БНХАУ-ын
дарга Си Жиньпин АНУ-д албан ёсны айлчлал хийж, НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн
хуралд оролцох үедээ ОХУ-ын ерөнхийлөгч В.Путин АНУ-ын ерөнхийлөгч Б.Обаматай
уулзсан явдал дэлхийн халуун сэдэв болоод байна. Энэ талаар ҮАБЗ-ийн Стратеги
судлалын хүрээлэнгийн Орос, Төв Ази судлалын төвийн эрхлэгч Г.Базарвааньтай
ярилцлаа.
-Си Жиньпин
Хятадын дарга болсноосоо хойш анх удаа АНУ-д төрийн дээд хэмжээний айлчлал
хийлээ. Түүний айлчлалын ач холбогдлыг хэрхэн дүгнэж байна?
-БНХАУ-ын дарга
Си Жиньпиний энэ удаагийн айлчлал НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 70 жилийн ойн арга
хэмжээнд оролцохын өмнө очсоноор нийт долоо хоног үргэлжиллээ. Мэдээж дэлхийн
нийтийн анхаарлын төвд орших хоёр том улсын удирдагчийн уулзалт хоёр талын
харилцаа, хамтын ажиллагааны олон асуудлыг шийдвэрлэх чухал ач холбогдолтой юм.
-Хоёр талын
хамтын ажиллагааны талаар ямар асуудлуудыг хөндөв?
-Уг айлчлалаар
хэд хэдэн бүлэг зүйл ярьсан хэмээн үзэж болох юм. Тухайлбал, Кибер халдлага,
Хятадын томъёолж байгаа шинэ төрлийн их гүрнүүдийн харилцааг хөндөж ярилаа.
Түүнчлэн дэлхий нийтэд тулгамдаж буй Сири, Орос-Украин, Ираны асуудлыг хэрхэн
шийдвэрлэх талаар санал солилцсон.
-Б.Обама, Си
Жиньпин нар Сири, Украины асуудлаар ярилцсан гэлээ. Тэдний уулзалтаар ямар
нэгэн шийдэл гарах болов уу?
-Сири, Украины асуудал
хялбар шийдэгдэхгүй л болов уу. Эдүгээ дэлхий нийтэд тулгамдсан олон асуудал
байна. Гэвч нэн тэргүүнд ОХУ, Өрнөдийн хооронд үүссэн нөхцөл байдлыг шийдвэрлэх
шаардлагатай байна. НҮБ-ын Аюлгүйн зөвлөлийн гишүүн орнууд асуудлыг
шийдвэрлэхдээ өөрийн эрх ашгийг өмнө тавьж байна гэх шүүмж бий. Тиймээс НҮБ-д
шинэчлэл хийх цаг нь болчихсон талаар хөндөх болсон. Энэ байгууллагын гишүүн
193 орны асуудлыг Аюулгүйн зөвлөлийн тавхан улс шийдэж байгаа нь зарим
тохиолдолд учир дутагдалтай харагддаг.
-Гэхдээ НҮБ-ын
Ерөнхий Ассамблейн тэгш ой нь тохиож буй энэ чуулганаар Сирийн тухай чухалчилж
авч хэлэлцэнэ биз дээ?
-НҮБ-ын
хуралдаанаар Сирийн асуудлыг хэлэлцэнэ. Гол нь их гүрнүүд энэ асуудалд санал
нэгдэх нь чухал байна. Сирид Башир Асад гээд хууль ёсны удирдагч байна. Тус
улсад төрийн тогтвортой байдлыг чухалчлах нь зүйтэй. Ер нь исламын шашинтай улс
орнуудад төрийн тогтвортой байдлыг хангахгүй бол улс нь, мөн ард иргэд нь
хохирох хандлагатай байна.
-Си Жиньпиний
АНУ-д хийсэн айлчлалаар энэ хоёр улсын хооронд таагүй байдал үүсгэдэг хүлэмжийн
хийн ялгаруулалт, кибер халдлагын асуудлуудыг цэгцэлнэ гэж дэлхий нийт чих
тавьж байлаа. Харин энэ тухай хөндсөнгүй бололтой?
