Олон улсын санхүүгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх байгууллага буюу FATF өнгөрсөн онд манай улсыг Саарал жагсаалтад орсон тухай зарласан. Учир нь манай улс ФАТФ-аас өгсөн зөвлөмжүүдийн дөрөвт нь бүдэрсэн юм. Товчхондоо, ФАТФ манай улсыг мөнгө угаах, терроризмтой тэмцэх чиглэлд хойрго, хяналт шалгалт хийлээ ч шүүх нь шийдвэр гаргаж, хөрөнгийг нь хураадаггүй гэж дүгнэсэн. Энэ талаарх зохицуулалтуудыг холбогдох салбарын хууль тогтоомждоо бат нот суулгаж гэмээнэ саарал жагсаалтаас мултарна гэдгийг хэлсэн хэрэг.
Эрх баригчид сандралдаж хоёрхон сарын хугацаанд Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай хууль, Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай гээд хэд хэдэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар өргөн барьсан. Харамсалтай нь ингэж сүржигнэсний ч хэрэг гарсангүй. Биднийг саарал жагсаалтаасаа ч гарч чадаагүй байтал Европын холбоо мөнгө угаах терроризмыг санхүүжүүлэх өндөр эрсдэлтэй, мөнгө угаалттай тэмцдэггүй орнуудын хар жагсаалтдаа оруулахаар зэхэж байна. Уг хар жагсаалтад орсон улс орнууд Европын Холбооны гишүүн орнуудын банк, санхүүгийн системд аюул учруулах эрсдэлтэй, тиймээс хяналтаа сайжруулах ёстой талаар ч холбогдох баримт бичигтээ тусгаад амжиж. Тэд биднийг найдваргүй түнш гэж хэдийнэ үзэх болсон нь ийнхүү ил боллоо.
Дэлхий биднийг ингэж л харах болж. Бид яагаад ийм хөөрхийлөлтэй байдалд орчихов, энэ хэмжээнд хүртэл нэр хүндээ алдахад юу нөлөөлөв гэдгийг бид бодох цаг болжээ. Бид тарчиг ядуудаа ийм байдалд хүрчихлээ гэвэл хамгийн өрөөсгөл дүгнэлт болно л доо. Хамгийн гол нь ардчиллын зарчмаа алдсанд л энэ бүхнийг шалтгаан бий. Энэ цагт Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл бүхнийг шийддэг болсон. Хэвлэлийн эрх чөлөө өдрөөс өдөрт хумигдаж байна. Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг шахах бодлого гаарч байгаа. Ганц том төсөл болох Оюу толгойтойгоо зарга үүсгэсэн. Банкны салбарын хараат бус байдал өдрөөс өдөр алдагдаж, эрх мэдэлтнүүд банкийг нийгэмчилж өөрсдөө юм уу өөрсдийнхөө хүмүүст хувааж өгөх хууль хэлэлцэнэ гэж сүрдүүлэх боллоо. Эрх барьж буй бүлэглэлүүд банкинд хувь хүртэх гэж хөөцөлдөх нь нэмэгдлээ. Энэ бүгд л Монголыг Европын холбооны хар жагсаалтад оруулахад хүргэв бололтой. Бид дэлхийд ийм л хар юм уу их сайндаа саарал үнэлгээтэй орон болж хувирчээ.
Саарал жагсаалтад орсноос болж Монголбанкны ерөнхийлөгч, Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга огцорч байв. Тэгвэл одоо эрх баригчдын хэн нь хариуцлага хүлээх вэ. Хууль дүрмийг нь хэлэлцүүлж өгөөгүй УИХ-ын дарга хариуцлага хүлээх үү, Ерөнхий сайд хариуцлага хүлээх үү. Ямар ч л байсан банкны удирдлагуудад хариуцлага хүлээлгээд нэмэр болсонгүй. Сахил хүртээд шал дордов гэгчээр саарал жагсаалтад орсон гээд сайн ажиллаад байгаа гээд байсан бүүр нэмээд хар жагсаалтад орохоор болчихоод сууж байна.
Угтаа хэн нэгэнд бурууг үүрүүлэх гэж тэвдэхийн оронд саарал жагсаалтаас гарах арга хэмжээгээ тууштай хэрэгжүүлсэн бол зөв байх байлаа. Өнгөрсөн долоон сарын хугацаанд амжиж саарал жагсаалтаас мултарсан бол өдийд Европын холбоо ийм дүн тавих байсан уу үгүй юү, бодох л асуудал. Нөхцөл байдал улам дордсон нь төр засгаас ямар нэгэн арга хэмжээ аваагүй, тэр нь үр дүнд хүрээгүйг харуулж байна. Магадгүй эрх барьж байгаа бүлэглэлүүдийн эрх ашиг зөрчилдсөн учир шуурхайлаагүй биз. Зөвхөн эрх барьж байгаа бүлэглэлийн эрх ашгийн төлөө л Монгол Улсыг золионд гаргаж байгаа нь харамсалтай юм. Холбогдох албан тушаалтнууд нь энэ цаг үед саарал жагсаалтаас төд удалгүй гарчих нь, хар жагсаалтад орохгүй гэж иргэдийг тайвшруулахаас өөрийг хийж чадахгүй байгаа нь ч илт байна.
Хар жагсаалтад нэгэнт орчихсон тохиолдолд саарал жагсаалтаас гарна гэдэг юу л бол. Хэрэв энэ хоёр давхацвал өнөөдрийн хүнд эдийн засаг элгээрээ хэвтэх нь мэдээж. Саарал жагсаалтад бүртгэгдсэн өдрөөс л валютын ханш савлаж, зарим банк валютын хязгаарлалт хийж байв. Үүнтэй адил хар жагсаалтад орсноор эдийн засагт ил болон далдаар сөрөг нөлөө үүсэх нь гарцаагүй юм.
Хар жагсаалтад орсноор Европын холбооноос Монгол Улсад үзүүлэх санхүүгийн дэмжлэгт саад тотгор үүснэ. Тус холбоонд элссэн манай гуравдагч хөршүүд болох АНУ, Япон тэр бүү хэл БНХАУ ч биднийг дэмжих эсэхтээ эргэлзэхийг үгүйсгэх аргагүй. Европын Холбооны банкууд, бусад санхүү, татварын байгууллагууд хар жагсаалтад багтсан улстай харьцдаг үйлчлүүлэгчдээ илүү нарийвчлан судлах үүрэг хүлээх болно. Бидний Европын санхүүгийн зах зээлд хандах эрх хумигдаж, банкуудтай хийгдэх төлбөр тооцоонд хүндрэл үүснэ. Хяналт нь улам чангарах учраас тэр. Төр засаг ингэж л ядарсан ард түмэн, өөрийнхөө чадлаар яваа бизнес эрхлэгч, ажил олгогчдоо хөлдөө чирж байна.