Манай улсад хамрын хөндийгөөр ходоод дурандах оношилгоог дөнгөж нэвтрүүлж эхлээд байгаа билээ. Энэ талаар Сонгинохайрхан дүүргийн нэгдсэн эмнэлгийн Гэмтэл, мэс заслын тасгийн эрхлэгч, тэргүүлэх зэргийн эмч, клиникийн профессор, анагаах ухааны доктор Г.Ганзоригтой ярилцлаа. Түүнээс мөн сүүлийн үед иргэдийн дунд нэлээд түгэх болсон өвдөгний өвчний шалтгаан, түүнийг хэрхэн эмчлэх талаар тодруулсан юм.
-Ходоодны дурангийн оношилгоог хамрын хөндийгөөр ямар ч зовуурьгүйгээр мэдээ алдуулалттай буюу ямар ч сөрөг нөлөөгүй хийж эхэлсэн гэсэн. Энэ талаараа тодруулна уу?
-Амны хөндийгөөр ходоод дурандахад дурангаа оруулах үед өвчтөнд зовуурь ихтэй.Үүнд, амьсгал давчдах, хүчтэй огиулах, зүрх дэлсэх, даралт ихсэх, зүрхний булчингийн хүчилтөрөгч багасах, захын судасны хүчилтөрөгчийн хэмжээ буурах, шинжилгээний үед ярих боломжгүй юм. Ийм аргаар эдийн шинжилгээ авч, мөн мэс ажилбар эмчилгээ ч хийж болдог.
Тэгвэл хамрын хөндийгөөр ходоод дурандахад амны хөндийн дуранг бодвол огиудас бараг байдаггүй, амьсгал давчдахгүй, зүрх дэлсэхгүй, даралт өөрчлөгддөггүйн дээр зүрхний булчингийн хүчилтөрөгчийн хэрэгцээ ч өөрчлөгдөхгүй. Мөн захын судасны хүчилтөрөгчийн хэмжээ буухгүй бөгөөд шинжилгээний үед эмчтэйгээ ярих боломжтой. Хамрын хөндийн дурангаар эдийн шинжилгээ авч болдог. Гэхдээ мэс ажилбар хийхэд хязгаарлагдмал боловч энэ нь эмчийн ур чадвараас л шалтгаална.
-Өмнө нь ходоод дурандах шинжилгээг амны хөндийгөөр хаймсуур оруулаад авдаг байсан. Хүмүүс тэрийг л мэднэ, яг энэ хамрын хөндийгөөр гэдэг нь өмнөхөөсөө ямар онцлогтой юм бол?
-Хамрын хөндийн дурангийн диаметр нь 5.4 мм нарийн. Харин амны хөндийн дурангийн хэмжээ 9.8 мм байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хамрын хөндийн дуран нэг дахин нарийн гэсэн үг.
-Давуу тал нь юу вэ?
-Юуны түрүүнд шинжлүүлэгчид зовуурь шаналгаа маш бага юм.
-Цоо шинэ технологи гэж үзэж болох уу?
-Болно.Энэ бол хамгийн сүүлийн үеийн шинэ технологи.
-Хамрын хөндийгөөр гуурс оруулж шинжилгээ авахад эрсдэл хэр байдаг вэ?
-Хамрын гэмтэлтэй, хамрын төрөлхийн нарийсалтай хүнд хийх боломжгүй.
-Анх хаана, хэзээнээс ийм төрлийн шинжилгээ хийх болсон бэ?
-2000 оноос хойш хөгжингүй орнуудад хийгдэж эхэлсэн. Япон улсад өргөн хэрэглэдэг. Тус улсад ийм дуранг “Olympus”, “Fujinon”, “Pentax” зэрэг компаниуд үйлдвэрлэдэг байна.
-Ковидын халдвар ид тархаад буй энэ үед ийм төрлийн шинжилгээ хийлгэх нь хэр баталгаатай вэ. Халдвар авах эрсдэл хэр бол?
-Ер нь амны дурангийн ариутгалтай адилхан даа. Эрсдэл багатай.
-Иргэд хэрхэн хүлээж авч байна, сэтгэгдэл ямар байна вэ?
-Манайхаар үйлчлүүлсэн иргэдийн 96-97 хувь нь хамраар дахин дурандуулах хүсэлтэй гарч байна. Сэтгэл санааны хувьд айдасгүй гарч байна. Энэ аргын өөр нэг давуу тал гэвэл дурандуулж дуусаад хоол идэх боломжтой.
-Оношилгооны хувьд алдаатай гарч болох уу, магадлал хэдэн хувьтай вэ?
