийн албанд компани, хувь хүмүүс газар авах саналаа
ирүүлсээр байгаа гэнэ. 80 га газрыг бүхэлд нь худалдаа үйлчилгээ, бусад үйлдвэрлэл
явуулахаар болж, компаниуд газар эзэмших зөвшөөрлөө авчээ.
Алтанбулаг чөлөөт худалдааны бүсийн Захирагчийн ажлын албаныхан
хөрөнгө оруулагчидтай хамтарч Алтанбулаг хилийн боомтоос чөлөөт худалдааны төв хүртэл
сайжруулсан шороон зам тавьжээ. Хэрэв төсөв, мөнгө гаргаад өгчихвөл асфальтан зам
тавих хэрэгтэй байгаа гэнэ.
Алтанбулаг чөлөөт худалдааны бүсийг өмнө нь албан ёсоор нээх гэхээр
нэг асуудал гарч ирдэг байжээ. Тэр нь манай талынхны хил гаальтай холбоотой асуудал
гэнэ. Алтанбулагийн хилийн боомтоор явсаар чөлөөт худалдааны бүс рүү орж ирэх асуудал
шийдэгдэхгүй арав гаруй жил болжээ. Тэр нь боомтоос чөлөөт бүс рүү орж ирэх замыг
хаасан 30 гаруй метр хашааг буулгах асуудал гэнэ. Яг албан ёсоор нээж үйл ажиллагаа
явуулах гэхээр Хил хамгаалах газар, Гааль, хилийн мэргэжлийн хяналтын газрынхан
зөвшөөрдөггүй байсан аж. 30 метр төмөр хашааг буулгаад замаа нээх гэхээр “Манай
дээд удирдлагууд зөвшөөрөхгүй байна. Тэндээс албан ёсны зөвшөөрөл авах хэрэгтэй”
гээд хашааг буулгуулахгүй байжээ. Харин хэд хоногийн өмнө Алтанбулаг чөлөөт худалдааны бүсийн захирагчийн
албаны дарга Ч.Чимэдсүрэн хил, гааль, мэргэжлийн хяналтын газрын дарга нартай уулзалт
хийж сая нэг юм буулгах зөвшөөрөл авсан байна. Боомтоор чөлөөт бүс рүү орж ирэх
замыг хаасан 30 метр хашааны асуудал шийдэгдсэнээр манай улсын эдийн засагт томоохон
хувь нэмэр болох чөлөөт худалдааны бүс нээгдэх ажил өрнөж эхэлжээ.
Энэ сарын 22-ноос эхлэн байнгын ажиллагаанд орох гэж байгаа чөлөөт
худалдааны бүсэд болох “Алтанбулаг экспо” худалдаанд оролцох 90 гаруй иргэн аж ахуй
нэгж албан ёсоор бүртгүүлжээ. Нийт 200 гаруй
компани, хувиараа бизнес хийж байгаа иргэд оролцохоор болсон байна. Эхний ээлжинд
компаниуд тусгайлан зассан талбайд, асар, сендвичен барилга зэргийг бариад худалдаагаа
эхлүүлэх гэнэ. Мөн худалдааны бүсийн хашаанд зочид буудал, баар, ресторан, үйлдвэр
үйлчилгээний газар зэрэг хүний хэрэгцээт бүхий л үйлчилгээ, худалдаа, амралтын газрыг
барьж, байгуулах компаниудын ажил хамт эхлэх гэж байгаа аж. Компаниуд чөлөөт худалдааны
бүс захирагчийн албаны бэлтгэлийн ажил дуусахыг
тэсэн ядан хүлээж байна лээ.
