2023 оны “Төсвийн тухай хууль”-д төрийн албан хаагчдад олгодог цалин, урамшууллын талаар дараах өөрчлөлтүүд орсон байна.
Тодруулбал,
1. Ажилласан хугацааны нэмэгдлийг жил тутам олгох
2. Төрийн үйлчилгээний ажилчдын цалинг 6-8 хувиар нэмэх
3. Төрийн албан хаагчид 5-10, 10-15 гэсэн жилээр нэмэгдэл олгодог байсныг шинэ хуулиар жилд нэг хувиар цалинг нь нэмэх зэрэг өөрчлөлтүүдийг хэрэгжүүлэхээр болжээ.
Энэ жилийн хувьд цалингийн тогтолцооны шинэчлэлд 168 мянга орчим төрийн албан хаагч хамрагдана.
УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн хуралдаан 10 цагаас эхэллээ.
Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл, Монгол Улс, Азийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын банк хоорондын Зээлийн хэлэлцээр (Мөчлөг сөрсөн бодлогын арга хэмжээг дэмжих хөтөлбөр)-ийн төсөл, Хөрөнгө оруулалтын банкны тухай хуулийн төсөл, Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл, Гадаадын иргэний эрх зүйн байдлын тухай хуульд нэмэлт, оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл, “Зөвлөлдөх зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг батлах тухай”, “Хууль баталсантай холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай”, “Хөгжлийн зорилтот хөтөлбөр батлах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслүүдийг хэлэлцэх юм.
Мөн Нүүрсний экспорт, тээвэрлэлттэй холбоотой асуудлаар холбогдох эрх бүхий байгууллагуудын тайлан, мэдээлэлтэй танилцах ерөнхий хяналтын сонсголын тайланг сонсох аж
“UBCab” Онлайн такси үйлчилгээ компанийн гүйцэтгэх захирал Н.Отгонбаяртай ярилцлаа.
-30 дахь жилдээ зохион байгуулагдсан “NEXT STOP” 2022 ёслолын “Оны эдийн засаг, бизнесийн салбарын оны шилдэг бүтээгч залуу”-гаар шалгарсанд баяр хүргэе. Та сэтгэгдлээсээ хуваалцахгүй юу?
-Баярлалаа. 30 жил зохион байгуулагдаж буй Монголын бизнесийн салбарын оны шилдэг шалгаруулах наадмын 30 дахь хүн болж шалгарсандаа сэтгэгдэл өндөр байна. Тухайн үед сэтгэгдэл их өндөр, нулимс цийлгэнэж хэлсэн үг минь цахим хуудаст “Юм хийж буй хүний хөдөлмөр бодитойгоор үнэлэгдлээ” гэх зэрэг эергээр хүрсэн. Өмнөх жилүүдийн энэхүү шагналыг авсан эрхмүүдийг харахаар энэ бол сүрдмээр том шагнал. Хүн бүрийн мэддэг томоохон бизнесмэнүүд болох MCS-ийн Д.Оджаргал захирал, АПУ-гийн П.Батсайхан захирал гээд сүүлийн 30 жилд бизнесийн салбарыг өнгөлж яваа бүх томчууд авч байсан түүхтэй шагналыг 30 жилийн ой дээр нь Залуучуудын холбооноос гардаж авахдаа эхлээд итгээгүй шүү. Анх 20 гаруйхан настай бизнес хийдэг байхдаа “NEXT STOP” гэдэг нэрийг хараад энд нэрлэгддэг болтлоо л зүтгэнэ дээ гэж бодож байсан.
-Манай улсын иргэдийн хувьд танай үйлчилгээг хэрэглээгээ болгоод хэвшчихлээ. Тэгвэл анх монгол залууст “UBCab” аппликейшн бүтээх санаа хэрхэн бий болсон бэ?
