-ХУУЛЬЧИД САЛХИТЫН ОРД ГАЗРЫГ ЭРГҮҮЛЭН АВАХДАА ЗАСГИЙН ГАЗАР ХУУЛИЙГ БУРУУ АШИГЛАСАН ХЭМЭЭН ҮЗЭЖ БАЙНА-
Дундговь аймгийн Гурвансайхан сумын нутаг дэвсгэр Салхитын мөнгөний орд газрын маргаантай асуудал сүүлийн үед олны анхаарлын төвд ороод байгаа билээ. Монголын хууль хяналтын байгууллагын нэр нөлөө бүхий хүмүүсийг хоёр хуваасан гэгдэх хятадууд дээрх орд газрыг булаацалдаж байгааг Ерөнхийлөгчөөс эхлээд жирийн иргэн хүртэл мэддэг болоод багагүй хугацаа өнгөрсөн. Тэгвэл Засгийн газар шинэ оны өмнө буюу өнгөрсөн сарын сүүлчээр Салхитын мөнгөний орд газрын ашиглалтын лицензийг цуцалж байгаагаа мэдэгдэж, төр тус газрыг эрх мэдэлдээ эргүүлэн авсан. Ерөнхий сайдын чиглэлийн дагуу ЗГХЭГ-ын дарга Г.Занданшатар, Тагнуул, Цагдаагийн тусгай, Дотоодын цэргийн бүрэлдэхүүнтэйгээр Дундговь аймагт тус аймгийн прокурорын хяналтан дор тусгай ажиллагаа зохион байгуулж, тус аймгийн Гурван сайхан сумын нутагт байрлах Зүүн болон Салхитын ордыг 2043 он, 2047 он хүртэл ашиглах, ашиглалтын тусгай зөвшөөрлүүдийг цуцалсан юм. Тагнуулын ерөнхий газрын баг өмссөн тусгай албаны ажилтнууд уурхайн хамгаалалтын ажилтнуудыг газар хэвтүүлэн дотогш нэвтрэхийг завдаж байгаа сүрдмээр бичлэг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл болон цахим орчинд тарж, улмаар ЗГХЭГ-ын дарга, Г.Занданшатар “Салхитын мөнгөний ордыг эзэмшигчид Монгол Улсын хууль тогтоомжуудыг удаа дараа зөрчиж, олборлолтын сорьцын мэдээллийг багасгаж худал мэдээлсэн, мөн татвараа нуун дарагдуулсан, авлига хээл хахуулийн хэрэгт холбогдсон тул ийнхүү Монгол Улс дээрх ордоо төрийн мэдэлд буцаан авч, олборлолтын лицензийг нь хүчингүй болгож байна” хэмээн мэдэгдсэн.
Засгийн газар, албаны эх сурвалжууд “Салхитын мөнгөний ордыг эзэмшиж байсан “Жи Пи Эф” ХХК нь 930 сая гаруй төгрөгийн татварыг нууж, худал мэдүүлсэн. Мөн орд газрын эрх шилжүүлж, бусдад худалдахдаа 30 хувийн татвараа улсад тушаагаагүй” хэмээн мэдээлж буй. “Жи Пи Эф” ХХК-ийн 2010 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс 2014 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэлх хугацааны албан татварын ногдуулалт төлөлтийн байдалд Татварын ерөнхий газрын Татварын хяналт шалгалтын Удирдлага арга зүйн газраас 2015 оны долдугаар сарын 7-ны өдрөөс есдүгээр сарын 17-ныг хүртэл хяналт хийсэн байдаг. Шалгалтаар Гаалийн лабораторийн агууламжийн нарийвчилсан тооцооллоос үүссэн 2014 онд мөнгөний хүдэр борлуулсны орлого 13.199.472.644.50 төгрөгөөс ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр ногдуулж, төсөвт төлөөгүй нь Монгол Улсын Ашигт малтмалын тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1 дэх хэсэгт заатыг зөрчсөн байна. Дээрх заалтыг үндэслэн Ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь уурхайн эдэлбэрээс олборлож худалдсан, эсхүл худалдахаар ачуулсан болон ашигласан бүх төрлийн бүтээгдэхүүний борлуулалтын үнэлгээнээс тооцож, ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг улсын төсөвт төлнө” гэснийг зөрчсөн гэж 659.973.632.22 төгрөгийг нөхөн татвар 197.992.089.67 төгрөгийг торгууль, 71.702.695.33 төгрөгийн алданги нийт 930.668.417.21 төгрөгийн акт тавьж, Дундговь аймгийн татварын хэлтсийн дансанд 15 хоногийн дотор шилжүүлэхийг “Жи Пи Эф” ХХК-ийн захирал Жин Жиан Минд даалгасан байна. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 56 дугаар зүйл (Тусгай зөвшөөрлийг цуцлах) 56.1.10 дахь хэсэгт ““тусгай” зөвшөөрөл эзэмшигч нь энэ хуулийн 16.11, 16.14-д заасан аргачлалын дагуу холбогдох татварыг тайлагнаагүй, эсхүл үнэлгээ тооцоход шаардагдах, мэдээллийг санаатайгаар нуун дарагдуулсан, худал мэдүүлж тайлагнасан бол тусгай зөвшөөрлийг цуцлахаар заасан байдаг” хэмээн мэдэгдсэн.
