-ХЯТАДЫН ХИЛЭЭР ЦОГЦОСТОЙ ВАГОН ДӨНГӨЖ НЭВТРЭХЭД
ХИЛ ГААЛИЙНХАН НЬ МЭДСЭН БАЙНА-
Дорноговь аймгийн Замын-Үүдийн хилийн боомтоор нэвтэрсэн зэсийн баяжмал ачсан вагонд БНХАУ-ын Эрээн хотын хилийн албаныхан хяналт шалгалт хийж, хүний цогцос байсныг илрүүлсэн билээ. Урд хөршийн хилийн боомтынхон манай улсын хилийн албаныханд хилээр цогцос орж ирсэн талаар шуурхай мэдээлэл өгч, хоёр улсын хамтарсан ажлын хэсэг гарч,цогцсыг аль улсын иргэн болохыг тогтоох ажлыг хамтарч хийсэн байна. Хамтарсан ажлын хэсгийнхэн оролцсон шинжээчдийн баг цогцсыг Монгол Улсын иргэн болохыг тогтоожээ.
БНХАУ-ын Эрээн хотын боомтын зөвлөл талийгаачийн цогцсыг манай улсын хил гаалийнханд хүлээлгэж өгсөнбайна. Мөн Цагдаагийн ерөнхий газрын даргын тушаалаар хилээр цогцос нэвтэрсэн хэрэгт Мөрдөн байцаах газрын дэд дарга, цагдаагийн хурандаа Э.Идэрцогоор ахлуулсан ажлын хэсэг ажиллаж байгаа аж. Энэ талаар албаны эх сурвалжаас авсан мэдээллээр цагдаагийн байгууллага цогцсыг хэн болохыг олж тогтоосон. Талийгаач Дархан-Уул аймгийн харьяат Орхон аймагт буюу Эрдэнэт хотод оршин суудаг, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй 54 настай Б.Хүрэлбаатар байсан аж. Өнгөрсөн тавдугаар сарын 20-ны өдөр Эрдэнэтээс БНХАУ-ын Эрээн хот орох зэсийн баяжмал ачсан вагон хөдөлсөн гэнэ. Ачааны вагон замдаа дөрвөн удаа түр зогсолт хийжээ. Сэлэнгэ аймгийн Зүүнхараагийн зангилаа, суудлын вагон зөрүүлэх үүднээс Түнхэл тосгон, Улаанбаатар хот, Замын-Үүдийн хил дээрзогсоод улсын хилээр урд хөрш рүү нэвтэрсэн байжээ. Учир битүүлгээр амь насаа алдсан Б.Хүрэлбаатар ачааны вагонд зэсийн баяжмалд толгой нь далд ортол зоогдсон,хоёр хөл нь гозойжил харагдсан байдалтайгаар амь насаа алдсан байсан гэнэ. Мөн халуун наранд цогцос муудаж өмхийрсөн байсан гэдгийг ч эх сурвалж онцолж байлаа. Юуны учир гарсан зэсийн баяжмал ачсан вагоноос Б.Хүрэлбаатар гэх иргэний цогцос олдох болов, гадны нөлөөтэй амь насаа алдсан байж магадгүй гэсэн таамаглалыг хэргийг мөрдөж байгаа цагдаа нар дэвшүүлэн ажилласан байна. Ингээд шалгалтаар талийгаач Б.Хүрэлбаатар тавдугаар сарын 18-нд Сэлэнгэ аймгийн Түнхэл тосгонд олон малтай айлд очиж мал хариулахаар гэрээсээ гарсан байна.Очсон айлдаа хоёр хоноод “Гэр лүүгээ буцлаа. Бие өвдөөд байна. Малыг чинь хариулж чадахгүй нь” гэх утга бүхий зүйл хэлээд Түнхэл тосгон руу хүргүүлжээ. Үүнээс хойш ор сураггүй алга болсон байна. Цогцост үзлэг хийсэн шинжээчдийн урьдчилсан дүгнэлтээр “Талийгаач гадны ямар нэгэн нөлөөгүй амь насаа алдсан. Нас барах шалтгаан нь амьсгалын дутагдлаас болжээ” гэж гаргажээ. Хэргийг шалгаж байгаа цагдаа нар талийгаач Түнхэл тосгонд очоод согтууруулах ундааны зүйл хэрэглээд өөрийгөө удирдах чадваргүй болсон үедээ зэсийн баяжмал ачсан вагон руу шатаар авирч гарсан байж болзошгүй. Вагон дээр гарахдаа хөл алдаж зэсийн баяжмал руу толгойгоороо унаад амь насаа алдсан байж магадгүй хэмээн үзэж байгаа гэнэ. Дээрх хэрэгтэй холбогдуулан БНХАУ-ын Эрээн хот дахь хилийн боомтын зөвлөл манай улсын хил гаалийнханд нэгэн зөвлөмж хүргүүлсэн гэнэ. Уг зөвлөмжид “Сүүлийн үед Монгол Улсаас манай улс руу нэвтэрч байгаа вагон, авто машин зэргээс хууль зөрчсөн эд зүйлс ихээр орж ирж байгааг анхаарч ажиллана уу” гэх утга бүхий зөвлөмж хүргүүлсэн аж.
“Монголын тал хууль бус зүйлийг илрүүлж чадахгүй хилээргаргаад харинХятадууд түүнийг ньилрүүлдэг болчихсон”
Энэ талаар Замын-Үүдийн нэгэн албан хаагчтай холбогдож цөөн асуултад хариулт авсан юм.