-Дэлхийн хотуудад ийм үйлчилгээнүүд байдаг учир монголчуудын хувьд өөрсдөө санаачилсан гэж хэлэхэд хэцүү. Бидний хувьд аппликейшн суурьтай бизнес болоод нийтийн хэрэглээнд орсон “Uber” зэрэг төслүүдээс технологийн хөгжлийн хувьд тав орчим жилээр хоцорч байгаа юм. Ирээдүйд Монголд ямар технологийн бизнесүүд бий болж болохыг одоогийн өндөр хөгжилтэй орнуудаас харж болно. Яг л энэ жишгээр бид анх “UBCab”-ийг хийж байх үед “Uber” гараад ирчихсэн, ид трэнд болж байх үед бид ч мөн лавлах утас руу залгаж такси дууддаггүй, хэрэглэгч жолооч хоёрыг хооронд нь холбосон системийг хийж чадна шүү дээ гээд эхэлж байсан. 2013 онд анх хийж эхлэхэд зах зээл нь бэлэн биш, цаг хугацаанаасаа түрүүлсэн. Зах зээл бэлэн биш байна гэдэг нь иргэд ухаалаг утасны хэрэглээ гэдэг зүйл байхгүй, ухаалаг утастай мөртлөө утсаа зөвхөн зургийн цомог шиг зураг дарж, зургаа бие биедээ үзүүлдэг, дата, аппликейшн гэж мэдэхгүй
байсан. 2013 онд технологийн хөгжлөөс хэдэн үеэр хоцорчихсон байсан бол 2016 оноос бид нийтээрээ технологийн дэвшил гэдэг зүйлтэй бараг л хөл нийлүүлж байна. Энэ нь “EBarimt” аппликейшнтэй холбоотой юм.
Бид ядуу байсан, ядуу байгаа, сугалаа хонжвор, мөн худалдан авсан зүйлийнхээ хоёр хувийг эргүүлэн авна гэдэг хөдөлгөөн нь монголчуудыг бүх нийтээр нь цахим үндэстэн болгочихсон. Одоо цахим үндэстэн гэдэг үг хэрэглэхээр хүмүүс үгүй гээд байдаг. Үнэхээр цахим үндэстэн шүү дээ, 80 настай хөгшин хүртэл аппликейшн татаж, QR code уншуулж мэднэ. Нийтээрээ ийм болсон үндэстэн гэж байхгүй. Бид цөөхүүлээ ч бүх нийтээрээ аппликейшн гэдэг зүйлийг хэрэглэдэг болсон. Цахим харилцаа, и-мэйл зэргийг алгасаад шууд аппликейшн хэрэглэдэг болчихсон. Одоо монголчууд и-мэйлээр харилцах соёл байхгүй хэр нь аппликейшны соёлтой байна шүү дээ. 2017 онд анхны финтек Монголд гарч ирж анхны зээлийн ажилтангүй хиймэл оюун ухаан өгөгдсөн датанд тулгуурлан, хүний зээлийн зэрэглэлийг тодорхойлдог аппликейшн болох “Lend.mn” банкуудаас түрүүлж гарч ирсэн. Зүүн өмнөд Азийн орнуудад танилцуулагдаж, томоохон санхүүгийн байгууллагуудаас санхүүжилт аван “Анд глобал” ХХК үндэсний гэхээсээ илүү олон улсад амбицтай явж байна шүү дээ. Энэ бүхэн нь яалт ч үгүй “EBarimt” аппликейшны үр нөлөөтэй бөгөөд Монголд технологийн бизнесийн он тооллыг тэндээс эхлүүлж байгаа юм. Хэзээ нийгмийн дэвшилтэт технологид нийтээрээ хэвших байсан юм, бараг л бүх нийтээр нь бичиг үсэгжүүлсэнтэй дүйцэхүйц хэмжээний үйл хэрэг болсон. Үүнийг манай технологийн салбарын залуучууд дуу нэгтэй хүлээн зөвшөөрдөг. Одоо бүх нийтээрээ бичиг үсэгжүүлсэнтэй дүйцэхүйц хэмжээний том хувьсал авчирсан зүйл нь “Ebarimt”. Үүний үр дүнд аж үйлдвэрийн дөрөвдүгээр хувьсгалд тоглогч болох боломжийг нээлттэй болгон хувьсгаж өгсөн. Тиймээс хэдийгээр хоцорсон байсан ч гэсэн эргээд харахад АНУ-д ямар зүйл трэнд болж буйг харж байгаатай адил тун удахгүй дэлхий Монголоос жишээ хардаг болно гэдэгт илтгэлтэй байна. Монголд ийм зүйл
Н.Отгонбаяр: Монгол инженерүүд 23 мянган ажилтантай, 700 мянган хэрэглэгчтэй системийг хийж чадсанболсон байна, үүнийг бусад орнуудад нэвтрүүлье гэдэг жишээнүүд гарах болов уу гэж харж байгаа.
