Сүүлийн үед НҮБ-ын хуралдаан бүрт Москва, Вашингтон хоёр нохой шиг л уралцаж байна. Оросууд “АНУ Сирийн дотоод хэрэгт оролцож, улс орныг сүйрүүлж байна” гэж байгаа бол америкчууд “ОХУ Сирид хүмүүнлэгийн эсрэг гэмт үйл ажиллагаа явуулж байна. Гаагийн олон улсын шүүхэд өгөх хэрэгтэй” гэж байна. Тэдний хамгийн том хэрүүл Крым байсан бол өнөөдөр Сирийн Алеппо хот болж хувирав. Сүүлийн хэд хоногт энэ хот дэлхий нийтийн анхааралд ороод зогсохгүй, багагүй гайхшралыг төрүүлж байгаа. Сири баруун талаараа Ливан, баруун өмнөд талаараа Израиль, өмнөд талаараа Йордан, зүүн талаараа Ирак, хойд талаараа Турк улсуудтай тус тус хиллэнэ. Исламын ертөнцийн нэг хэсэг Сири улсын хүн амын 74 хувь нь Исламын шашны сунна, 13 хувь нь шиа, арван хувь нь христийн шашинтай. Харин үндэстний бүтцээр 90 хувь нь араб, үлдсэн арван хувь нь курдууд. Нийслэл Дамаск. Тус улс нь Ерөнхийлөгчийн засаглалтай. Ерөнхийлөгч нь Башар Асад. Тэрээр барууны боловсролтой, эхнэр нь Их Британийн иргэншилтэй.
Сири нь Францын колони байсан. 1946 онд дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгджээ. 185 мянган км квадрат нутагтай, 2011 оны байдлаар 23 шахам сая хүн амтай байсан ч өнөөдөр 18 сая гаруй иргэн л Сирид байгаа гэсэн таамаг бий. 2010 оны судалгаагаар нэг хүнд ноогдох ДНБ 5000 ам.доллар байсан. Сүүлийн жилүүдэд ДНБ-ий тухай тоо баримт гараагүй байна.
Харин дэлхий нийтийн анхаарлын төвд байгаа Алеппо хот нь Сирийн хоёр дахь том хот бөгөөд Дамаскаас хойш 340 км-т байрлана. Тус хот 2005 оны хүн амын тооллогоор 2.3 сая гаруй оршин суугчтай байсан мэдээ бий. Сири, АНУ, ОХУ-ын хамгийн том сөргөлдөөний талбар болсон энэ хотод 250 мянган хүн үлдсэн аж. Хотын нийт нутаг дэвсгэр 190 км квадрат. Нисэх онгоцны буудал, их сургууль, эртний түүх, дурсгалт олон барилгатай. XII-XVI зууны үед баригдсан ихэнх барилга өнөөг хүртэл хэвээр хадгалагдсан дэлхийн цөөн хотуудын нэг гэнэ. Алеппо хот нь эртний маш том цайз, хэрэмтэй. Тэр нь Дундад зууны үед олон загалмайтны аян дайнд ялалт байгуулах чухал үүрэг гүйцэтгэж байжээ. НҮБ-ын дэлхийн өвд 1986 онд тус хотыг бүртгэж авчээ. 2013 оны нэгдүгээр сарын 15-нд тус хотын их сургууль руу хоёр удаа пуужин харваж 82 хүн алагдаж, 160 гаруй хүн шархадсан аж. Тухайн үед барилгад 30 мянга шахам дүрвэгч байсан гэдэг. Хохирогсдын ихэнх нь дүрвэгсэд бөгөөд түүнээс хойш энэ сургуулийн ажиллагаа доголдсоор өнөөдөр таг зогссон тухай мэдээ байна. Энэ үйл явдлаас хойш тус хотод байсан ОХУ-ын Ерөнхий консул үйл ажиллагаагаа зогсоожээ. Тухайн үед ОХУ энэ үйлдлийг “өршөөлгүй, цуст өдөөн хатгалга” хэмээн буруушааж байсан аж. Харин пуужин харваснаас хойш хоёр хоногийн дараа CNN “Харвасан пуужингийн эзэн нь Сирийн засаг засаг захиргаа” гэж мэдээлсэн нь Кремлийн гадаад хэргийн сайд С.Лавровыг галзууруулах дөхжээ. Тэрээр Душанбед айлчлах зуураа шууд хэвлэлийн бага хурал хийж “Энэ хэрээс хэтэрсэн гүтгэлэг. Тэр тусмаа өөрийгөө хүндлэх ёстой нэр хүндтэй теле сувгийн хувьд” хэмээн мэдэгджээ. Энэ цагаас Алеппо хот сөрөг хүчний үүр болох эхлэл тавигджээ.
