Манай гаригийн хамгийн шилдэг их сургууль. “Харвард” гэх энэ үг эрдэм номын мөрийг хөөсөн хэн бүхний мөрөөдлийн, гайхалтай бүр биширмээр үг гэдэг нь гарцаагүй. Энэ сургуулиас хамгийн чадалтай улстөрчид, бизнесмэнүүд, нийгмийг хөдөлгөгч шилдэг сэхээтнүүд, шинжлэх ухаанчид, эрдэмтэд төрөн гардаг. Босго оноо, шалгуур өндөртэй, бас төлбөр ч их болохоор хүссэн болгон нь энд сураад байдаггүй. Гэхдээ төлбөрийн маш уян хатан нөхцөлтэй. Нэгэнт потенциаль нь байгаад шалгуур давчих юм бол тэтгэлгээр сурах ч боломжтой. Тэгэхээр хичээмтгий, зорилготой хүн бүхний өмнө энэ сургуулийн үүд хаалга үргэлж нээлттэй байдаг аж. Ингээд тус сургуулийн талаар багахан мэдээллийг тоймлон хүргэе.
ЭНЭХҮҮ ЭРТНИЙ ИХ СУРГУУЛИЙГ ҮНДЭСЛЭГЧ НЬ ХАРВАРД БИШ ГЭДГИЙГ МЭДЭХ ҮҮ?
Харвардын их сургууль нь АНУ-ын Массачусетс мужийн Кембридж дэх “Ivy League” бүлгэмд багтдаг судалгааны хувийн сургууль юм. “Ivy League” гэдэг нь Зүүн хойд Америкийн найман шилдэг их сургуулийг нэгтгэсэн бүлгэм юм. Энд Харвардаас гадна Брауны их сургууль, Колумбын их сургууль, Корнеллийн их сургууль, Дартмонтын их сургууль, Пенсилванийн их сургууль, Принстоны их сургууль, Йелийн их сургууль багтана. Нэршлийн хувьд 1800-гаад онд тус сургуулиудыг дүүргэсэн оюутнууд төгсөлтийн баяраар сургуулийнхаа ханыг дагуулан ivy буюу ороонго өвс тарьдаг байсан уламжлалтай холбоотой юм байна.
АНУ-ын эртний их сургуулиудын нэг болох Харвард нь 1636 онд есөн оюутантай анхны хичээлээ эхэлж байсан бол одоогоор жилд дунджаар хорин мянга гаруй оюутан суралцдаг ба 16000 орчим багш ажилтантай. 1607-1638 онд Англи улсаас АНУ-д Элчин сайдаар сууж байсан Жон Харвард Чарльз Таун дөнгөж байгуулагдаад удаагүй байсан коллежид өөрийн хувийн хөрөнгө болон номын сангаа өвлүүлэн үлдээжээ. Тэр коллеж нь өнөөгийн Харвардын их сургууль бөгөөд Жон Харвардад талархсан үүсгэн байгуулагчид нь түүний нэрээр сургуулийг нэрлэх болсон байна. Сонирхуулахад, Харвардын цэцэрлэгт хүрээлэн дэх Жон Харвардын хөшөө Америктаа хамгийн их зургаа даруулдаг хөшөөнүүдийн гуравдугаарт жагсдаг юм байна. Энэ хөшөөг оюутнууд “Гурван худлын хөшөө” гэж хочилдгийн учир нь хөшөөний суурин дээрх бичээстэй холбоотой. Тэнд “Үүсгэн байгуулагч Жон Харвард 1638” хэмээн бичсэн байдаг. Нэгдүгээр худал нь сургуулийг Жон Харвард байгуулаагүй, хоёрдугаарх нь 1638 онд биш 1636 онд байгуулагдсан гэдгийг дээр дурдсан шүү дээ. Харин гурав дахь худал нь гэвэл энэ хөшөө Жон Харвардын өөрийнх нь хөшөө ч биш гэнэ. Хөшөөг урлах үед Даниел Честер Френч гэх оюутан модель болж байжээ. Гэсэн ч оюутнууд хөшөөний мутраас адис авч, шалгалтад орохынхоо өмнө хөлийн өлмийг нь зүлгэх уламжлал тогтсон байдаг аж.
1650 онд Харвардын удирдах байгууллага болох “Харвард корпораци”-ийг байгуулав. 19 дүгээр зууны үед Бостоны элитүүдийн дунд соёл, боловсролын төв байгууламж болж, 20 дугаар зуун болоход нэр хүндтэй профессоруудынхаа ачаар нэр алдар нь улам бүр түгсээр дэлхийн хамгийн нэр хүндтэй их сургууль болсон байна. 1900 онд Харвард Америкийн их сургуулиудын холбооны үүсгэн байгуулагч гишүүн болсон юм. Хачирхалтай нь охид бүсгүйчүүд Харвардын үндсэн сургуульд суралцах эрхгүй байжээ. Мөн бусад коллеж, их сургуулиудын л адил арьс өнгөөр ялгах үзэл ч энд ноёлдог байж. 1879 онд Харвардын охидын сургууль болох Рэдклифф коллеж байгуулагдан, АНУ-даа эмэгтэйчүүдийн хамгийн нэр хүндтэй сургуулиудын нэг болжээ. Харвардын анхны эмэгтэй ангийг 1945 онд Анагаахын сургуульдаа авч байсан гэдэг. Улмаар 1999 онд Рэдклифф охидын коллеж Харвардтай албан ёсоор нэгдсэн байна.
