Санал асуулгаар тэрбумтан болсон Жорж Хора Гэллап АНУ-ынАйова мужийн Жефферсон хэмээх жижиг хотод1901 оны арваннэгдүгээр сарын 18-нд мэндэлжээ. Аав нь газрын наймаа эрхэлдэг байсан бөгөөд таван хүүхдээ юугаар ч дутаалгүй өсгөжээ. Жорж хамгийн бага нь байв. Эцэг нь хүүхдүүдийнхээ хичээлийг байнга шалгаж зөвлөдөг байсан бөгөөд хамгийн бага хүүгээ сурвалжлагч бол хэмээнзөвлөсөн гэдэг.
Аав нь хүүхдүүдээ зөвхөн хичээл хийлгээд байсангүй. Жоржийг долоо, ахыг нь есөн настай байхадтэдэнд зориулан арав гаруй үнээ худалдан авч өгсөн байна. Хөвгүүд үнээгээ арчилж, тэжээн, өөрсдийн саасан сүүг хөршүүддээ худалддаг байжээ. Хожим нь Жорж америк даяар алдаршихад Жефферсон хотынхон “Хүүе, энэ чинь нөгөө сүү зардаг хүүбайна шүү дээ” гэцгээсэн гэдэг.
1919 ондэцгийнхээ зөвлөсний дагуу тэрээр Айова мужийн их сургуулийн сэтгүүлчийн ангид орж суралцсан бөгөөд сайн ч сэтгүүлч болжээ.Оюутан байхдаа их сургуулийнхаа өдөр тутмын сонинд редактор хйиж байсан бөгөөд түүний ачаар сонин нь тун удалгүй их сургуулийнхан төдийгүй жирийн иргэдийн дунд ч эрэлт ихтэй сонин болсон гэдэг. Тиймээс ч 1920 оны эдийн засгийн их хямралын үед ар гэр нь санхүүгийн хүндрэлд орж дампуурлын ирмэгт хүрээд байсан үед Жорж сургалтын зардлаа өөрөө төлөх чадвартай болчихсон байжээ.
1923 онд Гэллап их сургуулиа бакалаврын зэрэгтэй төгсөж зар сурталчилгааны нэр хүндтэй “D’Arcy Advertising Agency” агентлагт ажилд орсон байна. Ард олны дунд явуулах санал асуулгын аргачлал түүний анхаарлыггойд татаж тэрээр энэхүү аргачлалыг өөрийн эрдмийн зэрэг хамгаалах бүтээлийнхээ сэдэв болгожээ. Гэхдээ тэрээр сэтгүүлийн талаар олон нийтээс зөвхөн санал аваад зогсохгүй, гарсандугаарыг уншигчидтай хамтран үзэж энэ үедээ тэдний саналыг сонсох шинэ аргачлал боловсруулжээ. 1929 онд тэрээр энэ сэдвээр эрдмийн зэрэг хамгаалж Дрейкийн их сургуулийн профессор, 1931 оноос Баруун Хойт зүгийн их сургуулийн профессороор ажиллах болсон байна. Гэвч багшийн ажил түүнд нэг л таалагдахгүй байлаа. Жоржийн бичсэн “Уншигчдын санал бодлыг зөвтодорхойлоход саад болох оновчгүй санал асуултыг арилгах шинэ аргачлал” өгүүллийг уншсан зар сурталчилгааны ”Young & Rubicam” компаний эзэн Раймонд Рубикам түүнийгөөрийн компанд ажиллахыг урьсан байна. Ийнхүү Жорж энэ компаний судалгааны тасгийг толгойлох болсон аж. Энэ үед зар сурталчилгааны амжилт нь сурталчилгааны тоо, хэмжээнээсхамаардаг гэсэн онол үйлчилж байжээ. Гэллапын өмнө энэ онолын хэр зэрэг үнэн болохыг тогтоох, зар сурталчилгааны үр дүнг дээшлүүлэх шинэ аргачлал олох гэсэн зорилт тулгарсан байна. Ийнхүү Гэллапзар сурталчилгааг гарахаас нь өмнө хүмүүсээс урьдчилан санал авах судалгааг анхланявуулах болсон байна. Түүгээр ч зогсохгүй нэгэнт олон түмэнд танил болсон зар сурталчилгаа ямар үр дүнд хүрч буй талаарх судалгааны анхдагч нь болжээ. Тэрээр зар сурталчилгааны “Young & Rubicam” компанд нийт 15 жил ажилласны10 жилд ньдэд ерөнхийлөгчийн албыг хашсан аж. Энэ талаар Гэллап “Тэр үед биүнэхээр аз жаргалтай байсан бөгөөд надад ямар ч судалгаа хийх хангалттай мөнгө байнга байдаг байлаа” хэмээн дурссан байдаг.