Монгол Улсын соёлын тэргүүний ажилтан, монгол түмний хайртай дуучин Даваасүрэнгийн Отгонжаргалтай уулзаж хөөрөлдлөө. Түүний “Хайрлахын жаргал” уран бүтээлийн бие даасан хоёр дахь тоглолт гуравдугаар сарын 6-ны 19 цагт Монгол бөхийн өргөөнөө болох гэж байгаа аж.
-Баянхонгор аймгийн Заг сумын түүхт ойгоор таарч нутгийн найрагчдын “Биндэрьяа Хөх нуурын бийваа ятгын эгшиг” номыг гардуулж байснаа санаж байна. Өөрийг тань манай нутгийн охин гэдгийг тэгэхэд л мэдсэн хэрэг. Уугуул нутгийнхаа талаар яриач!
-Тийм ээ, би Баянхонгор аймгийн Заг сумын уугуул хүн. Миний өвөө Бадарч, аав Даваасүрэн нар маань Заг-Байдрагийн голын Хүрэн бэлчирт төрсөн хүмүүс. Энэ Хүрэн бэлчирт эзэн Чингис хаан маань цэргээ засан очиж Найманы Таян хаантай тулалдаж байсан, бас хожим Халх-Ойрадын их чуулган болж байсан түүхт газар л даа. Хүрэн бэлчир газар нутгийн харьяаллаараа Заг суманд ордог. Заг сумынхаа түүхт ерэн жилийн ойгоор очихдоо энэ сайхан нутгаас төрсөн Монгол Улсын алдар цуутай олон хүнтэй танилцаж байлаа. Нутаг ус гэдэг бол үр хүүхдээ, ач зээ нараа, өвөр бэлд нь төрсөн хүмүүсээ үргэлж ивээж тэтгэж, харж хайрлаж явдгийн жишээ болсон олон сайхан хүмүүс тэндээс төрөн гарчээ. Миний аав Бадарчийн Даваасүрэн төрсөн нутаг усандаа нэртэй хүндтэй хүн байлаа. Хүмүүс “Аварга Даваасүрэн” гэдгээр нь сайн мэддэг юм билээ.
-Аварга гэхээр их л мундаг хүн байж дээ?
-Аавын үеийн хүмүүс “Аварга Даваасүрэнг мэдэлгүй яахав, бурхан болоод олон жил боллоо доо, хөөрхий” гээд андахгүй юм билээ. Яагаад аварга гэх болсон юм бол гэсэн чинь эрхэлсэн ажил бүхнээ сайн хийдэг, маш олон удаа аймгийн хөдөлмөрийн аварга болж байсан болохоор хүндэтгэж нэрлэсэн хоч нь гэж байсан. Тэр үед ааваараа үнэхээр бахархаж байсан даа.
-Манай Заг сумын Хүрэн бэлчирийн гайхамшигт бүсгүйчүүд Монголын түүхэн кинонуудын гол дүрийг бүтээсэн байдаг. Тухайлбал, Цэндийн Намсрайн охин, Монгол Улсын төрийн соёрхолт, ардын жүжигчин Сувд “Мандухай сэцэн хатан” киноны Мандухай, “Мөнх тэнгэрийн хүчин дор” киноны Өөлүн хатан эхийн, “Хүргэн хүү” киноны гол дүрээрээ олны танил болсон жүжигчин, нэвтрүүлэгч Батсүрэн “Цөвүүн цагийн Богд” киноны Ханджамц хатны, та гэхэд “ану хатан”-ы дүрийг Монголын ард түмний сэтгэлд хоногштол бүтээлээ. Үүнд ямар нэгэн учир холбоо байдаг бол уу?
-Үүнийг би ардын уран зохиолч, соёлын гавьяат зүтгэлтэн Тангадын Галсан багшийг хэлэхээр анзаарсан. Сүүлд нь бодож байхад “Нээрээ л их учир жанцантай юм байна даа” гэж бодсон. Намайг “Ану хатан” кинонд тоглож байх үед энэ талаар бидний хэн нь ч мэддэггүй байсан. Кино зохиолч Шүүдэрцэцэг, Болдхуяг ах хоёр ч мэдээгүй. Загийн гол, Хүрэн бэлчрийн охид эмэгтэйчүүд Монголын ийм том түүхэн кинонуудад тоглох учир ерөөлтэй байсан юм байлгүй дээ. (инээв. сур) Маш сайхан. Баяртай л байдаг даа.
–“Сайн явахад садан мундахгүй” гэсэн үг байдагчлан таныг бас Дарханыхан булаалдах шинжтэй юм билээ?
-Намайг зургаан нас хүрч байхад аав маань бурхан болсон юм. Ээж маань зургаан хүүхэдтэйгээ үлдээд Дархан хот руу манайх ерэн хоёр онд нүүсэн. Ээжийн дүү нар бүгд энд суурьшсан байсан л даа. Дарханд хорин нэгэн аймгийнхан аж төрдөг их сайхан залуу хот. Дунд сургуулийн үе маань Дархантай яах аргагүй холбоотой байлгүй яахав. СУИС-д 2001 онд Дарханаасаа ирж шалгалт өгөн элсэн орж байлаа.
