Month: March 2024

Монгол Улсаар унадаг дугуйтай аялсан Францын иргэн Франсуа Лемансельтэй ярилцлаа.

---

-Унадаг дугуйтай хэзээнээс аялах болсон бэ. Яагаад аялах болов?

-Унадаг дугуйгаар аялаад дөрвөн жилийн хугацаа өнгөрсөн байна. Энэ хугацаанд би Европ, Африк, Австрали, Өмнөд Ази, Хятадаар унадаг дугуйтай аялсан, одоогоор Монголд байна. Би аялах, шинэ зүйлсийг нээх дуртай. Францчууд болон надаас тэс өөр амьдралын хэв маягаар амьдардаг хүмүүсээс маш их зүйлс сурч байна, тиймээс маш сонирхолтой байлаа. Мөн аялах нь англи хэл, газар зүй, түүх гэх мэт олон зүйлс сурах шалгарсан арга шүү.

-Монголд ирээд анхны сэтгэгдэл ямар байв?

-Монгол Улсын хил дээрх Замын-Үүд боомтод анх ирэх үед тэнэг хуультай нүүр тулсан. Учир нь унадаг дугуйтай хил давах нь хууль бус байсан. Тиймээс би 50 орчим минут автобусаар зорчих зардал гаргах шаардлагатай болсон. Бас миний хамгийн анхны харсан монгол хүн согтуу байсан. Тиймээс монгол хүмүүс тийм ч эелдэг, нөхөрсөг санагдаагүй. Тэгэхээр Монголд ирсэн анхны өдөр тийм ч сайхан байгаагүй. Гэхдээ ямарваа улс орон, ард иргэдийн тухай хурдан дүгнэлт гаргалгүй аялдаг. Дараа нь, намайг таатай хүлээж авах, сайхан сэтгэлтэй олон зуун хүмүүстэй уулзсан. Үүний дараа би монголчууд ичимхий, мөн найз нөхөд болоход бага зэрэг чармайлт хэрэгтэй гэдгийг ойлгосон. Хоёр сарын дараа би монголчуудыг байгаагаар нь хүлээн авч, хайрлаж эхэлсэн. Монголчууд хэзээ ч дүр эсгэж нөхөрлөдөггүй.

-Таны бодлоор Өмнөд Монгол, Монгол Улс хоёрын ялгаа юу байсан бэ?

-Би Хятадад байхдаа ууланд авирсан юм. Дараа нь Монголыг илүү өндөрлөг газарт оршдог гэдгийг говийн нутгаас мэдэрсэн. Соёлын хувьд ялгаа нь хил даваад л шууд мэдрэгдсэн. Өмнөд Монголын хүмүүс илүү хөгжилтэй бас бүгд монголоор ярьж байсан. Өөр ялгаа нь тэнд гэр сууцнууд байхгүй, хятад загвартай том барилгууд, хашаанууд голчлон байсан. Бас, бүхнээс хачин нь би Өмнөд монголд хэд хэдэн удаа бичиг баримтаа шалгуулсан, надад ийм зүйл урьд өмнө тохиолдож байгаагүй.

-Монголоор аялах үед тохиолдсон хамгийн хэцүү зүйл юу байсан бэ?

-Хамгийн хэцүү зүйл нь миний хувьд зөв замаа олох байсан. Учир нь би хурдны зам дагаж явах дургүй, аль болох туслах замуудаар, тосгод дайрсан замаар явах дуртай. Хэд хэдэн удаа би цасанд унадаг дугуйгаа түрж алхсан. Тухайн үедээ би очих ёстой газраа хүрэх эсэхдээ эргэлзэж байсан шүү. Жишээлбэл, Шинэ-Идэрээс Жаргалант хүрэх замд нийт 22 км газар хоёр өдөр унадаг дугуйгаа түрж алхсан. Мөн өөр нэг хэцүү үе нь Улиастайгаас Алтай хүрэх замаа олох маш хэцүү байсан. Учир нь газрын зураг дээр зам байсан ч цаснаас болж надад харагдаагүй. Би хэд хэдэн хүмүүсээс зам асуусан боловч хэл ойлголцохгүйгээс болж буруу замаараа явсан. Гэхдээ Цагаанчулуутад амьдардаг гэр бүлийн ачаар бүх зүйл бүтэмжтэй болсон. Тэдний ачаар дахиж буруу замаар яваагүй.

-Хөдөөний хүмүүс танд яаж хандаж байсан бэ?

