Твиттерчдийн дунд “Манай орчинд инээж ханайсан, мэндэлсэн хүн бий болчихлоо. АТГ-т мэдэгдэх юмсан” гэдэг яриа гарсан байна лээ. Хэдийгээр хошин яриа боловч өнөөгийн нийгэмд яг таарч байх шиг. Баян хүн аз жаргалтай. Аз жаргалтай хүн инээдэг. Баян хүн бусадтай зөв харьцах, сайхан мэндлэхэд суралцчихсан байдаг. Гэтэл ийм аз жаргалтай, инээсэн, мэндэлсэн хүнд бусад нь дургүй болчихож. Олонхиороо үзэн ядаж, луйварчин нэр зүүдэг. Баяжсан, баялаг бүтээсэн бүхэн төрөөс луйвар хийсэн хэл аманд унаж байна. Төрийн юм гэдэг үнэндээ үнэгүй л байсаар ирсэн. Төрийн мөнгө хэзээд үнэгүй байдаг. Эзэнгүй юмнаас авах нь хүний төрөлх мөн чанар. Үүнийгээ ашигласны төлөө нүд үзүүрлэгдэх нь юу билээ. Төрд ард түмний өмч бий гэвэл тэр луйвардсан гээд нүд үзүүрлэгдээд байгаа нөхөр ч ард түмний нэг хэсэг. Ард түмний өмч гэвэл миний ч юм байгаа. Тэглээ гээд луйвардчихлаа гэж би л лав гомдол нэхэхгүй. Яагаад гэвэл тэр нөхөр овсгоотой учраас эзэнгүй, үнэгүйдсэн юмыг өөрийн болгосон болохоос луйвар хийгээгүй. Өөрөөр баялаг бүтээх боломж Монголд л лав алга.
Улстөрчид олонхид таалагдахын тулд популизм хийсээр уул уурхайн салбараа бараг хаачихлаа. Улс төрд орохгүйгээр бизнес хийсэн бүхнийг хуулийн байгууллагатайгаа нийлээд хааж, хавчиж байна. Ийм хэцүү орчинд маш олон жил хөдөлмөрлөсөн, баялаг бүтээсэн цөөн хэдэн хүн л инээмсэглэж байгаа. Тэднийгээ төрөөс төрсөн тэрбумтан гэх зэргээр цоллож, бөөнөөрөө боорлох юм. Бүр инээсэн, нуруу тэнэгэр байгаа хүнийг АТГ-т матдаг. АТГ нь хэлмэгдүүлэлтийн үеийн “ногоон малгайтнууд” шиг аяглаж байна. Тэд инээсэн хүнд дургүй хэн нэгний матаасаар байгууллагаараа хөдөлж баялаг бүтээгчийн ах дүү, найз нөхөд, бизнесийн хамтрагч гээд холбоотой бүхний гэр орон, ажлын байрыг нь нэгжиж, үг сольсон бүхнийг нь байцааж, айлгадаг болсон. АТГ-ын комиссар бизнесмэний ширээн дээр гадаад англи хэл дээрх зохиолын номыг үзээд “Энэ муусайн олигархиуд гүйцэгдэхээ болилоо. Гадаад хэл сурахгүй бол хоцрох нь” гэснийг “Өдрийн сонин”-д ярилцлага өгсөн иргэн өгүүлсэн. Тэд “Энэ мөнгөтэй юм чинь “но”-той” гэж ухаж төнхчидөг болсон. Хөрөнгөтэй, баялаг бүтээсэн болгоноо хэдэн сараар шорон дамжуулж хорьж олон нийтээс үнэлгээ авдаг байгууллага болсон. Баялаг бүтээгчийг хорьсноор өчнөөн зүтгэж хөл дээр нь босгосон компани нь хямралд орж, хэдэн зуун ажилтан нь ажилгүйчүүдийн эгнээнд шилжиж байна. Ингээд олон сар хоригдож, өвчний үүр болсон баялаг бүтээгчийг бүх юм өнгөрсөн хойно “буруугүй юм байна” гэж цагаатгадаг. Ингэлээ гээд түмэнд наалдах ашиг гэж үгүй. Нэгэн цагт их ажил өрнөж явсан компани нь дампуурч, тэнд гялалзтал ажиллаж явсан хүмүүс аль хэдийнэ ажилгүйчүүдийн эгнээнд шилжчихээр хичнээн цагаатгаад яах ч билээ. Асуудал ингээд зогсохгүй нь бүр харамсалтай. Өчнөөн зовлон туулсан баялаг бүтээгч маань баялгаа бүтээе гээд ханцуй шамлах хүсэл зориггүй нэгэн болж хувирах нь хамгийн том эмгэнэл. “Ногоон малгайтнууд”-ын буулганд сөхөрсөн баялаг бүтээгчид эцэст нь өнөө ярвайсан нөхдүүдийн эгнээнд шилжих болсон.