Харин өнөөдөр тус хотод байрласан оросууд “алан хядагч, хэт даврагчид”, америкчууд “Сирийн сөрөг хүчин” хэмээн нэрлэж байгаа 6000 этгээд яагаад оршин тогтноод байна гэдэг нь олны анхаарлыг татаж байгаа юм. Тэд Дамаск төдийгүй дэлхийн хамгийн хүчирхэг зэвсэгтэй Улаан армийг хэдэн сар сөрж чадаж байна. Анх иргэний дайн эхлэхэд л тус хот цахилгаан, ус, хүнсний гачаалд орсон тухай мэдээлсэн. НҮБ-ын тусламжийн цуваа бөмбөгдүүлж, ямар ч тусламж хүртэж чадаагүй. Гэтэл тус хотоос өнөөг хүртэл хойд Солонгост өвс идэж байгаа хүүхэд, Каддаффийн бөгс рүү жадтай АКА-гаар сүлбэж байгаа мэт аймшигт бичлэгүүд ирээгүй. Мэдээж дайн болж байгаа газар үхэл, осол цөөнгүй. Энэ тухай бичлэгүүд олон ирсэн. Бас нэг сонирхолтой мэдээлэл бол тэр 6000 босогчийн 80 хувь нь АКА буюу дэлхий даяар 40 гаруй сая ширхэг тарсан гэдэг Оросын алдарт Калашников автоматтай. Цөөн тооны миномет, танк эсэргүүцэгчтэй. Гэтэл Асад олон тооны хүчирхэг танк, хуягттай. Путины нисэх хүчнээс Обама жийрхдэг. Ийм хүч тэнцвэргүй тулаан 1945 оны зургадугаар сарын 22-ноос эхлэн 40 гаруй хоног ЗХУ-ын хилд Герман довтлох үеэр Брестийн цайз дээр л болсон тухай мэдээ байдаг. Сонирхуулахад, Оросын нэгэн сэтгүүлч “АНУ биднийг 40 сая АКА зарсан гэж байгаа. Тэдний бусад орнуудыг сүйрүүлэхэд худалдсан онгоц, танк, пуужингийн дэргэд манай хэдэн АКА дусал төдий наймаа” гэж бичсэн байдаг. Инээдтэй нь дэлхийн хамгийн том зэвсгийн наймаачин бол АНУ, Их Британи, Франц, ОХУ, БНХАУ. Эдгээр орнууд НҮБ-ын энх тайвныг сахиулах үүрэгтэй Аюулгүй байдлын зөвлөлийн онц эрхт гишүүд. Хаана дайн самуун болно, эдгээр улсууд ард нь зогсож байдаг. Энэ удаад Алеппо хот тэдний улс төрийн сөргөлдөөний золиос болж байгаа нь гарцаагүй. Ус, цахилгаангүй Алеппо хот тэсээд байгаа шалтгааныг зарим улстөрчид үзэл суртлын хэрэгсэл болгож байгаа хэмээн хардаж байна. Москва, Дамаск АНУ-ыг алан хядагчидтай нийлж сиричүүдийг хагалж байна гэсэн зургийг дэлхийд харуулахын тулд хотыг яаран чөлөөлөхгүй байна хэмээн нэг хэсэг нь хардаж байна. Бүр цаашилбал, оросууд Клинтоныхныг удам дамжсан Ерөнхийлөгчийн суудлаас ангижруулахын тулд АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуулиас өмнө Алеппог чөлөөлөхгүй гэсэн яриа ч гарсан гэнэ.