-Манайд ийм үйлчилгээ нэвтрүүлэх талаар их удаан ярьсан. Үйл ажиллагаа явуулж эхлэхэд ямар бэрхшээл, хүндрэлтэй асуудлууд гарч байсан бэ. Шантрах үе байсан болов уу?
-Орон сууцны оффис хямдхан учраас оффисоо түрээсэлж технологийн бизнес хийдэг хүмүүст уулзах хүн гэхээс илүү, анхдагч хэрэгцээ гэдэг шиг дулаахан, интернэт хямдхан гээд орон сууцанд л ажилладаг байсан. Гаднынхан гараашинд эхэлсэн гэдэг түүх байдаг шиг одоогийн байгаа бүхий л технологийн компаниуд үйл ажиллагаагаа орон сууцнаас эхлүүлсэн байдаг. Төдийгөөс өдийг хүртэл явахад, мэдээж бизнес хийнэ гэдэг эрсдэл байдаг учраас бүсээ чангалаад, тогоо таслуулж, СӨХ-ныхоо ч мөнгийг өгч чадахгүй хүндрэлтэй байхад шантарч байгаагүйгээрээ шантрахад хүргэсэн зүйл гэвэл залуус нь шинэ үйлчилгээ нэвтрүүлэх гээд явж байхад төр засгийн дунд шатны байгууллагуудын дарамт их байсан явдал юм. Энэ завшааныг ашиглаад хэлэхэд дарга нар нь эсэргүүцэж байгаа ч гэсэн мэргэжилтнүүд нүдээ аних тохиолдол байсан. Бүх асуудлын дунд явж байхад хэрэглэгчид нь сэтгэл хангалуун, жолооч нар нь ч дуртай байхад төр та нар ингэж болохгүй гээд гомдоод байх нь логикгүй байна гээд урам өгч байсан. Тийм зүйлийг даваад гарсан нь бид боловч хийж бүтээж буй өөр олон залуучуудын урмыг хугалсан байх гэж боддог. Гол шалтгаан нь төрийн албанд хэтэрхий олон хүн ажилладаг, төсөвлөгдөж буй төсөв нь бага, бага цалинтай хүмүүс илүү орлого олохын тулд хүнд суртал бий болгож, эргээд нийгмийн хөгжлөө гацаадаг зүй тогтолтой улс болчихлоо. Бидний хувьд бол даваад гарсан. Хийж байгаа ажлаа улстөрчдөд ойлгуулж, Ерөнхий сайд ч манайд ирж танилцаж та нарт тулгарч буй зүйл юу байна гэхэд өмнө хэлсэнчлэн дунд шатны байгууллагын ийм дарамтууд байна гэж хэлсэн. Одоо бидэнд гомдоллоод байх зүйл үгүй, урагшаа харан зүтгэж нээлттэй компани болж IPO хийгээд явахад бүх зүйл нээлттэй болсон.
-“UBcab” нийслэлд төдийгүй орон нутагт үйл ажиллагаа явуулдаг юм байна. Нийт хэчнээн салбартай вэ. Олон улсад ч гарахаар төлөвлөж байгаа гэж байсан. Энэ талаар тодруулах уу?
-Манай бизнесийг mobility business гэж нэрлэдэг. Бусад орны манайх шиг аппликейшнүүдийн хөгжлийг хаашаа явж байгааг харахад хүний хөдөлгөөнд зориулсан ухаалаг шийдлүүдийг танилцуулж явах юм байна гэж харж байна. Бид бүх салбар луу орохгүй, бидний орох ёстой үндсэн гурван чиглэл бол тээвэр, хүргэлтийн үйлчилгээ, хоол (Ubeats). Энэ нь тусдаа гэхээсээ илүү бие биенээсээ хамаарсан нэг систем явж буй юм. А цэгээс Б цэг рүү зорчигч болон ачааг ч хүргэж өгч болно, хүргэлт нь дотроо хоол, ачаа ч байж болно гэх зэрэг. Үндэсний хэмжээнд аймгуудаар салбаруудаа байгуулж байгаа нь аймаг дотор такси явуулахаасаа илүү хот хооронд шуудангийн хүргэлтийн үйлчилгээг илүү хялбар болгох боломжтой гэж харан, зүтгээд явж байна. Утсаа харж сууж байгаад Архангай руу илгээмж явуулдаг, Дорнодоос ирсэн ачаагаа хүлээж авдаг зэрэг боломжийг 2023 оны эцэс гэхэд энгийн хэрэглээ болсон байна гэж харж байна.
