Дэлхийн сонгодог урлагийн тайзнаа Монголын олон уран бүтээлчид амжилттай дуулж байгаа. Үүний баталгаа болж олон улсын “А” зэрэглэлийн уралдаануудаас гавьяат жүжигчин Э.Амартүвшин, Г.Ариунбаатар нар удаа дараа тэргүүн байр авсан билээ. Бид энэ удаа Глинкийн нэрэмжит олон улсын дуулаачдын уралдааны тэргүүн байрын шагналыг анх удаа эх орондоо залж байсан гавьяат жүжигчин С.Мөнгөнцэцэгтэй ярилцсан юм.
-Та дуурийн урлагийн боловсролыг Болгарт суралцаж эзэмшсэн. Тэнд суралцах болсон гол шалтгаан юу вэ?
-Болгарт манай ахмадуудаас ардын жүжигчин Жанчив багш, Жаргалсайхан гуай тэргүүтэй алтан үеийнхний дийлэнх төлөөллүүд суралцаж байсан. Харин 1980-аад оноос хойш Болгарт оюутан бэлтгэгдээгүй байж байгаад 1998 онд СУИС-ийн дөрөвдүгээр курст орох жил хоёр оюутан суралцуулна гэсэн мэдэгдэл ирж шалгаруулалт явуулсан. Үүнд тэнцээд л Болгарт бакалаврын сүүлчийн жилээ хийгээд магистрт сурсан.
-Таныг дуурийн урлагт хөтөлсөн багшийнхаа тухай ярихгүй юу?
-Би гавьяат багш Д.Дашиймаагаар дуулаачийн “А” үсгийг заалгаж байсан. Тийм ч учраас оюутан ахуйдаа муугүй суралцагч байсан шүү. Багшийн маань зааж сургасан бүхэн Болгарт суралцах боломжийг нээж өгсөн л дөө. Тэнд очоод сайн багштай болсон. Надтай хамт сурч байсан Украйны Наташа Тинченко дэлхийн хэмжээний олон дууриудад дүр бүтээж байгаа бол Цветлона гэж эмэгтэй Италид сапроны дийлэнх партуудыг хийж байна.
-Гадаадад боловсрол эзэмшсэн Монголын дуучдын дийлэнх нь олон улсын дуурийн театруудад ажилладаг. Танд гадны театруудад ажиллах санал ирж байсан уу?
-Ирж байсан шүү. Би Болгарт сургуулиа төгсөөд нэлээд хэдэн жил ажиллаад нутагтаа ирсэн. Энэ хугацаанд дэлхийн болон дотоодын гол ба туслах 30 гаруй дүр бүтээсэн байдаг. Уралдаан тэмцээний хувьд Болгарын Пловдив хотод зохиогдсон Пьлдиний нэрэмжит залуу дуучдын олон улсын уралдааны II, Болгарын Софид болсон Христо Брибаровын нэрэмжит уралдааны III, Болгарын Альбенад болсон “Итгэл, найдвар авьяас” уралдааны III, “Учиртай гурван толгой” дуурийн шилдэг дүрийн V уралдааны тэргүүн гэх мэт дотоод гадаадын 20 гаруй уралдаанд оролцсон байдаг. Болгарт ажлын байр маань бараг бэлэн болчихсон байсан ч нөхөртэйгөө танилцаад таваас зургаан жилийн хугацаа өнгөрсөн тул нутагтаа ирж гэр бүлийн бизнесээ дэмжиж, эмэгтэй хүний үүргээ биелүүлж ээж болж өнөр өтгөн амьдрахыг илүүд үзсэн. Би энэ сонголтыг хийсэн дээ хэзээ ч харамсаж байгаагүй ээ.
-Монголдоо ирээд ч та дуурийн урлагаас хөндийрөөгүй. Дэлхийн өндөр зэрэглэлийн дуучид оролцдог М.Глинкийн нэрэмжит олон улсын уралдааны тэргүүн шагналыг Монголдоо анх удаа залж байсан шүү дээ.
-Тийм ээ. 2007 онд дуурийн гоцлол дуучин болоод 2009 онд энэ олон улсын уралдааны тэргүүн байрын шагналыг эх орондоо анх удаа авчирсан. Тэр жил ч онцгой байж 2009 оны сүүлийн өдөр Солонго эгчтэй хоёулхнаа төрийн ордонд Ерөнхийлөгчөөс Монгол Улсын гавьяат жүжигчин цол авч шагналаа мялаалгаж байсан. Энэ мэтчилэн төгссөн сургуулийнхаа, багш нарынхаа чадал чансааг илэрхийлсэн гэж ойлгодог
-Олон хүн таныг Ж.Вердигийн “Аида” дуурийн дүрээр төсөөлдөг юм байна лээ. Та Монголын хамгийн анхны Аида шүү дээ. Энэ дуурийн тухай ярихгүй юу?