Монголчууд ингэж айхавтар эвдэрч байна. Гудамжинд инээж ханайсан хүн бараг харагдахаа болилоо. Зүгээр байгаа нь хүртэл хэрэлдэж байгаа мэт гэж “Өдрийн сонин” арын нүүрэн дээрээ бичиж байсан нь саяхан. Толгой гудайлгаж, ярвайж, ууртай явбал элдвээр хэлүүлэхгүй, хардуулахгүй амьдарч болоод байдаг. Учир нь ядуу хүмүүс баячуудыг үзэж чаддаггүй. Инээлээ, төрөөс луйвар хийлээ гэж дээр, дооргүй ярьж гүйсээр байгаад шоронд орохоор нь баярладаг. Олон сар шоронд хориод л байвал өөрсдөд нь аз ирсэн мэт баярлацгаадаг боллоо. АТГ-т шалгуулж байгаа бизнесмэнүүдийн талаарх мэдээллийн доорх сэтгэгдлийг уншихад талаас илүү нь “Хохь чинь. Яах гэж мөнгөтэй болсон юм бэ” гэсэн утгатай байдаг болсон.
“Тамын тогооны үлгэр” гээчийг монголчууд ярьдаг. Тэр үлгэрт өгүүлснээр тамын тогоонд чанагдаж байгаа олон үндэстнүүдээс ганцхан монголчуудын тогоо л манаачгүй байдаг. Тамын тогооны эзнээс энэ тухай асуухад “Монголчуудыг чанаж байгаа тогоонд манаач хэрэггүй. Учир нь тэд энэ тогооноос гарах гэж оролдсон нэгнийхээ хөлнөөс татаад унагачихдаг. Тэд хэзээ ч тогооноос гарч чадахгүй” гэсэн гэдэг. Ингэж дээш зүтгэсэн, баяжсан нэгийгээ доош зулгааж мууг нь үзэх тухай бодож, байж ядаж байхаар өөрөө баяжих юмсан гэж толгойгоо гашилгаж, өдөр шөнөгүй ажиллах ёстой баймаар. Өдөр шөнөгүй ажиллаж байж баялаг бүтээнэ. Өөрөө адилхан баяжиж инээж ханайсан, мэндэлсэн хүмүүс болцгоомоор байна. Тэгвэл дээр өгүүлсэн “Манай орчинд инээж ханайсан, мэндэлсэн хүн бий болчихлоо. АТГ-т мэдэгдэх юмсан” гэдэг хошин яриа “Манай орчинд ярвайсан нөхөр явах боллоо. Ажиллуулъя” гэдгээр солигдох учиртай. Хөдөлмөр хийж байж л баяжина. Хөдөлмөр хийлээ гээд өнөөдөр инээхгүй. Маргааш ч инээхгүй. Нөгөөдөр баяжиж инээнэ. Учир нь маш их хөдөлмөрлөсний дараа инээх боломж гардаг. Өнөөдөр инээж байгаа хүмүүс маш олон өдөр инээхгүйгээр хөдөлмөрлөсөн. Инээхгүйгээр хөдөлмөрлөж байхдаа хэнд ч анзаарагдаагүй.
Ингэж хөдөлмөрлөснийхөө үр дүнд сая инээж бусдын анхааралд өртөж байгаа хэрэг. Дэлхийн олонхи баячуудын түүх ийм л байдаг. Билл Гейтс гэхэд хүүхэд байхаасаа л компьютерийн программ хангамж, программист болохын төлөө өөрийгөө хөгжүүлж ажиллаж эхэлсэн гэдэг.
Хөдөлмөрлөхгүйгээр гэнэт баяжсан хүн дэлхийд бараг байхгүй. Тиймээс баяжиж байгаагаа улам баяжуулж инээлгэе. Өөрсдөө ч түүн шиг инээхийн төлөө хөдөлмөрлөе. Баячууд л ажил олгогч, үйлдвэрлэгч, хэрэглэгч байж бусдыгаа чирдэг. Тэр хэрээр улсаа өөд нь татдаг. Хятадын коммунист намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Дэн Сяопин “Бүгд баяжигтун” гэж уриалсны дүнд хятадууд нийтээрээ аж ахуй эрхэлж, газар тариалан хөгжүүлж хөдөлмөрлөсөн. Өнөөдөр БНХАУ ямар хүчирхэг улс билээ. Улсын бодлого тодорхойлогчид ч “Төр өмчөө буцааж авлаа”, “Төрийн өмчийг авчихсан учраас тэр баян нөхрийг шалгуулна” гэж гоншигонохын оронд бүгдээрээ баяжиж, инээж явъя гэмээрсэн.
Б.ЦЭЦЭГДЭЛГЭР