БНСУ-ын өдөр тутмын зарим хэвлэл “Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярын иргэншил солих хүсэлтийг БНСУ хүлээн авсан” гэж бичиж байгаа. Энэ мэдээлэлдН.Энхбаяр нь өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сарын 2-ны өдөр БНСУ-ын иргэн болох хүсэлтээ тавьсан хэмээн тодотгодог. Гарч буй мэдээллүүдээс сонирхвол “Монгол Улсын гурав дахь Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр нь Монгол Улсад авлигын хэргээр шүүхээс ял сонсч, ял эдэлж байхдаа эрүүл мэнд нь муудаж,хугацаанаасаа найман сарын өмнө суллагдсан.Түүнээс хойш Солонгос улсад эрүүл мэнд, сэтгэл санааны эмчилгээг ойролцоогоор хоёр жил хийлгэж байна. Тэрбээр гэр бүлийнхээ хамтаар Солонгос улсаас иргэншил хүсчээ. Цагтаа улсын Ерөнхийлөгч байсан хүн манай улсаас иргэншил хүссэн нь Монгол Улс түүнийг цөлсөн учраас энэ шийдвэрийг гаргасан. Солонгос улсын Засгийн газрын төлөөлөгч “Н.Энхбаяр нь одоогоор өршөөгдсөн учир Солонгос улсын иргэншил олгоходхоёр орны найрамдалт харилцаанд асуудал учруулахгүй” хэмээн тайлбарласан байдаг. Гэхдээ БНСУ-ын гол томоохон хэвлэлүүдээр энэ мэдээлэл гарахгүй байгааг ажиглагчид хэлж буй юм. Уг мэдээлэлүнэн худал ньнотлогдохгүй байгаа ч Н.Энхбаярын тухай мэдээлэл анхаарал татсаар байна. Иймд энэ талаарх хуулийн заалтууд болон солонгос судлаачийн яриаг тоймлон хүргэе.
БНСУ-ААС ИРГЭНШИЛ ХҮСЭХ ТОХИОЛДОЛ
Тус улс ньцагаачлалын асуудалд болгоомжтой ханддаг орнуудын нэг юм. 1948 оноос хойш тус улсаас гадаадын иргэн улс төрийн орогнол хүссэн түүх байхгүй гэнэ. Харин БНСУ-ындотоодын хуулиар иргэншил хүсэхгурван тохиолдол бий аж. Тухайлбалгэр бүлийн асуудал. Энэ ньтус улсын иргэн гадаадын иргэнтэй гэр бүл болсон бол тухайн улсын иргэншилтэй болохыг хүсэх тохиолдол. Нөгөө нь Гадаадын орнуудад иргэншилтэй байгаа солонгос үндэстэнг иргэншилдээ авах, гурав дахь ньтус улсад удаан хугацаагаар оршин суух буюу таван жилээс дээш хугацаагаар амьдрах гэх мэт зорилтод хүсэлтийг хүлээж авдаг байна. Эдгээр шалтгаанаас гадна БНСУ-д 500 сая воноос дээш хөрөнгө оруулалт хийсэн хөрөнгө оруулагчид удаан хугацаагаар оршин суух эрх олгодог аж.Бас оршин суух эрхийг мөн олгодог. Тэр нь удаан хугацаагаар тус улсад эмчлүүлж буй бол эмнэлгийн бичгийг үндэслэн сар бүр өвчтөнийг тус улсадбайх эрхийг сунгадаг. Эмчилгээ хийлгэж дуусах хүртэл нь оршин суух хугацааг сунгаж болдог байна. Зарим тохиолдолд буюу удаан эмчилгээ хийлгэх нь тодорхой хүнд байнга оршин суух түр паспортыг олгодог бөгөөд өөрийн улсаас явахад ньхурааж авдаг аж.