-Хүн бүр л өөр өөрийнхөө харах өнцгөөс харж дүгнэдэг байх. Би Аидаг тодорхой хэмжээнд өөрийнхөө онцлогоор илэрхийлж гаргасан байх гэж ойлгодог. Энэ маань өөрөө дуулахад их гоё бүр гранд опера гэж хэлж болохоор дуурь шүү дээ. Ер нь эргээд харж байхад тэр дүр надад зохиогүй юм болов уу, тэрийгээ дутуу гаргачихсан ч юм уу гэсэн бодол төрдөггүй шүү. Би тоглох болгондоо л тухайн дүрээ шинээр мэдэрч, дүрээ амилуулж, жүжиглэх ур чадвартаа илүү анхаардаг. Аливаа жүжгэн дээр зүгээр дуулаад зогсоод байх биш харж буй харц, хийж буй бүх үйлдлээ хүртэл учир утгатай байлгахыг хүсдэг. Ингэж дүрдээ уусч чадсан нөхцөлд үзэгчид жүжигт автчихсан байдаг л даа. Би ийм л реакцийг тайзан дээр хүсдэг. Би чинь анх жүжигчин болох зорилготой СУИС-д орж байсан шүү дээ. Гэсэн ч дуурийн дуулаачийн мэргэжил маань дуулахаас гадна давхар жүжиглэдэг онцлогийг харж чадсан учраас дуучин болохоор сэтгэл шулуудсан.
-Дуурийн урлаг хүнээс их тэсвэр хатуужил шаарддаг юм шиг санагддаг. Энэ талаар?
-Дэлхийн хэмжээнд дуулаад явж байгаа эмэгтэй дуучдын 80-90 хувь нь өнөөдрийг хүртэл хүүхэдгүй байдаг. Тухайн хүмүүс маань хувийн амьдралаа золиослож байж л дэлхийн хэмжээний карьер хөөж байгаа юм. Миний хувьд гурван хүүхэдтэй амьдрал төвхнөсөн эмэгтэй хүний хувьд удаан хугацаагаар олон орноор аялаад яваад байх боломжгүй юм байна лээ. Би олон хотын соёлын өдрүүдээр ч юм уу цөөхөн хоног гэрээсээ холдохдоо үр хүүхэд, ар гэрээ их санадаг.
-Монгол дуурийн дуучид бусад орны дуучдаас юугаараа ялгардаг вэ?
-Манай залуучууд их авьяаслаг, байгалиасаа заяасан хоолойтой хүмүүс. Тэр дундаа Монголын дуурийн дуучдын хоолой яг л үнэт чулуу шиг л санагддаг. Нутгийн минь байгалийн баялагтай зүйрлэж болно. Харин түүнийг арчилж өнгөлөх нь чухал.Өнөөдөр мэргэжлийн сургуулиуд болоод театр маань дуучдыг сайн бэлтгэж байгаа. Тиймээс дуурийн дуучид дэлхийн хэмжээнд чадал, чансаагаа илэрхийлж байгаа юм. Ер нь манайхан сүүлийн жилүүдэд Монгол гэх нэрийг дэлхийд цуурайтуулж байгаа гэж нүүр бардам хаана ч хэлнэ. Тэр дундаа эрэгтэй хоолойгоор бишрүүлж байна шүү дээ. Тод жишээ нь гавьяат жүжигчин Г.Ариунбаатар, Э.Амартүвшин нар юм.
-Өнөөдөр манай Монголын дуучид олон оронд очиж тоглож байна. Монголын “Учиртай гурван толгой”, “Чингис хаан” гэх мэт дууриудыг дэлхийн хэмжээнд тоглох боломж байдаг уу.
-Ийм санаа байдаг ч санхүүгийн асуудал тулгардаг. “Учиртай гурван толгой” дуурь гэхээсээ илүү дуулалт жүжиг. Гэхдээ олон жил алтан тайзан дээр дуурь гээд зарлуулаад тоглочихсон бүтээлийг өнөөдөр бид дуурь биш гэж үгүйсгэх нь учир дутагдалтай. Хэрэв энэ маань гадаадад тоглогдсон тохиолдолд дуурь гэж хүлээн зөвшөөрөгдөхөд асуудалтай. “Чингис хаан” дуурийн хувьд саяхныг хүртэл олон улсад тоглоход найруулгын тал дээр асуудалтай байсан. Дуурийн театрт мэргэжлийн найрууулагч Найдандорж ах орж ирснээр шинэчилж чадсан л даа. Хэрэв найруулгад засвар оруулалгүй өмнөхөөр нь олон улсад тоглосон бол шалгуур өндөртэй газар хүлээлтийг доогуур үнэлүүлэх байсан болов уу. Харин одоо хөрөнгө мөнгөний асуудлаа шийдээд сайн орчуулга хийж чадсан тохиолдолд “Чингис хаан”, “Ламбагуайн нулимс” зэрэг дууриудыг дэлхийн тайзанд тоглох боломжтой шүү. Энэ дууриудын дуулагдаж буй бүтээлийн чанар, жүжигчнээс шаардаж байгаа ур чадвар, агуулга шийдэл зэрэг нь олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөнө.
О.ДАШНЯМ