-МОНГОЛЧУУД ЮУГ ХАМГИйН ИХ ХЭРЭГЛЭЖ БАЙНА ВЭ?-
Монголчууд “Өдрийн сонин”-г уншиж, сүүтэй цайгаа ихээр ууж, “Үе Үе” хэмээх ууттай чихэрлэг кофег сонгож, шар айраг “гүзээлж”, телевиз маш ихээр үзэж байна. Харин сонинг уншихдаа анхаарлаа бүрэн хандуулдаг бол зурагт үзэнгээ олонхи нь идэж ууж суудгаа нуусангүй. Монголчуудын амьдралын хэв маягийн талаар сонирхохоор ММCG буюу “Mongolian
marketing consulting
group”-ын ерөнхий захирал Д.Амгаланбаатартай ярилцлаа. Тэд саяхан “Үндэсний брэнд ба Медиа хэрэглээ”-ний тухай судалж, монголчуудын хэрэглэдэг 1000 брэндийг тодорхойлсон байна лээ. Гэхдээ энэхүү үр дүнгээ тус компанийнхан зах зээлд худалдахаар төлөвлөсөн учраас зөвхөн зах зухаас нь ярихаар зөвшөөрлөө.
судалгааны бизнест хөл тавив. Судалгааны үр дүнг бусдад зарах боломжтой гэж хэзээ харж эхэлсэн бэ?
-12 жилийн өмнө хоёр найзтайгаа ярьж байгаад ийм компани байгуулахаар шийдсэн. Тухайн үед бизнес судалгааны компани байгаагүй. Судалгааны эрэлт ч маш бага байсан. гэхдээ огт судалгааны компанигүй улс гэж юу байх вэ.
Заавал ийм чиглэлийн мэргэжилтнүүд байх ёстой. 2007 оноос хойш эрэлт сайжирч эхэлсэн. Энэ хооронд захиалгаас захиалгын хооронд тендерээс тендерийн хооронд явдаг байлаа. Судалгааны компанийн хувьд энэ нь хүнд байдаг. Өнгөрсөн оны тавдугаар сард IPSOS гэж дэлхийд гуравт ордог компанитай хамтарч ажиллахаар болсон. Энэ хүрээндээ энэ компанийн судалгааны арга зүйг Монголд нэвтрүүлэх, харилцан суралцах чиглэлээр ажиллаж эхэлсэн. Монголын маань компаниуд нэг үеэ бодвол судалгаа шинжилгээнд тулгуурлаад шийдвэр гаргадаг болж, төр засгийн түвшиндээ ч судалгаанд ач холбогдол өгдөг болж. Тийм учраас бүх л компанид судалгаа хэрэгтэй байгаа. Зөвхөн нэг компанид зориулсан судалгаа хийгээд байх бус нийт компаниудад зориулсан үнийн хувьд боломжийн чанарын хувьд шаардлага хангахаар судалгаа хийхээр шийдсэн.
Синдикат судалгаа гэдэг бол судалгааны компани нийгэм, эдийн засгийн тодорхой сэдвээр, ямар нэг захиалагчийн захиалгаар бус, өөрсдөө санаачлаад өөрсдийн хөрөнгөөр бүхий л сонирхогч талуудад зориулан үр дүнг нь гаргадаг судалгааны төрөл юм. Өөрөөр хэлбэл судалгааны үр дүн нь судалгаа хийсэн компанийнхаа өмчлөлд үлддэг бөгөөд сонирхсон ямар ч байгууллага, хувь хүмүүс үр дүнг нь худалдан авч ашиглах боломжтой байдгаараа онцлог. Ийм судалгааг Монголд анх удаа хийж, үр дүнг нь танилцуулаад байна.
–Судалгаа гэхээр заримдаа бараг пи ар шиг ойлгогдох нь бий. Хэн нэгэнд зориулж үр дүнг нь гаргаж болдог мэтээр хүлээж аваад сурчихаж?
-Олон дотор сайн муу ажиллагаатай байгууллага бий. Бидний хувьд олон улсын судалгааны ESOMAR гээд ёс зүйн стандартад нэгдсэн. Энэ байгууллагад элсч орсноор ёс зүйн дүрмүүдийг нь дагаж мөрдөх шаардлагатай болдог. Бид мөн 2012 онд Маркетинг, олон нийтийн санаа бодол, социологийн судалгааны үйлчилгээний стандарт болох ISO 20252:2012 стандартыг Монгол Улсад оруулж ирээд Үндэсний стандартын газраар хэлэлцүүлж батлуулсан. Ийм учраас судалгааны мэдээлэл цуглуулахаас эхлээд бүх шатанд эдгээр олон улсын стандартыг дагаж мөрддөг гэсэн үг. Манай судалгаа хамрах хүрээ болон түүвэрлэлтийн хувьд онцлогтой. Бусад судалгаа ихэвчлэн Улаанбаатар хотоос түүвэрлэлтээ хийдэг учраас үндэсний хэмжээний үр дүнг гаргах боломжгүй. Бидний хувьд Монгол Улсыг төлөөлөх хэмжээний түүвэр хийснээрээ давуу. Манай түүвэрлэлтэнд бүх бүс нутаг, дэд бүтэц, эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн ялгаатай байдлыг төлөөлж чадах Улаанбаатар хотын есөн дүүрэг, 16 аймгийн 23 сум суурингийн 2360 өрх хамрагдсан.
