Оросын сонгодог зохиолч Н.В.Гоголийн (1809-1852)алдарт “Амигүй албат нар” хэмээх номын талаар бичих гэсэн юм. Уг номын анхны хэвлэл 1959 онд орчуулагч Амарзанаев орчууллаа гэжээ. “Амигүй албат нар” номыг найруулал гэж дурдаад, хамжлагат ёс нуран унаж байгааг ёгтлон харуулжээ гэж байдаг.
Уг номд Оросын багавтар Н хэмээх хотод нэгэн сүйх тэрэг ирж байгаагаар эхэлнэ. Тэр нь Чичиков хэмээх гол баатрын сүйх тэрэг бөлгөө. Тэр тэргэнд гуа сайхан биш боловч тийм ч царайлаг гэмээргүй, махлаг бүдүүн биш боловч тийм ч туранхай гэмээргүй, төдий л өтөлсөн биш боловч арай ч залуу гэгдэхээргүй нэг ноён сууж явав.Ноёныг морилон ирсэнд хотынхон хөл хөөрцөг болцгоосонгүй, зөвхөн зочид буудлын урдаас харсан гуанзны үүдэнд зогсож байсан хоёр орос тариачин энэ тухай хорондоо нэг хоёрхон үг солилцсон боловч энэ нь ноёны тухай биш, харин ноёны сууж яваа сүйх тэрэгний тухай л өөлж ярилцсанаас биш, өөр гойд зүйлгүй өнгөрч билээ. “Энэ сүйх тэрэг Москва орж дөнгөх үү” гэхэд нөгөө нь “дөнгөнө” гэж хариулжээ. “Тэгвэл Казань хот орох гэвэл дөнгөхгүй байх аа, тийм үү” гэж дахин асуухад “Казань хот яасан ч хүрэхгүй” гэж хариулжээ. Ингээд л болоо.
Ноёнтонг буудалд нь буулгана. Буудал нь Оросын багавтар хотын хаана ч байж л байдаг буудлуудаас юугаараа ч үл ялгагдах буудал байх бөгөөд булан бүрээс нь чавга шиг том хар жоомнууд бүлтэлзэн харж байдаг зочдын тасалгааг хувцасны шүүгээгээр таслан хийсэн аж. Энэ Чичиков яах гэж хотод ирж байгаа вэ гэвэл газрын эздийн нас барчихсан тоонд нь хэвээрээ байдаг албатуудыг хямдхан худалдаж аваад өөрийн албаттай болох. Тэр “амигүй албатуудаа” барьцаалан банкнаас зээл авч баяжих, дээдсийн хүрээнд орон заавал баян айлын охинтой гэрлэх алсын зорилготой ирж байгаа юм.
Уг зохиол уран хошин аясаар бичигдсэн бөгөөд Орос орны хамжлага газрын эзэдийн мунхаг харанхуй байдлыг уран хошиноор элэглэн гаргасан байдаг. Байгалийн зураглал, эздийн хоол хошны тухай бичсэн бичвэрүүд үнэн тансаг бөгөөд бараг л үнэр нь ханхалтал бичжээ. Түүний Собакевич хэмээх газрын эзэнтэй наймаалцсан хэсгээс сонирхуулъя.Хүн худалдаж авна л гэж байгаа хойно заавал нэг ашигтай л байж таараа гэж бат итгэсэн Собакевич түүний үнэ хэлэхийг анан хүлээж байдаг. Уул нь тэр үеийн хуулиараа дараагийн бүртгэл хүртэл нас барсан албат нарыг амьд хэмээн бүртгэж байдаг бөгөөд бүр татвар хүртэл авдаг байна. Тиймээс тэр хоосон нэрийг зарсан нэрээр бүртгэлээс хасуулах нь газрын эзэнд ашигтайгаар барах уу бүүр хэдэн мөнгөөр зарчихвал ашиг ч олоод явчих хэрэг аж.
Чичиков байхгүй албат нэг бүрийг наян мөнгөөр авах санал тавина. Харин Собакевич “Би танаас илүү юм авахгүй. Ширхэг нэг бүрийн нь зуун рубелиэр өгнө” гэж хэлэв.
Чичиков “Зуу гэн ээ” гэж цочин хэлснээ, амаа ангайж би буруу сонсов уу, үгүй бол Собакевичын хүнд хөшүүн хэл нэг гэхийн оронд өөр тоо дуудчихав уу гэж гайхан түүний нүд өөд ширтэн харлаа гээд мань хоёр наймаалцаж эхэлнэ. Собакевич үхсэн зарц нэг бүрээ магтан ийм хүн олдохгүй гэж магтах аж.
Би ямар шаахай худалдах гэж байгаа биш дээ гэж Собакевич хэлэв. Та өөрөө бодоод үз л дээ. Тэд чинь хүн биш шүү дээ гэж Чичиков маргана. Дансанд байгаа албат нараа иймхэн үнээр худалдах тийм тэнэг хүнийг эрэхгүй юү. Дансанд байгаа гэж та дэмий хэлж байна. Таны тэр жинхэнэ албат нар аль хэдийнэ үхэж бодит биеэр үзэж болохгүй хоосон дуу чимээнээс өөр юу ч байхгүй болсон шүү дээ гэлцэн маргалдаж бөөн юм болсон ч хоёр рубель хавьцаа үнэ тохирдог. Ийм маягаар их олон хамжлагын эзэдтэй уулзах бөгөөд 1800- аад оны үеийн орос тосгодын амьдралтай, тэдний амин хувиа хичээсэн түшмэлүүдийн тухай найруулал юм.