Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН
УИХ-ын гишүүн О.Батнасантай ярилцлаа.
-Гишүүд Сангийн сайдыг хууль зөрчсөн төсөл оруулж ирж байна хэмээн өчигдрийн УИХ-ын чуулганаар болон Төсвийн байнгын хорооны хуралдаанаар ихээхэн шүүмжилсэн. Мөн УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн зүгээс Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж нарыг огцруулах ёстой гэсэн байр суурьтай байгаагаа ч илэрхийлсэн. Таны хувьд үүнд ямар байр суурьтай байна вэ?
-Аливаа хуулийг зөрчих эрх бидэнд байхгүй. Гэхдээ Сангийн сайд Төсвийн тухай хууль зөрчихгүйгээр зохицуулах боломж байгаа гэж тайлбарласан. Сангийн сайд нь хууль зөрчихгүйгээр зохицуулж болно гэж байгаа тохиолдолд болгох байх. Миний хувьд Засгийн газар тогтвортой ажиллаасай л гэж бодож байна. Энэ Засгийн газарт өмнө нь шийдэгдээгүй байсан олон төслүүд хөдөлж байгаа. Улаанбаатар зундаа өмхий, өвөлдөө утаатай байсаар л. Энэ асуудлыг шийдэхээр өнөөдрийн Засгийн газар зоримог алхам хийж байгаа. Монгол Улсын Ерөнхий сайд БНХАУ-д хийсэн айлчлалын хүрээнд Төв цэвэрлэх байгууламжийн асуудлыг 100 хувь шийдэхээр гэрээнд гарын үсэг зурсан. Утааны асуудлыг одооноос эхэлж ярьж байгаа.
– Танай намын бүлгээс энэ чуулганы хугацаанд Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг хийж амжина гэдгээ хэлсэн. Таны хувьд нэмэлт, өөрчлөлтөөр ямар заалтууд оруулах хэрэгтэй гэж үзэж байгаа вэ?
-Ард түмэн Үндсэн хуулийг өөрчил гээд байхад би өөрчилж болохгүй ээ гээд суугаад байх эрх бидэнд байхгүй. Миний хувьд Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлттэй холбоотойгоор засаглалтын тогтолцоо, хэлбэр гажуудлыг засах хэрэгтэй гэж бодож байна. Гүйцэтгэх, парламент, шүүх гэсэн засаглалын гурван хэлбэр бий. Тэгэхээр бид аль засаглалыг хүчтэй болгох вэ гэдгээ бодох хэрэгтэй. Мөн засаглалын хэлбэрүүдийн эрх, үүргийг тодорхой заах нь зөв.
Ийм байдалтай байвал төрийн ажил, залгамж халаа, бодлого шийдвэрүүд гажина. Ард түмний төлөө хийж байгаа ажил нэг зүгт, нэг цэгт төвлөрсөн байх ёстой. Энэ асуудлыг Үндсэн хууль дээр тодорхой тусгаж өгөөчээ гэсэн байр суурьтай байгаа. Монгол Улсын эдийн засаг тэлж байна. Иймд Үндсэн хуульд эдийн засгийн тэлэлттэй холбоотойгоор зарим заалтуудыг оруулж өгөх хэрэгтэй.
-Тухайлбал?
-Бид хөгжлийнхөө чиг хандлагыг тодорхойлмоор байна. Зарим заалтыг дэлгэрүүлж хөгжлийнхөө чиг хандлагыг тодорхойлон, зорилго зорилтоо тавьмаар санагддаг юм.
-Оюу толгой болон Дубайн гэрээтэй холбоотойгоор Ерөнхий сайд асан С.Баяр, Ч.Сайханбилэг, Сангийн сайд асан С.Баярцогт нар хоригдож байгаа. Хувь гишүүний хувьд та ямар бодолтой байгаа вэ?
-Үнэн мөнийг тогтоогоосой гэж ард түмэн хүсэж байгаа. Бид ч бас тэгж хүсэж байна. Үнэнийг тогтоож байна гээд аливаа нэг хүмүүсийг хэлмэгдүүлж, гадаад дотоодын компаниуд, аж ахуй нэгжүүдийн бизнесийн үйл ажиллагаанд нь битгий саад учруулаасай. Мэдээж хэн нэгнийг, аливаа аж ахуй нэгжийг шалгах эрх нь хууль хяналтынхны үүрэг мөн гэдэгтэй маргахгүй. Ер нь шалгаж байгаа процесс хаалттай байгаа шүү дээ.
