“Долмалин” нурууны эмнэлгийн рентгений их эмч Б.Бүргэд-Очиртой ярилцлаа.
-Сүүлийн жилүүдэд нурууны өвчин залуужиж байх шиг анзаарагдах боллоо. Шалтгааныг нь юу гэж харж байна вэ?
-Нуруу өвдөх гэдэг нь өөрөө олон шалтгаантай байдаг. Яснаас, зөөлөн эдээс, булчингийн үйл ажиллагаанаас болсон ч байж болно. Мөн бөөр, нойр булчирхай, сахарын өвчин гэх мэт эрхтэн өвчилсөн бол нуруу өвдөнө. Ийм тохиолдолд нуруу өвдөхөд нөлөөлж буй суурь өвчнөө эхлээд эмчлүүлэх хэрэгтэй. Нүүдэлчин монголчууд суурин иргэншилтэй болсон нь хөдөлгөөний дутагдалд оруулж, олон өвчний эх үүсвэр болоод байна. Ялангуяа суугаа ажилтай хүмүүсийн нурууны жийргэвчинд ачаалал өгснөөс болж хорь гучин настай хүмүүс нуруу өвдлөө гэх болсон. Мөн биеийн хүчний ажил хийдэг эрчүүд жийргэвчиндээ жижиг гэмтэл авсаар байгаад даамжирч нурууны суултад өртдөг. Үүнээс гадна агаарын бохирдол, хоол хүнсний зохистой хэрэглээ мөн нөлөөлж байна. Жишээлбэл, паартай байшинд сууж буй нийслэлчүүд хүйтэн сэрүүнийг үл тоон нүүдэллэн амьдардаг малчидтай адил хоол хүнсийг идэж уудаг. Би хувьдаа хоёр янзын мах зэрэг идэхийн эсрэг байдаг. Үүнээс болоод жийргэвч гэмтэх боломжтой.
-Хоёр мах зэрэг идэхгүй ч гэх юм уу, хоол хүнсний зохистой хэрэглээ гэдэг асуудал өнөөдөр их хөндөгдөх болсон. Энэ мэт зохицохгүй хүнсний талаар жишээ татан ярихгүй юу?
-Хамгийн наад захын жишээ хэлэхэд сонгино сармис хоёрыг хамт хүнсэнд хэрэглэж болохгүй. Энэ нь ходоод цочроох, гэдэс дүүрэх шалтгаан болдог. Мөн мах чанасан шөл уучихаад шар айраг уух нь үл зохицох хүнс. Энэ тохиолдолд бөөр, цөсийг гэмтээх аюултай. Хөц будаа, эрдэнэ шиш хоёр хоёулаа эрүүл хүнс боловч хамт хэрэглэхэд оюун ухаанд сөргөөр нөлөөлж, арьсны янз бүрийн үрэвшил харшил үүсгэх, бодисын солилцооны алдагдалд оруулдаг гэж байгаа. Мөн тахианы мах гүнжидийн үртэй, хонины мах цуутай зохицохгүй гэх мэт энгийн зүйлсийг иргэд тэр бүр мэддэггүй. Ер нь хүн гэдэг амьтан эхээс төрөхдөө эрүүл саруул төрдөг. Төрсөн цагаасаа эхлээд юу идэж, ууж байгаагаас шалтгаалж эрүүл саруул аж төрөх эсэх нь хамаардаг юм шүү дээ.
-Нуруу өвдлөө гээд даруулах ч юм уу, бүс зүүгээд яваад байдаг хүмүүс байдаг. Ер нь эмчид хандахгүй энэ мэтээр өвдөлтөө намжаагаад яваад байвал хэдий хугацааны дараа нурууны суулт өвчтэй болох вэ?
-Энэ өвчин аажим явцтай даамжирдаг болохоор хүмүүс бүс зүүх, жин тавих, өвчин намдаах эм уух гэх мэтээр аргацаах гээд байдаг талтай. Ямар ч өвчнийг эхэлж байх үед нь л эмчид хандах хэрэгтэй. Монголчууд хэнэггүй зангаасаа болж нурууны мэс засал хийлгэх хэмжээнд нь хүргэчихээд байна. Мөн онош тавигдсаны дараа эмээ зааврын дагуу, бүрэн гүйцэт уух хэрэгтэй.Жийргэвч болон ясандаа гэмтэлгүй бол харьцангуй хурдан эдгэрэх боломжтой. Манай эмнэлгийн хувьд нурууны мэс заслаас бусад бүх үйлчилгээ цогцоороо нэг дор байдгаараа онцлогтой. Нурууг нь үзээд, рентген зургаар оношлох, үе мөчний үрэвслийн шинжилгээ хийх,ясны бүтэц, цусны шинжилгээ хийх гэх мэт. Ингээд тухайн эмгэг өөрчлөлтөд нь тохируулаад эмийн болон эмийн бус бариа засал, татлага, шарлага, зүү төөнүүр гээд бүгдийг цогцоор нь хийдэг. Бидний зорилго бол мэс заслын эцсийн түвшинд хүрэхээс урьдчилан сэргийлж эмчлэх юм.