-Хэн гээч багшийн шавь болов?
-СУИС-ийн гоцлол дууны ангид орж дуурийн гоцлол дуучны мэргэжлээр Монгол Улсын гавьяат жүжигчин, дэд профессор Очирбатын Ичинхорлоо хэмээх гайхамшигтай дуучин, агуу багшийн удирдлагад очсон. Энэ хүний шавь болж очсон хувь заяандаа талархаад баршгүй. Би энэ хорвоод хоёр ээжтэй гэж гүн бат итгэдэг. Нэг ээж маань мэдээж намайг тээж, төрүүлж, өсгөсөн Тэрбишийн Жүгдэр ээж минь, хоёрдахь нь миний эрдмийн эжий Ичинхорлоо багш маань юм. Багшдаа шавь болж очоогүй бол би уран бүтээлүүдээ хийж чадахгүй байсан. Манай багш хэрээ шиг хоолойтой хүнийг алтан гургалдай болгож чаддаг шидтэн. Дуучин болоход бас их нөлөөлсөн багш маань соёлын тэргүүний ажилтан, төгөлдөр хуурч Тулгабатын Энхтуул маань байна. Энэ хоёр их хүний шавь нар гэвэл Монголын ард түмний танил Чингис хааны одонт, гавьяат жүжигчин, дуурийн дуулаач Ариунбаатар, Батсайхан, поп дива, гавьяат жүжигчин Алтанцэцэг, ДБЭТ-ийн гоцлоочид, дуучин Гомбожав нарын маш олон уран бүтээлч байдаг. Энхтуул багшийн шавь нар гэхэд гавьяат жүжигчин С.Жавхлан, Т.Баясгалан нарын олон дуучид байгаа.
-Баянхонгорын Баацагаан сумын уугуул, Монгол Улсын соёлын гавьяат зүтгэлтэн, төрийн шагналт яруу найрагч Пүрэвжавын Пүрэвсүрэнгийн шүлэг, Богд сумын уугуул, урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, хөгжмийн их суутан Чойгивын Сангидоржийн аялгууг нь туурвисан “Миний ээж тэмээчин” дууг та дүрсжүүлж дуулсан нь үнэхээр хүмүүний сэтгэлийн уярлын чавхдсыг хөглөлөө. Клипний зохиолыг хэн бичсэн бэ?
-“Миний ээж тэмээчин” дууны хувьд зуунаас зуун дамжсан алдартай бүтээл. Клипийг “ACE” энтертайнментийнхан хийсэн. Найруулга, зураглаачийн ажлыг Тулгаа гэж Монголын урдаа барьдаг мундаг уран бүтээлч гардан гүйцэтгэсэн. “HERO” энтертайнментын ажилтан. Урлагийн ертөнцөд маш олон жил клип, реклам хийсэн хүн л дээ. Бид энэ клипийг кино шиг хийе гэж анхнаасаа ярьсан. Зургийг Булган аймгийн Хөгнөхаан уулын тэндэх Элсэн тасархайд авсан юм. Гэрээ буулгаад, ээждээ гүйж очдог хэсэг дээр элсэн шуурга хэрэгтэй учраас бөртийх ч үүлгүй зуны халуун өдөр дуучид, жүжигчид, уран бүтээлчид бүгд л элс самардан цацаж байлаа. Элсэн шуургыг компьютер графикаар хийж болох ч нэг л хиймэл болно гэж найруулагч маань үзсэн хэрэг. Клип авахаар хоёр хоносон юм. Эхний өдөр элсээ самардаад. Хоёрдахь өдрөө оройн жаргах нарны зургаа сайхан авчихаад байж байтал ёстой нэг аймаар элсэн улаан угалз шуурсан даа. Тэнгэрийн өехийд тулсан тийм элсэн шуурга босоод бидний байрлаж байсан амралтын бүх гэрүүд нурсан. Анхандаа бид тоононы чагтаганаасаа татаж, хоёр баганаа тэврэн шуургатай үзэлцээд дийлэлгүй гэр маань нурсан. Ардын жүжигчин Цэрэндагва гуай, Мэндбаяр эгч хоёроо байранд орууллаа. Тэр шуурган дундуур зураглаач Тулгаа маань туслах найруулагчтайгаа гарахад нүүр хувиргагчаар ажиллаж байсан эхнэр нь болоод бид “Яана аа, салхинд хийсчих вий дээ” гэж санаа зовниж байлаа. Тэр үед засмалаар хурдтай явж байсан машин хүртэл хийссэн гэж сонстож байсан. Хоёр ардын жүжигчин маань “Энэ их увдис шидтэй юм боллоо. Сайхан бүтээл болох байх” гэж бэлгэшээж байсан даа. Клипний нээлтээ энэ сарын нэгэнд хийсэн.
–“Хайрлахын жаргал” бие даасан тоглолтоо хийх гэж байгаа юм байна. Ямар тоглолтоор үзэгчдээ мялаах гэж байна?
