Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одонт жүжигчин, найруулагч М.Түвшинхүүтэй ярилцлаа.
-“Үнэ цэн” мюзиклийн ерөнхий найруулагчаар нь та ажиллаж байна. Үзэгчдэд мюзиклээр юуг хүргэж, харуулахыг зорьж байна вэ?
-Энэ бол Цэргийн дуу бүжгийн эрдмийн чуулгын түүхт 90 жилийн ойд зориулсан томоохон бүтээл. Сүүлийн таван жилийн хугацаанд ийм бүтээл хийгдээгүй. Мөн энэ жил энхийг сахиулах ажиллагаанд оролцож эхэлсний 20 жилийн ойг Ерөнхийлөгчийн зарлигаар ёслол төгөлдөр тэмдэглэ гэсэн чиглэл гарсан. Үүний дагуу ЦДБЭЧ-ын уран бүтээлчид санаа бодлоо нэгтгэн энхийг сахиулагчдын бахархлыг нь төрүүлсэн, эрсдэлтэй цаг үед алба хааж ирсэн давхардсан тоогоор 22 мянга гаруй офицер, ахлагч нарын түүхийг өгүүлсэн бүтээлтэй болъё гэж зорин бүтээлийг эхлүүлсэн. Мюзиклийн зохиолыг дэд хурандаа Р.Өнөржаргал бичсэн. Хөгжмийн зохиолчоор Ш.Өлзийбаяр, ерөнхий зураачаар О.Баярмагнай зураачийн баг ажиллаж байна. Бүтээлийг дэлхийн 17 улс, мужид үүрэг гүйцэтгэсэн давхардсан тоогоор 22 мянган офицер, ахлагчдаас ирж үзнэ. Тиймээс бид энэ тайзны бүтээлийг маш бодитой, яг л тэнд алба хааж үүрэг гүйцэтгэж ирсэн алба хаагчдын дурсамжийг сэргээх, ямар хүнд нөхцөлд Монгол цэргийг дэлхийн цэрэг болгон харуулж чадсан юм бэ гэдэг бахархлыг нь төрүүлэх бүтээл хийхээр зорьж байна.
-Одоогоор мюзиклийн бэлтгэл ажил хэдэн хувьтай хангагдаж байна вэ?
-Мюзикл маргааш нээлтээ хийнэ. Бид энэ бүтээлийг асар богино хугацаанд хийж байна. Үзэгч, уншигчид жүжиг, тайзны бүтээлд багадаа хоёр, гурван сарын хугацаа шаардагддаг гэдгийг мэдэх байх. Гэнэтийн шийдвэр гарсан учраас бид нэг сарын хугацаанд хийж байна. Энгийн нэг урлагийн байгууллага байсан бол энэ их богино цаг хугацаа. Цэргийн байгууллага учраас ном журмаараа ажил явагдаж гурван хоногийн дараа нээлтээ хийх гэж байна.
–“Үнэ цэн” гэдэг үг үргэлж гараад байдаггүй тийм нандин үг. Ямар учраас ийнхүү нэрийдэх болсон бэ?
-Үнэ цэнэ гэдэг үг их өргөн агуулгатай. Бид “Монгол цэрэг дэлхийд ямар үнэ цэнэтэй юм бэ” гэдгийг харуулахыг хүссэн. 2004 онд 750 кг тэсрэх бөмбөг ачсан Иракт болсон халдлагыг зогсоосон алба хаагч Г.Аззаяагаар өнөөдөр бид бахархах хэрэгтэй. Монголчууд бид л бахархан ярьж үнэ цэнэтэй байлгахгүй бол болохгүй. Энэ мэтчилэн олон хүмүүсийн үзсэн, туулсан түүх байдаг. Дэлхийд гайхагдаж буй монгол цэргийн үнэ цэнэ, цаашлаад хайртай хүү, хайртай ханиа үдэж мордуулсан эх орон, эцэг эх, хань ижил, үр хүүхдүүдэд нь миний аав ямар үнэ цэнэтэй хүн бэ гэдгийг мэдрүүлэх, энэ бүрийг бид шигтгэж, дурсамжийг нь сэдрээх юмсан гэж бодож байна. Мэдээж энхийг сахиулагчийг гэр бүл нь ямар нөхцөлд үүрэг гүйцэтгэж ирснийг тэр бүр мэдэхгүй. Энэ бүтээлийг үзээд миний хань, миний аав, миний хүү ямар эрсдэлтэй, аюултай хэцүү орчинд үүрэг гүйцэтгэж ирсэн бэ гэдгийг ойлгуулах нь бидний нэг зорилго. Түрүүн хэлсэнчлэн үзэгчид нь өөрсдөө бэлэн, тухайн цаг мөчид амьдарч ирсэн үзэгчид байгаа. Ер нь сүүлийн үед үнэ цэнийн тухай Монголд зайлшгүй дуугарах ёстой болсон асуудал байгаа юм.