–Монголчуудын хэрэглэдэг мянган брэндийг тодорхойлжээ. Монгол хүнийг нэг хүн гэж үзвэл чухам юу юу хэрэглэдэг ямархуу амьдралын хэв маягтай хүн дүрслэгдэх вэ?
-Яагаад мянган брэнд юм бэ гэж асууна л даа. Монголын зах зээл дээр зарагддаг олон брэндийг тодорхойлж болно. Гэхдээ бид зах зээлд зарагдаж байгаа байдлаас нь хамааруулаад мянган брэндийг сонгосон. Үзүүлэн карт, анкетаа бэлэн болгож туршихад бид зургаан сарыг зарцуулсан юм. Яг монголчуудыг нэг хүнээр төсөөлүүлэхэд нийт монголчуудын 98 хувь нь телевиз үздэг. Эсрэгээр нь нийт монголчуудын 19 хувь нь л жилд нэг удаа театрт юм үздэг. 35 хувь нь интернэтэд ордог. Замын гаднах зар сурталчилгааг 60 хувь нь харж байх жишээтэй.
–Монголчууд юу ууж идэж байна?
-21-ээс дээш насны нийт монголчуудын 49 хувь нь шар айраг хэрэглэдэг.
–Германчуудаас дутахгүй шар айраг уудаг болж байгаа юм биш үү?
-Манай Монголд шар айрагны хэрэглээ өндөр. Энэ жилийн хувьд 110 сая литрийг ууж байгаа.
–Шар айрагны хэрэглээ өндөр байгаа юм чинь хатуу идээ хүртдэг хүмүүсийн хувь буурсан хэрэг үү?
-Энэ хоёр бие биедээ шилждэг бүтээгдэхүүн болохоор тодорхойлоход хэцүү. Монгол Улсын насанд хүрсэн хүн амын 38 хувь нь цагаан архи хэрэглэж байна. Насанд хүрсэн арван хүний дөрөв нь архи уудаг гэсэн үг. Насанд хүрсэн таван хүний нэг нь пиво уудаг гэсэн үг.
Мэдээлэл авдаг эх сурвалжуудыг нь товч хэлэхэд интернетийн хандалт өндөр байна. Зөвхөн пиво уудаг хүмүүсийн мэдээллийн эх сурвалжуудад ханддаг хандлагыг судлахад 35 хувь нь интернэтэд ордог. Сонин уншдаг нь зургаан хувь байгаа. Сонин уншдаг хувь цөөн байна гэж дүгнэж болох ч сонин уншиж байхдаа хүн зөвхөн сониндоо анхаарал нь төвлөрдөг юм байна. Гэтэл телевизийг маш олон хүн үзэж байгаа мөртлөө телевиз үзэж байхдаа юм идэж уудаг хүмүүс 64 хувьтай байна.
–Эсвэл телевизийн зар сурталчилгаа эхлэхээр ариун цэврийн өрөө рүү гүйх, зарим ажлаа амжуулахаар ухасхийх нь их байдаг?
-Сурталчилгаа үзсэнийхээ дараа та яадаг вэ гэсэн асуулт ч бий. Хамгийн өндөр хувьтай байсан нь интернэт. Интернэтээр сурталчилгаа үзсэний дараа арав гаруй хувь нь тухайн вэб рүү нь орж үздэг юм байна. 11 хувь нь хайлтын систем ашиглаж үзсэн. 19 хувь нь дугаар руу нь залгаж үзсэн байна. Телевиз үзээд юу ч хийгээгүй хувь өндөр мөртлөө нэг тохиолдол их өндөр хувьтай гарсан. Тэр нь үзсэн реклам сурталчилгаагаа бусад хүмүүстэй ярилцсан хувь өндөр. Ярианы сэдэв болж байна гэсэн үг. Гар утсаар ирдэг сурталчилгаанд дургүй хувь өндөр байсан. 33 хувь нь дургүй байдаг гэжээ.
–Аргагүй шүү дээ. Хэн нэгнээс дуудлага, мессеж хүлээж байхад сурталчилгаа ирээд байвал уур нь хүрнэ биз дээ?
