Хүүхдээ сургуульд оруулахын тулд багш, эрхлэгчдэд нь мөнгө өгчээ, хахууль авсан нь илчлэгдсэн зарим сургуулийн захирал цагдаа, АТГ-ын хаалга татжээ гэсэн гэмт хэргийн шинжтэй бөөн шуугиан манай нийгэмд дэгдэж байна. Яагаад ч юм монголчууд оройн дээд гурван эрдэнийн нэгийг багш хэмээн хүндэтгэн дээдэлсээр ирсэн байдаг. Гэтэл багш гэх эрхэм албатай хүмүүсийг ийм зүйлд нэр нь холбогдохоор хүмүүст нэг л таагүй, гонсоймоор мэдрэмж төрсөн нь мэдээж. Үүнтэй холбоотойгоор төвийн хэвлэлүүдээр нэг зар байнга явах боллоо. “Та нар хүүхдээ мөнгө төлж, хахууль өгч сургуульд оруулсан бол одоо сайн дураараа тэр талаарх мэдээллийг АТГ-т мэдэгдвэл мөнгийг чинь буцаагаад өгч, хүүхдийг чинь сургуульд нь хэвээр нь үлдээнэ. Та шоронд суухгүй, харин мөнгийг чинь авсан хүнийг шоронд хийнэ” гэсэн утгатай зарын шинжтэй мэдээлэл их цацаж байна. Үүнийг нь хуулийн талаас нь харж, чухам ямар хуульд ийм зүйлийг тусгасан болохоор ингэж ил цагаан зарлаж байна вэ гэж сонирхвол Эрүүгийн хуулийн 22.5-ын гурав дахь хэсэгт “Хясан боогдуулсны улмаас аргагүй байдалд орж хахууль өгч, нийтийн албан тушаалтны хуулийн дагуу албаны чиг үүргээ гүйцэтгэж үзүүлэх төрийн үйлчилгээг авсан хүн энэ тухайгаа эрх бүхий байгууллагад сайн дураараа илчлэн ирсэн бол түүний авсан төрийн үйлчилгээг хэвээр үлдээж ялаас чөлөөлнө” гэж заасан байдаг юм байна. Эрүүгийн хууль дахь энэ заалт нь өөрөө тухайн иргэнд хахууль өг, хахууль өгсөнийхөө дараа хахуулийг чинь авсан хүнийг илчил гэж уриалан дуудсан, гэмт хэрэгт өдөөн турхирсан шинж агуулж байна. Ажил хөөцөлдөхөөр ороход чинь хэн нэгэн албан тушаалтан татгалзвал тэрийг нь хясан боогдуулж байна гэж үзээд хахуулийн мөнгө, эд таваараа ямар нэгэн байдлаар нь урд хойно нь гүйж, гэр оронд нь ч болтугай очиж гуйж гувшиж байгаад ямар ч хамаагүй аргаар гарт нь атгуул. Тэгээд дараа нь АТГ-т энэ талаар мэдэгдэж өөрт чинь татгалзсаны хариуг бахаа ханатал ав. Харин энэ бүхний эцэст та хахуульд өгсөн мөнгөө буцааж аваарай гэж гэмт хэрэг үйлдэх нөхцөлийг нь, хэргээс мултрах арга саамыг нь зааж өгөөд байгаа юм шиг ойлгогдож байна. Ийм юмыг Монгол Улс хуульчлаад заачихсан байна шүү дээ.
Хүн төрөлхтөнд, дэлхийн нийт иргэдэд ёс суртахуун гэж юм бий. Монголчууд хүний най гэж мэднэ. Маш их итгэлцэж найралдсан хүнээ най болсон хүн, хүний най гэж хүндэтгэн ярилцдаг. Оросууд эстетика, этика, мораль гэцгээдэг. Хүний най, ёс суртахуун гэх нэгдсэн том ойлголт, бичигдээгүй дүрмийг Хомо сапиенс буюу оюун ухаант хүмүүс далай тэнгис, сансар огторгуй гээд хаана ч, хэзээ ч мөрддөг. Тийм болохоор ёс суртахуун, найг зөрчсөн хүнийг бусад нь үзэн яддаг.