УЛС ТӨРИЙН ОРОГНОЛ ХҮСВЭЛ ГЭР БҮЛД НЬ ЯМАР ХАМААРАЛТАЙ ВЭ
Хэрэв үнэхээр Н.Энхбаяр гэдэг хүн улс төрийн орогнол хүсч тус улсын иргэншилтэй болсон бол гэр бүлд нь ямар хамааралтай вэ. Үүнийг солонгос судлаач тайлбарлав. Аливаа нэг хүн гадаадын иргэншилтэй болоход тэр хүнийг дагаад гэр бүлийнхэн нь тэр иргэншлийг авч болдог. Тухайлбал, Н.Энхбаяр улс төрийн орогнол хүсч тус улсаас иргэншил хүссэн бол хүлээж авсан тал энэ талаар манайд заавал мэдэгдэх албагүй. Мэдэгдэхийг хүсвэл албан ёсны товч мэдээлэл гаргах боломжтой гэдгийг хэлж байна. Энэ нь олон улсын хууль тогтоомжуудаарбаталгаажсан байдаг гэнэ. Н.Энхбаяр иргэншлээ солилоо гэхэд түүний насанд хүрээгүй хүүхдүүд түүнийг дагах боломжтой. Хариннасанд хүрсэн буюу 20-иос дээш насныханд хамаагүй байдаг гэнэ. Гэхдээ тухайн орогнол хүсэгч өөрөө гэр бүлийнхээ бүх гишүүдийг хүсэлтдээ дурдсан бол ёсоор нь болгож болдог бололтой. Хэрэв хүсэлтдээ дурдаагүй тохиолдолд хамааралгүй юм байна. Нэг үгээр хэлбэл Н.Энхбаяр улс төрийн орогнол хүсч,өөр улсын иргэншилтэй болсон бол түүний хүү Э.Батшугар Монгол Улсын төрийн албанд ажиллах нь ямар нэгэн хууль тогтоомжид харшлах зүйл биш бололтой.
ТУС УЛСЫН ХУУЛЬД ИРГЭНШЛИЙН ТУХАЙ ИЙН ЗААЖЭЭ
БНСУ нь гадаадын улс төрийн орогнол хүсэх асуудлыг хуулиараа хориглосон байдаг гэнэ.Гэсэн хэдий ч Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр нь тус улсаас улс төрийн орогнол хүссэн байж болохыг үгүйсгэх аргагүй юм. Тус улсын Иргэншлийн тухай хуулийн дөрөвдүгээр зүйлд иргэншил авах тухай заажээ. Энэ зүйл ангийн нэгдүгээрт, “БНСУ-ын иргэн болох хүсэлтэй гадаадын иргэн нь Хууль зүйн сайдын тусгай зөвшөөрлөөр БНСУ-ыниргэншлийг авч болно” хэмээжээ. Хоёрдугаарт “Хууль зүйн сайд нь иргэншлийн зөвшөөрөл хүссэн тухай хүсэлтийгхүлээн авбал 5-7 дугаар зүйлд заасаннөхцөлийг хангасан тохиолдолд шалгасны дараа хүсэлт гаргагчидиргэншлийн зөвшөөрөл олгоно” гэсэн байх юм.
Долдугаар зүйлд тусгай зөвшөөрлөөр иргэншил олгох хэмээгээд Нэгдүгээрт, Эцэг болон эх нь БНСУ-ын иргэн, Хоёрдугаарт, БНСУ-д онц их гавьяа байгуулсан хүн, Гуравдугаарт, Шинжлэх ухаан, эдийн засаг, соёл, биеийн тамир спортын салбарт өндөр амжилт гаргасан, энэ нь БНСУ-дхувь нэмэр оруулсан хүн гэж тодотгожээ.
БНСУ-Д ГАДААД УЛСЫН ИРГЭНШЛИЙГ АШИГЛАХГҮЙ БАЙНА
Энэ хуулийн аравдугаар зүйлд анхаарал татах нэгэн заалт байгаа юм. Тэр нь БНСУ-ын иргэншил авсан этгээд гадаадын иргэншлээс татгалзах үүргийг нь зааж өгсөн байна. Дээрх зүйлийн нэгдүгээрт БНСУ-ын иргэншил авсан иргэн нь иргэншил авсан өдрөөс эхлэн нэг жилийн дотор гадаад улсын харьяат иргэншлээс гарах ёстой.
