“Erdene medica” эмнэлгийн хүүхдийн эмч Д.Бямбаатай ярилцлаа.
-Дархлаа гэж юуг хэлэх вэ. Яаж ажилладаг вэ?
-Хүүхэд ч бай, насанд хүрсэн хүн ч бай дархлааг сайжруулах юмуу идэвхжүүлэх гэж ярьж болохгүй. Дархлааг дэмжих гэдэг нь буруу ойлголт. Яагаад гэвэл дархлаа өөрөө шаардлагатай тухайн нөхцөл байдалдаа тохирсон өвөрмөцөөр ажиллаж байх ёстой эрхтэн болохоос биш нэг түвшинд бүх вирусийг устгаад байж байдаг зүйл биш. Дархлааг хүмүүст ойлгуулахын тулд бүдүүн тоймоор яривал Хилийн цэрэг, зэвсэгт хүчин, Батлан хамгаалах яам гэсэн үг. Дархлааны систем яаж ажилладаг вэ гэхээр хил нэвтэрч орж ирж байгаа зөрчлийг шууд эсэргүүцнэ. Эсвэл дотооддоо үймээн самуун гаргаад байгаа зөрчигч, тагнуулыг тусгай зориулсан хэсэг гарган мөрдөж, шалган хөөж гаргадаг шиг өвөрмөц дархлааны систем ажиллаж байдаг. Түүнээс бусад цагт нь энхийн байдалтай амарч байх ёстой. Бэлтгэл бааз хүчээ сайжруулах ёстой. Мэдээлэл бие биедээ дамжуулж байх ёстой. Тийм байдлаар ажилладаг эрхтнийг манайхан сайжруулна гэж яриад байдаг. Зөвхөн нян устгах зориулалтаар нь харж, ойлгоод байдаг. Эмч нар ч ийм байдлаар эмчилгээ бичиж өгөөд байна. Витаминыг ч гэсэн дархлаа сайжруулдаг гэдэг нөлөөгөөр нь уудаг. Энэ нь нөгөө талдаа дархлааны системийг хэтэрхий өндөр байлгаад юм болгоныг эсэргүүцээд байхаар харшил үүснэ. Тухайн өвчин үүсгэж магадгүй вирусээ устгаад бусад үедээ амарч байх ёстой. Тэгэхгүй бол дотоодын өөрийнхөө эрхтэн рүү ч дайрч, довтлоно гэсэн үг шүү дээ.
-Тэгэхээр дархлаа гэдэг эхээс төрөхдөө элэг, бөөр гэх мэтчилэн тусдаа үүрэгтэй эрхтнүүд шиг үйл ажиллагаатай төрмөл эрхтэн гэж ойлгож болох уу?
-Яг тэгж ойлгох нь зүйтэй. Дархлааны системийг зөв байлгахын тулд юу хийх вэ гэхээр үндсэн гурван мэдээлэл зөв байх хэрэгтэй. Нэгдүгээрт, генийн мэдээлэл, хоёрдугаарт, зөв хооллолт, хөдөлгөөний дэглэм, гуравдугаарт, нойр. Эсүүд дотроо цусны эсүүд хуваарилагдаад ажиллаж байгаа. Арьс хүртэл дархлааны нэг хэсэг. Тэгэхээр дархлааны системээр оролдоод дархлааны бэлдмэл уугаад байх шаардлагагүй.
-Хүмүүс дархлаа буурлаа, суларлаа гэж яриад байдаг шүү дээ. Дархлаа нь суларвал ямар арга хэмжээ авна гэсэн үг вэ?
-Анагаах ухаанд дархлаа буурсан, суларсан гэдэг нь зөвхөн ДОХ-ын тохиолдолд байдаг. ДОХ өвчний вирус цусны цагаан эсүүдийг устгадаг учир дархлааны систем нянгийн эсрэг ажиллаж чадахгүй болж байгаа юм. ДОХ-оор хүн үхдэггүй. Харин ДОХ-ын улмаас дархлаагүй болсон бусад өвчнөөр амь насаа алддаг. Эсвэл төрөлхийн мэдээлэл нь буруу учраас дархлааны эсүүд үүсэхгүй байж болно. Үүнийг төрөлхийн дархлааны хомсдол гэж ярина. Ийм хүмүүст л дархлааг идэвхжүүлэх, сэдрээх гэж ярихаас бус манайхан шиг хүн болгон дархлааг идэвхжүүлнэ гэх нь буруу. Үүний улмаас аажим болон шууд илэрдэг харшлын урвалууд үүснэ. Дархлааны систем өөрөө өөрийгөө зохицуулж байдаг.