-Нуруу өвдсөн хүмүүс бариа засал их хийлгэх болжээ. Энэ нь хэр оновчтой байдаг юм бол?
-Манай эмнэлгийн хувьд уламлалт болон орчин үеийн анагаах ухааныг хослуулан эмчлээд есөн жил болж байна. Ерөнхийдөө нурууны жийргэвчийн гэмтэлд онцгой анхаарал хандуулж байгаа. Энэ өвчнийг уушигны хавдар, сүрьеэ, остемелит гэх мэт бусад өвчнөөс ялгах шаардлагатай болдог. Яагаад гэвэл эдгээр өвчнөөс болж гэмтсэн нуруунд бариа засал хийж болохгүй. Жийргэвчийн гэмтэлтэй хүмүүс ихэвчлэн тавиас дээш насныхан байдаг. Эдгээр хүмүүс олон жилийн нурууны суулттай, ясны сийрэгжилттэй, хагалгаа хийлгэх боломжгүй болсон байдаг тул эмийн эмчилгээ зөвлөдөг. Эмийн эмчилгээнд луотай хандыг уулгана. Луотайг монголчууд гагнуур өвс гэдэг нэрээр нь мэддэг, олон зуун жил хэрэглэж ирсэн байдаг. Энэ эм жийргэвчийн тэжээлийг сайжруулаад зогсохгүй, цусны судасны ханыг зөөлрүүлэх, тархины цус харвалтын дараах эд эсийг нөхөн төлжүүлж сэргээхэд тодорхой үр дүн өгдгөөрөө онцлогтой. Луотай гэх энэ эмийг эмнэлгийн практикт нэвтрүүлсэн нь эрүүл мэндийн салбарт оруулсан гол зүйл болоод байна.
-Нурууны өвчнөөс хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?
-Бага насны хүүхэд болон 30 хүртэлх насныхан багаасаа их хазгай сууснаас болж нурууны муруйлт элбэг тохиолдох болсон. Бага насны хүүхдийн жижиг, булчиндаа өөрчлөлт ороогүй муруйлтыг бариа заслын аргаар эмчилж болно.
-Мэргэжил бүхэн сайхан гэдэг. Эмч хүний хөдөлмөр, хичээл зүтгэл, баяр гунигийн талаар хуваалцахгүй юу?
-Тэртээ 1971 онд Анагаахын дээдийг төгсөж байлаа. Түүнээс хойш дөч гаруй жил халат өмсөж, зураг уншлаа. Намайг төгсөж байх үед техник тоног төхөөрөмж өнөөдрийнх шиг байсангүй. Харанхуй өрөөнд зураг угааж, харна. Харин өнөөдөр дижитал системд шилжээд үнэхээр сайхан болоод байна. Энэ хөгжлийг дагаад мэргэшсэн эмч нараа төр засгаас дэмжээд чадавхжуулах юм бол рентген оношлогооны салбарт их ахиц гарна гэж боддог. Өнөөдөр монголын урдаа барьдаг эмнэлгийн чадалтай рентгений эмч нар бүгд миний шавь нар. Гончигсүрэн профессор, гуравдугаар эмнэлгийн Жаргалсайхан, нэгдүгээр эмнэлгийн Энхболд, Мөнгөн гүүрийн Түвшинжаргал, Лхагвасүрэн гээд олон хүн бий. Эдгээр хүмүүс чадавхжиж дараагийн үеэ бэлтгэх юм шүү дээ. Эмч хүн мэдээж хүнд өвчтөн эдгэрсэн байгааг харахад л сайхан санагдана. Рентгений эмчийн хувьд онош нь тогтоогдохгүй байсан өвчнийг оношилж чадсандаа, хорт хавдар гэх мэт хүнд өвчнийг эрт үед нь илрүүлж чадсандаа л баярлаж явдаг даа.