Хоёрт ньдээрх нэгдүгээр зүйлд зааснаас өөрөөр дараахь нөхцлүүдийн (иргэншил авах болзолт нөхцөлүүд долдугаар зүйлийн хоёр болон гурав дахь хэсэг) аль нэгэнд БНСУ-ын иргэншил авсан эхний өдрөөс нэг жилийн дотор гадаад иргэншлээс татгалзах юм уу эсвэл Хууль зүйн сайдын тогтоосноор БНСУ-д гадаад улсын иргэншлийг ашиглахгүй байна хэмээжээ. Энэ хууль нь 2010 онытавдугаар сарын 4-нд шинэчлэгдэн найруулагдсан юм байна. Хууль талаасаа ийм байгаа ч улс төрийн орогнолын тухай асуудал бол тодорхой хүрээний хуулиуд болон зарим шалтгаан нөхцөлийн улмаас шийдвэрлэх бас боломжууд байдаг бололтой.
Н.ЭНХБАЯРТАЙ ХОЛБООТОЙ ЭРҮҮГИЙН ХЭРЭГ ЮУ БОЛЖ БАЙНА ВЭ
МАХН-ын дарга Н.Энхбаяртай холбоотойэрүүгийн хэрэг дахинүүсгэн шалгаж буй тухай мэдээлэлөнгөрсөн наймдугаар сарын эхээр манай хэвлэлээр гарч эхэлсэн. Харин үүний дараа буюу есдүгээр сарын сүүлээр түүнийг БНСУ-ын иргэншилтэй болсон хэмээсэн анхны мэдээлэл гарсан.Харин энэ сарын эхээр БНСУ-ын зарим хэвлэл Н.Энхбаярыг тус улсын иргэншилтэй болсныг зарласан. Цаг хугацааны хувьд дээрх мэдээллийн уялдаа холбоо ийн өрнөж байна. Тэгвэл түүнийг буруутган шалгаж буй хэрэг юу болж байгааг сонирхлоо.
МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр нь 2011 онд “Империал Гоулд” ХХК-ийн өмчлөлийн Сүхбаатар дүүргийн I хороо, Гэндэнгийн гудамжинд орших 900 метр квадрат талбай бүхий (одоогийн МАХН-ын байрлаж байгаа) хоёр давхар байрыг эзэмшил газрынх нь хамт 1.5 сая ам.доллараар худалдан авахаар тохиролцсон байдаг. Улмаар өөрийн төрсөн дүү Н.Энхтуяагийн нэр дээр бүртгэлтэй “Эскон” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Д.Цэнгэлээр худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулуулсан. Гэрээнд тухайн байрыг худалдан авах үнийг 500.000 ам.доллар гэж тусган үлдэгдэл нэг сая ам.доллараа өнөөдрийг хүртэл төлөлгүй АНУ-ын иргэн “Г”-д онц их хэмжээний хохирол учруулсан хэмээн үзэж буруутгасан. Түүнд Эрүүгийн хуулийн 148.4-ийн зүйл ангиар эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж байгаа. Энэ зүйл ангид”Бусдын эд хөрөнгийг залилан мэхэлж авах гэмт хэргийг онц аюултай гэмт хэрэгтэн, зохион байгуулалттай бүлэг, гэмт бүлэглэл үйлдсэн, түүнчлэн энэ хэргийн улмаас онц их хэмжээний хохирол учирсан бол эд хөрөнгийг хурааж, 10-15 жил хүртэлх хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ” хэмээн заасан байдаг. Энэ хэрэгт мөрдөн байцаалтын ажиллагаа хийж дусаагүй байгаа гэдэг мэдээллийг эх сурвалж өглөө. Өөр ямар нэгэн хэрэг мөрдөн байцаалтын ажиллагааны үед нэмэгдээгүй гэнэ.
Г.ЯЛГУУН