Товчхондоо, ашигт малтмалын тухай хуулийн 56 дугаар зүйл (Тусгай зөвшөөрлийг цуцлах) 56.1.10 дахь хэсэгт заасныг зөрчсөн хэмээн үзсэн. ингээд Засгийн газар дээрх хуулийн дагуу арга хэмжээ авч, Салхитын мөнгөний орд газрын тусгай зөвшөөрлийг цуцалсан юм.
Г.ЗАНДАНШАТАР ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАГЧДЫГ ДАВХАР АЙЛГАЖ, МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСАГТ ХОЁР ДАХЬ УДААГАА ГАЙ ТАРИВ УУ
Засгийн газар Салхитын мөнгөний орд газрын төрд эргүүлэн авсан асуудалтай холбоотой олон нийт янз бүрийн байр суурь илэрхийлээд байна. “Төр төмөр нүүрээ харуулах нь зөв. Хятадуудын орд газрыг авсан нь зөв” хэмээн дээрх тусгай ажиллагааг сайшаан магтах нэгэн байхад “Засгийн газар хууль зөрчиж, тусгай ажиллагаа явууллаа. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид үүнээс болж үргэж байна. Монголын эдийн засаг, уул уурхайн салбарыг энэ үйлдлээрээ хорлож байна. Г.Занданшатар өмнө нь эдийн засаг сэргээд улс орон хөгжих гэж ядаж байхад буруу, алдаатай хууль батлуулж байсан. одоо дахиад л хөрөнгө оруулагчдыг айлгаж, үргээх ажил эхлүүллээ” хэмээн бухимдах хүмүүс ч байна. одоогоос хэдэн жилийн өмнө Гадаад хэргийн сайд асан одоогийн ЗГХЭГ-ын дарга Г.Занданшатар “Стратегийн ач холбогдол бүхий аж ахуйн нэгжүүдэд гадаадын хөрөнгө оруулалтыг зохицуулах тухай” хуулийг санаачлан батлуулж байлаа. Тус хуульд, уул уурхай, хэвлэл мэдээлэл, харилцаа холбоо, банк санхүүгийн байгууллагын 49-өөс дээш хувийг гадны байгууллага эзэмшихээр болж, 100 тэрбум төгрөгөөс дээш хөрөнгө оруулалт хийхээр болбол Засгийн газар, УиХ-аас заавал зөвшөөрөл авахаар тусгаж өгөөд байв. чөлөөт зах зээлийн харилцаанд шууд байдлаар хориг тавьсан уг хууль батлагдсанаар хөрөнгө оруулагчид Монгол Улсаас дөлж эхэлсэн байдаг. ингэж 2012 оны тавдугаар сард батлагдсан хууль 2013 оны аравдугаар сард цуцлагдах хүртлээ эдийн засгийн өсөлтөд сөргөөр нөлөөлж, валютын урсгалыг царцанги байдалд оруулсныг олон улсын шинжээчид төдийгүй эдийн засагчид өнөөг хүртэл ярьдаг. Мөн гадаадын хөрөнгө оруулагчдын олонх нь тухайн үед манайхаас нүүр буруулж, Канадыг зорьсноор багагүй хөрөнгө оруулалтыг монголчууд алдсан гэхэд буруудахгүй.
Ж.Билгүүн: ЗАСГИЙН ГАЗАР ХУУЛИЙГ БУРУУ АШИГЛАСАН ГЭЖ ҮЗЭЖ БАЙНА
Салхитын мөнгөний орд газрыг төр засаг эргүүлэн авсан нь хууль зөрчсөн, зөрчөөгүй гэсэн асуудал нийгэмд үүсээд байгаа. Энэ талаар Хуульч Ж.Билгүүнтэй уулзаж цөөн асуултад хариулт авлаа.
-Дундговь аймгийн Гурвансайхан сумын нутаг дэвсгэр салхитын мөнгөний орд газрын ашиглалтын лицензийг Засгийн газраас цуцалсан. ашигт малтмалын тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.10 дахь хэсэгт заасныг зөрчсөн хэмээн үзсэн гэсэн. Засгийн газар хууль зөрчсөн, зөрчөөгүй гэсэн асуудал яригдаж байна. Үүнийг хуульчид юу гэж үзэж байна вэ?
