УИХ-ын гишүүн Д.Арвинтай ярилцлаа.
–Улс төр нэлээд бужигнаж байна. АН МАХН-тай хамтарч ажиллах гэрээ байгуулж гарын үсэг зурсан нь араасаа ихээхэн шуугиан дагуулж байна. Э.Бат-Үүл дарга чхатуухан мэдэгдэл хийлээ. Энэ намын гишүүний хувиар та ямар байр суурьтай байна вэ?
-Хотын төсөвтэй холбоотойгоор Э.Бат-Үүл дарга сүүлийн үед маш их бухимдалтай яваа байх. Монгол Улсын хүн амын бараг 50 хувь нь Улаанбаатар хотод амьдарч байна. Тэгэхээр хот бол хүн ам олонтой,ачаалал ихтэй хүндрэлтэй бүсэд тооцогдож байгаа.Яалт ч үгүй хөдөө орон нутгийнхан хот суурин газар бараадаж, энэ ачааллыг үүсгэж байна л даа. Гэтэл ийм байхад хотын төсөвт байж боломгүй зүйл тусгагдсан нь Э.Бат-Үүл даргын бухимдлыг төрүүлсэн биз.Энэ бухимдлаасаа гараагүй явсан учраас АН-ын МАХН-тай хийсэн гэрээ хүндээр туссан байж магадгүй.Гэхдээ энэ бол АН-д байдаг л үзэгдэл. Шүүмжлэлтэй хандсан зүйлээ хэнээс ч айж эмээлгүй хэлж чаддаг чанар бол АН-ын гишүүдэд л байдаг. Ардын намынхан шигингээд хэлчихвэл хөөгдчих болов уу гэж даргынхаа амыг харж, амаа хумхиж явдаггүй хүмүүс шүү дээ. Тэр л чанараараа асуудалд хандаж байна гэж ойлгосон.
–Гэхдээ ҮЗХ-гоор хэлэлцээгүй байж, Н.Алтанхуяг дарга дур мэдэн гэрээнд гарын үсэг зурлаа гэдэг зэмлэл бий. Тэр нь алдаа болсон гэж ойлгосон…
-ҮЗХ-ны тэргүүлэгчдийн 2014 оны тавдугаар сарын хурлаар энэгэрээний асуудлыг хэдийнэ шийдвэрлэсэн юм билээ.Өөрөөр хэлбэл “МАХН болон бусад намтай гэрээ хийж хамтарч ажиллана” гэдэг шийдвэрийг ҮЗХ-ны тэргүүлэгчдийн хурлаар гаргасан юм байна. Үүнийхээдагуу явуулж байгаа ажил гэж ойлгосон. Тэрнээс биш Н.Алтанхуяг даргын ганцаараа шийдээд байгуулчихсан гэрээ биш юм билээ.
–Ямар ч байлаа гэсэн энэ нь АН-ынхныг хооронд нь зөрчилдүүлээд,хагаралдуулаад эхлэх шиг боллоо. Магадгүй үүнээс болж Засгийн газраа огцруулж, АН-ын нэр хүндийг унагаж, 1996-2000 оны үеийг ч давтах юм биш биз дээ гэсэн таамаглал ч байна…
-МАХН-тай хамтарч ажиллах гэрээ байгууллаа гээд эсэргүүцэх хүн АН-д олон байхгүй болов уу.Бусад намууд АН-тай хамтарч нэгдэж байгаа процессыг хараад надад тэс өөр бодол төрж байгаа. Монголд өнөөдөрэв нэгдэл бий болох нь гэдэг бодол төрж байна.
