УИХ-ын гишүүн, Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Ж.Ганбаатартай ярилцлаа.
-Цар тахлаас үүссэн өнөөгийн эдийн засгийн нөхцөл байдалтай холбоотойгоор Засгийн газраас л тодорхой шийдвэрүүд гаргаж байгаа. Энэ үед УИХ, тэр дундаа Эдийн засгийн байнгын хороо юу хийж байна вэ?
-Хүний амь нас, эрүүл мэнд нэгдүгээрт гэдэг нь ойлгомжтой. Гэхдээ үүнийг эдийн засаг дагаж явдаг гэдгийг бодолцох нь зөв. Иймд энэ асуудлаар УИХ-ын байгууллагууд Улсын Онцгой комисст ярьж, хамтарч ажиллаж байна. Эдийн засгийн байнгын хороо Засгийн газраас гарч байгаа бүхий л шийдвэрүүдийг гол санаачлагч нь болж ажиллаж байгаа гэдгийг онцлох нь зүйтэй. Үүнийг үгүйсгэх зоригтой сайд байхгүй байх. Тиймээс таны УИХ ажил хийхгүй байна гэх байр суурьтай санал нийлэхгүй байна.
Нэгдүгээрт, бид хүнсний хангамжийн асуудлыг авч үзсэн. Харж байхад гадны улс орнууд хүнсээ цөлмөж байна. Бидний соёлтой гэж үздэг улс орнууд тахлын сургаар лангуугаа хоосолж эхэлсэн. Манай охин Торонтод сурдаг. Сурахынхаа хажуугаар “Walmart”-д касс хийдэг юм. Охиныхоо өгч байгаа мэдээллээс харахад тэнд ихэнх лангуунууд хоосорч, ариун цэврийн цаас, гар ариутгагч бодис, гоймонг хүртэл ихээр нь авч байлаа. Нөхцөл байдал хүндэрвэл хүнсний хангамжийн асуудал хурцдах магадлалтай юм байна гэдгийг үүнээс харж болохоор байсан гэж хэлж болно. Тиймдээ ч Эдийн засгийн байнгын хорооноос анх санаачилсны дагуу хүнсний хангамжийн асуудлыг авч үзэхээр болсон. Энэ дагуу ҮАБЗ, УИХ-ын дарга үүрэг чиглэл өгсөн. Эдийн засгийн байнгын хорооны даргын хувьд би энэ ажлын хэсгийг ахалж ажиллалаа. Бизнесийн салбарууд болон Худалдаа аж үйлдвэрийн танхимаас ирж байгаа гол саналуудыг авч, цогц бодлогыг Засгийн газрын хуралдаанаар холбогдох сайд нарт танилцуулсан. Энэ хүрээнд манай байнгын хороо гурил, будаа, элсэн чихэр, ургамлын тос зэргийн хангамжийн асуудлыг авч үзэж, аравдугаар сарын 1-нийг хүртэлх нөөцөө бүрдүүлж чадсан. Мөн импортын татвар дээр анхаарч, төлөх хугацааг нь хойшлуулсан юм. УИХ хуралдаж эхэлмэгцээ тодорхой бараа бүтээгдэхүүн, импортын бүтээгдэхүүний татварыг хөнгөлөх хуулийн төслийг батлах болно.
-Бодлогын хүүг нэг хувиар бууруулснаар эдийн засагт дорвитой эерэг өөрчлөлтийг авчирч чадах уу?
-Нэг хувийн хүүг бууруулсан нь эдийн засагт томоохон нөлөө үзүүлэхгүй гэдгийг манай байнгын хороо сайн ойлгож байгаа. Бусад улс орнуудад бодлогын хүүг тэглэх зэргээр арга хэмжээ авч байна л даа. Гол учир нь тэдгээр улсийн төсөв байнга ашигтай байж, эдийн засгийн хувьд тогтвортой байдаг давуу талтай. Үүнийг ч бид бодолцох учиртай юм.
-Бодлогын хүү цаашид буурах боломж бий юү?