ХАРВАРДЫГ ТӨГССӨН АЛДАРТНУУД
Харвард 13 мэргэшсэн салбар сургуультай ба Бизнесийн сургууль нь дэлхийн хамгийн шилдэг сургууль гэх тодотголтой. Энд оюутнууд эрдмийн зэрэг хамгаалахаас гадна төрийн удирдлагын ажилтнууд мэдлэг, чадвараа дээшлүүлэхээр дэлхийн өнцөг булан бүрээс зорин ирдэг, эрдэм мэдлэгийн хамгийн том уурхай болоод байна. Харвардыг төгссөн алдар, цуутнуудаас хэдийг энд онцолъё.
-АНУ-ын хоёр дахь ерөнхийлөгч Жон Адамс (1755, 1758)
-АНУ-ын зургаа дахь ерөнхийлөгч Жон Күинси Адамс (1787, 1798)
-АНУ-ын 19 дэх ерөнхийлөгч Ратерфорд Бөкард Хэйс (1845)
-АНУ-ын 26 дахь ерөнхийлөгч, Нобелийн шагналт Теодор Рузвельт (1880)
-АНУ-ын 32 дахь ерөнхийлөгч Франклин Рузвельт (1880)
-Америкийн зохиолч, улс төрийн зүтгэлтэн, лектор Хелен Келлер (1904)
-АНУ-ын 40 дэх ерөнхийлөгч Жон Кеннеди (1940)
-Либерийн ерөнхийлөгч, Нобелийн шагналтан эллен Жонсон (1971)
-Пакистаны 11 дэх ерөнхий сайд Беназир Бхутто (1973-Рэдклифф коллеж)
-АНУ-ын 43 дахь ерөнхийлөгч Жорж Буш (1975)
-“Майкрософт” компанийн үүсгэн байгуулагч Билл Гейтс (19778 2007)
-НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга асан Бан Ги Мүн (1984)
-АНУ-ын Дээд шүүхийн шүүгч Элена Кааган (1986-Харвардын хуулийн сургууль)
-АНУ-ын 44 дэх ерөнхийлөгч, Нобелийн шагналт Барак Обама (1991)
-АНУ-ын тэргүүн хатагтай асан Мишель Обама (1981)
-“Фэйсбүүк” компанийг үүсгэн байгуулагч Марк Цукерберг (2006)
Түүнчлэн Жон Хакок, Самуэль Адамс, Жон Адамс, Уилльям Эллери, Уилльям Уилльямс, Уилльям Хүүпер, Элбриж Герри, Роберт Треат Пайн нарын найман төгсөгч АНУ-ын Тусгаар тогтнолын тунхаглалд гарын үсэг зурж байжээ. Мөн Нобелийн 44 шагналтан, Пулитцерийн (сэтгүүл зүйн дээд шагнал) 38 шагналтныг төрүүлсэн.
ЗӨВХӨН ХАРВАРДАД Л БАЙХ ГАЙХАМШГУУД
209 акр талбай (85 га) бүхийн сургуулийн үндсэн кампус нь Бостон хотын төвөөс баруун хойд зүгт таван км зайд оршино. Харвардын эдлэн нь захиргааны төв оффис, их сургуулийн төв номын сан, Север танхим, их сургуулийн танхим, дурсгалын сүм, шинэ оюутнуудын дотуур байр, спорт заалнууд, зочид буудлууд зэргийг багтаасан байдаг. Оюутны байр нь арванхоёр ширхэг орон сууцны байшингаас бүрдэнэ. Байшин бүр амьдрах өрөөнүүдээс гадна, багш нарын өрөө, хоолны өрөө, номын сантай. Харвардад байрлах “Widener Library” нь АНУ-ын хоёр дахь хамгийн том номын сан юм. Тус номын сан нь арван давхар бөгөөд доод талын дөрвөн давхар нь газар доор байрладгаараа онцлог. Энэ номын санг анх Харри Элкинс Вэйденерийн (1907 онд Харвард төгссөн) ээж хүүгийнхээ дурсгалд зориулан байгуулж байжээ. Тэрээр энэ номын сангийн барилгыг хэзээ ч өөрчлөхгүй гэсэн амлалтыг удирдлагуудын зүгээс авч байж хандив өргөсөн байна. Хожим номын сангийн барилгыг өргөтгөх шаардлага тулгарахад архитекторууд газар доорх дөрвөн давхрыг нэмж барьсан гэдэг. Тус сургуулийн төгсөгч ажлын байран дээр гарахад жилийн цалин нь 60000 доллараас эхэлдэг. Ингээд бодохоор ямархуу чансааны мэргэжилтнүүд бэлтгэн зах зээлд нийлүүлдэг болох нь тодорхой харагдаж байгаа биз.