-Си Жиньпиний
айлчлалаар эдгээр болон бусад асуудлыг тодорхой хэмжээнд хөндсөн гэж үзэж
болно. Тухайлбал, Ази, Номхон далайн бүс нутгийн аюулгүй байдлын асуудлыг
хөндсөн юм. Кибер халдлагын хувьд сүүлийн бүлэгт хоёр улсын харилцаанд нэлээд
дурдагдах болсон асуудал. Хятадын зүгээс хүлэмжийн хийг багасгах тухайд
томоохон ажил санаачлан ажиллаж байна.
-Тэгэхээр
Б.Обама, Си Жиньпин хоёрын уулзалтаар шийдвэрлэгдэх түвшинд яриа өрнөөгүй гэж
та дүгнэж байна уу?
-Дэлхийд нөлөө
бүхий хүчирхэг улсын төрийн тэргүүн нар уулзах гэдэг өөрөө маш ач холбогдолтой
юм. Үүний зэрэгцээ В.Путин, Б.Обама нарын уулзалт мөн анхаарал татаж байна.
В.Путины хэлсэн үгийг олон улс нэлээд анхааралтай сонслоо. Тэрбээр улс орноо,
ашиг сонирхлоо хамгаалсан өнгө аястай үгийг эмээлгүй шууд хэлж байна. Нэг үгээр
хэлэхэд 2001 онд В.Путиныг Ерөнхийлөгч
болоход Б.Ельцин “Орос орноо хайрлаарай” гэж захиж байсныг сайн санаж явдаг нь харагдаж байна.
-Б.Обама, В.Путин нар нэлээд удаан хугацаанд уулзсан. Зарим эх
сурвалжууд тэдний уулзалтыг тооцоолсноос удаан боллоо, харьцангуй шууд дайралт
хийсэнгүй гэж байгаа бол зарим нь бие биеэ доош хийсэн өнгө аястай болсон гэж
онцолсон байна лээ?
-Өнөө цагийн дэлхийн хоёр том улсын төрийн тэргүүний уулзалт гэдгийг
санах хэрэгтэй. Тэд 90 минутын турш уулзана гэдэг бол маш олон зүйл ярих бололцоотой хугацаа. Энэ том улстөрчид
бие биеэ доош нь хийхгүй. Ийм ойлголт ч байхгүй. Хэн хэнийгээ хүлээн зөвшөөрөх
соёл энэ хоёр эрхэмд бий. Зарим эх сурвалжид бичсэнээр В.Путин нэлээд
сандарсан, Б.Обама биеэ барьсан байдалтай оролцсон талаар дурдсан байсан. Хоёр
талын харилцаанд үүсээд байгаа тулгамдсан асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх нь чухал.
Ерөнхийдөө В.Путин, Б.Обама нарын уулзалт бол өгүүлбэр өгүүлбэрээр бие биеэ
хүлээн зөвшөөрсөн өнгө аястай байсан.
-Тэдний уулзалтаар яригдсан гол асуудлууд нь юу байв?
-Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр Сири, Иран, Иракийн асуудлыг ярьсан гэж
байгаа ч үнэндээ Украины асуудлыг нэлээд хөндсөн болов уу. Энэ хоёр улсын хувьд
ярих гол асуудал бол Украины хямрал. Үүнтэй холбоотойгоор Өрнөд-Оросын хооронд
үүсээд байгаа хоригийн дайныг хэрхэн зохицуулах, эдийн засгийн хамтын
ажиллагаагаа хэрхэн бэхжүүлэх гээд олон асуудлыг хөндсөн гэж ойлгож байна.
-ОХУ эдийн засгийн хувьд АНУ-тай тохироонд хүрч чадсан гэж ойлгож болох
уу?
-Бүрэн тохироонд хүрсэн гэж хэлэхэд бэрх. Хоёр улсын хувьд зөрүүтэй байр
суурь бүхий олон асуудал
бий. Харин нефтийн үнэ тогтворгүй байгаа явдал газрын тосны олборлолтыг
бууруулах, эрэлтийг тогтворжуулах шаардлагыг бий болгоно. Зарим судалгаанаас
авч үзвэл нефтийн үнэ ирэх 15 жилийн туршид унах таамгийг дэвшүүлсэн байна.