-ЗГХЭГ-ын дарга Г.Занданшатар Тагнуул, Цагдаагийн тусгай, Дотоодын цэргийн бүрэлдэхүүнтэйгээр орд газарт очоод ашиглалтын эрхийг цуцалж байгаа бичлэгийг цахим сүлжээнээс харсан. Хамгаалагчдыг нь сүр дуулиантайгаар газарт унагаж байгаа бичлэг байна лээ. надад ямар үндэслэлээр тус орд газрыг эзэмшиж байгаа компанийн ашиглах эрхийг түдгэлзүүлж байгаа талаар албан ёсны мэдээлэл, бичиг баримт алга. Гэхдээ олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэлд гарсан мэдээллээр “Ашигт малтмалын тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.10 дахь хэсэгт заасныг зөрчсөн” хэмээн үзсэн гэсэн. Өөрөөр хэлбэл, татвар төлөхөөс зайлсхийсэн гэх үндэслэлээр буруутган, ашиглах эрхийг нь цуцалсан гэх мэдээлэл байгаа. Хуульч хүний хувьд шууд хэлмээр байна. Засгийн газар хуулийг буруу ашигласан. Өөрөөр хэлбэл, хууль зөрчсөн гэж буруутгах үндэслэлтэй байна. Яагаад ингэж үзэж байна вэ гэдгийг одоо тайлбарлаж хэлэх нь зүйтэй байх. Одоогоос хоёр жилийн өмнө буюу 2017 онд Ашигт малтмалын тухай хуулийн 56 дугаар заалтад нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Тус нэмэлт өөрчлөлтөд “Татвараа төлөөгүй, эсвэл орлогоо үнэн зөвөөр нотлоход шаардлагатай баримтуудаа нуун дарагдуулан тохиолдолд тусгай зөвшөөрлийг нь цуцална” гэсэн байгаа. Дундговь аймгийн Гурвансайхан сумын нутагт байх Салхитын мөнгөний орд газарт миний олж мэдсэн мэдээллээр Салхитын мөнгөний ордыг эзэмшдэг “Жи Пи Эф” ХХК нь 930 сая гаруй төгрөгийн татварыг нууж, худал мэдүүлсэн. Мөн орд газрын эрх шилжүүлж бусдад худалдахдаа 30 хувийн татвараа улсад тушаагаагүй. Тус компанийн 2010 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс 2014 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэлх хугацаанд албан татварын ногдуулалт төлөлтийн байдалд Татварын ерөнхий газраас 2015 онд шалгалт хийсэн гэсэн. Өөрөөр хэлбэл, Ашигт малтмалын тухай хуулийн 56 дугаар заалтад нэмэлт өөрчлөлт оруулахаас хоёр жилийн өмнө шалгалт хийж, зөрчил илрүүлсэн гэсэн үг. Мэдээж тухайн үед мөрдөгдөж байсан хуулийн дагуу арга хэмжээ авсан байх. Тэгэхээр 2015 онд төлөөгүй татвартай холбоотой асуудалд 2017 оны хуулиар нэмэлт өөрчлөлт оруулсан хуулийг хэрэглэж, 2018 онд Ашиглалтын лицензийг цуцалж болохгүй. Ямар нэгэн хууль шинээр батлагдахдаа тухайн цаг үеэс эхлэн мөрддөг. Өөрөөр хэлбэл, өмнөх асуудлыг тухайн үед мөрдөгдөж байсан хуулиар шийдэх ёстой. Тус орд газрыг эзэмшиж байгаа компанийн эзэд үүнийг үндэслэл болгоод шүүхэд хандахад Засгийн газар буруудах магадлал маш өндөр.
-Шүүх Засгийн газрын эсрэг шийдвэр гаргавал яах вэ?
-Шүүх Засгийн газрын шийдвэрийг хүчингүй болгочихвол тухайн компанид хохирол төлөх асуудал ч үүснэ. Мөн манай улс БНХАУ-тай байгуулсан гэрээ бий. Дээрх асуудалтай холбоотой маргаан олон улсын арбитрын шүүхэд харьяалагдана. Тэгэхээр Засгийн газар Салхитын орд газартай холбоотой асуудлаар Арбитрын шүүхэд ч дуудагдаж болох эрсдэл бий болоод байна. Арбитрын шүүхэд ялагдвал маш том асуудал араасаа дагуулж, их хэмжээний мөнгө улсын төсвөөс нөхөн төлбөрт гарна гэж ойлгож болно.