-“UBCab” аппликейшний үйлчилгээний онцлог, давуу тал юу вэ?
-Хамгийн том онцлог нь Монгол инженерүүд А-аас эхэлж өөрсдөө суралцаж 10 гаруй жил хөгжүүлээд явж байна. Томас Эдисон гэрлийг хийхийн тулд 2000 удаа туршсан гэдэг шиг бидэнд UBCab-ийн хийж болохгүй маш олон алдаа, системээ хөгжүүлэх, маш олон мөр код, олон инженерүүдийн нойргүй хоносон шөнүүд зэрэг байгаа. Тиймээс монгол инженер залуучууд өөрсдийнхөө экосистемдээ тохируулж 23 мянган хүн ажилладаг, 700 мянган хүн хэрэглэчихдэг, ямар ч саад, гацалтгүй системийг хийж чадаж, суралцлаа. Энэ системээ хийж байх явцдаа анх тавуулхнаа байсан бол өнөөдөр инженерийн баг гэхэд 50 гаруй инженер ажиллаж байна. Энэ бол UBCab-ийг хэрэглэж буй жолоочид болон хэрэглэгчдийн оруулж буй томоохон хөрөнгө оруулалт шүү дээ. 50 инженер нэг дор нэг зорилгын төлөө ажиллана гэдэг нь том онцлог юм. Энэ нь эргээд Монголд технологийн олон олон хөгжлийн үндэс болно. Бид ганцхан үүнийг хийгээд хойшоо суухгүй, цаашид хийх олон зүйлс байна. Хот хоорондын зорчигч тээвэр, ачаа тээвэр, хүнсний үйлдвэрийн салбар тэр тусмаа хөдөө, орон нутагт буй малчдын орлогыг шууд хэрэглэгчдэд хүргэх цахим платформ, малын бүртгэлийн систем гэх мэтчилэн хийж болох маш олон зүйлийн алсын хараа, итгэх итгэлийг бид харж байна даа. Хамгийн том давуу тал гэвэл ямар нэгэн бэлэн систем авч ирж, нэг компанийн хөрөнгө оруулалтаар явж буй биш органикаараа 10 жолоочоос эхлээд өнөөдөр 23 мянган жолоочтой болсон. Анх 100 гаруй хэрэглэгчтэй байсан бол өнөөдөр хүүхэд, хөгшидгүй 700 мянган хүн хэрэглэдэг болчихсон систем байна.
-UBCab-ийн ойрын болоод хэтийн зорилгоос хуваалцах уу?
-“UBCab”-ийн ойрын хамгийн том зорилго бол бидний урт хугацааны зорилго байлаа. 2023 ондоо нээлттэй хувьцаат компани болохоор зорьж байна. Бид тодорхой хэмжээнд өөрсдийнхөө бизнесийг зах зээлийн бодит ханшаар үнэлүүлэх, энэ бол бизнес хийсэн хүмүүсийн заавал хүрэх ёстой алсын хараагаа болгож явдаг тэмдэглүүштэй үе. Нөгөө талдаа бид тодорхой хэмжээний мөнгөн хөрөнгө зах зээлээс татан төвлөрүүлж, өмнө нь хэлсэнчлэн улс орон хамарсан ложистик тээвэр, нийтийн тээврийн үйлчилгээнд шинэ дэвшил гаргаж буй “UBCabshuttle” зэрэг бүх үйлчилгээнүүдийн санхүүжилтийг тодорхойлуулж өөрсдийнхөө хувийг санал болгож босгох зорилготой байгаа. Үүнийг 2023 ондоо IPO хийхээр мэргэжлийн байгууллагууд хуулийн ферм, үнэлгээний компаниудтай аудит зэргээ хийлгээд явж байна.
Тун удахгүй бид хэдэн төгрөгөөр, хэзээ ямар хувиа санал болгохоо нээлттэйгээр зарлах болно. Тэр хүртэл Санхүүгийн зохицуулах хорооноос зөвшөөрлөө авч байж ярьдаг дүрэмтэй учраас хэтийн зорилгоо дэлгэрэнгүй ярьж болохгүй байна. Хамгийн их хүсч буй зүйл бол дотооддоо хэрэглээ маань зөвхөн Улаанбаатарт төдийгүй, такси аппликейшн биш такси, автобусанд суухдаа хэрэглэдэг, хоол, хүнсээ захиалж авдаг ийм цогц платформ болно гэдэгт итгэлтэй байна. Зөвхөн нийслэл хотод биш орон нутгуудаар ч хэвийн хэрэглээ болох ёстой, ийм зорилго тавин ажиллаж байна даа.