ОХУ-ын тухайд нефтийн үнэ унасны дээр рублийн ханш тогтворгүй байгаагаас зөвхөн
2016 оны төсвөө Төрийн Думаар хэлэлцэх болсон. Эдийн засгийн хувьд тийм сайн
үзүүлэлт харагдахгүй байгаа. Харин Монгол Улсын хувьд нефть боловсруулах
үйлдвэр барих асуудлаа шуурхайлах хэрэгтэй юм.
-Украин гэдэг орон үнэндээ дуусчихлаа гэж харамсах хүмүүс олон. Энэ
асуудлыг шийдвэрлэх гарц бий болов уу?
-Хэлэхэд үнэхээр бэрх асуудал. Киев “Цөмийн зэвсгийг үл дэлгэрүүлэх
тухай гэрээ”-нд нэгдсэнтэй холбогдуулж аюулгүй байдлын баталгаа гаргах тухай
санамж бичигт ОХУ, АНУ, ИБУИНВУ болон Украин 1994 оны арванхоёрдугаар сарын
5-ны өдөр Будапешт хотноо гарын үсэг зурсан байдаг. Уг санамж бичигт Украин
улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг хүндэтгэх тухай заалт байдаг. Энэхүү
санамж бичгийг ОХУ зөрчсөн хэмээн Өрнөдийн улсууд үзэж эдийн засгийн хориг арга
хэмжээг авах болсон. Тэгэхээр Өрнөдийнхөн Орост хориг тавьсан үндсэн шалтгаан
өөрчлөгдөөгүй хэмээн үзэж байгаа.
-Монгол Улс төвийг сахиулах бодлого баримтална гэсэн асуудал сүүлийн үед
нэлээд идэвхтэй яригдах боллоо. Ер нь манай улс төвийг сахиснаар ямар ач
холбогдолтой юм бэ?
-Төвийг сахих
бодлогыг би хувьдаа дэмжиж байгаа. Төвийг сахих үндсэн зарчим Монгол Улсын
Үндсэн хууль, Үндэсний аюулгүй байдлын болон Гадаад бодлогын үзэл баримтлал
суусан байдаг гэж үзэж болно. Тухайлбал, аль улсын цэргийг байрлуулахгүй,
дамжин өнгөрүүлэхгүй байх үндсэн хуулийн заалтад төвийг сахих ухагдахуун суусан
байгааг илтгэдэг гэж үзэж болно. Түүнчлэн хоёр хөрштэйгөө бүхэлдээ энэ тэнцүү
харилцах Монгол Улсын гадаад бодлогын тэргүүлэх чиглэлд ч харш биш ойлголт.
-Ямар ч бэлтгэлгүй байж төвийг сахих бодлого руу орчихлоо гэсэн шүүмжлэл
дагуулаад байна л даа?
-Би хувьдаа бэлтгэлтэй байсан гэж ойлгож байгаа. Төвийг сахиснаар бид
хоёр хөрштэйгөө болон “Гуравдагч хөрш”-тэйгөө харилцаа, хамтын ажиллагаагаа
хөгжүүлэх бүрэн боломжтой.
-Ялангуяа улстөрчид үүнийг ашиглаад янз бүрийн байдлаар байр сууриа илэрхийлэх болж…
-Улс орныхоо эрх
ашгийн үүднээс авч үзэх хэрэгтэй. Төвийг сахина гэдэг бол том бодлого. Товчоор
бол хэний ч талд орохгүй, өөрөөр хэлбэл Орос, Хятад болоод “Гуравдагч
хөрш”-ийнхөө талд орохгүй гэсэн бодлого. Бид аюулгүй байдлаа улс төр,
дипломатын аргаар хангахаар Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалдаа тусгасан
улс. Төвийг сахиснаар манай гадаад
бодлогын суурь зарчимд өөрчлөлт орохгүй гэж ойлгож болно. Үүнийг ард түмэн
ойлгож, дэмжих ёстой.