Дэлхийн эмч нарын өдрийг тохиолдуулан Монголын эрүүл мэндийн ажилтны үйлдвэрчний эвлэлийн холбооноос арван шилдэг эмчид “Алтан чагнуур” шагнал гардуулав. Эмч нарыг шалгаруулахдаа ёс зүйн зөрчил, мэргэжлийн алдаа, дутагдал гаргаагүй, сүүлийн гурван жилийн үйл ажиллагааны ажлын үр дүнгийн үнэлгээгээр “А” буюу хангалттай үнэлгээ авсан, эрүүл мэндийн салбарт таваас (сум, багт гурваас) доошгүй жил ажилласан, ҮЭ-ийн гишүүн, эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажил хийж, бүтээл гаргаж, мэргэжлийн сэтгүүлд хэвлүүлсэн байх, дотоодын болон гадаадын эрдэм шинжилгээ, онол практикийн хуралд илтгэл тавьж оролцсон зэрэг үзүүлэлтийг харгалздаг журамтай юм байна. Тус шагналын Гэмтэл, мэс засал судлалын төрөлд шалгарсан Улсын I эмнэлгийн Мэс заслын клиникийн их эмч Ц.Ишдоржийг бид “Өдрийн зочин” буландаа урилаа.
Ц.Ишдорж Монгол Улсын зөвлөх зэргийн эмч, профессор. Дорноговь аймагт 10 жилийн сургууль, тухайн үеийн Анагаах ухааны дээд сургууль (одоогийн АШУҮИС)-ийг төгсчээ. Эмчийн мэргэжил эзэмшсэний дараа эхнэр Н.Наръяагийн хамт Дорноговь аймгийн Улаанбадрах суманд гурван жил ажиллажээ. Түүнээс хойш 13 жил АШУҮИС-д багшилж, 2010 оноос өнөөг хүртэл I эмнэлэгт ажиллаж байгаа аж. Түүний эхнэр Н.Наръяа “Улаанбаатар Сонгдо” эмнэлэгт эмч, хүүхдүүд нь тусдаа гарсан аж. Салбартаа 26 жил зүтгэсэн тэрээр Монголд байгаа аравхан зөвлөх эмчийн нэг. Гэхдээ зочин маань өөрийнхөө тухай ярих дургүй бололтой юм. Ямар ч асуултыг байгууллага хамт олныхоо тухай яриа болгоод явчихна. Байсхийгээд компьютероо харахыг хүснэ. Түүнд салбарынх нь тухай маш сонирхолтой судалгаанууд байдаг аж. Ц.Ишдорж одоо ч багшийнхаа ажлыг орхиогүй. Олон газраар явж сургалт зохион байгуулна.
Мөн Эх хүүхдийн эрүүл мэндийн үндэсний төвд зөвлөх ажил давхар хашна. “Хүүхдийн эмнэлгийн зөвлөхийн цалин гайгүй биз” хэмээн цаашлуулбал “За тэрийг бичих хэрэг байна уу даа. Сард 200 мянган төгрөг. Татвараа төлөөд 180 орчим юм уу даа” гэв. Ц.Ишдорж дотоод шүүрлийн булчирхайн мэс заслаар мэргэшсэн гуравхан эмчийн нэг. Тэрээр энэ мэргэжилдээ мэрэгшихдээ олон жилийг зарцуулахаас гадна олон сургуулийг дүүргэжээ. Өөрийн багш гавьяат эмч Х.Аюушийн тухай дахин дахин ярина. Тус клиникт өдөрт 13 орчим мэс заслын хагалгаа хийнэ. Хагалгаа бүхэнд арваад эмч зүтгэнэ. Тоног төхөөрөмж өмнөх үеийнхээс сайжирсан боловч барууны стандарттай харьцуулах аргагүй. Жишээлбэл БНСУ-ын нэг эмнэлэгт 20 мэс заслын өрөө байдаг бол манай хамгийн том эмнэлэгт хоёр л байх жишээтэй.
