-САНГИЙН ХӨРӨНГӨӨС ХАМААРАЛ БҮХИЙ ХҮМҮҮСТЭЭ МАШИН АВАХ, НАЙМАА ЭХЛҮҮЛЭХЭД НЬ ЗОРИУЛЖ ӨГЧЭЭ-
АТГ-ын Хяналт шалгалтын албаны дарга, ахлах комиссар Л.Сүх-Очиртой ярилцлаа.
-Авлига, ашиг сонирхлын зөрчлийг шалгуулахаар хандсан хүмүүсийн тоо нэмэгдэж байгаа гэсэн үү. Ямар үндэслэл байна вэ?
АТГаас авлига, ашиг сонирхлын зөрчилтэй холбоотой өргөдөл гомдлыг хүлээж авдаг. Энэ асуудал дээр өргөдөл гомдол нэмэгдэж байгаа. Бид үүнийг хоёр талаас нь хүлээж авч байгаа. Нэг талдаа иргэдэд АТГт авлига, ашиг сонирхлын зөрчилтэй холбоотой өргөдөл, гомдлыг шалгадаг, асуудлыг авч үздэг гэсэн мэдээлэл цахимаар болон өөр бусад хэлбэрээр ойлголт авчихсан. Энэ үүднээс иргэд манай аймаг, орон нутаг, сум багт ийм авлига, ашиг сонирхлын зөрчил үүсээд байна гэдэг мэдээллийг өгөх боломжтой болсон. Нөгөө асуудал бол төрийн албан хаагчид хуулиа биелүүлэхгүй байх, ажлын байрны тодорхойлолтод заагдсан ажлаа гүйцэтгэхгүй байгаагаас болж авлига, ашиг сонирхлын хуулийг зөрчдөг. Тийм учраас тоон мэдээлэл нэмэгдэж байна гэсэн дүн шинжилгээ гараад байгаа юм.
-Тухайлбал, ямар төрлийн зөрчил давамгайлж байна вэ?
-Төрийн албан хаагчид энгийн үгээр хэлбэл, хүнд суртал, ёс зүйн зөрчил дутагдал гаргаад байдаг. Үүнийгээ анхаардаггүй, мэддэггүй. Ах, эгч, дүүдээ давуу байдал олгосон шийдвэр гаргадаг. Ийм байдлаас болж төрийн албан хаагчид авлига, ашиг сонирхлын зөрчилд холбогдоод байгаа юм. Тухайлбал, “Төв авто зам засвар арчлалт” ТӨХКийн захирал өөрийнхөө эгчийнхээ хүүхдийг өөрийн компанид авахын тулд нэг жилийн турш компанийн зардлаар ямар ч сонгон шалгаруулалтгүйгээр сургуульд сургасан тохиолдол байна. Төгсөөд хүрээд ирэнгүүт нь компанидаа ажилд оруулсан. Гэтэл уг ажлын байранд ажилд орох 10 хүүхдийн боломжийг хаасан. АТГаас холбогдох тушаал шийдвэрийг нь хүчингүй болгож, арга хэмжээ авахуулсан. Түүнээс гадна Хэнтий аймгийн “Хан Хэнтий цогцолбор” сургуулийн захирал н.Түмэндэлгэр нь нөхрийнхөө төрсөн дүүгийн эхнэрийг гэрээ байгуулаад ажилд авсан байгаа юм. Үүн дээр энэ албан тушаалтан мэдэгдэл тайлбар гаргаад ажиллах ёстой байсан. “Би ах дүү хамаатан садныхаа асуудал шийдвэрлэх гэж байна. Авлига, ашиг сонирхлын зөрчил үүсээд байна. Би үүнийг шийдэх үү, шийдэхгүй юу” гэдгээ сумынхаа Засаг даргадаа мэдэгдээд шийдвэрлүүлэх ёстой. Гэтэл үүнийгээ хэрэгжүүлээгүй. Бас нэг кейс бол Завхан аймгийн Хүнс хөдөө аж ахуйн газрын дарга н.Солонго гэж хүн өөрийнхөө нөхрийн компанитай гэрээ байгуулаад ажилласан зөрчил байна. Дансанд нь мөнгө шилжүүлчихсэн. Бас мэдэгдэл тайлбар, хориглолт хязгаарлалтыг хэрэгжүүлж ажиллаагүй. Энэ асуудлаасаа болоод албан тушаалаасаа чөлөөлөгдсөн, нөхрийнхөө төрсөн дүүгийн эхнэрийг сургуульдаа ажилд авсан н.Түмэндэлгэр албан тушаал бууруулах арга хэмжээ авагдсан. Жижиг гэлтгүй хууль хэрэгжүүлэхгүй бол дараа нь өөрөө ийм байдалд хүрнэ гэдгийг л албан тушаалтнууд мэдэх ёстой, ойлгох ёстой.