-Анхны, бие даасан “Өнө мөнхийн орон” тоглолтоосоо хойш зургаа дахь жилийнхээ нүүрэн дээр “Хайрлахын жаргал” тоглолтоо хийхээр бэлтгэлдээ ороод явж байна. “Хайрлахын жаргал” цомогтоо орсон дуунуудаа дуулна. Энэ дуунуудаа бүтээхийн тулд маш их судалгаа хийж, их ч хөдөлмөрлөсөн. Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Отгон гуайн дуулдаг “Бүүвэйн дуу” гээд гайхалтай уран бүтээл байдаг даа. Хөдөлмөрийн баатар, ардын уран зохиолч Дэндэвийн Пүрэвдорж гуайн шүлэг
“Адуучин аавын хүү билээ
Агтны тоосонд төрсөн билээ…” гэсэн үгтэй сайхан дууг “VOICE” хамтлагтайгаа дуулна. “Хайрлахын жаргал” цомог маань “Эжий минь дэргэд байхад”, “Амин үргэлжлэл”, “Хун галуу”, “Хайрын эгшиглэн”, “Ус мөрөн олон чиг”, “Өнө мөнх орон” гээд олон дуутай шүү дээ. Цомгийнхоо дуунуудтай, нийт хорин дууг дуулахаар төлөвлөөд байна. Надтай хоршин дуулсан дуэт дуучид маань бүгд ирж мэндчилгээ дуунуудаа өргөнө.
-Ай, сайхан тоглолт болох нь дээ?
-Ямар тоглолт болохыг хүмүүс ирээд хараг дээ. Дуулж, бүжиглэж, хөгжимдөж байгаа бүрэлдэхүүн гэхэд бараг зуугаад хүн байгаа. Симфони оркестр, эстрад найрал хөгжим, найрал дуучид, “Natur danse” бүжгийн хамтлаг бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ гээд өргөн бүрэлдэхүүн оролцож байна. Тоглолтонд миний дуунуудаас бүтсэнбүжгэн жүжиг тоглогдоно. Үндсэндээ урлагийн нийлмэл тоглолт болно гэсэн үг л дээ. Бас үзэгчдэдээ сюрприз бэлэгтэй.
-Тасалбар бүхэн бэлэгтэй гэчихсэн байсан шүү?
-“Хайрлахын жаргал” анхны цомогт маань Монголын ард түмний хамгийн их хайрлаж хүндэтгэдэг яруу найрагч, хөгжмийн зохиолчдын бүтээлүүд багтсан. Тиймээс тоглолтынхоо тасалбарт энэ цомгоо дагалдуулж байгаа юм. “Хайрлахын жаргал” маань миний 13 жилийн хөдөлмөрөөр бүтсэн, гучин мянган төгрөгөөр борлогддог цомог л доо. Тоглолт маань Монгол бөхийн өргөөнд гуравдугаар сарын 6-ны 19 цагт болно. Өмнө нь Соёлын төв өргөө, Улсын филармони, “АСА” цирк ч юм уу, цөөн үзэгчтэй танхимуудад тоглож байлаа. “Өнө мөнх орон” тоглолт гэхэд Тусгаар тогтнолын ордонд болж байсныг санаж байгаа байх. Энэ удаад олон үзэгчдэд тоглолтоо хүргэх үүднээс Бөхийн өргөөг сонголоо. Бөхийн өргөөний хөгжмийн дуугаралт дээр гэхэд хоёр баг ажиллаж байгаа. Үндсэн зохион байгуулагчаар “B saund” продакшн, тайзны зохион байгуулалт, найруулгыг “ACE” энтертайнментийнхан хариуцаж ажиллаж байна.
–“25 дугаар суваг” телевизийн цагаан сарын “Урилга” нэвтрүүлэгт Хууль зүйн сайд Ц.Нямдоржтой хамт дуулж байгаа харагдсан. Өөртэй чинь дуулъя гэж эртнээс хамтран бэлтгэв үү?
-Урьдчилан ярьж тохирсон зүйл байгаагүй. Энэ “Урилга” нэвтрүүлэгт би тав дахь удаагаа уригдсан. Ноднин би “Хун галуу” хэмээх ардын дуу дуулсан. Энэ жил “Миний ээж тэмээчин”-ээ дуулж, Ану хатныхаа монологийг уншлаа. Ц.Нямдорж гуайтай дуулна гэдгээ ер мэдээгүй. Гэхдээ Нямдорж гуай их сайхан дуулдаг гэдгийг олон хүн мэддэг юм байна лээ. Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, нэвтрүүлэгч Ш.Гүрбазар ах гэнэт зарлаад тайзан дээр гаргасан. Тэгээд төрийн шагналт хөгжмийн зохиолч Б.Шаравын аялгуу, ардын уран зохиолч Т.Галсангийн шүлэг “Аав ээж хоёр” минь хэмээх гайхамшигтай дууг хамтран дуулсан даа. Энэ дууг ямар ч хөгжимгүй дуулахад цаанаасаа л нэг хөгжимтэй дуулж байгаа юм шиг сайхан эгшиглэнт аялгуутай, сэтгэлд наалдацтай бүтээл шүү дээ.