УИХ-ын гишүүн Д.Арвинтай ярилцлаа.
-Ардчилсан хүчний холбооны зүүн бүсийн хурал Дорнод аймагт боллоо. Уг хурлын талаар ярихгүй юу?
-Ардчилсан нам дотор Ардчилсан хүчний холбоо байгуулагдаад олон бил болсон. Уг холбооны тэргүүнээр УИХ-ын дарга З.Энхболд ажилладаг. Өнгөрөгч онд Ардчилсан хүчний холбоо гишүүд, дэмжигчдийнхээ чуулганы дөрвөн бүс болгон зохион байгуулж эхэлсэн. Хэдхэн хоногийн өмнө Зүүн бүсийн чуулган Дорнод аймгийн Халхгол сум Буйр нуурын эрэгт боллоо. 600 гаруй төлөөлөгч оролцсон уг чуулган Буйр нуурыг сэрээх шиг болсон. Нутаг нутгийн залуучууд нэг дор цуглан Монгол Улсын хөгжил, шинэчлэлийн төлөө өөрсдийн санал бодлыг хэлж, хурал зөвлөгөөнөө зохион байгууллаа. Миний хувьд Ардчилсан хүчний холбооны гишүүний хувиар оролцоод ирлээ. Энэ жил Халх голын түүхэн ялалтын 75 жилийн ой тохиож байгаа. Тиймээс З.Энхболд дарга, С.Эрдэнэ, Д.Ганхуяг сайд, Г.Баярсайхан, С.Одонтуяа гишүүн миний бие оролцсон юм. Бид тэнд байдаг Орос Монголын дайчдын хөшөөнд цэцэг өргөсөн.
-Сүүлийн үед УИХ-ын ээлжит бус чуулган хуралдах ёстой гэсэн мэдээлэл, уриалга гарч байна. С.Дэмбэрэл, М.Зоригт нарын гишүүд эдийн засгийн асуудлаар хуралдах ёстой гэж байна. Харин Р.Амаржаргал гишүүн ээлжит бус чуулганаар юу хэлэлцэх вэ, хэлэлцэх асуудлууд байгаа юу гэдгээ бодох ёстой хэмээн байр сууриа илэрхийлсэн…
-Энэ сарын 22-ны өдөр БНХАУ-ын төрийн тэргүүн Си Жиньпин айлчилж байгаатай холбогдуулан хүндэтгэлийн чуулган хуралдана. Засгийн газраас төсвийн тодотголыг өргөн барьсан бол ээлжит бус чуулган үргэлжлэн хуралдах ёстой. Монгол Улсын Их хурал хуулийнхаа хүрээнд хуралдах ёсгүй. Чуулган ямар үед хуралдаж, гишүүд ямар үед амрах вэ гэдэг нь хуульчлагдсан. Тиймээс хуулийн хүрээнд л байх хэрэгтэй. Төсвийн тодотголыг яаралтай хэлэлцэнэ гээд Засгийн газар асуудлаа өргөн барьсан бол чуулган үргэлжлүүлэн хийж болно.
-Засгийн газрын “ЭЗЭН 100” хөтөлбөрийн үр дүн, Ерөнхий сайд, Хууль зүйн сайд нарын хууль бус үйлдлийг ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэх ёстой гэдгийг МАН-ын генсек мэдэгдээд байгаа л даа?
-Өнөөдөр хуулийнхаа хүрээнд хүндэтгэлийн чуулган хуралдана. Миний хувьд ээлжит бус чуулган үргэлжлүүлэн хуралдах шаардлагагүй гэж үзэж байгаа. Ерөнхий сайд, Хууль зүйн сайдын асуудал бол өөр. УИХ-ын шүүх байгууллага биш.
Ардын намынхан үргэлж ингэж улс төржих юм. Ингэснээрээ Монгол Улсаар удаа дараа тоглож байна. УИХ Ардын намын хүсэлтээр хуралдах ёстой юм уу. МАН-ын зарим гишүүд Хятадын төрийн тэргүүний айлчлалын хүндэтгэлийн хуралдаанаас хойш ээлжит бус хуралдаан хийх ёстой гэж байна гэсэн. Хуулийнхаа дагуу хүндэтгэлийн чуулганаа хийх л ёстой. “ЭЗЭН 100” хөтөлбөрийг дүгнэх цаг ирнэ. Эдийн засгийг эрчимжүүлэх 100 хоногоо намын бүлгүүд эхлээд ярих шаардлагатай. Энэ бол Их хурал шууд хэлэлцээд явчих зүйл биш. Ээлжит бус чуулган хуралдуулна гэж ард түмнийг самууруулж байх цаг өнөөдөр биш гэдгийг хэлмээр байна.
-Иргэдийн зүгээс валютын ханшийн өсөлт, эдийн засгийн талаар тэгээд юу гэж байх юм?