-Тэгвэл таны хувьд юу хамгийн үнэ цэнэтэй вэ?
-Ерөөсөө ойлгомжтой. Би урлагийн салбарт 26 жил ажиллалаа. Монгол хүн болж энэ газар нутагт төрнө гэдэг нь хамгийн том үнэ цэнэ. Бидэнд энхийг дэмжих үйл ажиллагаанд оролцож ирсэн хамгийн анхны эмэгтэй генерал Г.Болор, Г.Аззаяа нарын олон хүн “Хүний нутагт очсон үедээ л монгол хүн болж төрсөндөө баярласан. Хоол, хүнс байхгүй, ингэж зовж байх гэж” бодогддог гэж туршлагаасаа ярьж байна. Ингэж бодохоор өнөөдөр монголчууд бидний үнэ цэнэ хаана оршиж байна вэ гэдэг тодорхой болж байгаа юм.
-Мюзикл хэдэн хэсгээс бүрдэж, хичнээн хүний бүрэлдэхүүнтэй баг оролцож байгаа вэ?
-Мюзикл 10 үзэгдэлтэй. Зөвхөн тайзан дээр 70 гаруй хүн гарна. Байгууллагын бүтээл учраас үүний цаана ажиллаж буй байгууллагын даргаас эхлүүлэн үйлчлэгч, харуул хүртэл оролцож байна гэсэн үг. Энхийг дэмжих үйл ажиллагаанд оролцож ирсэн алба хаагчид ч судалгаанд оролцож буй учраас 200, 300 хүний оролцоо байна.
-Та “Хаадын хаан” түүхэн жүжгийн зохиолтой нэг жилийн турш уншиж танилцаж байсан гэсэн. Тэгвэл мюзиклд судалгааг ямар хугацаанд хийсэн бэ?
-Халх голын 1939 оны дайны тухай жүжиг хийх талаар яригдаж эхлэх үеэр2022 онд энхийг сахиулагчдын 20 жилийн ой болох гэж байгаа учраас үүнд анхаарвал яасан юм бэ гэсэн санал уран бүтээлчдээс ирсэн. Уран бүтээлд оролцож буй алба хаагчдаас энхийг дэмжих ажиллагаанд Өмнөд Судан, Ирак зэрэг улсуудад явж ирсэн учраас судалгаа бэлэн байгаа. Тухайлбал, Г.Болор генерал туршлагаасаа ярьж байх үед би их бахархсан. Бүсгүй хүн Нью-Йорк хотод хоёр жил олон улсын баг ахлан ажиллаж байсан болон өөрийн амьдралд үзэж туулсан зүйлсийн тухай нь сонсоход бахархахгүй байхын аргагүй их гайхамшигтай байсан. Тийм учраас “Үнэ цэн” мюзиклийн судалгаа бүгд бэлэн байсан учраас амар байна. Мөн нэг давуу тал нь цэргийн байгууллага учраас тайз хэрэглэл, зэвсэг техникээс эхлүүлэн юмаар дутаахгүй байна. Ер нь баргийн тайзан дээр галт буу ашиглагддаггүй. Энэ мюзиклд нэлээн хэдэн удаа сургуулилтын галт зэвсэг ашиглагдана.
-Та “Үнэ цэн” мюзиклээс гадна өөр уран бүтээлд ажиллаж байна уу?
-Мэдээж ажиллалгүй яахав. “Их хүрээ” энтертайнмент маань олон уран бүтээл хийж байна. Өнгөрсөн жил теле концерт хийсэн. ЦДБЭЧ-тай “Их хүрээ” энтертайнмент олон жил хамтарч ажиллаж ирсэн. Тиймээс надад итгэл хүлээлгэж найруулагчаар ажиллахыг санал болгосон хэрэг. Хийхээр бодож, төлөвлөж буй зүйл их байна. Нэг зүйлийг хийж байх үедээ давхар өөр зүйл рүү орж хийнэ гэдэг нь уран бүтээлч хүний хувьд хэцүү. Цэргийн байгууллага өглөө бүгд нэгдэн жагсаж өөр өөрийн чиглэл үүргийн ажлыг дууссаны дараа уран бүтээл рүүгээ ордог. Тэгэхээр бодож төлөвлөж байгаа зүйл бий болохоос давхар уран бүтээл хийх нь хэцүү.
-Таныг анх Улсын драмын эрдмийн театрт орж байхад хуучны ямар жүжигчид байсан бэ?