-Монголчууд бол үнэхээр зочломтгой ар түмэн юм байна. Би үүнийг хөдөө нутгийн хүмүүсээс хамгийн их мэдэрсэн. Би огт тусламж гуйлгүй ихэвчлэн майхандаа хонодог боловч намайг тэд үргэлж гэрт нь хонохыг зөвшөөрч байлаа. Намайг хамгийн их гайхшируулсан зүйл бол монгол хүүхдүүдийн хүмүүжил байсан. Тэд намайг асуугаагүй байхад надтай чихэр, бялуугаа хуваалцсан. Францад бол ийм хүүхдүүддийг хэзээ ч харахгүй. Тиймээс энэхүү хүмүүжлийг би ирээдүйд өөрийн хүүхдүүдэд сургахыг хичээх болно. Энэхүү гурван сарын хугацаанд зуу зуун хүмүүс надад тусалсан. Бүгдийнх нь нэрийг дурдвал дуусахгүй байх. Над руу хараад “hello” гэж хэлсэн хүн бүхэнд баярлалаа. Хэрвээ тэд ямар нэг азаар энэхүү ярилцлагыг уншвал гүн талархал илэрхийлмээр байна. Франц улсад ирвэл намайг хүлээн авсан шиг би ч мөн сайхан хүлээн авах болно. Тэд надад монгол соёл, ахуйг таниулсан шиг би ч мөн Франц соёл, ахуйгаа дуртайяа танилцуулах болно.

-Нутгийн иргэд өөр яаж тусалсан бэ?

-Нутгийн иргэд надад үргэлж, олон талаар тусалж дэмжсэн. Жишээлбэл, тэд намайг гэртээ нэг хоног, заримдаа бүр хэд хэд ч хонуулсан. Надад замдаа хэрэглэх хүнс хүртэл бэлдэж өгсөн хүмүүс бий. Тэд надад ямар нэг аргаар байнга тусалж байсан. Миний бүх л амьдрал тэдэнд баярласан талархсаныхаа хариуг барихад хүрэлцэхгүй.

-Ямар төрлийн унадаг дугуй унаж байна?

-Би одоо хэрэглэж байгаа унадаг дугуйгаа дөрвөн жил хэрэглэсэн байна. Уг дугуй Монголын өвлийн хатуу, ширүүн нөхцөлд зориулагдаагүй энгийн дугуй. Гэхдээ унадаг дугуй маань хэд хэдэн онцлох тоноглолтой. Унадаг дугуйны маань дугуйнууд өвлийн улиралд зориулагдсан тусгай хэвтэй. Хүйтнээс хамгаалах тусгай бариул хийж өгсөн. Мөн 2.5 литр халуун ус хадгалах тавиуртай. Өвлийн улиралд дугуйтай аялах тийм ч хэцүү байсангүй, зарим үед би бүр халууцаж байлаа. Хамгийн хэцүү нь даарч, хөрөлгүй гадаа хоноглох, хоол цай хийх байсан. Мэдээж сайн тоноглол, багаж хэрэгсэл бэлдсэн. Мөрөн суманд -42 хэмийн хүйтэнд хоноглосон, гэвч би дааралгүйгээр 12 цаг унтсан юм. Бүх зүйлсийг нарийн тайлбарлах төвөгтэй юм. Тиймээс бүх зүйлсийг бодож, төлөвлөж, алдаа гаргахгүй хийх хэрэгтэй. Байгалийг хэзээ ч басаж болохгүй!

-Их сайн гэрэл зураг дарах юм. Нууц нь юу вэ?

-Монголд аялах хугацаандаа хүйтний улмаас тийм их зураг дарж чадаагүй. Би кайноны R6 гэдэг камер хэрэглэдэг. Камертаа сэтгэл хангалуун байдаг учир нь өвлийн хүйтэнд ч ажиллалаа. Би өөрөө мэргэжлийн гэрэл зурагчнаар сурч байсан.

-Монголын тухай бусдад юу гэж хэлэх вэ?

-Хэлэх олон зүйлс байна. Гэхдээ би Монголыг онцгой, өвөрмөц соёлтой, гайхалтай газрын тогтоцтой гэдгийг онцлож хэлэх байна. Эдгээр энгийн үгс Монголыг бүрэн илэрхийлж чадахгүй юм.

-Хамгийн таатай мөч хэзээ байсан бэ?

