“Даншиг наадам-Цам
хүрээ 2022” шашин, соёлын
наадам өнгөрсөн амралтын
өдрүүдэд Хүй долоон худагт
боллоо. Даншиг шашин,
соёлын наадмыг анх 1639 онд
Өндөр гэгээн Занабазарыг
монгол түмний шашны тэргүүн
анхдугаар Богд Жавзандамба
хутагтын ширээнд өргөмжлөн
залах үеэс тэмдэглэж эхэлсэн
уламжлалтай. Даншиг
шашин соёлын наадам нь
Монголын соёл, шашны
зан үйл уламжлалт хэв
шинжийг хадгалсан өвөрмөц
уламжлалтай, монголчуудын
эв нэгдлийг дээдлэх, үзэл
санааны бэлгэдэл гэсэн
утгыг баримталдаг үндсэн
гол зарчим, онцлогтой бөгөөд
энэхүү шашны зан үйл ёслолыг
2015 оноос дахин сэргээн
хийж эхэлсэн билээ.
Манай сурвалжлах баг
Даншиг наадмыг сурвалжлахаар Хүй долоон худгийг
зорив.
Шашин соёлын наадмыг
нээж Нийслэлийн Засаг
даргын нэгдүгээр орлогч
Ж.Сандагсүрэн “Бид нийслэл
Улаанбаатар хотыг олон
улсад сурталчлах, тусгай
сонирхлын аялал жуулчлалыг
хөгжүүлэх, өв уламжлалаа
түгээн дэлгэрүүлэх зорилгоор
“Даншиг наадам – Хүрээ цам”
шашин соёлын наадмыг
Монголын Бурхан шашинтны
төв Гандантэгчэнлин хийдтэй
хамтран зохион байгуулж
байна. Өндөр гэгээн Занабазар
“Өргөө” нэрээр анх байгуулж
байсан Улаанбаатар хот эдүгээ дэлхийн хотуудтай мөр
зэрэгцэн өргөжин хөгжсөөр
байна.
100 гаруй жилийн турш
тасраад байсан монголчуудын
уламжлалт их наадам болох
“Даншиг наадам-Хүрээ цам”
шашин, соёлын арга хэмжээ нь
аялал жуулчлалын салбарыг
сэргээж хөгжүүлснээр Монгол
Улсыг дэлхийд сурталчлах
томоохон үйл ажиллагаа болж,
эдийн засгийн үр өгөөжийг
нэмэгдүүлэхээр зорьж байна”
хэмээв.
Гандантэгчэнлин хийдийн
тэргүүн хамба Д.Чойжамц
“Их хүрээний 15 дугаар
хамба Номун хаан, Дээрхийн
гэгээн дөрөвдүгээр Богдын
үүсгэсэн Их хүрээ цамын
биет болон биет бус соёлыг
хамгаалах, сүсэгтэн олны
гэгээрэл хүслийг хангах,
улс орныхоо шашин соёлыг
бэхжүүлэх, дэлхий дахинд
уламжлалт нандин өв соёлоо
танилцуулах эрхэм зорилго
бүхий наадам юм. Бурханы
шашны бага таван ухааны
бүжиглэлийн ухаанд багтах
цам нь Даншиг наадмын гол
онцлог юм” хэмээв.
Хүрээ цамын ёслолыг
Гандантэгчэнлин хийдийн
эрдэмт хуврагууд 1999 оноос
уламжлал дэг ёсны дагуу
сэргээн тавьж эхэлсэн байна.
Түүнээс хойш өдгөөг хүртэл
жил бүр дэглэсээр иржээ. Цамын үеэр Очирваань
бурхан, уран хошин, инээдмийн дүр бүхий цагаан өвгөн,
мөн нийслэл хотыг хүрээлэх
дөрвөн дагшин уулын эзэд
болох Хангарьд, Гахай, Нохой,
Хөх өвгөн бүжин наадна.
Шашин соёлын баярт 120 гаруй
цамчин оролцож байна.
Цам
нь хортон дайсан, ад зэтгэрийг
догшдын хөдөлгөөнөөр даран
сөнөөж буй бэлгэдлийг уран
яруу хөдөлгөөнөөр үзүүлдэг
онцлогтой байна.