Хүн төрөлхтний дээрх бичигдээгүй хуулийг зөрчиж байгаа үйлдэл биш гэж үү. Хуулийг аль ч нийгэмд мөрдөх ёстой. Ингэхийг эрх зүйт нийгэм шаарддаг. Хуулиа мөрдөхгүй бол хүний нийгэм биш болж зэрлэг үе рүүгээ одож байгаа гэж үзнэ. Нийгмийн хөгжлийг Р.Морган зэрлэг үе, бүдүүлэг үе, соёлт үе гэж хуваасан байдаг. Тэгэхээр хуулиа мөрдөхгүй бол шууд зэрлэг нийгэм рүүгээ буцаж бөгөөд нийгэм задарна гэсэн үг.
Тэгтэл нийтээр дагаж мөрдөх ёстой гээд байгаа хуульдаа, Эрүүгийн хуульдаа хууль зөрчихийг хуульчлаад дараа нь хуулийн дагуу матна гэдгийг жирийн дундаж түвшний хүмүүсийн ой санаанд багтамгүй тэнэглэл юм. Энэ нь тэгээд “Монголчуудад ёс суртахуун хэрэггүй, бид ямар хүн төрөлхтөнд багтах биш” гэсэн үг юм уу. Тугал, бярууны ухаантай ямар амьтан нь ийм хууль гаргадаг байна аа. Ийм хууль гаргачихаар түүнийг хэрэгжүүлж байна гэхээр монголчууд биднийг хүн төрөлхтнөөс нэг шат доогуур амьтас гэж УИХ үзсэн юм уу. Төрийн эрх барих дээд байгууллага, хууль тогтоох эрх мэдлийг хадгалдаг УИХ нь ингэж үзээд байгаа юм уу. Эндээс үзвэл хүн төрөлхтний тогтсон ёс зүйг баллуурдсан ийм хууль баталж, ард иргэдээр мөрдүүлэхийн тулд нэгдсэн журмаар зар тарааж “Хахууль өгсөн хүнээ илчил” гэж байгаа нь өөрөө асар ёс суртахууны доголдолтой үйлдэл. Ийм үйлдэл хийж болдог, ингэж нэгнээ матаж шоронгийн хаалга татуулж байгааг хойч үеийнхэн минь харж байна.
Монголчууд ч хэзээнээсээ найгүй, матаач хүнийг нэг нүдээрээ ч үздэггүй ард түмэн. Тэднийг ховч, матаач, бөгс ухагч, Түгжилдэх гэх мэтийн адгийн муу үгээр нэрлэж, үр хүүхдээ тэдний замаар явуулахгүй гэж зааж сургасаар ирсэн. Хүүхдүүд хүртэл хамтдаа цонх хагалчихаад түрүүлж гүйж очоод багшдаа бусдыгаа матсан нэгнээ “Хэл хэл. Хэлэн дээрээ 50 мөнгө наа” гэж жигшин зэвүүцэж дахиж түүнтэй нийлдэггүй байсан нь ёс суртахуунаа эрхэмлэдэг байсны нэг илрэл л дээ. Ингэхээр монголчуудын мах цусанд хүн төрөлхтний ёс суртахуун гэдэг бичигдээгүй хууль шингэсээр хадгалагдсаар ирсэн нь тодорхой. Ажлаа бүтээчихээд араас нь матдаг хүн амьдрал дээр ховор гарах байх гэж найдахаас. Тэгээд ч хэн ийм хүнд дахин туслах вэ дээ. Матаач хүнээс эргэн тойрныхон нь зайгаа барьж, үг солихоос цааргалж дөлнө. Сургуулийн жишээн дээр ярихад, ийм замаар сургуульд хүүхдээ оруулчихаад дараа нь захирлыг нь АТГ-т матаад санаснаараа мөнгөө эргүүлэн авч, хүүхдээ тэр сургуульд нь үлдээгээд үргэлжлүүлэн сургана гэдэг юу л бол. Тийм хүүхэд бусад сурагчдынхаа дунд, тэр сургуульд багтаж шингэнэ гэдэг хэцүү байна байх даа. Хамгийн гол нь ийм хууль баталж чадаж байгаа хүмүүс өөрсдийгөө ямаршуухан “амьтас” вэ гэдгээ харуулж байна. Тэднийхээр монголчууд бид ёс суртахуунтай байх ёсгүй хүмүүс болж таарч байна уу.