Хоёр жилийн өмнөөс эхлэн тус газарт “Норс барс” компани худалдааны битүү төв барьж байгаа аж. Барилгын ажил дуусах гэж байв. Барилгын инженер залуу
“Арав хүрэхгүй хоногийн ажил үлдээд байна. Одоо засал чимэглэлийн ажил хийгдээд
дуусвал түрээслэгч нараа оруулна. Нэг давхарт 80 лангуу түрээслэгч байрлаж, худалдаа
хийх юм. Хоёр давхарт ресторан ажиллуулахаар төлөвлөөд байгаа” хэмээн ярив. Биднийг
очих үед шалны плита наагаад дуусаж байсан юм. “Норс барс” компани барилгынхаа ажлыг
дөнгөж эхлүүлж байхад нь л лангуу түрээслэгч нар худалдаад авчихжээ. Тэд үйл ажиллагаа
эхлүүлэхийг л хүлээж байжээ. Чөлөөт бүс эхний
ээлжинд худалдаа эрхлэх орчин бүрдүүлж байгаа
гэнэ. Худалдаа өргөжөөд эхлэхээр цаашид бусад орны чөлөөт бүсийн хэмжээнд хүргэх зорилттой байгаа аж.
Г.Батхишиг:
ОРОСУУД ЮУ Л БОЛ ЮУ ХУДАЛДАН АВАХАД БЭЛЭН БАЙНА
Засгийн газар өнгөрсөн сард
“Алтанбулаг” худалдааны чөлөөт бүсэд ОХУ-ын иргэд визгүй, БНХАУ, Япон, БНСУ зэрэг гуравдагч орны иргэд Монгол Улсаар дамжин өнгөрөх арав хоногийн визээр зорчих журам баталсан. ОХУ-ын иргэд хилийн чанад дахь манай улсын ЭСЯ, Консулын газарт зорчих хүсэлт гаргах, бусад улсын иргэд дамжин өнгөрөх виз хүссэнээр чөлөөт бүсэд нэвтрэх боломж бүрдэх
аж. Чөлөөт бүсэд гадаадын иргэдийг нэвтрүүлэх
журмыг хилийн чанад дахь ЭСЯ, Консулын газарт
хүргүүлжээ. Үүний дагуу хойд хөршийн иргэд чөлөөт бүс дотор нэвтрэхдээ виз даруулалгүйгээр
бүртгүүлээд нэвтэрч, худалдаа хийх боломжийг бүрдүүлж өгчээ. Өөрөөр хэлбэл, гурав
дахь орны иргэд Алтанбулагт ирж бизнес явуулах боломжтой болсон байна. Иргэд
компаниуд Алтанбулаг чөлөөт бүсэд худалдаа эрхэлж, үйлдвэрлэл явуулах сонирхол их
байгаа гол шалтгаан нь худалдан авалт. Хойд хөршийн иргэд урд хөршийн болоод бусад
орны өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүн болоод бусад зүйлсийг худалдан авах сонирхол
их байгаа гэнэ. Оросууд юу л бол юуг худалдаж
авахад бэлэн сууж байгаа гэнэ. Хятад, Япон, Солонгосын бараа бүтээгдэхүүнээр цангаж
байгаа гэдгийг ганзагын наймаа хийдэг хүмүүс хэлж байна лээ. Алтанбулаг боомтоор
дамжин хойд хөрш рүү хувцас болон бусад зүйлс худалдаалдаг 200 гаруй иргэн байна.
Тэдгээр хүмүүсийн төлөөлөл биднийг сурвалжлага хийх үеэр ирж таарсан юм. Тэд байнгын
үйл ажиллагаа эхлэхийг тэсэн ядан хүлээж байгаа гэсэн. Энэ талаар жижиглэнгийн наймаа
эрхэлдэг Г.Батхишигтэй уулзаж цөөн хором ярилцсан юм.
-Энд
чөлөөт бүс нээгдэхэд худалдааны гол бараа, бүтээгдэхүүн нь юу байх бол. Оросуудад
яг ямар бараа, бүтээгдэхүүн хэрэгтэй байгааг та бүхэн судалсан л байх?
-Алтанбулаг чөлөөт худалдааны бүс хурдхан шиг л нээгдэх хэрэгтэй
байна. Азийн орнуудаас хоёр замаар хойд хөршийнхөн бараа бүтээгдэхүүнээ авдаг байсан.