-Хамгийн таатай мөч бол монгол гэр дотор орох байсан. Монгол гэрийн тооноор үзэгдэх шөнийн тэнгэрийг өөр хаана ч харахгүй, маш үзэсгэлэнтэй харагддаг. Яг л гадаад ертөнцөөс тасарчихсан мэт мэдрэмж төрдөг. Гаднаасаа цав цагаан хэрнээ дотоод засал нь сэтгэл хөдөлгөм, гайхалтай.

-Дугуй чинь өвөл хөлдөхгүй байсан уу?

-Унадаг дугуйтай холбоотой ямар ч асуудал гараагүй. Ганц асуудал нь миний цүнхний зарим хэсэг хуванцар байсан. Тиймээс хүйтэнд хуванцар хэсгүүд нь хагарч байсан, бусдаар бол ямар ч асуудал байгаагүй. Монголд ирэхээсээ өмнө ямар асуудалтай нүүр тулахаа мэдэж байсан болохоор айдасгүй байлаа. Би -50 хэмд хөлддөггүй дугуйны гинж, араа авсан. Бас миний мишок -40 хэмд тэсвэртэй, нүцгэн унтаж ч болно. Хэрвээ хувцастайгаа унтвал -50 хэмийн хүйтэнд асуудалгүй нам унтана. Мэдээж чийгний гудас, халуун гудас, бээлий зэрэг зүйлс хэрэглэсэн. Хамгийн ядаргаатай зүйл нь бээлийтэй гараараа юмаа барих байсан юм уу даа.

-Дараа зун ирэх үү?

-Дуртайяа дараа зун ирнэ ээ. Өвөл, зунаас үүдэх ялгааг хармаар байгаа. Монгол Францаас хол байдаг болохоор би одоо буцаж явж мөнгө олох хэрэгтэй байна. Хэрвээ аялал жуулчлалын газрууд санал тавих бол нээлттэй шүү.

 

Швейцарь улсад байдаг англи хэл судлалын “EF Education First” хэмээх боловсролын газраас дэлхийн улс орнууд англи хэлийг хэр зэрэг эзэмшсэн байна вэ гэдгийг тогтоодог аж. Хэлний түвшинг тогтоодог энэ индексээр Монгол Улс 73 дугаар байрт оржээ. Монголчууд төрөлх хэл нь англи биш нийт 113 орноос 482 оноо авсан аж. Уг судалгаагаар эрчүүд 483, эмэгтэйчүүд 481 оноотой байгаа нь англи хэлний мэдлэг тал дээр хүйсийн тэнцвэртэй үзүүлэлт болсон тухай эх сурвалжид дурджээ.

Ямагтаа ч жил ахих бүр монголчуудын англи хэлний түвшин ахиж байгаа юм байна. Дэлхий дээр хамгийн өргөн хэрэглээтэйгээс эхлээд мөхөж байгаа хэл гээд нийт 7000 орчим хэл бий гэж үздэг. Энэ олон хэлээс хамгийн түгээмэл нь англи хэл бөгөөд дэлхийн хүн амын 1/3 нь ямар нэгэн байдлаар уг хэлээр ойлголцдог гэх судалгаа бий. Шинжлэх ухааны судалгааны бүтээлүүдийн бараг 80 орчим хувь нь энэ хэлээр хэвлэгдэж нийтийн болон мэргэжлийнхний хүртээл болдог гэх баримт ч бас байна. Тэгэхээр англи хэл бол яалт ч үгүй бид бүхний дэлхийд гарах нэг шат мөн байгаа биз. Тийм болохоор л энэ хэлийг том багагүй сурах хэрэгтэй. Ядаж л аль нэгэн орны гааль дээр яахаа мэдэхгүй бүлтэлзээд зогсохгүй өөрийнхөө аяллын зорилго, очих газраа эвтэйхэн ойлгуулчихдаг байвал их хэрэгтэй байгаа юм. Янз бүрийн ном, кино зэргийг орчуулгын биш шууд эх хэлнээс нь ойлгодог болчихвол бас л хэрэгтэй.

Хэзээнээс л бидэнд “хэлтэй бол хөлтэй” гэж хэлж захиж ирсэн. Бид эцэг өвгөдийн захиасыг биелүүлэх тал дээр их мэрийцгээдэг дээ. Тэгвэл олон олон захиасын нэг болох дээрхийг нэг хэрэгжүүлэх гээд улс даяараа дахиад эрчимтэйхэн хөдөлгөөн өрнүүлчихэд ер гэмгүйгээр барахгүй харин ч ирээдүйд их л тустай санагддаг даа.

Цахилгаан барааг Монголд үйлдвэрийн үнээр борлуулж буй “TUTTU Mongolia” брэндийн үүсгэн байгуулагчдын гишүүн Г.Ганлуутай ярилцлаа.