Бид сүүлийн 20 жил тэмцэлдлээ. Намаар ялгарч, нэг нэгийгээ элдвээр цоллож, хэрэлдлээ шүү дээ.Мэдээж нэг нийгмээс нөгөөнийгэм рүү шилжиж байгаа шилжилтийн үед гарч болох л үзэгдэл гэж үүнийг зөвтгөж болох юм. Тэгвэл одоо энэ циклиэсээ бид гарч, шинэ шатанд шилжиж байна. Тэр ньэвсэн нэгдэх процесс. Ардчиллыг хүн болгон хүлээн зөвшөөрч байна, үр дүнд нь улс төрийн намууд хамтач, хүчээ нэгтгэх шийдвэрүүд гаргаад эхэллээ. Үүний нэг илрэл нь МАХН, АН-ын сая байгуулсан гэрээ шүү дээ. Тэр дундаа Н.Энхбаяр дарга улс төрийн нэг хүчинтэй хамтарч ажиллая, улсаа хөгжүүлье, нэг баг болъё гээд ирж байхад түлхэж болохгүй. Яагаад хамтарч болохгүй гэж. АН хэзээнээсээ хэдхэн хүний нэгдэл байгаагүй. Миний мэдэхээсМоАХ, МҮДН гэх мэтээр маш олон улс төрийн байгууллага нэгдэж АН-ыг бий болгосон.Энэ үүднээс нь харвал өнөөдөр эв нэгдлийн цөм нь өөрөө болчихсон байна.Одоо удахгүй ИЗНН, МҮАН ч гэсэн АН-тай хамтран ажиллах гэрээ хийх гэжбайгаа юм билээ. Бүгд л тохирчихсон шүү дээ.
–Тэгэхээр АН-ын явуулж байгаа бодлого зөв гэж үү?
-Тийм. Улс төрд зөв голдирлоо олохын тулд хэнтэй хамтарч, улс орноо хөгжүүлж чадах вэ гэдгээ л хардаг. Тэгж харах юм бол эвсч, нэгдэж болох хүчин нь өнөөдөр АН л байна шүү дээ. Тийм учраас энэ намд хүмүүс элсч, нэгдэх процесс өрнөж байна. Яг 13 дугаар зуунд Чингэс хаантай олон овог аймаг нэгдэж, нийлж хүчээ нэгтгэж байсантай адил.Өнөөдөр хар л даа. МҮАН-аас Д.Батцогт гишүүн АН-д ороод ирлээ. Би ч энэ намын гишүүн болсон. Намайг дагаад дөрөв, таван зуун хүн АН-ыг сонгосон шүү дээ. Үнэндээ МАН ч өнөөдөр АН-тай хамтарч ажиллах гээд гүйлдээд байгаа нь нууц биш. Тийм л учраас улс төрийн үйл ажиллагааг хурцатгаж, элдэв аргаар үзэж байгаа.Хамтарч ажиллая, Засгийн газарт чинь оръё, нэг хоёр сайдын суудал авъя гээд гүйлдэж л байгаа гэж бодож байна.
Монгол Улс өнөөдөр дэлхийн сонирхлын төвд орлоо. Энэ бол мэдээж Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн гавьяа. Гадна талд Монгол Улсыг сонирхох сонирхол нэмэгдсэн бол дотооддоо АН-тай хамтрах хүсэл эрмэлзэл өссөн байна.Ийм үе яах аргагүй иржээ. Мэдээж биднийг нэгдэж нягтруулах дургүй гадны нөлөөлөл байгааг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ эцэс төгсгөлгүй хэрүүл, тэмцлээс ард түмэн залхаж байна. Гадаа гудамжинд өдөр шөнөгүй цагаан хоолойгоор орилж, иргэдийн тархийг угаадаг байдлаас залхаж байна. Ард түмэн аяндаа ялгаж, салгадаг болсон байна шүү дээ.