Түүний судалгаа нь бас давхар үр дүнд ч хүргэсэн байна. 1930-д оны дундуур тэрээр ард олны дунд давамгайлж байгаа үзэлбодлыг урд нь хэзээ ч байгаагүйгээр нарийн тогтоож болохыг анзаарсан аж. Эртний Ромын үеэс яригддаг байсан “ард түмний санал, бодол”-ыг хэрхэн нарийн гаргаж болох аргыг чухамхүү Жорж Гэллап л анх олж тогтоосон билээ. Тэрээр 1935 онд Олон нийтийн санал бодлыг судлах Америкийн хүрээлэн байгуулахдаа өөрийн боловсруулсаннийгмийн санал бодлын судалгаа нь америкийн ардчиллыг жинхэнэ “ард олны засаг” болгоно гэдэгт бүрэн итгэлтэй байсан гэдэг.1935 оны аравдугаар сарын 20-нд Гэллапын хүрээлэн анхныхаа судалгааг явуулсан байна. Энэхүү судалгаа нь Улсын зардал үр дүнтэй эсэх талаар олон нийтийн санал бодлыг тодорхойлох зорилготой байжээ. Энэ судалгаа хэвлэлийнхний хараанаас мултарсангүй. Удалгүй Гэллап хэд хэдэн хэвлэлийн “America Speaks” буюу “Америк ярьж байна” булангийн хөтлөгч болсон байна. Жорж өөрийн судалгааг илүү үр дүнд хүргэхийг зорьж байсан бөгөөд иймээс ч жилийн дараа гэхэд АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үр дүнг урьдчилан гаргах судалгааны ажилд орсон аж. Тухайн үед АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн урьдчилсан үр дүнг долоо хоног дутмын ”Literary digest” сэтгүүлхариуцан явуулдагбайсан бөгөөд анхны урьдчилсан дүнг бүр 1916 онд гаргаж байжээ. Энэ судалгааг гаргахын тулд тэд “Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хэн ялах вэ” гэсэн асуулттай ил захидлыг маш олон хувиар тарааж үр дүнг нь тоолдог байсан гэдэг. Энэ сэтгүүл иймзахидлыг 1920 онд 11, 1924 онд 16.5, 1928 онд 18 сая ширхэгийг тарааж байсан байх юм. Тэдний гаргасан урьдчилсан дүнзаримдаа маш бага зөрөөтэй гардаг байлаа. Тухайлбал, 1932 онддөнгөж 0.9 хувийн зөрөөтэй гарч байжээ. Ийм их туршлагатай бас нэр хүндтэй өрсөлдөгчийг санаандгүй бас оновчтой цохилтоор л “унагаж” болох байв. Үүнд Гэллапынсурталчилгааны ажлын туршлага нь үнэлж баршгүй тус болсон гэдэг.“Literary digest” сэтгүүл урьдчилсан дүнгээ хэвлэхээс гурван сар хагасын өмнө Гэллап сонигуудад өөрийн урьдчилсан дүнг хэвлүүллээ. Тэрээр “Сэтгүүл өөрийн захиалагч болонутастай эсвэл хувийн машинтайгэсэн гурван янзын хүмүүст л өөрийн асуулгыг явуулдаг. Өөрөөр хэлбэл чухамхүүсонгуульд хамгийн идэвхитэй оролцох ядуусыг орхигдуулдаг. Иймээс тэдний энэ санал асуулгын дүнФранклин Рузвельтэд 44, харинАльфред Лэндонд 56 хувь гэж гарна. Харин жинхэнэ санал хураалтын дүн эсрэгээр буюу Рузвельт 56, Лэндон 44 хувийн санал авна” гэж бичжээ. Гэллап энэ мэдэгдэлээ сонингуудад хэвлүүлэхийн тулд “хэрэв би алдсан бол энэхүү судалгаанд зориулсан мөнгөө эргүүлж төлнө” гэж ам гарчээ. Энэ мөнгийг эргүүлж төлсөн нөхцөлд Гэллап судалгааныхаа хүрээлэнг дампуурсан гэж зарлахаас өөр аргагүй байдалд орох байв.“Literary digest” сэтгүүл ч зүгээр суусангүй. Ерөнхий редакторВилфрид Фанк “Бид санал асуулга явуулах олон жилийн туршлагатай. Гэтэл хэн нэгэн биднийг судалгаа явуулахаас ч өмнө санал асуулгын дүнг урьдчилан хэлж бүдүүлэгтэж байсныг би л лав санахгүй байна” хэмээн бичиж байжээ.