Оросын нэгэн эдийн засагч телевизээр “Барууныхан хориг тавьчихаад, эдийн засаг хүнд байхад манай зэвсэгт хүчин 6000 алан хядагчийг устгах нэрээр улсын төсвөөр хэдэн сар пицца идээд хэвтээд байж таарахгүй. Цэргээ яаралтай Сириэс татах хэрэгтэй” гэжээ. Хариуд нь Кремлийн төлөөлөгч “Тайвшир. Бурхны авралаар цэрэг дайны хамгийн том зардал болох дарь, нефтийн үнэ шалдаа буучихсан. Энэ жил манай улс асар өндөр ургац авсан тул та ч хямдхан пицца идэх боломжтой” хэмээн даапаалжээ. Бас нэг сонирхолтой мэдээ бол Кремль Вашингтон хоёр анх Крымээс болж муудсан. Европын холбоо Вашингтоны үгээр ОХУ-д хориг тавьсан. Гэтэл өнөөдөр энэ хоригийн хамгийн том хохирогч нь Европын холбоо болчихсон тухай тус холбооны орнуудын тэргүүнүүд гомдоллосоор. Харин энэ хоригт орсноор ОХУ-ын дотоодын үйлдвэрлэл 20 гаруй хувиар нэмэгдэж, ойрын хоёр жилд хүнсний бүтээгдэхүүнээр дотоодын хэрэгцээгээ хангах хөтөлбөр хэрэгжүүлж байна. Тэр бүү хэл ОПЕК-ийн нефтийн үнэ өсгөх хөтөлбөрийг оросууд тоож сонссонгүй. Хоригоос хойш богино хугацаанд эдийн засгаа сэргээж байгаа оросууд хямралтай үедээ танктай, пуужинтай Гүржийн армийг нэг өдрийн дотор бут ниргэж байсан түүх саяхных.
Алеппогийн 6000 партизан дийлдэхгүй байгаа шалтгааныг исламын ертөнцийг судлаач таамаг дэвшүүлж байна. Тус хотод 6000 АКА агссан босогчдод байгаа юм биш. Атгасан гар шиг 250 мянган иргэн бий. Иргэд босогчдыг дэмжигч Асадыг эсэргүүцэж байгаа учраас хот тэр чигээрээ хамгаалалтад орсон. Босогчид иргэдэд Асадаас энэрэнгүй хандаж байгаа учраас тэд босогчдыг бүх талаар дэмжиж байх магадлалтай. Мөн Алеппо хот эртний олон нүсэр барилгатай тул иргэд гудманд гарахгүй, агаараас харагдахгүйгээр барилга дотроо амьдраад байх боломжтой. Тэдний үндсэн хоол нь гурил. Гурил, түлээ, ус байхад тэд хангалттай удаан хугацааг тэснэ. Босогчид Засгийн газрын дайралтыг мэдээд зогсохгүй ямар хугацаанд юутай тулахаа тооцоолсон. Эртний хотууд их хэмжээний усны нөөц, ундаргатай байх нь ердийн үзэгдэл. Ихээхэн хэмжээний гурил нөөцөлсөн байхад л удаан хугацаанд амьдрах нөхцөл бүрдэнэ. Мөн лалын ахан дүүс гэдэг шашны суурь үзэл байдаг. Сирийн эргэн тойронд байдаг хөрш орнуудад Алеппо хотын иргэдийн олон ахан дүүс бий. Тэд ахан дүүсээ ямар ч тохиолдолд зовлон дунд орхихгүй. Ямар нэгэн хэлбэрээр тусламж үзүүлэх чадвартай саятнууд олон бий. Алеппо дахь иргэд, босогчдод АНУ, Турк, Иран зэрэг орны баян иргэд ч тусалж байх магадлалтай. Тиймээс тэнд 6000 босогч биш Асадыг эсэргүүцэгч 250 мянган иргэн байгаа гэж ойлгох хэрэгтэй хэмээн судлаач маань үзэж байна.
Х.Баттөгс