Ажил хэрэгч хүмүүс өдөр тутмын сонинг сонгосон хэвээрээ байгаагийн нэг баталгаа нь тогтмол захиалагчийн тоо билээ. Хоногийн 24 цаг багаддаг бизнесийнхэнд сошиал ухаж, хэрэгтэй хэрэггүй мэдээлэл унших цаг байдаггүй. Тэдний унших хэвлэл нь бизнестэй нь шууд холбоотой байдаг. Өдөр тутмын сонин захиалж байгаа хүмүүс сониноос тулхтай анализ тойм уншин, бизнесийн санаагаа бататгахын зэрэгцээ бүхий л тендерийн заруудыг хүлээж байдаг. Төрөөс л гэхэд нэг жилд сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, соёлын ордон, зам, тээвэр гээд өдий төдий төрлийн ажлын тендер зарлаж, шалгаруулж, ажил эхлүүлдэг.
Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлдэг газар бол Төрийн худалдан авах ажиллагааны газар. Төрөөс санхүү, мөнгийг нь гаргадаг бүхий л ажил энэ газраар дамждаг болохоор жилийн жилд хэдэн зуун тэрбумаар хэмжигдэх маш их мөнгөн урсгал тэнд эргэлдэж байдаг.
Төрөөс зарласан ажлын тендерийг нэг хэсэг зөвхөн цахимаар түгээх гэж үзсэн байдаг юм. Гэхдээ тендерийн мэдээлэл нээлттэй, хүртээмжтэй, ил тод байх үүднээс хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудаар дамжуулах ёстой гэдгийг олон нийт шаарддаг. Энэхүү шаардлагаас үүдээд төрөөс зарласан тендерүүдийг хэвлэн нийтлэх сонгон шалгаруулалтыг жилийн жилд хэвлэлийнхний дунд ч зарладаг. Уншигч, захиалагчдын тоо төдийгүй нийтлэлийн бодлого, нийгэмд үзүүлэх оюун санааны нөлөөллөөрөө жин дардаг “Өдрийн сонин” энэхүү сонгон шалгаруулалтад шалгарсаар ирсэн бөгөөд өнөө жил ч мөн төрөөс зарласан бүхий л тендерийн зарыг хэвлэн нийтлэх эрхээ авсан юм.
“Тендерийн зарыг зарлахдаа яагаад заавал хэвлэн нийтлэх шаардлагатай байдаг вэ. Цахимаар явуулчихаж болдоггүй юм уу” гэж асуух хүн гардаг. Яагаад гэвэл тендерийн зар хэвлэгдэн гарч ирснээр бодит баримт болж үлддэг. Хэн ч тэр зарлалыг устгаж алга болгож чадахгүй. Өөрчлөх боломжгүй. Тендерийн зар гэдэг өөрөө их мөнгөн дүнгээр хийх ажлын эхлэл учраас хариуцлагатай хэвлэлд нийтлэгдсэн, үлдэх бодит баримттай байх ёстой юм. Эргээд харахад өөрчлөгдөхгүй, хөдөлшгүй баримт бол сонинд хэвлэгдсэн тендер байдаг. Дээрээс нь найдвартай эх сурвалж болж чадхуйц нэр хүндтэй хэвлэл өөрөө үнэн худлын баталгаа болдог. Та анзаардаг байх, ямар нэгэн мэдээ мэдээлэл энэ үнэн шүү гэдгийг харуулахын тулд заавал эх сурвалжаа дурддаг.
“ …гэж вашингтон таймс сонинд дурджээ” хэмээн нийтэлдэг нь хар үгээр хэлэх юм бол “худлаа хэлэхээргүй өндөр нэр хүндтэй сонин дээр гарсан нь энэ мэдээ үнэн гэсэн үг” гэж л хэлж байгаа хэрэг юм. Ийм учраас тендер зар мэдээг сонин дээр тэгээд бүүр нэр хүндтэй он удсан хэвлэлд нийтлэх гэж эрмэлздэг нь нийгмийн тогтсон зан заншил байдаг.