Тэр үед нэр хүндтэй “Literary digest” сэтгүүл ялагдана гэдэгт үнэндээГэллапаас бусад ньитгэхгүй байсан гэдэг. Гэвч тэрээр өөрийн санал асуулгын нарийвчилсан аргын үр дүнд бүрэн итгэлтэй байлаа. Энэхүү нарийн аргын нууцнь нийгмийг бүрдүүлдэг хэсэг бүрийн гишүүдээс хэсэгчилсэн санал асуулга авдагт оршиж байсан аж. Тухайлбал тэр үед АНУ-ын 49 хувь эмэгтэйчүүд харин 51 хувь нь эрэгтэйчүүдбайв. Тиймээс санал асуулгад хүйсийн харьцааг яг энэ янзаар авч дээрээс нь нас, орлого, боловсролын байдал гэх мэт олон шалгуурыг нийгэмд байгаа байдалтай нь адил харьцаагаар авч санал асуулгын дүнг нэгтгэдэг байжээ. Тэрээр энэ тухайгаа “Ямар амттай шөл байгааг мэдэхийн тулд ганц халбагыг л амсахад хангалттай” гэж тайлбарласан байдаг. “Literary digest” сэтгүүлээс явуулахсанал асуулгын дүнг урьдчилан мэдэхийн тулд Гэллапын ажилтангууд тус сэтгүүлийнзахиалагч, утасбас машин эзэмшдэг3000 хүнд санал асуулга явуулсан аж. Харин тус сэтгүүл тэдэнтэй яг адил үр дүнд хүрэхийн тулд 20 сая ил захидал илгээж гурван саяд нь хариу авсан байна. Харин ерөнхийлөгчийн сонгуулийн жинхэнэ үр дүнг мэдэхийн тулд Гэллап нийгмийн хэсэг бүрийг төлөөлсөн хэдхэн мянган хүний дунд өөрийн “нарийвчилсан арга”-ыг хэрэглэж санал асуулга явуулжээ. Гэллапын эхний урьдчилсан дүн биелэлээ олж “Literary digest” сэтгүүл 1936 оны аравдугаар сарын 31-ндЛэндон57, харин Рузвель 43 хувийн санал авна гэсэн урьдчилсан таамгийг хэвлүүллээ. Хэд хоногийн дарааГэллапын хэлсэнээр Рузвельт АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялж 62.5 хувийн санал авсан юм. Тэрээр шуудхан л бүх ард түмний дунд“од” болон тодорлоо. Ийнхүү түүний судалгааны дүнгулс төрийн сэдэвтэй л бол ямарч зүйлд заавал хэрэглэх болжээ. Харин “Literary digest” сэтгүүл ийм хүнд “цохилт”-ыг даалгүй олон сая ил захидал тараадаг аргынхаа хамт чимээгүйхэн сураг тасарсан аж. Гэллап алдар хүндийн оргилд хүрч түүний аргыг хаа сайгүй хэрэглэх болов. Тэрээр өөрөө судалгааны пүүсүүдийг шил дараалан нээж байлаа. Үүгээр ч зогссонгүй дэлхийн социологчид нэгдэж түүний нэрээр нэрлэсэнолон улсын“Gallup International” байгууллагыг 1947 онд байгуулж мэдээж анхны ерөнхийлөгчөөр нь Гэллапыг сонгожээ. Гэвч дөрөвдэх Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дүнг буруу тааснаас тэрээр 1948 онд золтой л “Literarydigest”-ийн гунигт тавиланг давтчихаагүй юм. Тэрээр сонгуульд Бүгд найрамдах намаас сонгогдсон ТомасДьюг ялна гэсэн урьдчилсан дүн гаргасан боловч Гарри Трумэн Ерөнхийлөгч болсон билээ. Америкийн ард түмэн Гэллапын судалгааны дүнд бүгд итгэж байсан учир сонгуулийн дүн гарахаас өмнөТомасДьюг Ерөнхийлөгч болно гэдэгт бүрэн итгэлтэй байжээ. Ганц жишээ дурьдахад,ялалт байгуулсаныхаа маргааш өглөө Трумэн “The Chicago Daily Tribune” сонины эхний нүүрэнд “Дьюи, Трумэнийг яллаа” гэсэн гарчигтай өгүүлэл байхыг харсан гэдэг. “Хэдий өндөрт гарна тэр хэрээр чанга унана” гэдгийн үлгэрээр тэрээр гаргасан алдааныхаа хариуг тун ч сайн хүртсэн аж. Гэллаптай хийсэн гэрээгээ 30 орчим сонин шууд цуцалж,шуудангийн хайрцаг нь түүнийг доромжилсон захидлаар дүүрсэн байна. Хэн нэгэнтүүнд “доктор Гэллап санал асуулгын талаар юу мэдэх вэ” гэсэн нэртэй ном явуулж хуудсыг нь сөхөөд үзэхэд бүгд хоосон байсан гэдэг. 1948 оны арваннэгдүгээр сарын 15-нд“The New York Times” сонинд хаагдсан “Literary digest” сэтгүүлийн редакторын захидал хэвлэгдсэн байна. Энэхүү захидалд “Би өшөө авагч болмооргүй байна. Гэхдээ болсон явдалд үнэхээр инээд хүрч байна” гэж бичсэн байлаа. Тэр ч байтугай машиныг нь зогсоосон цагдаа “Та бас л худал цуурах гэж байна уу” гэдэг болтол нөхцөл байдал“хурцадсан”гэдэг.