Тус эмнэлгийн барилга стандарын шаардлага хангахгүй болсон. Энэ мэтээр байгууллага хамт олныхоо тухай ярих гээд зүтгэчихнэ. Монголчууд ламд өргөл барьц өгөх дуртай. Дээхнэ үед лам нар эмч, багшийг орлодог байсан. Эмч нарт хэр өргөл өгч байгаа тухай асуухад “Яахав дээ. Ихэнхдээ хоол унд л барьж ирдэг байсан” гэв. “Байсан” гэдгийн учир нь тус клиникийн эмч нар ярьж байгаад мэс заслын дараа өвчтөний ар гэрээс эмч нарт өгдөг хоолыг хориглочихсон гэнэ. Хуулиар хориглоогүй байхад яагаад өвчтөний ар гэрийнхэн эмч нарт талархаж хоол өгөхийг хориглосон тухай асуултад “Хуулиар зохицуулаагүй асуудлыг эмч нар хоорондоо ярьж байгаад шийдэж болно шүү дээ” хэмээн хариулж байна. Тэрээр мэргэжлийн сайн эмч төрөхөд ямар их замыг туулдгийг өөрийн биеэр мэдэх учир залуус зааж зөвлөх дуртай. Мөн хувийн эмнэлэг байх нь зөв гэж үздэг. Гэхдээ улсын эмнэлэг орлого багатай иргэдэд илүү хэрэгтэй гэж үздэг. Социализмын үед мэс заслын эмч нарыг эрсдэл ихтэйд тооцдог байсан нь хэрэглэдэг эм тарианаас шалтгаалдаг байсан гэнэ. Одоо эм тарианаас хордох ямар ч эрсдэл байхгүй. Харин өнөө цагт илүү аюултай эрсдэл бий болсон. Тэр нь мэс засалчид ДОХ-той хүнд ч мэс заслын хагалгаа хийх шаардлага гардаг. Бээлий нэвт зүү хатгах тохиолдол олон гардаг. Энэ тохиолдолд ДОХ-ын халдвар авах магадлал өндөр. Ц.Ишдорж эмчийн хамгийн сүүлд хагалгаанд орсон өвтөн ДОХ-той байсан гэнэ. Тэрээр тус хагалгааг хийхдээ залуу эмч нараа оруулахыг хориглож өөрөө орсон аж. Мөн зочин эмч маань биднийг үдэхдээ бяцхан сануулга маягийн түүх ярив. Сонинд ярилцлага өгдөггүй эмч маань нэг удаа өгсөн юм байна. Ярилцлагадаа хоолойн бамбай өвчин туссан өвчтөнүүдийг азтай тухай ярьж. Учир нь хагалгаа хийгээд эдгэдэг. Тиймээс бусад эмчлэгдэшгүй өвчтөнүүдтэй харьцуулахад азтай гэсэн утгаар хэлсэн гэнэ.
Гэтэл нөгөө сэтгүүлч нь “Хоолойн бамбай өвчин туссан өвчтөнүүд азтай” гэсэн утгатай гарчиг өгч цухлыг нь хүргэсэн аж. Ц.Ишдорж эмч шавь нартаа их сонин зөвлөгөө өгдөг. “Та нар мэргэжилдээ эзэн болбол нам, төрөөс хамааралгүй дээшээ л явна. Чадахгүй бол маргааш нь доошоо унана” гэдэг. Мөн “Би элдэв магтаал, шагналд дургүй. Миний энэ шавь намайг тодорхойлоод сая шагнал авсан юм” гэсэн юм. Түүний хажууд зогсож байгаа даруухан байрын өндөр залуу бол Монгол, БНСУ-д анагаахын дээд сургуулиудыг төгссөн Т.Мөнхсүлд. Түүний аав нь Төв аймагт мэс заслын эрэгтэй Туул нэрээрээ олны хүндлэл хүлээсэн аймгийн Нэгдсэн эмнэлгийн мэс заслын их эмч Л.Туул агсан. Ээж нь ч эмч мэргэжилтэй Г.Гансүх. Ц.Ишдорж багшийн сайн шавь нарын нэг.
Х.БАТТӨГС