Month: April 2023

“No double standart” хөдөлгөөний гишүүн Б.Билгүүнтэй ярилцлаа.

Танай хөдөлгөөний таван гишүүн бүгд цахим гав зүүхээр болсон уу?

-Тийм. Нийтдээ таван хүн байгаа. Э.Одбаяр, Л.Ганхөлөг, Б.Бямбагэрэл, Ц.Чинбат бид тав.

-Хугацааг нь хэвээр нь шийдвэрлэх үү?

-Э.Одбаярт Ерөнхий сайдын нэр хүндэд халдсан хэргээр Эрүүгийн хуулийн 13.14-өөр хоёр сар зорчих эрх хязгаарлах ял, нэмээд нэг жил зорчих эрх хязгаарлах ял, мөн торгуулийн ялтай. Дээрээс нь Э.Одбаяр нэг сар 461 дүгээр ангид хоригдсон. Тэр нь хасагдаад 13 сар зорчих эрх хязгаарлах ял оноосон. Бидний заримд нь эрүүгийн хоёр ял суулгаж өгч байна гэсэн үг. Тэгээд бидэнд нэг жил зорчих эрх хязгаарлах ял оноосон. Үүнийгээ улс төр огт ороогүй хэрэг мэтээр тайлбарлах гэж оролдож байгаа. Ямар ч улс оронд улс төрийн гэмт хэрэг гэж байдаггүй л дээ. Улс төрийн хэлмэгдүүлэлт, улс төрийн нөлөө орсон, зарим нэг эрх баригчдын хийж байгаа үйлдэлд, батлагдаж байгаа хууль, хэрэгжүүлж байгаа үйл ажиллагааг эсэргүүцсэний үндсэн дээр зарим нэг ялыг халдаах хэлбэрээр, өмнө нь хийсэн хэрэг, эсвэл хийж болзошгүй, цагдаа хүчний байгууллагаар далимдуулан ямар нэгэн хэрэгт холбогдуулдаг. Иймэрхүү нөхцөл байдлыг л олон улсад улс төрийн нөлөө орсон гэж ярьдаг.

Гадуур “No double stan­dart”, “No war” хөдөлгөөнтэй холбоогүйгээр эдгээр хүмүүс өөрсдөө ийм асуудалтай. Тиймээс ял авчихлаа гэдэг өнцгөөр биднийг их харлуулж байна. Тархи угаалт их явуулж байна лээ. Бид бүгд л Сүхбаатарын талбай руу хүүхдийн гутал оруулах оролдлого хийсэн. Эхнээсээ шоронд хоригдоод эхэллээ шүү дээ. Бидний үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөнд цагдаа хууль бус шаардлага тавьж, зодсон. Яагаад өнөөдөр энэ таван залуу зорчих эрхээ хязгаарлуулах ял авчихсан байгаа вэ гэвэл прокурор, шүүх ямар ч зөвшөөрөлгүйгээр хэн нэгэн даргын шууд тушаалаар хүнийг гэрээс нь шөнө орой баривчилдаг. Энэ үйл явдал Монголд газар авсныг сая НҮБ хүртэл танилцууллаа шүү дээ. Монголд дур зоргоор баривчлах байдал 2021 онд 97 хувь, 2022 онд 98 хувьтай гарлаа гээд. Түүнийг л эсэргүүцсэн, ил гаргасан иргэдийн үйл хөдлөл, цагдаагийн байгууллагын хууль бус үйл ажиллагааны хоорондох мөргөлдөөнд л ийм зүйл болж байгаа юм. Нэмж хэлэхэд, дайн эхлэхээс яг нэг сарын өмнө бидний анхан шатны шүүх хурал болсон. СХД-ийн Эрүүгийн хэргийн шүүгч, Жанчивнямбуу гэдэг хүн 2020 оны нэгдүгээр сарын 20-ны өдөр “Наадах чинь гэмт хэрэг биш байна. Хүн болгоны хийсэн үйлдэл нь ондоо юм. Наадхаа хэрэгсэхгүй болгочихож болохоор зүйл их харагдаж байна” гээд прокурор руу буцаасан.

