ӨДРИЙН СОНИНЫ 2012 ОНЫ АРХИВААС…“Буян” компанийн захирал Б.Жаргалсайха нтай хийсэн ярилцлагыг хүргэж байна.
МАХН, МҮАН-ын хуралдааны үеэр Бүгд найрамдах намын дарга Б.Жаргалсайхантай ярилцсан юм.
-Та МАХН, МҮАН-тай нэгдэж байгаагаа сая албан ёсоор зарлах шиг боллоо?
-Нэгдээгүй шүү дээ. Энэ хоёр нам холбоо
байгуулж байна. Сонгуулийн хуулиар өр нь эвсэл байгуулах ёстой юм.
Тэгэхээр энэ холбоо яваандаа эвсэл болох байх л даа.
-Н.Энхбаяр, М.Энхсайхан,
Б.Жаргалсайхан гурав хамтдаа гуравдагч хүчин болох ёстой гэж ярилаа. Ер
нь та гурвын хамтын ажиллагаа хэзээнээс эхэлсэн юм бэ?
-1999 оноос эхэлсэн. М.Энхсайхан,
Н.Энхбаяр хоёрын хувьд тэр үеэс л улс орны төлөө явж байгаа хүмүүс.
М.Энхсайхан бол Ерөнхий сайд, Шадар сайд хийж явсан хүн. Н.Энхбаяр
даргын хувьд өндөр албан тушаалуудыг бүгдийг нь хашсан. Тиймээс тэдний
хувьд улс төр шинэ биш. Энэ улс төрийг асар их туршлагатай хүмүүс
цэгцэлж чадна шүү дээ. Түүнээс биш шинэ хүмүүс гэнэт гарч ирээд улс төр,
эдийн засгийн амьдралыг ойлгох гэвэл цаг хугацаа алдана. Ямар ч хүн
алдаж л байдаг, онож л байдаг. Тэр утгаараа энэ хоёр хүн урьд нь хийж
чадаагүй зүйлээ жирийн ард түмний дунд орж харсан болов уу. Тиймээс
гуравдагч хүчин улс төрд гарч ирснээр нийгмийг илүү хөгжүүлнэ.
-Та ч гэсэн өнгөрсөн хугацаанд жирийн иргэдийн дунд орж энэ хоёр шиг их зүйлийг ухаарав уу?
-Бүгд найрамдах намын хувьд төрийн
эрхийг хэзээ ч авч байгаагүй шүү дээ. Өнгөрсөн хугацаанд манай нам
Монгол хүн гэдэг мөрийн хөтөлбөр гаргаж байлаа. Хүн болгонд боломж
олгоё, та бол хийж бүтээж чадна, төрийн албан хаагчдын цалинг нэмье,
бизнесийн орчныг сайжруулъя гэсэн хөтөлбөр дэвшүүлж байлаа. Гэтэл үүнийг
энэ хоёр намхуулчихаад явж байна. 2004 оны сонгуульд аль нам нь ямар
мөрийн хөтөлбөр дэвшүүлж байсныг сонины хуудаснаас эргээд нэг хараарай.
Бид энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхийн төлөө одоо сонгуульд орно.
-Та нарын амнаас гарч байгаа
үгийг сонсоод байхад төрийн эрх мэдлийг хүчээр авах гэж байгаа мэт
ойлгогдоод байна. Хүчирхийлэл, эмх замбараагүй байдал үүсэх вий гэхээс
иргэд эмээж байгаа тал бий?
-Манайхан эмх замбараагүй байдал үүсгээд
яасан юм. Болоогүй юмны төлөө л айгаад байх юм. Юунаас нь айгаад байгаа
юм. Зүгээр л нэг жирийн дарга нар ажлаа өгөх тухай ярьж байна. Японы
Засгийн газрын нэг гишүүн буруу үг хэлснийхээ төлөө маргааш нь огцордог
биз дээ. Харин ч манай ард түмэн аливаа асуудалд их тайван, уужуу
ханддаг шүү дээ. Дарга нар л ямар ч зүйлд замбараагүй байдаг. Ийм
замбараагүй дарга нарыг ажлыг нь өгүүлэхэд улс орон бужигнаад байх юм
байхгүй.
-Гэхдээ Монголын ардчиллыг бусниулахаас зарим хүн болгоомжлоод байх шиг байгаа юм?
-Ардчиллыг хоёр, гуравхан хүн өөрсдөдөө
тохоод байж болохгүй. Ардчилал гэдэг бол ард түмэн, эрхээ эдлэхийг л
хэлж байгаа. Тиймээс бид ардчилагч, бусад нь биш гэдэг жүжгийг дуусгах
хэрэгтэй.
-Та С.Батболдыг Ерөнхий сайд
болоход бизнесмэн хүн гарч ирлээ гээд дэмжиж байсан. Харин өнөөдөр
муулаад сууж байна. Таны байр суурь дандаа ингэж холбирч байдаг юмуу?