---

-Яагаад ийм их өрсөлдөөнтэй салбарт хөл тавих шийдвэр гаргасан бэ. Дэлгүүрээ нээгээд хэдий хугацаа өнгөрөв?

-Манай дэлгүүр үүд хаалгаа нээгээд гурван сар болсон байна. Манай орны хувьд цахилгаан барааг дотооддоо үйлдвэрлэдэггүй, ихэнх нь импортын бараанууд байдаг. Анх энэхүү ажлыг эхлүүлэхийн өмнө тодорхой судалгаа, ажиглалт хийсэн юм. Цахилгаан барааны үнэ хил даваад эрс хямд байдаг. Харин Монголд зарагдаж байгаа үнэ нь хэд дахин нэмэгдчихсэн байдаг. Өнөөгийн нийгэмд юмны үнэ маш өндөр байгаа нь ард иргэдэд маань хүнд ачаа болж байна шүү дээ. Ихэнх өргөн хэрэглээний бараа үнийн өсөлттэй. Тиймээс яагаад монголчууд хямд, чанартай цахилгаан барааг монгол дэлгүүрээс авч болохгүй гэж. Энгийн үгээр хэлэхэд, бид цахилгаан барааг БНХАУ-ын бөөний төвийн үнээс ч хямд нийлүүлж байна.

-Танай бараанууд бусад дэлгүүрүүдээс яагаад хямд байгаа юм бэ. Чанартай байж чадах уу?

-Хямд бараа чанаргүй, үнэтэй бараа чанартай гэдэг худал тогтолцоог бид эвдэж байгаа юм. Бид чанарын баталгаа өгч чадна. Учир нь манайх Хятад улсад байршилтай цахилгаан барааны үйлдвэрүүдтэй гэрээтэй ажилладаг. Тиймээс иргэд үйлдвэрлэлийн алдаатай, ажиллахгүй байгаа бараа байвал манай дээр буцаан өгөх боломжтой. Бид эргүүлээд үйлдвэрт илгээх шат дамжлагатай.

-Бусад цахилгаан барааны дэлгүүрүүд яагаад үнэтэй байдаг юм бол. Шударга үнэ тогтоож байна уу?

-Манайд худалдаа наймаа хийж байгаа хүмүүс маань Хятад улсын бөөний төвүүдээс бараагаа татдаг бололтой байдаг. Бөөний төвийн үнэ, үйлдвэрийн үнэ мэдээж их ялгаатай. Манай дэлгүүр үйлдвэрүүдтэй гэрээтэй ажилладаг болохоор дундаа ямар нэгэн дундын зуучлалгүйгээр шууд бараагаа татдаг юм. Гадуур үнэтэй зарагдаж байгаа бараанууд, үнэтэй зарж байгаа хүмүүст ямар ч буруу байхгүй. Бизнес бол ажиллах зарчмаараа явж байх ёстой. Мэдээж цахилгаан барааны дэлгүүр бүр өөр өөр түрээсийн төлбөр төлж байгаа шүү дээ.

-Танайхыг хэт хямд бараа оруулж ирээд, үнэгүйдүүлж байна гэх сөрөг хандлага бусад худалдаачдаас гарч байна уу?

-Мэдээж хувийн чатаар сөрөг утга агуулгатай зүйлс бичих тохиолдлууд гарсан. Бидний зүгээс үүнд огт ач холбогдол өгөхгүй байгаа. Шаардлага ч байхгүй.

-Танай дээр онцлох ямар төрлийн цахилгаан бараанууд байна?

-Бүх бараа маань үйлдвэрийн шошго, үйлдвэрлэгч улсын чанарын баталгаатай. Өргөн хэрэглээний эйрпод чихэвч гэхэд 42.600 төгрөг гэж байгаа. Ухаалаг бугуйн цаг 90.700 ган тогоо 106.000 гэх мэт зах зээлийн дундаж үнээс нэг дахин бага байгаа юм.

-Дэлгүүрээ цаашид өргөжүүлэх төлөвлөгөөтэй байгаа юу?

-Манайх хэд хэдэн салбарыг одоогоор нээж байгаа. Манай цахим хаягаас мэдээлэл авах боломжтой. Мөн өнгөрсөн зун өөрсдийн нэрийн хийлдэг матрассыг гаргасан. Цаашид цахилгаан барааг Монголд үйлдвэрлэдэг болохыг хэн ч үгүйсгэхгүй шүү дээ.