Түүнээс сар гаруйн хугацааны дараа Украинд дайн болж “No war” хөдөлгөөн идэвхжээд, бид идэвхтэй дэмжээд оролцож байх үед дахин прокуророос бидний хэргийг илүү хүндрүүлэх байдалтайгаар оруулж ирээд, биднийг шүүх анхан шатны шүүх хурал дахин болсон. Тэгэхээр энэ бол ямар ч өнцгөөс харсан улс төрийн хэлмэгдүүлэлт, улс төрийн нөлөө орсон, биднийг залхаан цээрлүүлэх, айлгах зүйлүүд явагдаад байгаа. Анхан шатны шүүх хурал дээр прокурор н.Ууганбаатар гэдэг хүн биднийг нийгэмд жигшүүлэх хэлбэрээр, нийгэмд айдас мэдрүүлэх хэлбэрээр, нийгэмд сургамж өгөхөөр бидэнд ял өгч, “Иргэд хэтэрхий дураараа загнадаг боллоо. Нийгэмд сургамж болгох үүднээс эдгээр иргэдийг яллах нь зүйтэй” гэдэг үгийг прокурор нь өөрөө хэлж байсан. Тэр нь шүүхийн бичлэгт хадгалаастай байгаа.

-Д.Мөнх-Эрдэнийн тохиолдол дээр консул байх хугацаандаа авлига өгсөн, авсан гэх хэргээр ял өгчихлөө. Түүнийг консул байх хугацаанд нь шийдээгүй байж үг үзэл бодлоо илэрхийлснийх нь дараа ял өгч явууллаа. Иргэн Д.Монголхүүг зургаан цагдааг зодсон хэргээр ял өгчихлөө шүү дээ?

-Хэрэв анзаарвал бүгдэд нь Эрүүгийн хуулийн 13.14 гэдэг зүйл заалтаар ял үүсгээд явж байгаа. Жишээлбэл, Д.Мөнх-Эрдэнийн дөрвөн хэрэгт бидэнтэй адил төстэй хэлбэр нь юу вэ гэхээр 23.1.1 буюу хууль сахиулагчийг эсэргүүцсэн. 13.14 буюу бусдын нэр хүндэд илтэд халдсан гэх хүндрүүлэх нөхцөлүүд бүгдэд нь явдаг. Иргэд үг үзэл бодлоо илэрхийлэхийн тулд ямар нэгэн байдлаар хэвлэн нийтлэх, хэвлэл мэдээллээр үг хэлнэ. Түүнийг нь өлгөн аваад худал мэдээлэл тараасан, хүний нэр хүндэд халдсан гэдэг байдлаар авч үзээд байгаа. Мэдээж жагсаал цуглаан болно, ямар нэгэн эрх мэдэлтэнтэй асуудал үүснэ. Тэгэхэд хууль хүчний байгууллагынхан ирдэг, оролцдог. Тэр дундаа 23.1.1 гэдэг ялыг маш хөнгөн үүсгэчихэж байгаа юм. Дээрээс нь Д.Монголхүү, Д.Мөнх-Эрдэнэ, бид тав, Б.Цацралд хүртэл жагсаал цуглаан хийсэн хэргээр гурав дахь хэрэг нь үүссэн. Ингээд явахаар адил төстэй зүйлүүд их харагдаад байгаа. Хүн хувийн нөхцөл байдал, өмнө нь эрхэлж байсан албан тушаалаар ямар ч гэмт хэрэг өдүүлсэн байж болно. Түүн дээр нь улс төрийн нөлөө ороод, нэмж өгдөг 13.14, 23.1.1 гэдэг хоёр “хачирны” зүйл заалттай болчихоод байна.

-Тодруулахгүй юу?

-Л.Оюун-Эрдэнэ, Х.Нямбаатар, Т.Аюурсайхан гээд анх “Шударга тав” гэж гарч ирэхдээ үзэл бодлоо илэрхийлж, эрх чөлөөгөө эдэлж, өнөөдөр төрийн эрхийг авсан. Бидэнтэй адилхан хандъя гэвэл эд төрийн эрхийг хууль бусаар авсан. Дээрээс нь энэ хүмүүс ковидын үед алдаатай маш олон үйл ажиллагааг хийсэн. Хүмүүсийн амь нас эрсэдсэн. “No double standart” хөдөлгөөн үүссэн хамгийн гол шалтгаан Ковидын хууль шүү дээ. Ковидын хуулиар ялгамжтай байдал гарч, double standart буюу давхар өөр стандарт үүссэн. Эрх мэдэлтэнд хууль үйлчилдэггүй, иргэдэд үйлчилдэг байдал явж байсан учраас бид эсэргүүцсэн. Хүмүүс “No naadam” гэж агуулгынх нь хүрээнд авч үзээд андуураад байдаг. “No naadam” бол бид баярламаар байна, бас ажлаа хиймээр байна, тэвчээр тасарлаа, адилхан амьдармаар гэдэг акци явж байсан.