ЯАГААД ЗААВАЛ ХАРВАРД ГЭЖ
Тус сургууль нь мэргэжил олгох 46, боловсролын зэрэг ахиулах 134 төрлийн, мэргэшсэн тусгай зэрэг олгох 97 төрлийн сургалтын багцыг санал болгодог байна. Сургалтын программ нь амьдрал дээр үндэслэгдсэн, асуудлыг хэдэн талаас нь харж, оновчтой шийдэх арга барилд сургадаг гэдгээрээ бусад сургуулиудаас ялгарна. Хичээлийн жил есдүгээр сарын эхнээс тавдугаар сарын дунд хүртэл үргэлжилнэ. Нэг жилийн сургалтын төлбөр ойролцоогоор 30-40 мянган доллар. Оюутны ирүүлсэн өргөдлийг сайтар судалж үзээд босго оноо болон бусад шалгуураа хангаж чадаж байвал тэтгэлэг олгодог. Ингэхдээ жилийн орлого нь 60000 доллараас бага айлын хүүхдийг 100 хувийн тэтгэлэгт хамруулдаг. 60000-80000 долларын орлоготой бол багахан төлбөр төлнө. Харин 120-180 мянгын долларын орлоготой айлын хүүхэд жилийн орлогын 10 хувиас хэтрэхгүй мөнгөн дүнг төлбөрт өгдөг байна. Харвардын их сургуульд элсэхийн тулд танаас маш их хичээн зүтгэл шаардагдах нь мэдээж. Тэтгэлэгт хамрагдахын тулд нэг жилийн өмнөөс судалж, хэлний шалгалтуудаа өгч, өргөдөл, эссэ бичиж, маш их цаг зав, хүч хөдөлмөр зарцуулна. Хичээл зүтгэлгүй амжилт гэж угаасаа хаа ч байхгүй шүү дээ. Манай Монголоос нэлээд хэдэн хүн Харвардыг төгсчихсөн гэдгийг уншигчид маань мэдэх байх.
2009 онд Харвардын их сургуулийн зүгээс оюутнууддаа зориулсан дүрэм гаргасан байна. Энэ 15 дүрэм нь оюутнуудад маш их сэтгэлийн дэм, цааш урагшлах түлхэц болж өгдөг гэсэн шүү. Дараахь алдартай 15 дүрмийг хичээл болон ажилдаа хэрэгжүүлээрэй.
1.Чи одоо унтах юм бол сайхан мөрөөдлөө зүүдэлнэ. Харин унтахынхаа оронд хичээлээ хийвэл тэр сайхан мөрөөдлөө биелүүлэх боломжтой болно.
2. Ямар нэг зүйл хийхэд хэтэрхий оройтсон гэж бодож байвал тэр үе чинь яг тохирсон цаг нь байх болно.
3. Юм сурах зовлон бол хэсэгхэн хугацааных, харин юм мэдэхгүйн зовлон бол мөнхийн.
4. Сурах гэдэг бол цаг хугацаа бус хичээл зүтгэл юм.
5. Амьдрал гэдэг зөвхөн сурах үйл явц биш. Хэрэв чи амьдралын энэ үеийг л даван туулж чадахгүй бол ер нь өөр юу хийж чадах юм бэ?
6. Хичээл зүтгэл, хүчин чармайлт хоёроос сэтгэл ханамж авч болдог.
7. Бүх зүйлийг бусдаас түрүүлж, шаргуу хийдэг хүмүүс л жинхэнэ амжилтын амтыг мэдэрдэг.
8. Хүн болгонд бүх зүйлийг амжуулах авьяас байдаггүй. Гэхдээ өөрийгөө цаг үргэлж хөгжүүлж, шийдвэр гаргаж чаддаг хүн л амжилтад хүрдэг.
9. Цаг яг л харвасан сум шиг өнгөрдөг.
10. Өнөөдөр нусаа татаж байгаа бол маргааш энэ чинь нулимс болох вий.
11. Риалистууд гэж ирээдүйд хөрөнгө оруулалт хийж байгаа хүмүүсийг хэлнэ.
12. Цалингийн хэмжээ боловсролын түвшнээс шууд хамаардаг.
13. Өнөөдөр гэдэг өдөр дахиж ирэхгүй.
14. Чиний өрсөлдөгчид яг одоо маш шуналтайгаар номын хуудас эргүүлж байгаа гээд бод доо.
15. Хөлсөө урсгахгүйгээр мөнгө олохгүй.
А.МӨНХЗУЛ