-Дэлхий нийтээр л валютын ханш өсч байна. Рубль, юанийн ханш ч дээшилж байгаа. Энэ зовлонг дэлхий нийтээрээ амсч байгаа. Хөгжлөөрөө дэлхийд тэргүүлэгч олон орон эдийн засгийн хямрал, дэлхийн өөрчлөлтүүдэд улс орноо зөвөөр аваад явж байна. Бидний зовлонг тэд ч гэсэн туулж байгаа. Валютын ханшийг өдөр өдрөөр зориудаар өсгөөд байгаа юм шиг надад санагдах боллоо. Дахин хэлэхэд ам.долларын ханш биднээс шалтгаалахгүйгээр өсч байна. Монголын ухаантай хүмүүс үүнийг ойлгож байна. Ухаан муутай нь дагаад л хийсч байгаа юм. Дэлхий нийтээр өсч буй евро, ам.долларын ханшийг бид зогсоож чадах юм уу. Гадаад валютын төлөө Монгол банк байгаа бүх мөнгөө зарцуулах юм уу.
-Их хурлын гишүүд л өөрсдөө энэ талаар дуугардаг шүү дээ?
-Манай зарим гишүүд ичих хэрэгтэй. Их хурлын зарим гишүүд үнэхээр жижигхэн байнаа. Энэ хүмүүст хандаж “Та нар дөрвөн жил л энэ орныг удирдана. Та нараас цааш монголчууд хэдэн зуун жилээр цааш оршин тогтноно. Дөрвөн жилд Монгол Улсыг ёс зүйн хувьд ард түмнээ битгий доромжлоод бай. Монголын төрийг доромжлохоо боль” гэж хэлмээр байна. Бид валютын ханшийг өсгөхгүйн төлөө байгаа бүхнээ тавих ёстой юм уу. Монголын төр валютын ханшны дайтай үнэ цэнэтэй юм уу.
-Өнөөдөр (өчигдөр) УИХ-д суудалгүй намуудын зүгээс хоёр орны төрийн тэргүүний айлчлалын өмнө Засгийн газрыг огцруулах асуудлыг авч хэлэлцэх ёстой гэдэг мэдээллийг хийлээ. Үүнд ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Дэлхийн хоёр том гүрний төрийн тэргүүн нэг улсад дараалан айлчилж , Монголын парламентад үг хэлж байгаа нь Монголын парламентийн түүхэнд байгаагүй томоохон үйл явдал. Монголчууд хожих ёстой. Засгийн газрыг огцруулна гэж байгаа хүмүүс Монгол Улсынхаа эсрэг алхам хийж байна гэсэн үг. Нийгэм, эдийн засгийн байдал ямар байна, энэ асуудлаар намын бүлгүүд дээр ярих цагтаа л ярья. Хоёр хөршийн төрийн тэргүүний дараалсан айлчлал Ардчилсан намаас гарсан Ерөнхийлөгчийн үед болж байна. Ардчилсан Ерөнхийлөгч хоёр хөрштэйгөө гадаад харилцааны хувьд ямар ойр болж байгааг харуулж буй үйл явдал.
-Харин тийм байна…
-Өмнөх парламент, Засгийн газруудад хоёр хөршөө хуурч тоглож байсан, төрийн томоохон айлчлал тоглоом болж байсан. Энэ парламент төрийн том айлчлал тоглоом биш зөв алхам руу орж буй үйл явдал гэж ойлгож байна. Өмнөх парламентын үед гарын үсэг зурсан гэрээ хэлцлийг дараа нь өөрчилдөг байсан. Энэ нь Монгол Улсын олон улсын тавцанд байдалд оруулж байсан.
-Айлчлалын хүрээнд ямар асуудлууд биелэлээ олох вэ гэж харж байгаа вэ?
-Хятадтай манай эдийн засаг хамааралтай. Манай орон зах зээлийн нийгэм байгуулах үед тэд визгүй зорчуулж, худалдааны том бодлогоор дэмжиж ажиллаж байсан. Хятад бол Монгол Улсын маш том хөрш, эдийн засгийн түнш. Монгол Хятад аль алинд нь ашигтай найрсаг харилцаа дэд бүтэц, барилга гэх мэт бүхий л салбарт сайжирна гэдэгт итгэж байна. Хятадын төрийн тэргүүнийг даган томоохон төсөл хөтөлбөрүүд, бизнесмэнүүд нь ирнэ байх аа. Бид ОХУ-тай олон жилийн ах дүүгийн найрсаг харилцаатай байсаар ирсэн. Тэд олон жил бидний шатахууныг хангаж, дулаан цахилгаанаар, олон талт олон арга хэмжээгээр бидэнд туслаж байсан. Цаашид олон харилцааны тал дээр нааштай зүйлс бий болох байх. Найрамдалт харилцаагаа улам бэхжүүлэх нь бидний хийх ёстой ажлын нэг. Хоёр том айлчлалын дараа Монгол Улсын харилцаанд олон шинэ зүйл бий болно гэдэгт итгэж байна.
-Дорнод аймагт болсон Ардчилсан хүчний холбооны хурлаар Н.Алтанхуягийн толгойлсон Засгийн газрын хувь заяаг хэрхэх талаар ярилцсан болов уу гэсэн таамаг цахим ертөнцөөр нэлээд явсан. Үнэхээр тэр талаар ярилцсан юм уу?