Тэр үед эрх мэдэлтнүүд нь “Бид наадамлана. Та нар зурагтаар үз ээ” гэдэг л байдлаар иргэддээ хандсан. Тэгэхээр энэ чинь double standart-тай зүйл байна аа гээд бид эсэргүүцсэн. Ялгамжтай зүйл яваад “No double standart”, “No war” хөдөлгөөн үүсээд, хоёр жил гаруй шүүх цагдаагаар яваад, одоог хүртэл үргэлжлүүлэн цагдаагийн байгууллагаар шалгагдаж байна. Бидэнд хэрэг үүссэн хэвээрээ л байгаа. Хүмүүст үүнийг зөвөөр ойлгуулахгүй бол No naadam гэх мэтээр нэрнийх нь хувьд харлуулаад, биднийг хууль сахиулагчийг эсэргүүцэж, хүмүүсийг гүтгэдэг хүн мэтээр ойлгуулж байгаад харамсалтай байна. Биднийг зүгээр хийх ажлаа олж ядсан, хүн гүтгэсэн, цагдаагийн байгууллагыг эсэргүүцсэн мэтээр ойлгуулж, “No double standart”, “No war”-тай ямар ч холбоогүй юм байна гэж эргээд харин биднийг гүтгэж байна.

Энэ талаар бид ярихгүй бол болохоо байлаа. Дээрээс нь бидний эрүүл мэнд, бизнес эрхлэх байдал, ажил төрөл гээд бүх зүйлд төрийн ачлага ил болон далд бүх хэлбэрээр нөлөөлж байна. Бид энэ болгон дээр гомдлоод хэвлэл мэдээллээр яриад байя гэж бодохгүй байгаа. “No double standart”, “No war” хөдөлгөөн дэлхий даяар өрнөсөн. Ганцхан Монголд болоод байгаа үйл явдал биш. Double standart, дайныг эсэргүүцэж болохгүй тэгсэн мөртлөө дайныг дэмжиж, Оросыг дэмжиж болно гэсэн үзэл суртал зөвхөн Орос, Монгол хоёрт л явж байна. Орост дайныг эсэргүүцсэн хүнд 10-15 жилийн ял өгч байна. Монголд илэрхий нэг хэлбэрээр биш юмаа гэхэд дайныг эсэргүүцсэн хүмүүст ямар нэгэн ял, торгууль, зөрчил гэдэг байдлаар эдгээр хүмүүсийг амьдралгүй болгох, үзэл бодлыг нь мохоох, цаашлаад эрүүл мэнд, сэтгэл санаа гэдэг зүйлээр нь дарамтлах чиглэлээр явж байна. Д.Монголхүү, Д.Мөнх-Эрдэнэ, О.Мөнхжин зэрэг хүмүүс гэмт хэрэг хийсэн хийгээгүй нь гурван шатны шүүхээр эцэслэн тогтоогдох ёстой. Түүнээс өмнө дэлхий нийтээрээ хүлээн зөвшөөрсөн нэг зүйл бий. Гэм буруутай нь тогтоогдоогүй байхад, хүнийг эрүүдэн шүүж, залхаан цээрлүүлж, албадан хорьж болохгүй гэдэг. Манайд бол хэрэг эцэслэгдэн шийдэхээс өмнө залхаан цээрлүүлдэг. Гэрт нь нэг хариулаад, буцааж шоронд хийгээд, энэ бол 100 хувь залхаан цээрлүүлэх ажиллагаа. Эрүүдэн шүүлт. Монголд Л.Оюун-Эрдэнэ гэдэг хүн шүүх засаглалыг 100 хувь өөртөө авахын тулд ажиллаж байна. МАН, гүйцэтгэх засаглал Улсын их хурлынхаа дээр гараад суучихлаа шүү дээ. Одоо эдэнд юу дутуу байна вэ гэвэл шүүх засаглалыг авах, шүүх засаглал руу дайрах л дутуу. Шүүх засаглалыг л авчих юм бол У.Хүрэлсүх, Л.Оюун-Эрдэнэ, Х.