-Хүүхдүүд цэцэрлэгт яваад өдий үед эцэг эхчүүд хүүхдэдээ дархлааг нь дэмжиж байна гээд янз бүрийн витамин өгөх нь буруу гэсэн үг үү?
-Хавар, намартаа хүмүүс ядраад дархлаа сулраад байна гэж ярьдаг. Энэ үед дархлааны эрхтэн систем амарч байж магадгүй. Хэт мэдрэг хүмүүс энэ үед өөрөөр хүлээж авах тохиолдол бий. Түүнээс хүн бүр, хүүхэд бүр хавар, намар заавал элдэв янзын витамин, тарилга хийлгээд байх шаардлагагүй.
-Цэцэрлэгийн насныханд томуу, томуу төст өвчин тусахгүй байхын тулд эцэг эхчүүд юуг анхаарах ёстой вэ?
-Бид ертөнц дээр ажиллаж байгаа цор ганц бодь галууд биш шүү дээ. Ертөнцийн бас нэг хэсэг нь нян, вирус. Тэд өөрсдийн оршин байх нөхцөлөө хайж байгаа нь бидэнд өвчнөөр илэрдэг. Бидний амьдрах орчин тэднийхтэй таарахгүй байгаа л асуудал байгаа юм. Тэд бидний биед ороод, бидний биеийг ашиглан амьдрах гэж үзэж байгаа хэрэг. Биед биеэ ашиглуулаад тэд нарын талд ажиллаад эхлэхээр бид өвдөөд байна гэсэн үг. Тэгэхээр яалт ч үгүй шинжлэх ухааны дайн хийж тэднийг устгах шаардлага үүсч байгаа юм. Биед байнга харилцаанд орж байгаа учир тэр нян, вирусийг дамжуулах нөхцөл үүссэн байна л гэсэн үг. Бүх албан байгууллага нийгмийн харилцаанд орж байгаа. тиймээс дамжих процесс илүү хурдан явагдана. Иймээс сургууль, цэцэрлэгийн орчинд явж байгаа хүүхдүүд жилдээ 6-12 удаа хүртэл ханиадны вирусээр өвдөх нь энгийн тохиолдол гэж үздэг. Түүнийг дархлааны ямар нэгэн архаг хууч гэж хэлэхгүй.
-Томуунаас сэргийлсэн тарилгыг цэцэрлэг, сургуульд хийгээд байгаа шүү дээ. Энэ нь тэгэхээр зөв үү?
-Томуу болон томуу төстэйгөөр идэвхтэй дэгддэг 20 гаруй төрлийн вирусүүд бий. тэр дотроосоо томуу нь маш олон эрхтнийг хамардаг. Хүндрэл их учирдаг. Тиймээс томууг онцолж яриад байгаа юм. Вакцин нь зөвхөн томуугийн хүндрэлээс сэргийлэхийн тулд гаргаж авсан. Томуугийн вирусээр өвчилөхөд эрсдэл өндөртэй бүлэг нь таваас доош насны хүүхдүүд, жирэмсэн эхчүүд, архаг болон хууч өвчтэй хүмүүс, өндөр настнууд. Энэ бүлгийн хүмүүс томуугийн вирус тусахад эрхтэн системүүд нь сул учраас амьсгалын замаар хүндрэх магадлал өндөр. Тиймээс энэ бүлгийн хүмүүс заавал томуугийн вакцин хийлгэ гэдэг. ДЭМБ-аас вакцины циклийг гаргахдаа энэ жилийн хувьд буюу 2019-2020 оны өвлийн циклд аль вирусүүд илүү давамгай байх боломжтой, магадлал өндөртэйг нь түүгээд 2-3 төрлийг нь ялгаж авч түүний эсрэг вакцинжуулдаг. Энэ нь бидний дархлааны эсүүдэд санамж үүсгэж байгаа хэрэг. Тэгэхээр санамж буюу урдчилсан бэлтгэл ажиллагааг нь сайн хангаж өгвөл вирус ороод ирэхэд хохирол багатай эсэргүүцэх чадварыг сайжруулж байна гэсэн үг.
