Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, олон улсын тоймч Б.Дашзэвэгтэй ярилцлаа.
-Сэтгүүлзүйгээс зодог тайлах ёслол тань сайхан болж өнгөрчээ. Телевизийн тайзнаа сөгдөж, микрофоноо үнсч хүндэтгэл үзүүлсэн тань сэтгэл хөдөлгөсөн шүү?
-Миний хувьд радио, телевизээр дуу хоолойгоо хүргэсний 50 жилийн ой тохиож байна. Одоогоос 50 жилийн өмнө Монголын радиогийн хүүхдийн “Өглөөний мэнд” нэвтрүүлгээр мэдээ уншиж сэтгүүлчийн ажлаа эхлүүлсэн. Тэр бол нэвтрүүлэгч, хөтлөгч, сурвалжлагч гэх мэргэжлийн минь гараа байсан. Сэтгүүлзүйн салбарт зүтгэсэн 50 жилийн минь ойн хүрээнд гурван гол үйл явдал болох юм. Нэгдүгээрт, миний ажлын гараа болсон Монголын Үндэсний олон нийтийн телевизийн их студид баяр хүргэх нэвтрүүлэг хийсэн. Хүмүүс надад баяр хүргэсэн, би хүмүүст баярласнаа илэрхийлсэн юм. Хоёрдугаарт, “Би олон улсын сэтгүүлч” гэдэг үзэсгэлэн нээгдэнэ. Үзэсгэлэнд сурвалжлагчийн зүүдэг үнэмлэхээс авахуулаад, ажлын аппарат, хэрэгсэл, дэлхийн олон орноос авчирсан янз бүрийн эд, дурсгалын зүйлс, уран бүтээл, ном зохиол, CD, DVD дэлгэгдэнэ. Их сонирхолтой үзэсгэлэн болно. “Blue mon” цамхгийн нэгдүгээрт давхарт гарах юм. Тэр үзэсгэлэнгийн үеэр шинэ номын нээлтээ хийнэ. Шинэ номын маань нэр “Гайхуулж, шуугиулж амьдрах сайхан” гэж. Миний зохиосон,
…Ганцхан олдох насандаа
Гайхуулж явалгүй ч яах
юм бэ гэдэг дуу бий. Та бүхэн мэднэ дээ, “Амьдрах сайхан” гэж дуу байдгийг. Энэ ном бол хүмүүсийг дурсан санасан тэмдэглэл юм. Хүмүүсийн тухай ном. Миний уран бүтээлийн нэгдүгээр сэдэв бол хүн.
-Гуравдугаарт нь?
-50 жилийн хөдөлмөр, уран бүтээлийн хүндэтгэлийн ёслол болно. Дуу хууртай, хоол ундтай, үзэсгэлэнтэй
нэг ёсны цэнгүүн болох юм. Ийм л гурван үйл ажиллагаа төлөвлөсөн дөө.
-Та зодог тайлах ёслолынхоо талаар сонирхуулахгүй юу?
-Үндэсний телевизийн “Монголын нэг өдөр” нэвтрүүлгээр баяр хүргэх нэвтрүүлэг маань явсан. Тэрэн дээр би зодог тайлсан. Тэрийг та бүхэн үзсэн бол сонин байж болох юм. Би хоёр шавьдаа цом гардуулсан. Тэр цом их сонин. Номон дээр микрофон, үзэг байгаагаар дүрсэлсэн. Баяр хүргэх нэвтрүүлгийн маань хамгийн гол цөм нь би их студидээ сөгдөөд, камер руу очоод адис аваад үнсч байгаа юм. Намайг тэгж зодог тайлахыг хараад миний жижигхээн ач уйлсан. Би ч бас уйлсан, мэдээж хэрэг. Сэтгүүлчдийн эвлэлийн ерөнхийлөгч, ГовьАлтай аймгийн төлөөлөгч, уран бүтээлчид үг хэлсэн. Миний арван жилийн багш ирж баяр хүргэсэн нь их сайхан. Ингэж л зодог тайлах үйл явц болов оо.
-Таныг 50 жил ээлжийн амралтгүй ажилласан гэдэг. Үнэн үү?