-Та хоёр ч хууль санаачлан УИХ-д өргөн барих гэж байгаа гэсэн. Ямар хуулиуд өргөн барих гэж байгаа вэ?
-Миний хувьд намрын чуулган завсарласнаас хойш тойрогтоо гурван удаа очиж ажиллаад ирлээ. Тойрогтоо ажиллаж байх үедээ хуулийн хэрэгжилт иргэдийн амьдралд хэрхэн нөлөөлж байгааг илүүтэй ажигласан. УИХ-ын чуулганаар баталсан хуулиудаас хүний амьдралд муу нөлөө үзүүлж байгаа хуулийн актууд байгаа талаар сонгогчид санал хүсэлтээ ирүүлсэн. Үүнээс үүдэн зарим нэг хуулийн төслүүдийг барьж байна. Тухайлбал, Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар хуулийн төслийг өргөн барина. Цахимаар иргэд, сонгогчдийн саналыг авахаар ажиллаж байгаа. Хуулийн өөрчлөлт нь 14-16 настай хүүхдүүдийн эрхийн асуудал байх юм. Монгол Улс нҮБ-ийн Хүүхдийн эрхийн конвенцид нэгдсэн. Монгол Улсын Үндсэн хуулинд ч эрүү, шүүлт, ял тохирсон байх ёстой гэж бий. Түүнийг гажуудуулж болохгүй зарчимтай.
14-16 настай хүүхэд хулгайн хэрэг үйлдсэн нь нотлогдвол шууд 2-8 жилийн хорих ял авахаар Эрүүгийн хуулинд тусгасан байгаа юм. Хамгийн гол нь Эрүүгийн хуулинд тэнсэх ял байхгүй болсон. Дээрээс нь 14-16 настай хүүхэд бусдын орон байранд буюу бусдын эзэмшил бүсэд халдвал хэрэг нь хүндэрчихээд байгаа. Өөрөөр хэлбэл, 14-16 настай хэдэн хүүхэд дэлгүүрт ороод л 100 мянган төгрөгийн эд, бараа авчихсан тохиолдолд бусдын эзэмшил бүсэд халдсан гээд хэрэг нь улам хүндэрчихдэг. Хохирол нь маш бага байдаг. Гэсэн ч энэ тохиолдолд хүүхдүүдэд хүмүүжлийн албадлагын арга хэмжээ, торгууль, тэнсэх ял байдаггүй. Тэр хүүхдүүдийн үйлдлийг зөвтгөж байгаа юм биш. Буруу үйлдлийнхээ төлөө ямар нэгэн хөнгөрүүлэх хувилбаргүйгээр хоригдоно гэдэг ноцтой. Иймд уг заалтад нэмэлт өөрчлөлт оруулахаар өргөн барина.
-Мөн жижиг дунд бизнес эрхлэгчдийн эрх ашгийг хамгаалсан татварын орчинг бүрдүүлэх зорилготой хууль өргөн барих гэж байгаа гэсэн үү?
-Засгийн газраас татварын ерөнхий хуулинд томоохон реформ хийхээр ажиллаж байгаа. УИХ-ын гишүүн бүр хууль санаачлах эрхтэй. Уг эрхийнхээ хүрээнд аж ахуй нэгж, хувь хүн, жижиг дунд бизнес эрхлэгчдийн эрх ашгийг хамгаалсан татварын орчинг бүрдүүлэх зорилготой ажиллаж байна. Жилдээ гурван тэрбум төгрөгийн бүтээгдэхүүн импортлодог компани Гааль, нөат-ын татвар нь 15.5 хувь төлдөг гэж бодъё. Тэгвэл гааль дээр төлж байгаа татвар дээрээ ашгийн татвараа нэмээд төлчих ямар боломж байна вэ гэдгийг судалж байна. Одоогоор энэхүү хуулийн төсөл маань судалгааны түвшинд явна. Түүнчлэн Авто замын тухай хуульд энэ хаврын чуулганаар нэмэлт, өөрчлөлт оруулах бодолтой байгаа. Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх, эзэмшүүлэх эрхийг өгсөн байдаг. Авто замын тухай хуулинд газар өмчлүүлэх, эзэмшүүлэхтэй холбоотой нэг заалтыг зөрчсөн байсан. Иймд уг хуулийг өргөн барихаар ажиллаж байна.
-Тойрогтоо ажиллаж байх үед тань иргэдийн зүгээс ямар санал шүүмж ирүүлж байх юм?