-Би 2000 он гэхэд УДЭТ-ын босгоор алхан орж байсан. Тэр үе бол алтан үеийнхний сүүлийг мушгисан, олон сайхан уран бүтээлчдээс үг сонссох боломж олдсон үе байсан. Тухайлбал, Л.Жамсранжав, П.Цэрэндагва, Д.Мэндбаяр, С.Сэлэнгэ, Ж.Дорлигжав зэрэг мундаг сайхан уран бүтээлчид байж дээ. Тухайн үед анх ажилд орсон үедээ П.Цэрэндагва жүжигчинд хадаг барин багш шавь бололцсон түүхтэй. Энэ олон хүнээс би сургаалын үгийг ч сонсож зарим үед алганы амт ч хүртэж явлаа. Одоо эргээд бодоход сайхан байдаг юм.
-Лоолийн Жамсранжав гэж Монголын тайз дэлгэцийн мундаг жүжигчин байсан. Та тэр жүжигчний тухай яриач?
-Л.Жамсранжав гэдэг агуу жүжигчинтэй хамт ажиллаж байлаа. Л.Жамсранжав гуай “Хүйтэн сэнтий” жүжгийн Шанзав Бадамдорж дүрд, миний бие Мишиг гэгээний дүрд бид партнёр болон хамтарч тоглож байсан. Би ч залуу байж, тэр хүнээс авах зүйлсээ авч үлдэхийг их хичээдэг байлаа.
-Таны бүтээж байсан дүрүүдээс хамгийн их сэтгэлд үлдсэн дүр нь ямар дүр вэ?
-Ер нь жүжигчин хүний тоглосон дүр бүр сэтгэлд нь үлддэг. Анх Б.Баатар найруулагчийн тавьсан “Кармен хүүхэн” жүжигт ардын жүжигчин С.Сарантуяатай партнёр болж тоглосон. Олны хэсэг, ганц хоёрхон удаа цөөхөн тоглосон дүрүүдийн үг зарим үед мартагдах тохиолдол бий. Түүний дундаас “Хар санаа хайр сэтгэл” жүжгийн ерөнхийлөгчийн дүр миний сэтгэлд хамгийн их үлдсэн. Оросын зохиолч Юлия Шиловагийн “Манайд амьдаръя” жүжигт Дима гэсэн гол дүрд тоглосон нь их гэгээн дурсамжтай сэтгэлд байж байдаг.
– СУИС-ийн танай ангийнхнаас олны танил ямар хүмүүс байна?
-СУИС-д манай ангийнхнаас олны танил гэвэл МУГЖ Л.Баттулга, СТА Ш.Доржсүрэн, Б.Баатархүү байна. Сүүлийн үе, тэр үе, манай үеийн жүжигчид гэж байхгүй. Жүжигчин бол жүжигчин гэж хэлнэ. Тэр жүжигчин илүү, энэ жүжигчин муу гэсэн ойлголт байх ёсгүй гэж боддог. Тэгээд ч театр гэдэг босго өндөртэй, олон шалгуурыг давж ордог учраас хэн сайныг хэлж чадахгүй. Мэдээж үзэгчдийн маань хардагчлан гол дүрд их тоглохоор сайн жүжигчин, гол дүр бүтээхгүй бол муу жүжигчин гэж ойлгодог хүн байхгүй байх гэж бодож байна. Залуучуудаас үнэхээрийн сэтгэл дотроосоо, шаглаж урлаж тоглодог жүжигчид гарч ирж байна.Үеийнхээ жүжигчдийн дотроос МУГЖ С.Болд-Эрдэнийг өнөөдрийн энэ цагт төрсөн ганц агуу дотортой сайхан жүжигчин гэж бардам хэлнэ.
-Сүүлд залуухан гавьяатууд их төрж байгаа. Таныг бас гавьяат болно гэж хүлээж буй үзэгчид бий?
-Тэднийг хийх зүйлээ хийн олонд үнэлэгдсэн учраас гавьяат гэдэг эрхэм хүндтэй төрийн дээд цол тэмдгийг авдаг гэж ойлгодог. Миний хувьд болоогүй болоод би аваагүй байгаа. Би гавьяат болох ёстой, болно гэж хэлэхгүй. Юм болдгоороо болно, авахгүй ч байсан болно. Заавал үүнийг хүлээх шаардлагагүй. Миний өмнө хийж бүтээх их ажил байна.
-Б.Баатар найруулагч таныг анх урлагт хөтөлж оруулж байсан гэдэг. Энэ тухай яриач?
-Би Б.Баатар найруулагчыг бодохоор их өнчирдөг. Хэрвээ энэ агуу хүн байсан бол бид хоёр сайндаж муудан явж байх байлаа. Бид 1996 онд анх танилцаад бурхан болтол нь хамт байсан гэхээр би их азтай хүн. Одоо байхгүй болсон гэж бодохоор өнчирдөг. Энэ хүн байсан бол хамгийн түрүүнд авчирч ганцааранг нь суулгаж байгаад хяналт өгөх байсан. Одоо тэр хүн бурханы орноос намайг харж буй учраас би зоригтойгоор мюзиклийг хийж байна.