Дуурийн урлагийн өлгий нутаг Италийн хошин дуурийн нийтлэг хэв шинжийг бүрдүүлэгч Ж.Россинигийн “Үнсгэлжин” дуурь манай улсад анх удаа олны хүртээл боллоо.Хүн төрөлхтний соёлын гайхамшигт бүтээл болох дуурь нь үүсээд хэдэн жарныг элээжээ. Харин “Үнсгэлжин” дуурь бүтээгдэн үзэгчдийн мэлмийг баясгаад 200-н жилтэйгээ залгаж байгаа юм. Дэлхий нийтээрээ эл дуурийг мэдэн, шүтэж, тэр бүү хэл түүний нэрэмжит жилийг хүртэл зарласан. Гэтэл манай улсад саяхан тавигдсан нь дэндүү хожим гэлтэй. Сонгодог урлагийг ойлгодоггүй, нийтийн дуу, хошин урлагт дурладаг, сэтгэлгээний ядууралд орсон хэмээн шүүмжлэлд ихээхэн өртдөг манай ард түмэн үүнийг үгүйсгэх гэсэн мэт Дуурийн театрын үзэгчдийн суудлыг дүүргэжээ.
Мэдээж дэлхийн сонгодог, Итали, Испани, Орос, Монгол дөрвөн улсын үндэстэндээ хүлээн зөвшөөрөгддөг уран бүтээлчид оролцсон гэдэг утгаараа тоглолтын тасалбар чамлахааргүй үнэтэй байсан юм. Гэсэн ч үзэгчид сонгодог урлагаас татгалзсангүй.Аялгуулан дуулах, тэр тусмаа өргөн утга санаа илэрхийлэн, уран яруу эгшгээр үнэмшилтэй дүр бүтээн үзэгчдийн оюун санаанд нэгийг бодуулж, сэтгэлийн таашаал өгөх дуурийн үндсэн шинжээ “Үнсгэлжин” дуурь бүрэн хадгалсан байв.Уг дуурийг Дэлхийн алдартай удирдаач Якобо Сипари Ди Пескассэролиги удирдаж, Улсын филармонийн Симфони найрал хөгжим бүрэл бүрэлдэхүүнээрээ хөгжимдөж, Италийн алдарт дууучин Франко Черри, Пиэтро Тоскано, Испанийн нэрт дуучин Игнацио Прието, ОХУ-ын төгөлдөр хуурч Викториа Халилова, ОХУ-ын Марийнский театрын гоцлол дуучин Т.Энхбат, УДБЭТ-ын гоцлол дуучин М.Дариймаа, “Ньюанс” хамтлагийн гоцлол дуучин М.Амарсанаа, М.Боргилчулуун, Д.Дүйнхэржав, Д.Шагдарсүрэн болон дуурийн залуу дуучин Э.Очирсайхан нар оролцов.
Цоглог аялгуутай эл дуурийг бүхэлд нь би “өд” шиг хэмээн нэрлэмээр санагдав. Учир нь хөгжмийн хэмнэл нь хүнд биш, агуулга, үйл, явдал, дуурийн баатруудын үзэл бодол, сэтгэлийн хөдлөл, зөрчил хөдөлгөөнийг бүрэн нээж чадсан. Үзэж, сонсоход босоод бүжмээр, сэтгэл хөнгөрөх нь тийн нэрлэхэд хүргэсэн. Мөн гол баатруудын хувцаслалт тод өнгийг голлохын зэрэгцээ, бяцхан охидын шунал хүрмээр дэгжин. Хүн бүрийн үзэж, өөр өөрийнхөөрөө төсөөлдөг “Үнсгэлжин” үлгэрээс бага зэрэг өөр.
Гэхдээ үлгэрээс сэдэвлэсэн гэдэг утгаараа хойд ээж, хоёр эгчдээ ад үзэгдсэн бяцхан охин, ханхүүтэй үдшийн турш бүжээд эцэст нь шаахайгаа орхиж явах зэрэг үйл явдлын ерөнхий чиг шугамыг нь баримталсан байлаа. Нийгэм цаг үеийн асуудалд дарагдаж, төөрөлдөж, тархи нь ядарсан ард түмэн минь үйл явдал, ая эгшиг нь хөнгөн энэ мэтийн урлагаар цангасан байсан мэт санагдсан юм. Үнэхээр л “Үнсгэлжин” дуурь цагаа олж манай эх орны тайзан дээр амилжээ.Итали хэл дээр дуулсан уг дуурийн гол баатруудыг манай улсын уран бүтээлчид голлосон нь бахархмаар. Тэр ч байтугай “Үнсгэлжин” дуурийн өлгий нутаг хэмээх Италид С.Аяна хэмээх монгол бүсгүй үзэсгэлэнт гүнжийн дүрд дуулдаг. Тэрээр гэнэн хонгор, тэгсэн хэрнээ сэтгэлийн хийгээд биеийн асар их дарамтыг даван туулж чадаж байгаа Үнсгэлжингийн дүрд гарамгай сайн хувилсан байлаа. Хэл, соёл, үндэс угсаа, сэтгэлгээ хийгээд олон зүйлээрээ эрс ялгаатай тив тивийн уран бүтээлчид урлаг хэмээх хүн төрөлхтний гайхамшигт бүтээлээр нэгджээ. Түүнд нь бидний цөөхөн монголчууд багтаж, дэлхийн монгол гэдгээ баталж байгаад гүнээ баясмаар.