Нямбаатар зэрэг хүмүүст ямар ч хориглох, гарыг нь дөнгөлөх, эрх мэдлийг нь хязгаарлах зүйл байхгүй болно. Тиймээс шүүх засаглалыг Л.Оюун-Эрдэнийн гүйцэтгэх засаглал өөрийн болгох хүсэл сонирхолтойгоор биднийг ашиглаж, эрүүдэн шүүж, шүүхийг ийм шударга бус байдлаар харагдуулах үйл ажиллагаа их явж байна. Энэ нь юугаар илэрч байна гэхээр СХД-ийн Анхан шатны шүүх дээр ерөнхий шүүгч н.Жанчивнямбуу шүүгч бидний хэргийг хэрэгсэхгүй болгоод буцаахад, хэрэгсэхгүй болгохгүйгээр явсаар байгаад, шинээр хэрэг үсгээд, дөнгөж шинэ ирсэн шүүгчээр шийдүүлчихэж байгаа юм. Д.Мөнх-Эрдэнийн хэргийг бас орон нутгаас ирсэн шинэ шүүгч шийдсэн. Тэгэхээр үүнд нэг хардах зүйл нь шүүхийн гаднаас журам, хийдэл гэдэг зүйлийг ашиглан, шүүх эрх мэдлийг иргэдэд муухай харагдуулах зүйлийг давхар хийгээд, түүнийх нь хохирлыг үзэл бодлоо илэрхийлж байгаа залуус давхар хүртэж байна. Үүн дээр хуульчид, өмгөөлөгчид, иргэний нийгмийн байгууллагууд, сөрөг хүчнийхэн, хэвлэл мэдээллийнхэн салбар маш гярхай харж, анхааралтай хандахгүй бол Л.Оюун-Эрдэнийн фракцын тоглоомонд явж ороод, хохирох вий гэж харж байна. Монгол хувь хүний эрх чөлөө, хүний эрхийн байдлаараа ухарсан. Эдийн засгаараа ч ухарсан. МАН эрх барьсан бүх жилүүдэд манай бүх үзүүлэлт арагшаа ухарч байгаа. Тэгэхээр энэ хүмүүст Монголыг илүү эрх чөлөөтэй, эдийн засгийн хараат бус байлгах сонирхол байхгүй. Илүү хавчигдмал, авторитар төр рүү явах сонирхолтой байгаа нь харагдаж байна.

Авлигатай тэмцэх газрын Хяналт шалгалт, дүн шинжилгээний хэлтэс нь 2023 оны 4 дүгээр сарын 3-7-ны өдрүүдэд нийтийн албанд томилогдохоор нэр дэвшсэн 478 иргэний хувийн ашиг сонирхлын урьдчилсан мэдүүлгийг шалган, 165 мэдүүлгийг хянан шийдвэрлэлээ.

Одоогоор ажиллагаанд 313 нэр дэвшигчийн урьдчилсан мэдүүлэг хянагдаж байна.

Тухайн хугацаанд иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагаас ирүүлсэн нийтийн албан тушаалтны авлига, ашиг сонирхлын зөрчилтэй холбоотой 66 гомдол, мэдээллийг хүлээн авч шалгаснаас 24 гомдол, мэдээллийг хянан шийдвэрлэлээ.

Төлөвлөгөөт хяналт шалгалтын хүрээнд 81 албан тушаалтны хувийн ашиг сонирхлын болон хөрөнгө, орлогын мэдүүлгийг шалгав.

“Улаан бал” нэвтрүүлгийн хөтлөгч, сэтгүүлч Ч.Лодойсамбуутай ярилцлаа.

-Хүүхдийн мөнгөний асуудлаар Үндсэн хуулийн цэц энэ сарын 21-нд хурал зарлажээ. Хүүхдийн мөнгийг ялгаварлалгүйгээр олгох ёстой гэсэн та бүхний гомдлыг Цэц хүлээгээд авчихлаа. Цэцийн шийдвэрээс ямар үр дүн хүлээж байна вэ?