-Сүүлийн үед манай улсын хилээр урд хөрш рүүэд зүйлс хууль бусаар гаргах нь ихэссэн гэж сонслоо. Мөн урд хөршийнхөн манай хил гаалийн албаныхныг хяналт, шалгалтаа сайжруул гэсэн зөвлөмж өгсөн гэсэн. Энэ талаар тодруулахгүй юу?
-Тийм зөвлөмж манай улсын хил гаалийнханд ирсэн гэсэн. Гэхдээ үүнийгээ дээш нь мэдэгдэхгүй гээд нууцалж байгаа юм билээ. Хятадын талаас манай хил гаалийнхныг маш зөв шүүмжилсэн асуудал гэж хүлээж авах хүмүүс ч байна. Ажлаа хийж чадахгүй байж эд нар юу юм гэсэн бодолтой нь ч байгаа бололтой. Өнгөрсөнхоёрдугаар сарын дундуур Замын-Үүдийн хогийн цэг дээрээс 40 настай хүний цогцос олдсон. Талийгаач хэрэгт холбогдоод байхдаа Хятад руу гарч, Эрээнд амьдарч байгаад эргэж орж ирэхдээ хөргөгчний цаасан хайрцагт нуугдаж хилээр нэвтрэх гэж байгаад бүтэж амь насаа алдсан. Тэр машиныг эхлээд Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газар дараа нь Хилийн мэргэжлийн хяналтынхан шалгасан байдаг. Тэгээд гаалийн байцаагч шалгасан боловч нэг нь ч илрүүлж чадалгүй хилээр нэвтрүүлсэн байсан. Харин сая зэсийн баяжмалд толгойгоо дүрээд хоёр хөл нь хүний нүдэнд харагдахаар гозойчихсон цогцос Монголыг хөндлөн гулд туулаад хилээр нэвтэрч байхад нэг ч хяналт шалгалтын байгууллага илрүүлж чадсангүй. Дүрэм журмаараа мэргэжлийн хяналтын байцаагч шалгасан байгаа юм. Дараа нь гаалийн гурван ч байцаагч шалгасан. Мөн Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газар хамгийн сүүлд хяналт шалгалт хийгээд улсын хилээр ямар ч асуудалгүй, бүрдүүлсэн бичиг баримт нь бүрэн байна, ачаа тээшинд ямар нэгэн хууль бусаар хил нэвтрүүлэх гэсэн эд зүйлс байхгүй гээд гарын үсэг зураад явуулчихсан байгаа юм. Тэгсэн Хятадын хилээр вагондөнгөж нэвтрэхэд хил гаалийнхан нь хүний хоёр хөл гозойж явааг харчихсан байсан. Тэгээд вагоныг шалгаад хүний цогцос байгааг мэдээд манай хилийн албаныханд мэдэгдсэн байсан. Энэ нь вагонд хяналт шалгалт хийлгүй хил нэвтрэх зөвшөөрөл шууд өгсөн нь ойлгомжтой байгаа биз дээ.
-Манайхан илрүүлж чадаагүй атлаа Хятадын талаас илрүүлсэн өөр баримт бий юү?
-Мэргэжлийн хяналт, гаалийн байцаагч нар нэн ховор амьтны эд эрхтэн, үнэт чулуу,нэн ховор үзмэр, бурхан шашны эд зүйлс,үлэг гүрвэлийн яс, чулуужсан өндөг, алт, малын түүхий эд, хөлдөөсөн чоно гээд хилээр гарахгүй юм байхгүй. Улайм цайм хууль бус зүйлс хилээр ороод ирж байхад хилийн мэргэжлийн хяналт, хил гааль, Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газрынхан юу ч хэлэлгүй, нүд нь боолттой юм шиг л өнгөрөөдөг болчихсон. Үүний цаана мэдээж авлига хээл хахууль байгаа. Харин урд хөршийнхөн хяналт шалгалтаа сайжруулаад байгаа юм. Монголын талаас мэдэлгүй хил гаргачихсан алт, хөлдөөсөн чоно гээд их олон зөрчил илрүүлсэн. Удаа дараа хууль бус зүйлийг илрүүлж байна шүү дээ. Бүр сүүлдээ хэний ч нүдэнд ил харагдахаар хүний цогцос ил байхад нь мэдэхгүй байна. Замын-Үүдийн хяналт шалгалт хийж байгаа газрууд иймэрхүү байдалтай ажиллаж байна. Уг нь Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газрынхан хилийн цэргийнхний ажлыг авахаас өмнө маш олон зөрчил илэрдэг байсан. Бурхан тахил, алт, хуурамч карт гээд л байнга л зөрчил илэрдэг байлаа. Одоо бол хэдхэн зөрчил илэрч байна. Саяхан гэхэд ховор амьтны эд эрхтэн их хэмжээгээр хилээр гаргахаар Замын-Үүдэд ирсэн этгээдийг цагдаа нар илрүүлсэн. Гэмт хэрэгтнүүд гурван шатны хяналт шалгалтыг ногоон гэрлээр гарах тохироогоо хийчихсэн байсан гэж энэ хавиар яриа гараад байгаа. Монголын хил гаалийнхан хууль бус зүйлийг илрүүлж чадахгүй хилээр гаргаад хятадууд илрүүлдэг болчихлоо. Намайг дотор нь ажиллаж байж ийм зүйл ярилаа гэж битгий бодоорой. Монголын хил, гаалийн үнэн дүр төрх энэ. Энэ бол Монголын нэр хүнд, эд баялаг, хууль, тогтоолтой холбоотой асуудал. Үүнийг дуугүй хараад, сонсоод сууж болохгүй.
Э.Баатар