Яагаад алдаа гаргасныгаа тогтоохын тулд тэрээр дахин нэг шинжлэх ухааны судалгаа явуулсан байна.Судалгааныхаа дүнд тэрээр хүрээлэн нь санал асуулгыг хэтэрхий эрт зогсоосноо ойлгосон гэдэг. Учир нь сонгууль болохоос хэдхэн хоногийн өмнө Трумэн “эргэлзэгчид”-ийн ихээхэн хэсгийг өөртөө татаж чадсан байжээ. Үүнээс хойш Гэллап хэзээ ч Ерөнхийлөгчийн сонгуулийнурьдчилсан таамагт алдаа гаргаж байгаагүй билээ. Иймээс түүний шарил дээр зөвхөн “1948” гэсэн тоо бичигдэнэ гэж хүмүүс хошигнон ярьдаг болсон гэдэг.
Тэрээр хүмүүсийн сэтгэл зүрхэнд олон нийтийн анхны санал асуулгыг явуулагч хэмээн мөнхөрчээ. Иймээс олон хэлэнд “Гэллап” гэсэн үг шууд л олон нийтийн санал асуулга гэсэн утгаар буудаг байна. Харин тэрээр нас барахаасаа өмнөхөн “Хэрэв би бүхнийг эхнээс нь эхэлбэл зар сурталчилгааны ертөнцөдэргэж очихсон” гэж хэлж байсан аж. Жорж Гэллап анхныхаа санал асуулгыг 1925 онд өөрийн сурч байсан коллежид явуулсан байна. Тэрээр оюутнуудад сургуулийнхаа хамгийн хөөрхөн охиныг нэрлэх санал тавьжээ. Энэ санал асуулгаар нэгэн багахан сонины эрхлэгчийн охин Офелия Миллер тодорчээ. Харин Гэллап тэр жилийнхээ зул сарын баяраар энэ охинтой гэрлэж байсан гэдэг. Мөн тэрээр 1932 онд өөрийн хадам эх Олы Бэбкок Миллерийг Айво мужийн нарийн бичгийн даргынсонгуульд ялна гэдгийг урьдчилан хэлж чадсан байна. Энэ сонгуульд урьд нь Ардчилсан намаас тэр тусмаа эмэгтэй хүн ялж байгаагүй учир Олы Миллерт ялах магадлал тун бага байжээ. Гэвч Гэллапын зөв байсан төдийгүй түүний таамаглал зөвхөн нэг хувийн алдаатайгарчээ. Энэ санал асуулга нь түүний анхны шинжлэх ухааны санал асуулга хэмээн тооцогддог байна.American Institute of Public Opinion гэдгээрээ алдаршсан Гэллапын институт хэмээх олон нийтийн үзэл бодлыг тандан судалдаг судалгааны хүрээлэн АНУ-д байдаг. 1935 онд социологийн профессор Жорж Гэллап түүнийг үндэслэн байгуулжээ.
Жорж Гэллап 82 наслаж 1984 оны долдугаар сарын26 –нд Швейцарт нас эцэслэсэн билээ. Тэрээр Берн хотоос холгүй байх Цингел хэмээх багахан хотод, Танск нуурын эрэг дээр амьдралынхаа сүүлийн жилүүдийг нам гүм орчинд өнгөрүүлжээ. Түүний шарилыг америкийн Принстон хотод оршуулж шарилын хөшөөн дээр нь “1948” гэсэн тоо бус харин түүний “Зоригтой бас ухаантай байгтун” гэсэн уриаг бичсэн байна.
Г.АМАРСАНАА