-Эдийн засгийн байнгын хороо харьяа байгууллага болох Монголбанкинд бодлогын хүүгээ буулга гэх шахалтыг байнга тавьж байгаа. Монголбанк өөрийн гэсэн хуультай ч гэсэн онцгой үед цогц шийдвэрүүдийг гаргаад явах эрхтэй. Энэ эрхийнхээ хүрээнд бодлогынхоо хүүг буулгах талаас нь ажиллах ёстой гэх даалгаврыг бид өгч байгаа. Түүнчлэн банкуудад заавал байх нөөцийг хоёр функтээр буулгасан. Энэ хүрээнд 300-400 тэрбум төгрөг орж байгаа гэж үзэж байна.
-Ноолуур бэлтгэх ажилд зориулж Хөгжлийн банкнаас үндэсний үйлдвэрүүдэд 300 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээл олгохоор болсон. Зээл авах боломж, нөхцөлийг хэр хөнгөвчилсөн бэ?
-Миний хувьд энэ хөтөлбөрийн ажлын хэсгийг мөн ахалж ажилласан. Иргэдийн гар дээр очих ноолуурын үнийг унагахгүйгээр үйлдвэрүүдийнхээ бодлогыг дэмжих шийдвэрийг гаргуулахын тулд ажлын хэсэг хичээж ажилласан. Энэ онцгой үед малчдын гол орлого болсон ноолуурыг 90-100 төгрөгийн ханштай байлгахын тулд хаа, хаанаа санаачилгатай ажиллалаа. Хөгжлийн банкнаас 332 тэрбум төгрөгийн зээл олгохоор болж байгаа. Хөгжлийн банк өмнө нь ийм төрлийн зээл олгохдоо үйлдвэрлэгч нараас барьцаа хөрөнгө шаарддаг байсныг энэ удаад хөнгөвчилсөн. Шийдвэрийг хэрхэн зөв хэрэгжүүлэх эсэх дээр Эдийн засгийн байнгын хороо ажиллаж байна. Цаашид ч хэрэгжилт дээр хяналт тавьж ажиллах болно.
-Зээлийн эргэн төлөлт хийх хугацааг 90 хоногоор хойшлуулсан. Энэ шийдвэр бодитоор хэрэгжихгүй байна гэх шүүмжлэлүүд байна л даа.
-Энэ асуудлаар ажлын хэсэг гарч ажилласан. Худалдаа аж үйлдвэрийн танхим, холбогдох яамд, бизнесийн байгууллагууд бүхий л талаас нь ярилцаж эхний ээлжинд дээрх арга хэмжээг авахаар болсон. Гэхдээ зөвхөн үүгээр авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээ зогсчих нь гэж ойлгож болохгүй. Коронавирустэй холбоотойгоор нөхцөл байдал өдөр бүр өөрчлөгдөж байна. Үүнтэй уялдаж холбогдох чиглэлүүд гарч, шат дараатай арга хэмжээнүүдийг авна.
УИХ-ын дарга төсвийн тодотгол хийх, ээлжит бус чуулган хуралдах эсэх, зээлийн хүү, түрээслэгч нартай холбоотой асуудлаар ямар тогтвортой арга хэмжээ авах, үйлдвэр, үйлчилгээний салбаруудын хүндрэлүүдийг хэрхэн шийдэх вэ гэдэг асуудлуудыг судлах чиглэл өгсөн. Энэ хүрээнд МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэнгээр ахлуулсан ажлын хэсэг гарч ажиллаж байна. Энэ ажлын хэсгээс тодорхой шийдвэрүүдийг гаргана.
-Таны хувьд цаашид эдийн засгийг тогтвортой байлгахад ямар арга хэмжээ авах нь зөв гэж харж байна вэ?
-Ихэнх хүмүүс Тогтворжуулалтын болон Ирээдүй өв сангийн хөрөнгийг энэ үед хэрэглэхийг хүсч байсан. Миний хувьд ч ийм бодолтой байна. Яах аргагүй хүнд үе ирчихлээ. Дэлхий ч ингэж үзэж байна. Сангийн яам, Засгийн газар, зохих байгууллагууд тодорхой арга хэмжээ авахгүй бол үндэсний үйлдвэрлэгчид, жижиг, дунд бизнес эрхлэгчид элгээрээ хэвтэх нь байна. Надад өдөр бүр жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдээс и-мэйл, захидал, мессэж, албан хүсэлт ирж байгаа. Тэдний зүгээс ирж байгаа дарамтыг багасгана гэхээсээ илүү борлуулалтаар дэмжиж, хөрөнгө оруулалт хийгээч гэх хүсэлт тавьж байгаа юм. Иймд тодорхой арга хэмжээ авахыг УИХ бодлогын хувьд шахаж ажиллаж байна. Ядаж цахилгаан, дулааны мөнгийг тэглэж, бага хүүтэй зээл олгож, дэлхийн бусад орнууд шиг эдийн засаг руугаа хөрөнгө шахаж байгаа жишгийг судлаач ээ гэх байр суурийг илэрхийлж байгаа.