-Гол нь хүүхэд бүр мөнгө аваасай гэсэндээ биш. Хамгийн чухал нь төр өөрөө Үндсэн хуулиа зөрчиж иргэдээ ялгаварлан гадуурхаж болохгүй гэдэг асуудал юм. Одоо зарим айлд өгөөд байгаа мөнгөний нэр бол “Хүүхдийн мөнгө”. Жилийн өмнө яг энэ Засгийн газар өөрөө “Хүүхдийн мөнгө бол хүүхдийн хөгжилд зориулсан хуримтлал юм” гэж зарлаж байсан. Гэтэл түүнээсээ хойш нэг ч жил бололгүй “Энэ бол халамж” гээд л хуулиа засаад, журмаа өөрчилчихсөн. Ингээд “Хүүхдийн мөнгө” хүүхдийн нэртэй ч тэр хүүхдийн амьдардаг айлын амьжиргаанд зориулсан мөнгө ч юм шиг утгагүй болж орхисон. Хүүхдийн мөнгө бол хүүхдийн мөнгө гэдэг нэртэй, хүүхдэд л зориулсан мөнгө. Гэтэл хүүхдийг аав ээжийнх нь орлого, амьдралын түвшингээр ялгаварлан гадуурхсан. Үндсэн хуулиар хүнийг гарал угсаа, хөрөнгө чинээгээр ялгаварлахгүй ээ гээд маш тодорхой заачихсан. Засгийн газар гадуурхсан. Зарим гишүүд “Орлого сайтай айлууд угаасаа авдаггүй юм. Хэрэгтэйд нь өгөөд явах нь зөв” гэх мэт тайлбар хэлдэг. Гэтэл бид хэн хэндээ мөнгө өгүүлэх тухай биш Үндсэн хууль, зарчим ярьж байна. Ардчилсан Үндсэн хуулийн маань амин сүнс бол хэн ч байсан хүн бүр тэгш эрх эдэлж тэгш үүрэг хүлээх зарчим юм шүү дээ. Эндээс л ардчилсан орны хөгжил эхэлнэ. Гэтэл төр нь өөрөө энэ суурь зарчмаа ингэж байнга үгүйсгээд байвал ямар ч гоё авлигын төлөөх тэмцэл, ямар ч “ш”, “щ” ажиллагаа байгаад тэр нь эрх баригчдад л цаг зуурын улс төрийн ашиг тус өгөхөөс уртдаа энэ улсад юу ч үлдээхгүй шүү дээ. Суурь зарчмаа ойлгож хүндэлж хамгаалахаас л бүх зүйл эхэлнэ. Энэ бол энэ төрийн хамгийн том даалгавар байх ёстой.

-Хэрэв Цэц энэ асуудлыг хэлэлцээд Үндсэн хууль зөрчөөгүй байна гэж үзвэл яах вэ?

-Мэдээж Цэцийн шийдвэрийг хүндэтгэнэ. Гэвч тийм шийдвэр гарвал Үндсэн хууль маань Үндсэн хууль биш зүгээр нэг тунхаг бичиг л болсон гэсэн үг. Хуульгүй, дур зоргын, хүчирхийллийн нийгэм ингэж бүрэлддэг. Тийм нийгмээс дарангуйлагч төрдөг. Энэ л манай дарга нарын хүсэл юм байна гэж ойлгоно.

-Цэц хүүхдийн мөнгийг 100 хувь олгох ёстой гэж шийдвэл төсөвт тодотгол хийж таарах нь ээ?