-Орон нутгийн иргэд сангуудтай холбоотой гомдол мэдээллийг ихээхэн гаргадаг. та бүхний шалгалтын явцад энэ байдалд хяналт шалгалт хийсэн үү?
Энэ үнэн. АТГаас хөдөө орон нутагт ажиллахдаа Орон нутгийн хөгжлийн сан, Сум хөгжүүлэх сангийн мөнгө төгрөг хэрхэн зарцуулж байгааг тухайн аймаг орон нутгийн албан тушаалтантай хамтарч үзэж харсан, нягталсан. Энэ тохиолдолд сангаас ах дүү хамаатан садандаа мөнгө төгрөгийг зориулалтын бусаар гамгүй зарцуулсан. Энэ жилийн хяналт шалгалтаар сангуудаа эргэж үзлээ. Зарим нэг аймаг, суман дээр санд төвлөрөх хөрөнгө байхгүй байна. Эргээд өгье гэх ч мөнгө байхгүй. Нөгөө нөхдүүдтэйгээ шүүхдэлцэж байгаа асуудал ч байна. Мөнгө авсан хүмүүс нь мөнгөө өгөхгүй, хаяг дээрээ байхгүй. Гэхдээ бүгд биш. Сум хөгжүүлэх сангийн холбогдох ажилтнууд, сум орон нутгийн дарга нар өөрсдөө оролцож, өөрийнхөө ах дүү хамаатан садандаа машин худалдаж авах, наймаа хийх зориулалтаар өгчихсөн байх жишээтэй.
-Авлига, ашиг сонирхлын зөрчил үүсгээд байгаа төрийн албан хаагчдад юуг сэрэмжлүүлэх вэ?
АТГаас сая “110” дугаарын утсыг ажиллуулж эхэлсэн. Энэ дугаараар авлига, ашиг сонирхлын зөрчилтэй холбоотой мэдээлэл өгөх боломжтой болсон. Иргэд маань энэ талын мэдээллийг нэлээд сайн аваад байгаа. Авлигын эсрэг хууль гараад 12 жил, ХОМ гаргадаг болоод 10 гаруй жил болж байна.Ашиг сонирхлын зөрчлийн талаар 2012 онд хууль батлагдсан. Төрийн албан хаагч авлига ашиг сонирхлын зөрчлийн хуулийн хэрэгжилтийг хангахад мэдлэг нэлээд боломжийн хүлээж авсан байх ёстой. Төрийн албанд шинээр ажилд томилогдоход төрийн албаны шалгалтын тестэнд хуулийн зүйл заалт ордог болчихсон. Дээрээс нь 30 хоногийн дотор ХОМ-ээ гаргадаг. Энэ утгаараа төрийн албан хаагч нарт энэ хуулийг биелүүлэх ёстой. Мэдээгүй, энэ талаар ойлголт муу гэдэг асуудал байхгүй гэсэн үг. Буруутай албан хаагчид тухайн зөрчилд нь хуулийн үндэслэлийн дагуу арга хэмжээ авах байдал нэлээд бий болж байгаа.
-Нийт хичнээн зөрчилд арга хэмжээ авсан бэ?
-Урьдчилсан байдлаар энэ оны гуравдугаар улирлын байдлаар 37 албан тушаалтанд авлига ашиг сонирхлын зөрчилтэй холбоотой арга хэмжээ тооцоод байна.
Б.ЗАЯА