Украйны асуудлаас болж баруун талын худалдаа зогсоод байна. Бараа, бүтээгдэхүүний
эрэлт хэрэгцээ ихэсч байна. Бидний аваад
очиж байгаа зүйлсийг булаацалдаад л авч байна. Зүүн урд талаараа Манжуураар урд
хөршийн бараа Орост орж ирдэг. Гэхдээ сонголт муутай хэт үнэтэй бараа зөөгддөг.
Тиймээс бидэнд боломж байна. Их том боломж харагдаад байна. Манай наймаачид болон
цахилгаан бараа худалдаалдаг компаниуд маш хямдхан үнээр бараагаа худалдаалдаг.
Тиймээс Манжуурын барааг бид унагааж чадна гэсэн үг.
-Хамгийн
гол нь барааны төрөл олон байх ёстой юм байна тийм үү?
-Сонголт сайтай хямдхан барааг худалдан авдаг нь эдийн засгийн хууль
шүү дээ. Алтанбулаг чөлөөт бүс дээр машины, хувцасны, цахилгаан барааны, цементний,
машины сэлбэг, дугуй гээд юм болгон энд төвлөрч худалдаа явагдах гэж байх шиг байна.
Бизнесийн салбарын ашиг олох шинэ гарц энд нээгдэх нь гээд хүмүүс их баяртай байна
лээ. Оросоос хүмүүс орж ирэх нь гарцаагүй. Оросын бизнес эрхлэгчид наашаа орж ирээд
бараа их хэжээгээр бөөндөөд гарна. Бидэнд зөвхөн Хятад, Япон, Солонгос зэрэг бусад
орны бараа, бүтээгдэхүүнийг бэлтгэж, энд төвлөрүүлэх л асуудал байна. Наашаа ирэх
сонирхолтой Орос олон байна. Биднээс хэзээ нээгдэх гэж байгааг байнга л асууж байна.
Хятадын Эрээн хотыг бид яаж хөгжүүлж өдий зэрэгтэй болгож өглөө. Яг тэрэн шиг оросууд
манай Алтанбулагийг хөгжүүлж, эдийн засгийн том эргэлтэд оруулах гарц байна.
-Та
автомашин оруулж ирээд энд худалдаалах боломжтой гэж ярьлаа. Оросууд өөрсдөө автомашинаа оруулдаггүй юм уу?
-Манайхан үнэндээ Азийн орнуудаар нэвт явж чадаж байна. Оросууд харин
тэгж явахгүй. Мөн манай улс л гол гарцан дээр нь сууж байна. Япон, Солонгос сүүлийн
үеийн загварын машиныг оруулаад ирвэл авах сонирхол хойд хөршийнхөнд байна. Чөлөөт
бүс дээр худалдаалахад л оросууд авна. Бэлэн саалийн үнээ байна. Бид саах хэрэгтэй
байна гэв.
Хувийн компани болон иргэд ийм боломж байгааг олоод харчихжээ. Тиймээс Алтанбулагт бизнесээ өргөжүүлэхээр ажиллаж байна.
Худалдаа, наймаа хийхээс гадна барилга байгууламж барих хүсэлтэй иргэн олон байна
лээ. Үүний дотор Анкарский хотоос түүхий нефть авчраад Алтанбулагийн худалдааны
чөлөөт бүсэд боловсруулаад хямд үнээр Монголд худалдаалах сонирхолтой нэгэн компани
төслөө ирүүлжээ. Автомашин, цемент зэргийг худалдаалах компани ч төслөө ирүүлээд
албан ёсоор газраа авсан байна. Тэд энэ долоо хоногоос ажлаа эхлүүлэхээр болжээ.
Байнгын үйлчилгээнд шилжихээр зэхэн буй Алтанбулагийн худалдааны чөлөөт бүсийн эзэмшлийн
гэгдэх 80 га талбайд ажил ийнхүү ундарч байна.
Э.ХҮРЭЛБААТАР
Үргэлжлэл бий8