-Зуун хувийн баталгаатай оношилгоо эмчилгээ гэж хаана ч байхгүй л дээ. Гэхдээ ийм оношилгооны үнэмлэхүй дийлэнх нь зөв гардаг гэж хэлж болно.
-Харшилтай хүн оношлуулах боломжтой юу?
-Тийм ээ, боломжтой.
-Бүх насны хүн ийм оношилгоо хийлгэж болох уу. Эсвэл насны зааг бий юу?
-Ямар ч насны хүн оношлуулж болно.
-Даатгалтай хүмүүс 18 мянган төгрөг тушаагаад хийлгэж болно гэсэн үү?
-Тийм ээ.
-Шинжилгээг яг хаана, ямар газруудад хийж байгаа бол?
-Одоогоор Сонгинохайрхан дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт хийж байна.
-Таныг өвдөгний үений оношилгоо, эмчилгээ, мэс заслын чиглэлээр мэргэшсэн гэж сонссон юм байна. Энэ талаар хэдэн зүйл тодруулъя. Ер нь өвдөгний үе гэмтвэл яавал зохилтой вэ?
-Үе нь булчин шөрмөс, мөгөөрс, яс гэсэн гурван хэсгээс бүрддэг. Энэ гурвын аль нэг нь гэмтэхэд нөгөө хоёртоо нөлөөлдөг учраас өвдгөө гэмтээсэн л бол мэргэжлийн эмчид хандаж тусгай дасгалуудыг сайн хийх хэрэгтэй. Тэгвэл 10, 20 жилийн дараа ч өвдөг, хөл тань өвдөж зовоохгүй байх боломжтой.
-Ямар төрлийн дасгал хийх шаардлагатай юм бол?
-Гуяны дөрвөн толгойт булчинг чангалах калергени, шилергени гэсэн хоёр ангиллын дасгал бий. Аль аль нь дотроо дөрвөн үе шаттай. Эдгээр дасгалыг тогтмол хийвэл тодорхой хугацааны дараа булчин өвдөхөө больдог. Жингээ бас бууруулах хэрэгтэй. Ялангуяа удаан суудаг ажилтай хүмүүс дасгалуудыг өдөрт гурван удаа 10-20 минутын зайтай тогтмол хийх нь зөв. Эс тэгвэл өвдөгний өвчин явсаар байгаад аажмаар ясны өвдөлт болж хувирдаг. Яагаад гэвэл өвдөг мөгөөрстэй учир хүн тухайн үедээ гэмтлээ мэдрэхгүй яваад байдаг ба булчингийн өвдөлт л мэдрэгддэг. Өвдөгний мөгөөрсөнд судас мэдрэл байхгүй учир өвдөж байгаа нь мэдэгддэггүй юм. Өвдөгний мөгөөрс гэмтсэнээс хойш тодорхой хугацааны дараа яснууд хоорондоо хавиралдаж, үений шингэний бүтэц алдагдаад эхлэхээр л илүү өвдөлттэй болж эхэлдэг бөгөөд мэс заслын эмчилгээ хийхээс өөр аргагүйд хүрдэг.
Хүмүүс надаас түүнчлэн яагаад хөлөө тэнийлгэж, нугалж болохгүй байгаа талаар их асуудаг л даа. Хүний өвдөг өвдөхөөр хөлөө жийж чадахгүйд хүрч атийж их унтахад хүрдэг. Үүнтэй холбоотойгоор булчингууд хатингаршиж, хөдөлгөөн нь муудчихдаг. Тэгээд хөл өвдөх тусам хүмүүс явдлаа хорьж хөлний хөдөлгөөнөө хязгаарлачихдаг. Тэр нь ч бас нэг талдаа зөв л дөө, явахаар өвдөөд байгаа юм чинь.
Тиймээс эмчийн зааж зөвлөсөн дасгалыг тууштай хийгээд байвал өвдөлт нь гурван сар, хагас жил, жил, эсвэл бүр хоёр жилийн дараа эрүүл хөлтэй болдог байна. Гэтэл манайхан амар хялбар аргаар эдгэрэх боломжтой гэж ойлгодог. Ганцхан долоо хоног, эсвэл хагас сарын дотор л эдгэрэхийг хүсээд байдаг юм.