2023 оны нэгдүгээр сарын 02-ны байдлаар Улаанбаатар хотод хүнсний гол нэрийн барааны үнэ өмнөх сараас 1.4 хувь, өмнөх 7 хоногоос 0.6 хувиар өссөн байна. Тодруулбал, Хохины мах, үхрийн мах, атар талх, өндөгний үнэ өссөн бол бусад нэр төрлийн барааны үнэ тогтвортой байна.
“Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн Зэс металлын группийн дарга, Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар, Техникийн шинжлэх ухааны доктор (ScD) Х.Бадамсүрэнтэй цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-Монголын уул уурхайн салбарын 100 жилийн ой 2022 онд тохиолоо. Энэ 100 жил бол сургамж, туршлага, ололт, амжилт үлдээсэн түүхэн он жилүүд байсан. Өнгөрч буй 100 жилд уул уурхайн салбар тодорхой үе шатуудыг дамжин хөгжиж, дэвшиж ирлээ. Ялангуяа, Монгол-Зөвлөлтийн хамтарсан Монголросцветмет нэгдэл, Эрдэнэт үйлдвэр 1970-аад оны эхэн үед байгуулагдсан нь уул уурхайн салбарын түүхэн хөгжилд томоохон түлхэц болсон юм. Өмнө нь манай салбар дан ганц олборлох салбар байсан бол эдгээр үйлдвэр байгуулагдсанаар олборлон баяжуулах шатанд шилжсэн түүхтэй. Ийнхүү томоохон үйлдвэр, аж ахуйн нэгжүүд бий болсноор манай уул уурхайн салбарт тухайн цаг үеийн шилдэг тэргүүний техник, технологи нэвтэрч, салбар эрчимтэй хөгжлийн замд орж, алт, жонш, зэс, молибдени гээд ашигт малтмалын төрөл бүрээр хөгжил дэвшлийн шинэ шатанд гарсан даа. Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг зөв ашиглаж чадвал үр өгөөжөө хэрхэн өгч болдогийг, улс орны хэмжээний дэд бүтцийг яаж шийдэж болдогийг, үндэсний боловсон хүчнийг хэрхэн бэлтгэж болдогийг эдгээр хамтарсан үйлдвэрүүдийн үр дүнгээр харуулж чадсаныг онцлон тэмдэглэж байна. Тухайн үеийн гадаадын хөрөнгө оруулалтын үр өгөөж, ач холбогдол нь одоо ч үнэ цэнэтэй хэвээр байна шүү дээ.
Эрдэнэт үйлдвэрийг түшиглэж Үйлдвэр технологийн парк байгуулах тусгай зөвшөөрлийг олгов.
Энэ хүрээнд нийт 1.8 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг зээл авалгүй өөрийн хөрөнгөөр санхүүжүүлсэн. 2017-2021 онд хийсэн хөрөнгө оруулалтын үр дүнд үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжийн дундаж насжилт 2016 онд бараг 80 хувьд хүрч байсан бол 2018 онд 72 хувь, 2019 онд 68 хувь, 2020 онд 57 хувь, 2021 онд 56 хувь хүртэл бууруулсан. Хэдийгээр 2020 оноос дэлхий нийтийг хамарсан цар тахлын халдварын тархалтын улмаас улс орнууд хорио цээр, хөл хорио тогтоох, хилийн боомт хаагдах зэрэг хүндрэлтэй нөхцөл байдал үүссэн боловч холбогдох төр, захиргааны байгууллагын дэмжлэгтэйгээр Эрдэнэт үйлдвэрийн удирдлага, хамт олон томоохон төсөл, хөтөлбөрүүдийн ажлыг тасралтгүй зохион байгуулж, явцыг эрчимжүүлэн ажиллаж чадсан. Тасралтгүй, байнгын ажиллагаатай үйлдвэрийн хувьд өндөр зохион байгуулалт, эв нэгдлийг эрхэмлэж, технологийн горим, ажлын хариуцлага, сахилга дэг журам, ёс зүйг өндөр түвшинд байлгах нь юу юунаас чухал байлаа. Эрдэнэт үйлдвэр 