-2012 оны сонгуулиар олгогдсон бүрэн эрх нь дуусахад ердөө хоёр жил үлдчихсэн байхад Засгийн газар бүтцийн өөрчлөлтийг оруулж ирсэн нь өөрөө хий хоосон улстөржилтийг бий болгож,ажил гацаах үндэс боллоо гэж харах хүмүүс ч байгаа…
-Өнөөдөр үйлчилж байгаа хууль дүрэм нь энэ гацааг үүсгэх механизмыг бий болгочихсон байна. Ингээд бодохоор парламентын засаглал гэж хашгичиж байснаас нэгмөсөн Ерөнхийлөгчийн засаглалтай болоод,чаддаг аавын хүү нь гарч ирээд бүгдийг нь базаж, эвэнд нь оруулаасай гэж заримдаабодогдох үе гардаг. Гэхдээ монголчууд хэдийнэ сонголтоо хийсэн. Бид парламентын засаглалтай улс. Тиймээс үүнийгээ төгс болгох хэрэгтэй.
Харамсалтай нь өнөөдөр улс төрийн бүдүүлэг “авир” хэрээс хэтэрлээ. Сайд, дарга болсон нэгийгээ үзэж чаддаггүй соёл улс төрийн хүрээнд үйлчилж байна.Жишээ нь, өнөөдөр улстөрчид М.Сономпил сайдыг хараад “Та сайдаасаа буугаад ирсэн чинь гоё харагдаж байна.
Сайд байхдаа зэвүүн байсан шүү” гэж хэлж байна. Тэгэхээр сайд гэдэг албан тушаал сонирхлын төв, хүн болгоны мөрөөдөл болчихсон юм байна.Өөрөө сайд болоогүй бол сайд болсон нэгнийг үзэн яддаг, огцруулахын төлөө улайрдаг болчихож. Үүнийг л хараад харамсч байна.Сайн ажиглаарай, одоо сайдын алба хашиж байгаа хэн нэгнийг огцруулахын төлөө өмнөх засагт сайд хийж явсан нөхдүүд илүүтэй улайрч, тэмцдэг. Өнөөдөр сайдаа ч томилж чадахгүй, оруулж ирсэн бүтцийн өөрчлөлтөө хийж чадахгүй, улс орны ажлыг гацааж байгаа нь Монголын улс төр хэр бохирдож, доройтсоныг тод томруун харуулаад байна даа.
–Улс төрийн намуудын сайдын суудлын төлөөх ашиг сонирхол нь эцэстээ төрийн ажлыг гацаачихлаа. Ингэж байснаас бүгдийнх ньхүсэл сонирхлыг хангаад ажлаа гацаагүй явуулбал ард түмэнд хэрэгтэй ч юм шиг…
-Хэт тэгж болохгүй л дээ.Үндсэн хуульдсонгуулиар олонхийн санал авсан нам үзэл онолоо хэрэгжүүлж, бусадтай эвсэх хамтрах эсэхээ шийдэх эрхтэй байдаг.Тиймээс одоо шинэ бүтцээр ажиллах гэж байгаа юм бол бүрэлдэхүүнээ хурдан бүрдүүлээд хөлөө олоод явах ньард түмэнд хэрэгтэй. Ер нь АН төрд гарч ирээд олон зүйл хийсэн. Хэзээ гэр хорооллыг төлөвлөж байсан юм, хэзээ дулааны станц барьж байлаа даа. Аливаа төсөв төлөвлөгөөг өөрөөр явуулах гэж хичээж байна. Хүн болгонд май гээд арван мянган төгрөг өгөх биш. Шинэ урсгал, арга барил нэвтрүүлэхээрзорьж байна. Харамсалтай нь өөрчилж, шинэчилж байгаа энэ орчинд дасахгүй хүмүүс бий. Хуучин шигээ бодоод яваа нэг хэсэг байна. Тэдний ярьдаг зүйл нь гадны хөрөнгө оруулалт зогслоо гэдэг үг. Айл гэрээртөсөөлөөд үз. Гадны хүн гэрт нь суучихаад өдөр болгон мөнгө өгөөд байвал сайхан л байх. Гэвч удаан үргэлжилбэл гэр бүлийн уур амьсгал таагүй болж эхэлнэ биз дээ.