Тендерийн сурталчилгааг цахимаар явуулж болно, одоо ч явуулсаар байгаа. Цахимаар зарласаар байж яагаад сонинд давхар хэвлэдэг вэ гэвэл өнөөх л дээрх баталгаа нотолгоо болгох зорилготой билээ. Цахим гэдэг баримжаагүй эд. Нэг өдөр гацаж мэднэ. Нөгөө өдөр бүр алга болчих ч эрсдэлтэй. Муугаар бодоход цахим дээр үг үсэг, тоо толгойг өөрчлөөд засчихаж болдог. Эргээд зарга үүсгэх гэхээр баримт үлддэггүй гачлантай. Дашрамд хэлэхэд сошиал, цахим
гээд нийтээрээ хуйларч байна. Үнэндээ ирийтэл цувардаг цахим хаягнуудын тал нь хуурамч гээд бод доо. Таны дагагч, фэнүүд өсөөд байгаа мэт боловч цаана нь хоосон орой зай цэлийж
байдаг. Сая дагагчтай гээд даналзаж байвч хэд нь хий орон зай байгааг таашгүй. Тийм учраас цахим орчинг бодит гэж үздэггүй, тендерийн зарыг олон нийтэд зарлахдаа цаасан сонинд хэвлэж бататгаж байдаг нь ийм учиртай.
Төрийн худалдан авах ажиллагаанаас зарладаг тендерүүд маш олон янз байдаг. Чиглэл чиглэлийнх нь үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж ахуйн нэгжүүд тендерийн зар гарахыг хүлээж байгаад ажлаа товлодог. Ажил хэрэгч хүмүүс ихэвчлэн сонин захиалдаг нь үйл явдлын тойм мэдээлэл, анализ дүгнэлт уншихаас гадна бүхий л тендерийн зарлалыг унших зорилготой байдаг. Тэгж ажлаа төлөвлөж, мэдээллээ баталгаажуулдаг. Үүнээс гадна төр засгийн бодлого хаашаа чиглэж байна, аль салбарт түлхүү дэмжлэг үзүүлж байгаа, цаашид өсөн дэвжихэд төрөөс ядаж хааж боохгүй салбар нь аль вэ гэдэг баримжаагаа авдаг. Энэ чиглэлийн бүхий л бодлого, үргэлжлэх үр дүнгийн талаарх тойм, ярилцлагуудыг сониноос уншдаг юм.
“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлого нь ардчилал, хүний эрх, эрх чөлөөний төлөө чиглэгддэг. Хаана шударга ёс алдагдаж байна, хаана тэгш бус зарчим үйлчилж байна, хэний бизнесийн боломжийг хулгайлж байна, тэр цэг дээр бат зогсож, хохирсон нэгнийг өмөөрч, бурууг нь шүүмжилж, цаашид санамж сэрэмж болгон бичсээр байдаг. Хэний ч санаагүй санаа сэдлийг нийтэд гарган тавьж, түүнийхээ төлөө элдвээр хэлүүлж л байдаг. Хэдэн жилийн дараа өнөө шоолуулж байсан санаа амьдрал дээр хэрэгжин, өөр өөрсдийн автортой болж тодорч байхад “Өдрийн сонин” дахиад өөр нэг “үл бүтэх” санаа дэвшүүлээд шуугиулж байдаг нь хэвийн л үзэгдэл. Ингэж л үзэл санааны бамбар болон гэрэлтэж, үнэн зөв мэдээллийн баталгаа болон дүнхийж байдаг юм, “Өдрийн сонин”.
Сонин яаж захиалах вэ гэж утсаар маш их асуудаг болохоор захиалгын мэдээллийг товч оруулъя. Цаасан сонин захиалах бол ойролцоох шуудангийн салбар, эсвэл сонины редакц дээр ирээд захиалга өгч болно. Сонины хүргэлт хийх боломжгүй хэт хол эсвэл гадаадад амьдардаг бол цахимаар захиалж болдог. Энэ талаарх мэдээллийг 99112954, 88111375 дугаараас лавлахад таныг бүрэн мэдээллээр хангаж өгнө.
О.ТУЯА