-УИХ-д МАн үнэмлэхүй ялалт байгуулж олонх болчихоод засгаа байгуулж байхад эдийн засаг 1.7 хувийн өсөлттэй байлаа. өнөөдрийн байдлаар эдийн засаг 5.1-5.2 хувийн өсөлттэй байгаа. Угтаа бол эдийн засгийн 5.1 хувийн өсөлт бол чамлахааргүй тоо. Харин энэхүү эдийн засгийн өсөлт сонгогчдийн амьдралд бодитой нөлөөлж байгаа эсэх талаар иргэд ярьж байна. Нөлөөлөл үзүүлэхгүй тал байгааг ч онцолсон. Хөдөө орон нутагт бэлэн мөнгөний хомсдол үүсч, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ өссөн. Дээрээс нь ажилгүйдэл ядуурал нэмэгдсээр байгаа. Иймд Засгийн газар эдийн засгийн өсөлтийг иргэдийн ажил амьдралд бодитойгоор тусгахаар ажиллаасай гэсэн санал шүүмжлэлийг ирүүлсэн.
-Монгол, Бельгийн Засгийн газар хоорондын зээлийн хэлэлцээрээр Баруун бүсийн оношлогоо эмчилгээний төв байгуулахаар болсон. Хэдийгээр барилгын ажил хийгдэж эхлэх вэ?
-Энэ жил Ховд аймгийн хувьд томоохон хөрөнгө оруулалт хийгдэхээр байгаа. Хамгийн гол нь хүний эрүүл мэндтэй холбоотой хөрөнгө оруулалтын асуудлыг Засгийн газар нааштай хүлээж авч, шийдэж өгсөнд баяртай байгаа. Бельгийн Засгийн газрын 22 тэрбумын хөнгөлөлттэй зээлээр Баруун бүсийн оношлогоо эмчилгээний төв байгуулагдана. 2013 онос хойш гацаанд орчихсон байсан төслийг төсөвт 100 хувь суулгаж чадсан. Ирэх тавдугаар сарын дундуур хэрэгжиж эхэлнэ. 70 гаруй тоног төхөөрөмжтэй бүсийн оношлогооны төв, гурав орчим тэрбумын үнэтэй оношлогооны аппараттай байх юм. Энэ төв байгуулагдсанаараа баруун таван аймгийн иргэд Улаанбаатар хот руу ирж нарийн оношлогоо шинжилгээ өгөх шаардлагагүй болно. Эдийн засаг, цаг хугацааг хэмнэнэ. Оношлогооны төв байгуулагдаад зогсохгүй эмч мэргэжилтнүүдийг сургах юм. Энэ ажлыг ЭМЯ, Бельгийн Засгийн газар хамтраад хийнэ.
Түүнчлэн гуравдугаар сард Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх Ховд аймагт ажилласан. Энэ үеэрээ Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станцын төслийг явуулахаа амласан. Баруун таван аймгийн хувьд эрчим хүчний хараат байдалтай байдаг. нийт эрчим хүчнийхээ 78 хувийг ОХУ, БнХАУ-аас авдаг. нэг кВт эрчим хүчийг 280 орчим төгрөгөөр худалдаж авдаг. Дээрээс нь улсаас татаас авна. Ийм л эрчим хүчний бүтэц, системтэй. Сүүлийн жилүүдэд улсаас авсан татаас нь 80 орчим тэрбум болжээ. Эрдэнэбүрэнгийн цахилгаан станцын ТЭЗҮ-г анх гаргахад 64 мВт гэж байсан. Одоо бол хүчин чадлыг нь 96 мВт-аар тооцож байгаа юм билээ. Хэрэв энэ усан цахилгаан станцын ажил явагдах юм бол баруун таван аймгийг бид эрчим хүчээр 100 хувь хангаад, нийт үйлдвэрлэсэн эрчим хүчнийхээ 50 хувийг төвийн шугамд нийлүүлэх бүрэн боломжтой юм. Мөн нэг кВт эрчим хүчийг 30 гаруй төгрөгөөр л үйлдвэрлэнэ. Цаашдаа ч энэ үнэ буурах магадлал өндөртэй. Эрчим хүчний хараат байдлаас гарна. Хамгийн гол нь усан цахилгаан станц нь баялаг бүтээгч, үйлдвэрлэгч юм. Энэ том төсөл хэрэгжснээр ажлын байр багагүй нэмэгдэнэ. Бэлэн бус ажлын байр 2000 орчим болохоор төлөвлөгөө бий. Газар тариалан ч хөгжих боломжтой.