-Монгол Улсыг дунд нь хагалдаг, хүмүүсийн дунд яс хаяж хооронд нь мууцалдуулдаг бүлэг ажиллаж байгаа нь сайтууд, мөн эрүүл солиотой нь мэдэгдэхгүй твиттерчид байна. Мэдлэггүй, чадваргүй, ажил хийж чадахгүй хүмүүс сайт, твиттерт орж сэтгэгдэл бичээд сууж байгаа юм. Монголчуудыг доромжилж, бие биенийг нь хагаралдуулж байгаа энэ зүйл рүү хэн хошуурч байна гэхээр ховонд дуртай, худлаа боловсрол олсон тэнэгүүд сууж бие биенээ доромжилж байна. Өөрсдөө нэг юм зохиож биччихээд доор нь өөрсдөө биччихдэг. Ийм зүй бус зүйлээс монголчууд бид салах цаг болсон. Тархи нь ажилладаггүй, биеийн хүчний хөдөлмөр хийж чаддаггүй хүмүүс твиттерт сууж Монгол Улсыг доромжилж байна. Цуваагаараа яваад Ардчилсан хүчний холбооны хурлаа хийгээд л ирсэн. УИХ-ын дарга З.Энхболдын үед хоёр хөршийн төрийн тэргүүн Парламентад үг хэлж байгаа болохоор түүнд атаархах, атгаг санаатай хүмүүс энэ яриаг гаргаж байна. Тэр бүү хэл Их хурлын даргыг Хөх нуурт хоноход нь Ардын намынхантай уулзсан мэтээр сайтууд бичсэн байна лээ. Атаархаг, атгаг санаатай хүмүүс үүнийг зориудаар бичиж байна. Дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнуудын төрийн түшээд, соёлтой боловсролтой ажил хэрэгч хүмүүс твиттерт орж жиргэх энэ тэрээс татгалзсан байдаг. Манай гишүүд үүнийгээ хэзээ болих юм бол доо.
-Ардчилсан намын зарим гишүүдийн зүгээс Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлд гэж хаяглан Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Их хурлын дарга гуравт мэдэгдэл гаргасан байна лээ. Намынхаа төлөө шударга бус зүйлсээс татгалзаж, шударга байхыг уриалсан байсан…
-Тэр мэдэгдлийг яг уншиж амжаагүй л явна. Төрийн гурван өндөрлөг зангидсан гар шиг байж ажиллах хэрэгтэй. Төрийн гурван өндөрлөг асуудалд бодитой хандаж чадаж байвал улс зөв явна. Өндөрлөгүүд ёс журамтай байвал Монгол Улс ч гэсэн ёс журамтай байна. Аав, ээж нь ухаантай бол үр хүүхэд нь тийм л байдаг. Үүнтэй агаар нэгэн юм. Төрөө доромжилдог хэдэн хүн байхад, төрөө хүндэтгэдэг хүмүүс дийлэнх нь байдаг. Монголчууд төрөө хүндэтгэдэг эртний уламжлалтай. Өөрсдөө ёс зүйтэй, ухаантай байвал ард түмэн аяндаа дагадаг.
-МАН-ынхан МАХН-ыг улс төрийн тавцангаас арчих бодлого хэрэгжүүлж байна. МАХН-ын гишүүдийг өөрсдөдөө уусгах замаар ажиллаад эхэлчихлээ. Үүнд ямар бодолтой яваа вэ?
-Би орон нутагт болон өөрийнхөө сонгогдсон тойрогт ажилласан. Ардын намынхан аль хэдийнэ ажиллагаагаа эхлүүлчихсэн. “Танай нам удахгүй байхгүй болно. Дарга нар чинь байхгүй. Удахгүй Н.Энхбаяр чинь шоронд явна. Засгийн газраас танайхныг гаргачихна” гэх мэт мессэжийг өгч байна. МАХН-ын жирийн гишүүд дээр ажиллаад эхэлчихсэн байна лээ. Өнгөрөгч онд болсон Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар МАХН бие даан оролцож АН-ыг ялахад маш их үүрэг гүйцэтгэсэн. Тиймээс анх байгуулсан эвслээ сайн аваад яваасай гэж бодож байгаа юм. Энэ эвсэл анхнаасаа зөв байгуулагдсан эвсэл гэж боддог. Юмыг эвдлээ гэхэд дахин сайжирч гардаггүй гэдгийг бид өнгөрөгч парламентаас харсан. Одоо байгаагаа бид зөв залаад авч явах ёстой. Түүнээс биш хор найруулдаг үе дууссан. Би МАН, МАХН, АН-ын лидерүүдийн хэн нь хэн бэ гэдгийг мэднэ. Хэн нь яаж тоглож байгааг мэдэрч байгаа. Тиймээс өнөөдрийн өндөрлөгт аваачсан ард түмний итгэл, төр улсаараа тоглочихгүй байх аа гэдэгт итгэлтэй яваа.
Э.ЭНХБОЛД