-Би С.Батболдод ямар ч өр ширгүй Мөн
түүнд хэзээ ч долигнож, зусардаж гүйгээгүй. Тэгээд ч энэ улс орныг
зөвхөн С.Батболд удирдаагүй. Түүний ард бүхэл бүтэн нам нь удирдаж
байна. С.Батболдод чаддаг юм байна, бас чадахгүй ч зүйл байна. Гэхдээ
түүний хийж чадахгүй зүйл олон байгаа учраас одоо эсэргүүцэж байгаа юм.
-Та Н.Энхбаяр, М.Энхсайхан хоёртой их тэрсэлддэг байсан байх аа. Одоо ингэтлээ магтаад байгаа чинь долигонож байгаагийнх юм уу?
-Н.Энхбаярын ОХУ-д өгөх ёстой байсан
Монголын өрийг дарсан. Мянганы замыг эхлүүлэхэд нь хүмүүс Мянгуужингийн
үлгэр гэж доромжилдог байсан шүү дээ. Тэр үед нь дэд бүтцээ хөгжүүлэх
хэрэгтэй гэж дэмжиж байсан хүн нь би. Тэр үеийн сонин хэвлэлийг унш.
Байж л байгаа. Хэрэв их өрийг тэглээгүй бол одоогийн Оюу толгой, Таван
толгойн орд, “Эрдэнэт” үйлдвэрийг ОХУ авах байсан шүү дээ. Үнэндээ бид
ямар ч толгойгүй хоцрох байсан юм. Энэ аюулаас хэн аварлаа.
-Гэхдээ Бүгд найрамдах нам
дангаараа явбал үнэхээр хүч хүрэхгүй гэж үү. Заавал Н.Энхбаяр,
М.Энхсайхан хоёрын нөмөр нөөлөгт багтах хэрэгтэй байсан юм уу?
-Улс орныг хөгжүүлнэ гэдэг чинь ганц
намын асуудал биш. Олон намын тогтолцоотой үед олуулаа байвал ямар ч
ажил үр дүнд хүрнэ. Тиймээс ийм шийдэлд хүрч байгаа юм. Энэ хоёр намтай
эвсч байгаа нь эмзэглээд байх зүйл биш ээ. Ямар Хятадын Коммунист намтай
нийлж байгаа биш дээ. Хойд Солонгосын коммунист намтай нийлчихэж байгаа
биш. Гитлерийн нацист намтай нийлсэн биш. Өнөөдрийн Монголын нийгмийг
Н.Энхбаяр ийм болгочихсон гэж хэлэхгүй юм байгаа биз дээ.
-Ийм байдал руу оруулсан л гээд байгаа шүү дээ?
-За за. Тэгвэл яахав дээ. Энэ төөрөгдлөөсөө салах цаг ирэх байлгүй дээ.
-Та нарын ярьж байгаа зүйлээс коммунизм үнэртээд байгаа юм биш үү?
-Тийм үү. Хэн хэлээд байгаа юм. Үгүй.
Ард түмэн ядуу байна. Амьдрал нь хүнд байна. Залуучууд ажилгүй байна.
Цалин дэндүү бага байна. Дээгүүр авлига, хулгай, луйвар их байна. Төрийн
мөнгийг дур зоргоороо идэж ууж байна. Хариуцлага тооцдог тогтолцоо
алга. Бүтээн байгуулалт өрнөхгүй байна. Энд юу коммунист, фашизм
үнэртээд байгаа юм. Бид амьдрал ярьж байна. Баабар яривал капиталист
болчихсон уу. Бусад нь юм яривал коммунист болчихдог юм уу. Наадахаа
болио. Үүнийг чинь үзэл суртал гээд нэрлэчихье.
-АН хамтарсан Засгийн газраас гарсан үйл явдалд ямар дүгнэлт өгч байв?
-Өнгөрсөн борооны хойноос цув нөмрөв
гэгч гэдэг үг бий. Анхнаасаа хамтарсан Засгийн газрыг байгуулах хэрэггүй
байсан. Одоогийн МАН хуучнаар МАХН тэртэй тэргүй олонхийн дэмжлэг авсан
бол хариуцлагаа үүрээд ажлаа хийх байсан. Тэгээд түүний үр дүнг
сонгуулиар дүгнүүлэх байсан байхгүй юу. Гэхдээ одоо АН хамтарсан Засгийн
газраас гарсан ч гэлээ ард түмэн ирэх сонгуулиар энэ хоёр намд тус
тусад нь үнэлгээ өгөхгүй. Хүссэн хүсээгүй хамтад нь дүн тавих болно.
Үүгээрээ АН-ын гишүүдийг бүхэлд нь муу хэлж байгаа юм биш. АН-д эрүүл
саруул ухаантай шударга хэсэг бүлэг бий.
-Мөн саяхан Сонгуулийн тухай хуулиа шинэчиллээ. Энэ талаар ямар бодолтой байна вэ?
