Бүх цаг үеийн хүнд жингийн агуу
боксчин, АНУ-ын мэргэжлийн боксын тамирчин асан Мухамед Али 1942 оны нэгдүгээр
сарын 17-ны өдөр мэндэлжээ. Түүнээс өмнөх үе, түүнээс хойших үе гэж боксын ертөнцийг
хуваах хэмжээнд яригддаг энэ эр амьдралын түмэн нугачааг давахдаа хайртай
спортоо бизнестэй нягт холбож өгснөөрөө хойч үеийнхэндээ үнэлэгддэг. Кассиус Марселлус Клэй нэрээ Мухамед Алигаар
солих, лалын шашныг сонгох, Вьетнамын дайныг эсэргүүцэх гээд л бүхий л үйлдлүүд
нь үзэгчдийг өөртөө татах улмаар ээлжит өрсөлдөгчөө гутаан доромжилж тэмцээнээ
“үнэд хүргэх” гэхчилэн аргуудыг Али л анх санаачилсан. АНУ-ын боксчин тэрээр
Дэлхийн хүнд жингийн аварга цолыг гурван удаа хүртэж, бүх цаг үеийн хүнд
жингийн хамгийн агуу боксчин гэж нийтэд үнэлэгддэг тамирчин юм. Сонирхогчийн
боксоор хичээллэдэг байх үедээ Италийн Ром хотод зохиогдсон 1960 оны зуны
олимпод аваргалж байлаа. Гэхдээ сонирхогчдын бокс түүний зиндаа биш гэдгийг
ойлгосон тул шууд л мэргэжлийнх рүү шилжсэн юм.
Кассиус Клэй гэдэг нэртэй
байсан тэрбээр 1964 онд Исламын шашинд орсноор нэрээ Мухамед Али болгон солив.
Арьсны өнгөөр ялгаварлах үзэл хачин их байсан жараад оны дундуур Али рингэн
дээр хичнээн сайн зодолдож байсан ч гэлээ цэрэг татлагын хуудас авч байв. Тэр
цэрэгт яваагүй, учир нь Вьетнамын дайн ид асаж байсан тэр үед Али хаашаа
“ачигдах нь” ойлгомжтой байлаа. Америкийн армид алба хаах татгалзсаныхаа төлөө баривчлагдан, боксын бүх цол хэргэмүүд,
тоглох эрхээ хураалгаж байв. Хэдий
шоронд ороогүй боловч түүний заргыг АНУ-ын Дээд шүүхээс хүлээн авч зөвтгөх хүртэл
дөрвөн жил орчим рингэн дээр гарч чадаагүй гэдэг. Гэхдээ тэр гутраагүй.
Авьяаслаг хүн хааж хориглох
тусам улам гялалздаг жамтай хойно Алигийн түүхэн зодоонууд чухам энэ үеэс л
эхэлсэн байдаг. Зайрын нийслэлд Жорж Формантай нударга зөрүүлсэн “зууны зодоон”
энэ л үеийнх. Бас Жо Фрейзертэй МСГ-д зодолдоход анх удаа 35 улсад шууд
дамжуулж байлаа. Тэрээр мэргэжлийн боксын
рингэнд нийт 61 тоглолт хийснээс 56 ялсны 37 нь нокаутаар цэвэр ялалт байгуулж
байв.
Мухамед Алигийн дотоод болон
гадаадад хийсэн ажил нь гайхамшигтай учир тэр одоо хүртэл “Бүх цаг үеийн
шилдэг” нь байсаар байна. Мухамед өнөөг хүртэл спортыг үнэнчээр дэмжигч ба үүнийг
нь үнэлж, Sports Illustrated-ын “Зууны шилдэг тамирчин”, BBC-ын “Спортод
элэгтэй зууны шилдэг эрхэм”, GQ сэтгүүлийн “Зууны шилдэг тамирчин”, Дэлхийн
спортын шагнал гардуулах ёслолоос “Зууны бас Дэлхийн шилдэг тамирчин” хэмээх
цол олгож байв.