-Вакцины ач тус нь тэгэхээр өвчний эсэргүүцэх дархлааны системийг дэмжих л зориулалттай гэсэн үг үү?
-Хүүхэд төрөхөд товлолт вакцинуудыг хийдэг. Энэ нь ихэнхдээ хавдар үүсгэх төрөлд л хийдэг. Вирус байнга хувьсаж өөрчлөгдөж байдаг болохоор түүнээс сэргийлэх вакцин ч дагаад өөрчлөгддөг. Нянгаар үүсэх өвчин ч өөр. Нян, вирус хоёр өөр зүйл. Вирус нь байнга өөрчлөгдөж байдаг бол нян нь илүү тогтвортой байдаг гэсэн үг.
-Эцэг эхчүүд хүүхдүүдээ сургууль, цэцэрлэгээс нь авахдаа чихэр, газтай ундаа, чипс зэргийг их авч өгдөг. Үүнээс болж чихрийн синдром үүсч, нойр багадалт үүсч, тухайн мөчид анхаарал төвлөрөх чадвар нь сайжирдаг ч юмуу, тэгсэн хэрнээ тогтоох чадваргүй болдог гэдэг. Чихэрлэг зүйл байнга идэх нь хүүхдийн дархлааны системд нөлөөлөх үү?
-Чихэрлэг зүйл их хэрэглэх нь дархлааны систем гэхээсээ илүү харшлыг өдөөж өгдөг. Нүүрс усны солилцоо хэтэрхий өндөр байгаад ирэхээр энерги ихэснэ. Энерги ихсээд ирэхээр булчин болон мэдрэлийн эсүүд илүү идэвхтэй ажиллаж эхэлдэг. Зарим үед хүүхдүүд сэргэлэн цовоо мэт харагдаж байгаа боловч нөгөө талдаа хэт дайчлан ажиллуулсан эрхтнүүд хэсэг хугацааны дараа амралт авах хэрэгтэй болоод нөөц дутагдаж эхэлдэг. Нүүрс ус ихтэй хоол гэхээр дан чихэр шоколад гэхээс илүү каш, цагаан гурилаар хийсэн хоол хүнсийг үдээс өмнөх хоолонд түлхүү хэрэглэх нь тохиромжтой. Үдээс хойш их идвэл хэт идэвхтэй болж нойрондоо мууддаг. Мэдрэлийн эсүүд маань эмх замбараагүй ажиллаж эхэлнэ. Нойр муутай хоносон хүүхдүүд мэдрэлийн эс нь амарч чадаагүй учраас анхаарал төвлөрөл нь сулардаг. Зөв хооллолт гэдэг нь хамгийн чухал.
-Хүүхэд өвдөөд өрхийн эмнэлэгт очихоор өрхийн эмч нар эмийг ихэвчлэн зөвлөдөг шүү дээ?
-Би хувьдаа хүүхдүүдэд эм зөвлөх дургүй. Яагаад гэхээр хүүхэд өсч яваа организм. Организм зөв байхын бол дархлааны систем өөрөө өөрийгөө цэвэрлэдэг. Тиймээс бид гаднаас заавал эм өгөөд байх шаардлагагүй. Ээж нар ч өөрсдөө эм өгөх л сонирхолтой. Өнөөдөр энэ хүүхэд халуурч байгаа ч гэсэн хоёр хоног хүлээе. Байгаа байдлыг нь ажиглаж байгаад хоёр хоногийн дараа ирээрэй гээд явуулахаар эргэж ирдэггүй. Тэр үед зүгээр байсан байж болно. Эргээд эмчдээ шалгуулж байх ёстой. Гэтэл манайхан энэ эмч зүгээр байна гэсэн, хоёр хоногийн дараа өөр эмч дээр очихоор хатгаатай байна гэсэн гэж ярьдаг. Энэ хооронд хугацаа хэрэгтэй байдаг. Хоёр хоногийн өмнө ямар нэгэн вирус нэвтрээд орсон ч эм хэрэглэх шаардлагагүй байсан байж болно. Дархлааны системийн хувьд бид байнга үздэг хүүхэд биш бол түүнийг шууд үнэлэх боломжгүй. Тиймээс хүүхдийг аль болох эмчийнхээ хараа хяналтад байлгах нь зүйтэй.