-Тэгнэ. Тэгэх боломжтой болсон гэдгээ ч Ерөнхий сайд хэлсэн. Гэхдээ Ерөнхий сайдын тэр үг бол маш хариуцлагагүй, утгагүй яриа байсан. Бидний дундын, хамгийн том, үнэт зарчим бол Үндсэн хууль. Мөнгөгүй үедээ үхүүлээд мөнгөтэй болохоороо амилуулчихдаг зарчим, Үндсэн хууль гэж байж болохгүй. Бид нар мөнгөний тухай биш Үндсэн хууль, хэнийг ч үл ялгаварлан гадуурхах зарчим яриад байгааг тэр залуу одоо болтол ойлгоогүй явна билээ. Үндсэн хуулийн цэц Үндсэн хуулийн талд шийдвэр гаргавал энэ Засгийн газар Үндсэн хууль зөрчиж иргэдээ, иргэдийнхээ хүүхдүүдийг ялгаварлан гадуурхсан гэдэг нь нотлогдоно гэсэн үг. Тиймээс заавал хариуцлага ярих ёстой. Мөн л зарчмын асуудал шүү дээ. Нийгэмд гэм хийсэн хүн гэмээ цайруулахаас гадна заавал хуулийн хариуцлага хүлээдэг шүү дээ. Тэгэхээр төсвөө тодотгохоос гадна дор хаяж иргэдээсээ, Үндсэн хуулиасаа уучлал гуйх ёстой. Ингэж байж дараа дараагийн Засгийн газруудад Үндсэн хуулиа эрхэмлэхийг ядаж эрмэлздэг жишиг тогтоно.

-Хүүхдийн мөнгөний асуудалд Цэц хойрго хандлаа гэж иргэд нэлээд бухимдалтай байгаа харагдсан. Он гараад бүхэл бүтэн дөрвөн сар өнгөрлөө. Хэрэв Цэц хүүхэд бүрт ялгаваргүйгээр тэтгэмж олгох ёстой гэж шийдвэл өнгөрсөн дөрвөн сарын мөнгийг нөхөж олгох хуулийн заалт бий юу?

-Хууль буцаж үйлчилдэггүй зарчимтай. Гэхдээ энэ нам яг одоогоор үхсэн хүн амилуулахаас бусдыг хийж чадаж байна. Дураараа аашилж байгаа. Тэд л хүсвэл болгочихно биз. Бид бол том жижиг гэлтгүй хэн ч юу ч гэж байсан зарчмаа л бариасай гэж хүснэ.

-УИХ-ын 71 дүгээр тогтоол Цэц дээр очоод унахыг Засгийн газар анхнаасаа мэдэж л байсан байж таарна. Хуулиа мэдэхгүй ийм шийдвэр гаргах нь юу л бол. Тэгэхээр зориуд төсөв хэмнэх гэж есөн хувьд нь олгохгүй гэсэн шийдвэр гаргасан юм биш үү. Хүүхдүүдийн есөн хувьд нь тэтгэмж олгохгүй байснаар сард 10 тэрбум төгрөг хэмнэх боломжтой гэж мэдээлж байсан шүү дээ?

-Сард 10 тэрбум. Төрийн өмчийн нэг компанийн хоёрдугаар даргын гэрт, шүүгээнд нь л байж байдаг мөнгө. Миний бодлоор бол тэд нэг их хэмнэх тухай боддог хүмүүс биш. Анзаарч байгаа бол эрх баригч нам сүүлийн долоон жил нийгмээ тэгшитгэх бодлогыг хатуу, зөөлөн хосолсон аргаар тууштай явуулж байна. Энэ улсын бүх иргэн хоёр идэхгүй, хоосон хонохгүй дуулгавартай, хүлцэнгүй ард

түмэн болж амар сайхандаа “жаргах” ёстой гэдэг бодлого. Иргэнийх нь орлого өсвөл татвар нэмчихнэ. Хүүхдийг нь хүүхдийн мөнгөнөөс хасчихна. Өөрсдийн хэдэн хэвлэлээрээ дамжуулаад хэдэн бизнесүүдээ бүгдийг нь хулгайч, дээрэмчин гээд цоллочихно. Үр дүнд нь ард нийт хөдөлмөрлөснийхөө хэрээр олсон байна уу, хулгай хийсэн байна уу, мөнгөтэй л хүн байвал хавтгайд нь шулаач дээрэмчин гэж итгэнэ. Үзэн ядна. Ингээд энэ улсад хүн хөдөлмөр хийх аргагүй болно. Ядуурал гүнзгийрнэ. Нэгэнт ядуурсан ард эрх баригчдын гарыг харж алгаа тосч амьдарна. Ам тосдсон даргыг л шүтэж амьдарна. Бидний үзээгүй коммунизмыг аав ээж ах эгч нар маань яг ийм байсан тухай л жигшиж ярьдаг шүү дээ. Монгол ардын намын түүхийн 70 жил нь улс, нийгмийг ийм л байлгахад чиглэж ирсэн. Амь нь болж тогтсон үзэл баримтлал нь тийм. Түүнийгээ л хийж байна гэж ойлгож байгаа. Тэд хүүхдийн мөнгөн дээр Үндсэн хууль зөрчиж байгаагаа мэдэж байсан. Одоо ч ойлгож байгаа. Гол нь нийтээрээ ингэж эсэргүүцнэ гэж бодоогүй. “Муусайн баячуудад өгөх хэрэггүй, болж” гэж хэлээд алга ташина гэж бодсон. Даанч тэгээгүй. Иргэд нь тэдний хүсч байгаа шиг хүлцэнгүй тэнэгүүд болж арай л амжаагүй байна.

-УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэн хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа “УИХ-ын 71 дүгээр тогтоолд хүүхдүүдийн 91 хувьд нь мөнгөн тэтгэмж олгоно гэсэн. Үнэн хэрэгтээ нийт хүүхдүүдийн дөрөв, таван хувь нь л хүүхдийн мөнгөө авахгүй байгаа” гэж байсан. Гэтэл дундаж давхаргын өрхүүд хүүхдийн мөнгөө авч чадахгүй байна гэх гомдол бишгүй байсан шүү дээ. Энэ тал дээр та бүхэн холбогдох байгууллагуудаас мэдээлэл авч нягталж үзэв үү?

-Тэдний хэлж байгаа тоо л бидэнд олдоно. Бид нар өөрсдөө тоолж тооцож хүчрэхгүй шүү дээ. Хэлж байгаа олон тоонд нь эргэлздэг. Гэхдээ эргэлзээгээ тайлах бодит чадал бидэнд алга. Гол нь юм бүхэн цаг хугацаатай. Цаг нь ирэхээр үнэн мөн нь тодорно. Үргэлжийн мөнх өмнөх үеэсээ ял асууж ярдаглаж суудаг байдлаасаа гарах юмсан. Төрийн эрх барьж байгаа этгээдүүд тухайн цагтаа жаахан голч, зарчимтай байчихаасай.

-Гадаад байгаа хүүхдүүд энэ тэтгэмжид бүрэн хамрагдаж чадаж байгаа болов уу. Зарим эх сурвалжууд гадаадад байгаа хүүхдүүд хасагдсан гэх юм билээ. Ер нь хүүхдийн мөнгөтэй холбоотой асуудлаар Цэцэд хандсаны дараа та бүхэнд иргэд хэрхэн хандаж байв?

-Мэдээж хасагдсан хүмүүс авахыг хүсч дэмжиж байна. Гэвч дийлэнх нь ямар ч үед ялгаварлан гадуурхалтын эсрэг байгаад маш их баярлаж байгаа. “Хүүхдийн мөнгөө ер нь боль оо. Халамж хавтгайрлаа” гэх хүмүүс ч байна. Бидний юу хүсч шаардаад байгааг ойлгоогүй хүмүүс л тэгэж ярьдаг. Хаана амьдардаг, ямар хүмүүс хүүхдийн мөнгө авч байгаа, авахаа больсон тухай нарийн мэдээлэл алга. Энэ төрд ч байхгүй гэдэгт итгэлтэй байна. Айл өрхүүдээ ч тоолчихож чадахгүй хольж солиод хөглөөд л сууж байгаа шүү дээ.

-Хүн амын орлогын албан татварын шатлал нэмэгдсэн асуудлаар та бүхэн Цэцэд бас гомдол гаргаад байсан. Энэ асуудал юу болсон бэ?

-Орлогоос хамаарч тэгш бус татвар ногдуулж байгаа, Татварын алба хувь хүний дансны мэдээллийг дураараа онгичих боломжтой болсон зэрэг гурван асуудлаар мэдээлэл гаргасан. Гурвууланд нь тус тусад нь Цэц нэг өдөр маргаан үүсгэсэн. Үлдсэн хоёр асуудлыг хэлэлцэх хурлын тов зарлах хуулийн хугацаа мөн л дууссан. Хүлээж л байна. Тэгэж байна, ингэж байна гээд албан ёсоор мэдэгдэл өгөхгүй юм. Асуухаар нэмж шалгаж байна л гэдэг. Одоо нэг асууна даа. Орхихгүй.