Тэр жинхэнэ аварга ямар
байдгийг харуулсан төдийгүй үзэгчдийн хайр хүндэтгэлийг хэзээ ч байгаагүйгээр
татдаг байсан юм. “Би эрвээхэй мэт бүжиглэж, зөгий мэт хатгана” гэх түүний
домогт үг Алиг яаж тоглодог байсныг илэрхийлдэг. Рингэн дээрх түүний хоёр тулааныг
онцолдог. Энэ бол Sonny Liston-той хийсэн домогт тулаан бөгөөд энэ тулааны
дараагаас Алиг “Агуу” хэмээн нэрийдэх болов. Гэвч Али зөвхөн тулааны рингэн
дээр л агуу байгаагүй нэгэн. Ислам үндэстнүүдтэй эртнээс холбогдсон байдал нь
Кассиус Клэй гэх боолын нэрийг Мухамед Али гэж нэрлэгдэхийг хүссэн зэрэг нь өнгөт
арьстнуудын хувьд нэгэн шинэ эринийг авч ирсэн хэрэг болсон юм. Улс төрийн
хувьд ч өөрийнхөөрөө явж, тусламж
хэрэгтэй хүмүүст хүрэх гэсэн тэмүүлэл нь түүнийг Афганистан, Хойд Солонгос,
Куба, Ирак зэрэг орнуудад хүртэл аваачсан байдаг. Нэрт удирдагч Нельсон
Манделаг шоронгоос суллагдсаных нь дараа хамгийн түрүүнд уулзсан хүн бол Али
байдаг ажээ.
Мухамед Али 1981 онд боксын
рингээ орхилоо гэж зарлах болсон нь хүмүүсийн анхаарлын төвд орж хэсэгтээ
шуугьж байв. Удалгүй тэрээр Паркинсоны өвчин туссан болох нь олонд ил болжээ.
Тэрээр энэ өвчинтэй их удаан тэмцэлдсэн байдаг.
Дэлхий ертөнцийг хөгжүүлж,
томоохон асуудлуудтай нь тулалдана гэдэг Мухамедын амьдралын бас нэгэн гол
зорилго байсан. Дэлхий дээр өлсгөлөнд өртөөд буй хэдэн зуун мянган иргэнд хоол
хүнс хүргэх ажлыг зохион байгуулж хийсэн юм.
Тив дамжин аялж, өлсгөлөнд
нэрвэгдсэн иргэдэд хоол хүнс хүргэхийн зэрэгцээ эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ
зэргийг Зааны ясан эрэг, Индонез, Мексик болон Марокко гэх мэт олон оронд хүргэж
байлаа.
Олон улсын хэмжээнд тусламжийн гараа сунгадаг Али эх орондоо ч хангалттай ихийг хийжээ. Хүүхдийн төлөө, спортын хөгжлийн төлөө, эдгэршгүй өвчинд нэрвэгдэгсдийн төлөө, хүний эрхийг хамгаалахын төлөө тууштай зүтгэж ихийг хийсэн хүн түүнээс өөр үгүй. 2005 онд Мухамед төрөлх хот Луисвиллдээ өөрийн нэрэмжит ашгийн бус “Muhammad Ali” төвөө нээсэн байна.
Мухамед Али жүжиглэх авьяастайгаа батлан хэд хэдэн дэлгэцийн уран бүтээлд дүрээ мөнхлөөд авсан. Эдгээрийн нэг бол “The Greatest” нэртэй тамирчны өөрийнх нь амжилтын замналыг өгүүлсэн баримтат кино байдаг. Түүний амьдралаас сэдэвлэсэн тоо томшгүй олон кино, дэлгэцийн бүтээл бий.
Тэрээр сүүлд “Эрвээхэйн зүрх зориг: Амьдрал хэмээх аяллыг тольдон харахуй” нэртэй дурсамжийн номоо хэвлэн гаргасан юм. Тус номонд шашин, өршөөл энэрэл болон амжилт бас амьдралынхаа тухай бичжээ.
Али нийт дөрвөн удаа гэрлэж долоон охин, хоёр хүүтэй болжээ.
С.АРИУН