Хүрээ Цамдан шиг
наадмыг аялал жуулчлалын
бүтээгдэхүүн болгох зорилготой. Шашин шүтлэгтэй,
бурхан шашныг хүндэтгэдэг
иргэд төдийгүй гадны зочид
төлөөлөгчид, жуулчид ч энэ
наадмыг зорьж ирсэн байлаа.
Энэ удаагийн наадамд
Элчин сайд ын яа мд ын
төлөөлөл, болон олон улсын
байгууллагуудын төлөөллүүд
ирснэээрээ онцлог байв.
Тус наадмын эхний өдөр
жуулчдад зориулсан аялал
жуулчлалын үзэсгэлэн,
хязаалан насны морьдын
уралдаан, Өндөр гэгээний
дүрд мандал өргөх, хүрээ
цам харайх ёслол, хүчит
бөхийн барилдаан зэрэг болж
өнгөрсөн юм.
Даншиг шашин, соёлын
наадам нь хүрээ цам харайх
ёслолоор үргэлжлэв.
Хүрээ цам харайх ёслолын
талаар Гандантэгчэнлин
хийдийн олон нийттэй харилцах албаны дарга
Ч.Бямбажаргал “Даншиг нь
1636 онд алтан ургийн халх
Түшээт хан Гомбодоржийн хүү
Өндөр Гэгээн Занабазарыг
Монголын бурхан шашны
тэргүүнд залж Монголд
даншиг наадам зохион
байгуулж байсан түүхтэй.
Үүнээс хойш үеийн үед даншиг
наадмыг тэмдэглэж ирсэн
уламжлалтай. Даншиг гэдэг
бол бат оршил гэсэн утгатай.
Хүрээ цам нь 1811 онд анх IV
Богдын болгоолоор үүссэн.
Тэрнээс хойш Жадарын
хамба Агваанхайдав ламын
туурвисан “Дансранжамцын
гарчим” номон дээрээс эх
сурвалж авч, улам баяжуулж
Монголын онцлог, уламжлал,
хэв маягт тулгуурлан бүтээсэн
байдаг. Монголыг даасан
бурхан болох Очирваань
бурхан, дөрвөн хайрханы
савдаг, алиа хошин байдалтай
цагаан өвгөн тэргүүтэй
дүрүүд ээлжлэн гарч ирдэг.
Бусад газруудын цам бол
өөр өөр байдлаар голлодог
бол Монголын хүрээ цамд
Дамдинчойжил голлодог
ёстой. Цам нь бурханы
шашны бага таван ухааны
нэг бүжиглэхүйн ухаанд ордог
ч гэсэн бүжиглэж байгаа
утга агуулга нь бол бурханы
шашинд тарнийн ёсны хатуу
үйлд багтаж явдаг. Цамлаач
лам нар нь бурхадын баг,
өмсгөл, чимэг, барьцуудыг
хийж хэрэглэх ёстой байдаг.
Ядамын ван эрх авшигийг
хүртэж, Дамдинчойжил
сахиусны дархан соёрхлыг
хүртээд цамд гардаг түүхтэй.
Тийм учраас цам цамнаач
лам нар маань тарнич дам
гэсэн үг юм. 2015 оноос хойш
даншиг наадмыг хүрээ цамтай
нийлүүлэн сэргээж гаргаж
эхэлсэн.
Энэ бол Монголын өв
соёл хэмээн үзэж нийслэлийн
Засаг даргын тамгын газар
ажлын алба байгуулж хамтарч
хийж байгаад 2018 оноос мөн
Аялал жуулчлалын газартай
нийлж энэхүү үйл ажиллагааг
зохион байгуулж жуулчдад
зориулсан аялал жуулчлалын
бүтээгдэхүүн болгох
зорилготой ажиллаж байна.
Ковидын улмаас 2020,2021
онд энэхүү үйл ажиллагаа
тасалдсан ч Хүрээ цам харайх
ёслол ийнхүү сэргээгдэн
зохион байгуулагдсан. Энэ
жил хөтөлбөрүүдийн байр нь
өөрчлөгдсөн. Урьд жилүүдэд
эхний өдөр их Очирваанийн
тахил болж, бөх барилддаг,
дараа өдөр нь цам харайх
ёслолоо хийдэг байсан бол энэ
жил эхний өдрөө цам харайх
ёслолоо хийж, дараагийн
өдөр Их Очирваанийн
тахилгыг үйлдэж, мөн Эзэн
Чингисийн тахилга санг
тавина. Мөн хүчит 256 бөхийн
барилдаан боллоо. Хүрээ
цам даншиг наадмын онцлог
нь бөхчүүдийг сугалаагаар
барилдуулдаг. Мөн жороо
морьдын уралдаан, байт
сурын харваа, морь уралдах
хөтөлбөрүүд байв. Лам нарын
дунд гурван төрлийн тэмцээн
болдог. Нэгдүгээрт, ном
хаялцах буюу мэтгэлцээний
тэмцээн болдог. Энэ нь
буддын гүн ухааны таван
толь ботиудаас лам нар ном
хаялцах юм. Хоёрдугаарт,
балин урлалын тэмцээн буюу
арван хангал гэж догшин
сахиусны урлалын тэмцээн
болсон юм.