Угаасаа үений архаг үрэвсэлтэй бол тодорхой хугацаанд дасгал хийж байж л эдгэрнэ. Харин гурван төрлийн эмчилгээ хийлгэх нь үр дүн муутай. Нэг дэх нь гэвэл хавдрын туяа болон шарлага эмчилгээ. Тэрхэн үедээ эдгээх мэт боловч эргээд өвддөг. Энэ бол буруу. Хавдартай эд эсийг үхүүлж байгаа юм чинь эрүүл эд эсийг ч шарж үхүүлнэ шүү дээ. Ийм эмчилгээнээс болж бүр дордох нь бий. Тэрхэн үедээ л өвчин намддаг боловч тодорхой хугацааны дараа сэдрэн өвдөлт нэмэгдэж, өвчин архагших явцыг түргэтгэдэг. Мөн эрүүл үеийн шөрмөс мөгөөрсийг гэмтээж мөгөөрс ясны бүтцийг алдагдуулж үхжүүлдэг.
Хоёр дахь нь зүү төөнүүрийн эмчилгээ. Ийм эмчилгээ өвдөгний ясны өвдөлтийн үед ямар ч нэмэргүй. Кальци, хондортин эмийг ясны сийрэгжилтэд уудаг болохоос өвдөгний өвдөлтийн үед нэмэр болохгүй. Яахав, зарим хүн өвчин намдаах эм хэрэглэдэг. Тэр нь хэсэг зуур ч гэсэн нэмэр болдог байх гэж би боддог. Гэхдээ өвдөлт намдаах эмийг удаан хугацаагаар хэрэглэвэл ходоод, бөөрний үйл ажиллагаанд сөрөг муу нөлөөтэйг анхаарах хэрэгтэй.
-Тэгвэл өвдөгний өвчнөөс яаж урьдчилан сэргийлэх вэ?
-Урьдчилан сэргийлэхийн тулд нарийн мэргэжлийн эмчид үзүүлээд нэгдүгээрт, дасгал ба бариа засал, өөрийн гэсэн өвдөлтийн цэгийг олж дарж байх хэрэгтэй.
Хоёрдугаарт, үений тариа гэж бий. Гэтэл манай энд тэндхийн эмч нар дексаметазон зэрэг гормоны төрлийн эмүүдийг хамаагүй зардаг болжээ. Тэдгээрийг их хэмжээгээр хэрэглэвэл бүтцийг алдагдуулаад тэрүүхэн үедээ өвчнийг намдаачихдаг боловч дараа нь ясны артерийн тэжээлийн судсуудад өөрчлөлт орж үхжил үүсгэдэг талтай. Тиймээс дексаметазоныг бага тунгаар гурав юмуу, зургаан сарын зайтай хийдэг юм. Гэхдээ энэ бол төгс эмчилгээ биш бөгөөд өвдөлтийг л намдаадаг.
Гуравдугаарт, эцсийн шатны эмчилгээ нь мэс засал. Мэс засал нь дотроо хоёр хуваагддаг бөгөөд үе солих ба (HTO) манайх хэлэхдээ тэнхлэг засах хагалгаа гэж хэлдэг. Ер нь мэс засал хийлгэсэн ч гэсэн булчингийн өвдөлт бүрэн арилдаггүй.Иймд тодорхой зохицсон сэргээн засах эмчилгээ, дасгал хөдөлгөөн хийдэг юм.
-Өвдөгний үе биш болоод байна гэдгээ яаж мэдэх вэ?
-Хүмүүс хөл сийгээд байна гэдэг дээ. Энэ бол угтаа ясны сийрэгжилт бөгөөд хөлний цусны эргэлтэд өөрчлөлт оржээ гэсэн үг. Үүнийг мэдэхийн тулд мэргэжлийн эмчид хандан рентген зураг авахуулах хэрэгтэй. Эмч хаана, ямар булчин өвдөж байгаагаас шалтгаалан тохирсон дасгалуудыг өвчтөнд зааж өгөх ёстой.Эмчийн зааж өгсөн дасгалыг сайн хийх хэрэгтэй . Ялангуяа коронавирусийн цар тахлын энэ үед дасгал хөдөлгөөн их хийх нь зөв. Халуурангуут хэвтээд байх тусам муу. Учир нь дасгал хөдөлгөөн хийж байж л дархлаа сайжирна шүү дээ.
-Монголчуудын хөл эрт мууддаг боллоо гэдэг болжээ. Энэ талаар судалгаа бий юү?
-Энэ нь таргалалттай шууд холбоотой. Хүн жин нэмэхээр өвдөгний дотор тал эхэлж өвддөг. Уруудаж өгсөхөд, ялангуяа доошоо уруудахад өвдөг илүү их өвддөг. Илүүдэл жин өвдөгний тань дотор талд нэмэлт ачаалал өгдөг гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Тиймээс жингээ хасч, дасгал хийгээд байхад өвдөлт багасна.
Д.ЦЭРЭНДОЛГОР