-Үнэн, үнэн. Радио, телевизээр дуу хоолойгоо 50 жил тасралтгүй хүргэжээ. Тэр байтугай ээлжийн амралт гэдэг юмыг ч аваагүй ирсэн байна билээ. Гадаадад найман жил, бусад үед нь эндээ байжээ. Монголын олон улсын сэтгүүлч гэдэг үнэмлэхийг социализмийн үед Чехословакийн нийслэл Прагт төвтэй байгууллагаас, ардчилал, өөрчлөлт, даяарчлал гараад ирэхээр Брюселльд төвтэй Олон улсын сэтгүүлчдийн байгууллагаас авсан анхных нь сэтгүүлч байгаа юм.
-Та сэтгүүлзүйгээс зодог тайлчихлаа. Одоо тэгэхээр DZ man дууны уран бүтээлрүүгээ илүүтэй анхаарал хандуулах нь уу гэж таамаглаж байна?
-Бие дааж гаргасан 12 ном байна. Бие дааж гэх юм уу даа, тэгж хийсэн баримтат болон уран сайхны 18 кино байна. Нийтийн дуу 20-иод байна, хүмүүсийн мэддэг. Рок поп, электро хөгжмийн найман дуутай цомог байна. “Цэнгэн хөгжилдье” гэж зодог тайлах ёслолын үеэр дууллаа шүү дээ, би. Мөн клип, DVD долоон ширхэг, CD зургаан ширхэг. Хийсэн юм асар их. Гэхдээ нэг юмыг олон хийе гэж боддоггүй. Уучлаарай, зарим сэтгүүлч, зохиолч 20, 50, 60 ширхэг ном гаргасан байдаг. Миний хувьд арав гаруй номтой ч ном тус бүр минь өөр. Өөрөөр жанрынх. Сэтгүүлчийн замын тэмдэглэл, үргэлжилсэн үгийн зохиол, яруу найраг, гадаад хэлний сурах бичиг гээд янз бүр. Уран бүтээл асар их байна. Тэрнийгээ л нэг ёсондоо тайлагнаж байгаа юм.
-Интернэт гэж байхгүй, мэдээллийн хэрэгсэл ховор байсан цагт гадаадад өрнөж байгаа үйл явдлыг танаас л сонсоцгоодог байлаа?
-Олон улсын сэтгүүлч болно гээд Монгол Улсын их сургуулийн гадаад хэлний ангид орсон юм. Хэлийг нь мэдэж байж олон улсын сэтгүүлч болно. Би их сургуулийг төгсөхдөө орос, франц хэлтэй төгссөн. Мэдээг яаж авдаг байсан бэ гэхээр гадаадын радио сонсоно. Гадаад яамны дипломат сурвалжлагчийн үнэмлэхтэй. Тус яаманд очоод гадаадаас ирж байгаа франц хэл дээр хэвлэгдсэн сонинг гуйж аваад тодорхой хугацааны дараа
буцааж өгдөг байлаа. Мэдээг тэгж л их зовж хийдэг байсан сан. Одоо бол гэртээ хариад ганцхан товч дарахад л бүх юм англи, герман, франц хэлээр гараад ирж байна.
-Та Германы Берлин хотод нэлээд удаан ажилласан байх аа?
-Би Европын холбоонд найман жил сурвалжлагч
байсан. Эхлээд Брюселльд байснаа наашлаад л наашлаад л байсан. Надад улсаас тэнд амьдрах байрны мөнгө өгдөг байсан юм. Наашлах тусам байрны түрээсийн үнэ хямдарна. Брюселлиэс Берлинд ирэхэд түрээсийн үнэ нэг дахин хямдардаг байсан юм. Европын холбооны улсад сурвалжлага хийгээд явахад маш амархан. Машинаар бараг нэг өдрийн дотор бүгдийг нь тойрчихсон ш дээ. Өнгөрсөн хугацаанд би дэлхийг гурван удаа бүтэн тойрсон байна лээ.
-Ямар ажлаар вэ. Сурвалжлагаа хийж яваад уу?
-Яагаад тойрчихов гэхээр машинаар яваад тойрчихоогүй. Социализмийн үед Хятад, Орос таагүй харилцаатай байлаа. Тэгэхэд би Нью-Йоркт очиж НҮБ-ын чуулганыг сурвалжлахдаа одооных шиг Бээжин-Токио гээд нисчихдэггүй байлаа. Тэр үед Москва-Парис-Исланд гэж нисээд харин буцахдаа НьюЙорк- Токио-Улаанбаатар
гэсэн чиглэлээр ирдэг байлаа. Чуулган сурвалжлахын тулд дэлхийг бүтэн тойрч байгаа биз. Тэгж л дэлхийг гурван удаа тойрсон доо.