Гуравдугаарт,
газар газраас унзад лам
нар ирж арван хангалын ая
тангаас сугалаагаар сугалаад
өөртөө таарсныг уншдаг, ая
танг нь хийж татдаг тэмцээн.
Өөрсдийн намба байдал,
хоолойны өнгө, уншлага,
цангийн цохилт зэргийг харж
шүүдэг” хэмээв.
Хүрээ цамхарайх
ёслолын үеэр бороо орж түр
завсарласан ч бороо зогссоны
дараа хүрээ цам харайх ёслол
үргэлжлэх үед талбайн суудал
битүү дүүрсэн байв.
Мөн шашин, соёлын
наадмын үеэр монголчуудын
их шүтээн Очирваань
бурханы тахилга, Эзэн
Богд Чингис хааны тахилга
болж, лам нарын дунд
ном хэлэлцэх-мэтгэлцэх,
балин тосон урлал, хурал
номын ая эгшиг унзад голч
нарын тэмцээн болсон
юм. Хязаалан, их насны
морьдын уралдаан, морьт
сурын харвааны үзүүлбэрийг
ч зохион байгуулав.
Мөн “Даншиг наадамХүрээ цам 2022” шашин
соёлын наадмын үеэр
жуулчдад зориулан Аялал
жуулчлалын үзэсгэлэнг дэлгэсэн билээ .
Нийслэлийн 60 гаруй жижиг,
дунд үйлдвэр, үйлчилгээ
эрхлэгчдийн бизнес өв
уламжлал шингэсэн,
жуулчдын сонирхлыг
татахуйц гар урлал болон
үндэсний үйлдвэрлэлийн
бүтээгдэхүүнийг үзэсгэлэн
худалдаанд дэлгэжээ.
Гадаадын жуулчид өв
соёлыг агуулсан бүтээл,
бүтээгдэхүүнүүдийг илүү
сонирхож байлаа.
Энэ үеэр үзэсгэлэнг
сонирхож буй ХБНГУ-ын
жуулчин Макс “Монгол
Улсад анх удаагаа ирж
“Даншиг наадам-Цам хүрээ
2022” соёлын наадамд
оролцож байна. Үндэсний
их баяр наадмыг үзэж
оролцож чадаагүй учраас
наадам болж буйг сонсоод
ирэхээр шийдсэн. Жуулчдад
зориулан үзэсгэлэн
худалдаа гаргасан байна.
Анх удаагаа ирж үзэж байгаа
учраас Хүрээ цам харайх
ёслол үнэхээр сонирхолтой
санагдсан. Үзэсгэлэнгээс
морины хэрэгсэл ташуур,
хазаар, эмээл зэрэг илүү
таалагдлаа. ХБНГУ-д иргэд
майхантай хамаагүй хонож,
буудаллаж болдоггүй.
Энд хүмүүс хүссэн газраа
майхнаа барин хоноглож явж
байгаа нь үнэхээр сайхан
байна.
Би явган аялалаар
аялдаг. Тийм болохоор
чөлөөтэй майхнаа барихгүй,
заавал бүртгүүлж, мөнгө
төлж майхнаа барьдаг. Энд
их чөлөөтэй сайхан байна.
Монголын байгаль үнэхээр
сонирхолтой байна” хэмээн
сэтгэгдлээсээ хуваалцлаа.
Хоёр өдөр үргэлжилсэн
энэхүү “Даншиг наадам –
Хүрээ цам 2022” шашин,
соёлын наадам нь өчигдөр
лам нарын залбирал, ерөөл
айлдаж, хүчит 256 бөхийн
барилдаанаар өндөрлөлөө.