-Энэ бол нийт медиа биш зөвхөн пиво хэрэглэдэг хүмүүсийн медиа. Хэрэв байгууллагууд хүсвэл илүү тодорхой мэдээллийг гаргаж өгч болно.
–Сонинд ажилладаг хүний хувьд сонины брэндийг сонирхож байна л даа?
-“Өдрийн сонин” хамгийн их уншигчтай өдөр тутмын сонин байсан. Хүмүүс хамгийн их мэддэг брэнд.
–Брэнд гэдгээ яаж тодорхойлж байгаа вэ?
-Брэнд гэдэг хүний зүрхэнд, сэтгэлд байгаа зүйл.
-Хэрэв сонирхвол “Өдрийн сонин” брэндийг хэрэглэгчдийн амьдралын хэв маягийг тодорхойлж болох байх?
-Бололгүй яахав. Монголчуудын амьдралын хэв маягийг яг тодорхой хэлэхийн тулд 999 ширхэг тайлан бичих болно. Бид зөвхөн шар айраг хэрэглэгчдийг жишээ болгож, тайлан бичиж зочдодоо танилцуулсан юм шүү дээ. Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний сонголт нэмэгдсэн, хэрэглэгчдийн мэдээлэл авах сувгууд олон болсон нь компаниудыг зах зээл дээр ажиллахад улам л их хүч чармайлт гаргахад хүргэж байна. Компаниудын маркетингийн зардал тэр дундаа зар сурталчилгаанд зарцуулж байгаа зардал жилээс жилд маш их нэмэгдэж байгаа. Байдал ийм боллоо гээд маркетингийн зардлаа хязгааргүй өсгөх боломж компаниудад байдаггүй. Харин хязгаарлагдмал төсвөө ямар медиа хэрэгслүүдэд хуваарилж, зорилтот хэрэглэгчдэдээ хүрсэн зөв мэдээлэл өгөх вэ гэдэг асуулт гарч ирдэг. Энэ асуултанд манай судалгааны үр дүн бүрэн дүүрэн хариулт өгч чадах юм. Өөрийн брэндийг хэрэглэгчдийн худалдан авах зан төлөв, медиа хэрэгсэлд хандах хандлагыг хамтад нь мэдсэнээр ямар их зардал хэмнэхийг та төсөөлөөд үз дээ.
-Сүү уудаг хүмүүс өндөр хувьтай байсан. Малчны хотноос хүн бүр сүү авч чадахгүй байх. Хуурай сүү гэж голдог ч сүүний компаниудынхаа сүүг ихээр хэрэглэж байгаа хэрэг үү?
-Ер нь нийт монголчуудын 92 хувь нь сүүтэй цай хэрэглэдэг гэсэн үг. Кофений хэрэглээ харин маш өндөр гарсан. 52 хувь. Гэтэл хамгийн их хэрэглэдэг нь “Үе Үе” гэж кофе гараад ирсэн. Хилээр хамгийн их орж ирдэг нь “Үе Үе” л юм билээ. Хөдөө буудалд байж байсан чинь нэг нөхөр орж ирээд хармайгаа ухаж ухаж үрчийсэн “Үе Үе” гаргаж ирээд “Алив нэг аяга халуун ус” гэж байна лээ.
–Судалгаанд орчин үеийн технологиудыг оруулж ирж байгаа юу?
-Бид “CATI” төв гэж байгуулсан. Бид 30 хүн рүү зэрэг залгаж чадна. Бүх сумдыг хамруулсан утсан сүлжээтэй. Сонгуулийн үеэр би нэр дэвшигчид “Хэнтий аймгийн Баян-Овоо суманд та 50 хувиар ялж байна” гэж нэр дэвшигчид хэлж чадна. Судалгаанд оролцсоноор 1500 нэгж шилжүүлнэ гээд хэлчихнэ. Бүх хүн утастай болсон учраас заавал Ховд аймгийн Манхан сум руу явах хэрэггүй болсон. Одоо олон судалгааны хуудас бөглөхийн оронд таблетаар судалгаа хийдэг болсон. Судлаач Шар хадны эцэст очсон эсэхийг ч шалгаж болно. Асуулт хариултыг биччих учраас судлаач зөв асуулт тавьсан эсэхийг хянах боломжтой.
Танд зар сурталчилгаа үзүүлээд ямар дүрсийг хараад инээв гэдгийг тодорхойлж болно. Зар сурталчилгаа үзүүлээд тусгай нүдний шил зүүлгээд аль хэсэг дээр анхаарал хандсан гэдгийг тодорхойлно. Биед чинь бүс зүүгээд аль хэсэг дээр нь зүрхнийх нь цохилт хурдассан гэдгийг ч тодорхойлдог болсон. Эднийг цаашдаа нэвтрүүлэх болно.
Б.Янжмаа