Үүнтэй адил шүү дээ. Мэдээж гадаадын хөрөнгө оруулалт байх ёстой. Гэхдээ зохистой хэмжээнд, аль салбарт яаж оруулах вэ гэдэг нь бидний өөрсдийн бодлого байх ёстой. Түүнээс бишхавтгайруулж, юм болгон дээр гадныхны гарыг харж сууна гэдэг утгагагүй. Гадныхан Монголд их хөрөнгө оруулалт хийж,тийм их мөнгөтэй байх үед тэгвэл Монгол Улс яагаад хөгжөөгүй юм бэ.Харин өнөөдөр бидөөрсдөө хөгжлөө түргэтгэхийн төлөө илүү их хичээл, зүтгэл гаргаад байгаа юм биш үү.
–МАХН-тай байгуулсан гэрээг АН-ын зарим хэсэг нь хүчтэй эсэргүүцээд байгаа нь намд нь биш Н.Энхбаяр гэдэг хүнд нь дургүйдээ байна уу гэж бодогдохоор байна…
-Явуулга их байгаа байх. Өнгөрсөн хугацаанд Н.Энхбаяр гэдэг хүн алдаа дутагдлаа тунгааж үзсэн байх. Тийм ч учраас гарч ирсэн болов уу. Ийм байхад нь энэ хүнийг улам гишгэлэх хэрэггүй.Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж өмнөх Ерөнхийлөгчөө уучилсан. АН-ыг ойлгоод дэмжээд хамтраад ажиллая гэж ирж байхад нь бусад шиг аваад явах л хэрэгтэй. Ингэлээ гээд намын дүрмийг зөрчсөн асуудал байхгүй. Н.Энхбаяр гэдэг хүнтэй хамтарлаа гээд эсэргүүцэж байгаа бол социализмын үеийн хоцрогдсон сэтгэлгээгээрээ явж байна гэж ойлгохоос өөр аргагүй. Алдсан дээр нь дөрөөлж хүнийг улам дардаг, булшилдаг, харгисаар шийтгэдэг гашуун туршлага тэр үедээ л үлдэг.АН ийм зүйл хийхгүй болов уу гэж харж байна.
–Таныг Ардын намд байх цагаас л Н.Энхбаярын хүн гэлцдэг байлаа.Одоо ингээд ярихаарН.Энхбаярын талд бат зогсогчдын нэг хэвээрээ юм байна гэж хэлэх байх?
-Хэрэв би Н.Энхбаярын хүн байсан бол МАН задарч МАХН салахад Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан нарыг дагаж явах байлаа. Гэвч тэгээгүй. АН-ыг сонголоо шүү дээ. Өнөөдөр миний араас Ш.Адьшаагаас эхлээд маш олон хүн АН-ын батлахыг авахаар зэхэж байна. Н.Энхбаяр ч бай хэн ч бай наашаа тэмүүлж байгаа тэднийг дэмжих нь миний үүрэг. Зөв хүчнийг сонгож ирж байна гэдэг утгаар нь дэмжиж байгаа юм.
–Н.Энхбаяр улс төрдэргэн ирсэн нь Ардын намынхныг сандралд оруулж байх шиг байна.МАХН ч хоёр хуваагдсан мэт дүр зураг харагдаад эхэллээ. Та энэ тал дээр юу харж байна вэ?
-МАХН-ын хувьд дотоод асуудал нь байх. Нам дотроо муудалцах, маргалдахасуудал байдаг шүү дээ.МАН-ынхны хувьд мэдээж болгоомжилж байгаа нь ойлгомжтой. Ер нь Н.Энхбаяр дарга албан тушаалтай байх хугацаандаа Ардын намын бүх хүнийг хөтөлж аваачиж ажилтай болгосон шүү дээ.
Ер нь хэн байх нь хамаагүй ядарсан зовсон хүн бүрийг өрөвдөж, туслах юмсан гэж боддог миний зан юм шиг байна лээ.
Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