-Өдөр ч биш, шөнө ч биш, өөх ч биш,
булчирхай ч биш гэдэг шиг тийм хууль болсон. Энэ дэлхий дээр манайх шиг
ийм Сонгуулийн хуультай орон байхгүй. Холимог тогтолцоо ч гэнэ үү.
Дэлхийн ядуу улс орнууд мажоритар тогтолцоогоор сонгуулиа явуулдаг.
Харин өндөр хөгжилтэй, соёлтой орнууд пропорциональ тогтолцоог сонгодог
юм. Намаа сонгодог, түүний хариуцлагатай гишүүдийг улс төрд оруулдаг.
Ийм зүйл манайд байхгүй учраас ямар ч хамаагүй хүн сонгуулиар гарч ирж
байна шүү дээ.
-Гэхдээ Сонгуулийн тухай хууль
гуравдагч хүчнийхэнд ашигтай. Босго хувийг тав болгосон нь парламентын
гаднах намуудыг УИХ-д орж ирэх боломжийг нээсэн юм биш үү?
-Сонгуулийн хуульдаа биш ээ. Дэлхийн
монголчууд гуравдагч хүчнийг сонгоно гэж байна лээ. Одоо эрх барьж
байгаа хоёр намд саналаа өгөхгүй. Интернэтээр ороод үз л дээ.
-Та илтгэлдээ. Энэ Сонгуулийн
хууль бидэнд зөвхөн нүдээ цавчих л эрх олгож байна гээд байсан. Өнгөрсөн
сонгуулиар та иргэдэд ноолууран цамц тараасан гэдэг байх аа. Тэгэхээр
энэ сонгуулиар юу ч өгч чадахгүй болчихоод байна уу?
-Би бусдын зүйлийг хулгай хийж
тараагаагүй. Өөрийнхөө хийсэн зүйлийг хэнд тараах нь миний хэрэг. Ер нь
мөнгөтэй хүн лаагаа иднэ үү, луувангаа иднэ үү та нарт огт хамаагүй.
Олсон зүйлээ ах, дүү монголчуудтайгаа хувааж идэх болно. Би гэмт хэрэг
үйлдээгүй. АН, МАН хоёр Сонгуулийн хууль батлагдахаас өмнө амжаад зөндөө
юм тараачихсан шүү дээ.
-Н.Энхбаяр, М.Энхсайхан та гурвыг төрийн эрхийг аваад одоо ярьж байгаа шигээ сайхан ажиллана гэсэн баталгаа бий юу?
-Байгаа. Бидэнд арвин их туршлага байна.
М.Энхсайхан бол ардчилсан төрийг эмхлэн байгуулах ажлыг анх хийсэн.
Төрийн аппаратыг цомхотгоё гэж зүтгэж байсан. АН-ыг хоёр ч удаагийн
сонгуульд ялуулсан шүү дээ. Н.Энхбаярын хувьд Монгол Улсын төсөв 500-хан
сая ам.доллар байх тэр хэцүү үед төрийг удирдаж явсан хүн. Бүр Мянганы
замыг тавьж байсан. Түүний үед улс орон одоогийнх шиг ийм замбараагүй
байгаагүй. Махны үнэ 500-хан төгрөг байлаа шүү дээ. Тодорхой жишээ
дурдвал их байна. Гэтэл одоо улсын төсөв арван миллиард болчихоод байхад
мах ямар үнэтэй байгааг хар даа.
-Та өөрийгөө хэлсэнгүй?
-Би тэдэнд итгэж байгаа учраас холбоо байгуулахыг нь дэмжиж байна.
-Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярын
үед нэг хүний дарангуйлал тогтож, авлига цэцэглэсэн гэдэг. Та нар төрд
гараад ирвэл энэ үеийг эргээд авчрах юм биш биз дээ?
-Мэдэхгүй. Н.Энхбаярын үед парламент
Монгол Улсын хуульд хяналт тавьдаг байсан. Н.Энхбаярын үед маш олон
бизнес эрхлэгч төрсөн. Түүний үед одоо хошгороод, хашгираад хүн
доромжлоод байгаа МАН-ын нөхдүүд дарга болсон. Үгүй гээч. Тэд яагаад
дарга болсон юм. Цэрэг болоод мөлхөөд явж байхгүй яасан юм.
-Та нарын ярьж байгаа бүхнээс
нэг заналхийлэл мэдрэгдээд байна. Магадгүй та нар төрийн мэдлийг авсан
тохиолдолд өс хонзон авахаас өөр ажил хийх үү?
-Хулгайч хүн хаана байх ёстой вэ.
-Шоронд.
-Өөр асуудал байхгүй. Энэ хүмүүс хулгай
хийгээгүй бол сайн л байна. Монголд өнөөдөр дарангуйлал үүсчихээд байна
шүү дээ. Иргэд засаг төрийг шүүмжилбэл элдвээр дарамталдаг ийм үе чинь
одоо явж байна. Үүнийг бид өөрчилнө.
Я.Мөнгөнцэцэг