Ямартаа ч энэ үед алтны л үнэ өсч байна. Иймд бид алт тушаалт, нөөцөө нэмэгдүүлж, эдийн засгийн хувьд тогтвортой байх боломжийг бүрдүүлэх ёстой. Энэ талаар ч бид ярилцаж байна.
-Хөл хорио тогтоосноос хойш алт тушаалт нэмэгджээ. Энэ нь биднийг алтаа хулгайд алдсаар байгааг нотолсон явдал боллоо. Та үүнд ямар байр суурьтай байна вэ?
-Өмнөх онтой нь харьцуулдаг л даа. 2019 оны эхээр Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөртэй холбоотой асуудлууд яригдаж, нийгэмд хүлээлт үүссэн байсан. Түүнтэй холбоотой байхыг үгүйсгэхгүй.
Мөн хулгайн асуудлууд байдаг гэх таны хэлсэнтэй санал нэг байна. Үүнийг таслан зогсоох ёстой. Янз бүрийн байдлаар хилээр гардаг гэх мэдээлэл байдаг. Бид бүх талаас нь харж байж шийдвэр гаргах ёстой. Яагаад Монголд тушаахгүй байна вэ гэдгийг ч бодолцох учиртай.
-Ерөнхийлөгч гаргасан уриалгадаа төсвийн тодотгол хийх хэрэгтэй гэжээ. Сангийн сайдын зүгээс төсвийн тодотгол хийхгүй гэсэн хатуу байр суурь илэрхийлсээр байгаа л даа.
-Сангийн сайд дангаараа шийдэх асуудал биш л дээ. Д.Тогтохсүрэн даргаар ахлуулсан ажлын хэсэг тодорхой шийдвэр гаргах байх. Төсвийн тодотгол хийхээр бол УИХ заавал хуралдах хэрэгтэй болж таарна. УИХ Улсын онцгой комиссоос гаргасан шийдвэрийг дагах ёстой тул цахимаар хуралдах шийдвэрийг гаргасан. Энэ дашрамд, УОК ажлаа маш сайн хийж, Засгийн газар ард иргэдийн амь нас, аюулгүй байдалтай холбоотой асуудлуудад зөв шийдвэр гаргаж, дэлхийд үлгэр жишээ болж чадаж байгаа гэдгийг онцолмоор байна. Энэ асуудалд үнэхээр баярлууштай.
-Хэрэвзээ УИХ яаралтайгаар хуралдахаар болбол гишүүдийн ирц хангалттай хүрэх үү. УИХ-ын гишүүд бэлэн байдалд байж чадаж байгаа юу?
-Бүх УИХ-ын гишүүд Монголдоо байгаа. Гэнэтийн шийдвэр гарах үед, ямар нэгэн байдлаар УИХ онцгой дэглэмээр хуралдахаар болбол гишүүд бэлэн.
-МАН Бага хурлаа хийж, мөрийн хөтөлбөрөө танилцуулан ирэх сонгуульд оролцохоо илэрхийллээ. Одоо нэр дэвшигчдийн тодруулах л үлдээд байна. Мэдээж энэ талаар нам дотор яриа өрнөж байгаа байх.
-Нам дотор яригдаж байгаа зүйлүүд бий. ЖДҮ зэрэг янз бүрийн зүйлстэй холбогдсон хүмүүсийг нэр дэвшүүлэхгүй гэдэг намын байр суурь хэвээрээ. Тийм зүйлстэй холбогдсон хүмүүс буруугаа ухамсарлах, хойш суух байдал давамгайлж байгаа.