100 хувь төрийн өмчит үйлдвэрийн газрын статустай болж, намайг Ерөнхий захирлаар үргэлжлүүлэн ажиллуулахаар Засгийн газар шийдвэрлэсэн тэр үед Монгол Улсын Ерөнхий сайдтай уулзахдаа үйлдвэрийнхээ дараах тулгамдсан асуудлаар санал бодлоо солилцсон юм. Нэгдүгээрт, уул уурхайн үйлдвэрийн амин чухал асуудал бол нөөц баялаг байдаг. Эрдэнэт үйлдвэрийн ил уурхайн уул-геологийн нөхцөл хүндэрч байна. Нөөц баялгийг нэмэгдүүлэхэд анхаарах шаардлагатай. Хоёрдугаарт, үйлдвэр маань 40 жил ажиллалаа, техник, тоног төхөөрөмж, инженерийн шугам сүлжээ муудаж, солих шаардлагатай болсон. Гуравдугаарт, улиг домог болтол олон жил яригдсан гадаад, дотоод дахь өр, авлагын асуудлыг эцэслэх зайлшгүй шаардлагатай. Дөрөвдүгээрт, “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг тойрсон, элдэв нэр хоч зүүлгэсэн асуудлуудыг цэгцлэх шаардлагатай. Тухайлбал, боловсон хүчний болон бараа таваарын шахаагүй болгох асуудлыг ярьсан. Тавдугаарт, байгаль орчны асуудлыг тусгайлан авч үзэж, хуримтлагдсан асуудлыг үе шаттайгаар шийдвэрлэх шаардлагатай, цагаан тоос гэж эрдэнэтчүүдийн санааг зовоодог, хэцүү асуудал бий. Эдгээр тулгамдсан асуудлуудыг үе шаттайгаар шийдвэрлэсэн дээ. Засгийн газар ч бодлогоор дэмжин ажилласан. Уул уурхайн үйлдвэрлэлийн хамгийн чухал нөөц бол ашигт малталын нөөц баялаг, хүний нөөц байдаг. Тэр ч агуулгаар миний хувьд удирдан ажиллаж байсан уул уурхайн үйлдвэрүүдийнхээ хүдрийн нөөцийг өсгөх ажлыг шинжлэх ухааны үндэслэл, тооцоо судалгаатайгаар төсөл хэлбэрээр хэрэгжүүлж, нөөц баялгийг нэмэгдүүлэх ажилд үйлдвэрлэл, шинжлэх ухааны уялдаа холбоог ханган ажиллаж ирсэн. Энэ л туршлагаараа Эрдэнэт үйлдвэрт хүдрийн нөөц өсгөх төслийг 2017 оноос эхлэн геологичид мэргэжилтнүүдтэйгээ хамтран боловсруулан хэрэгжүүлж, 30 орчим сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсний үр дүнд цаашид үйлдвэрээ 70 орчим жил ажиллах боломжтой болгож чадсан. Хүдрийн нөөцийг олон улсын Жорк стандартаар баталгаажуулж, Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлөөр батлуулах ажлыг зохион байгуулсан. 2016 онд үйлдвэрлэлийн үндсэн тоног төхөөрөмжийн 80 хүртэл хувь үндсэндээ элэгдсэн, сольж, шинэчлэх шаардлагатай болсон байсан. Үйлдвэрийн тасралтгүй үйл ажиллагааг алдагдуулахгүйгээр тоног төхөөрөмжийг солих бас амаргүй. Ялангуяа баяжуулах үйлдвэрийн хувьд өргөтгөл, шинэтгэл хийхэд асуудал ихтэй. Үйлдвэрлэл тасралтгүй явах ёстой атал техник, тоног төхөөрөмжийг солихын тулд бид зайлшгүй хуучныг нь авч, шинийг суурилуулна. Зарим тоног төхөөрөмжийн овор хэмжээ нэмэгдвэл суурийн даац, хэмжээ дамжааг бас өөрчлөх шаардлага гарна. Ингэлээ гээд үйлдвэрлэлээ зогсоохгүй, хүрсэн түвшнийг нь бууруулахгүй байхыг зорьж ажилласан. Үүний үр дүнд 2022 онд баяжуулах үйлдвэрийн өргөтгөлийн ажлаа дуусгаж, ашиглалтад хүлээн авч, жилд 6 сая тонн хүдэр боловсруулж, 100 мянга орчим тонн зэсийн баяжмал үйлдвэрлэх хүчин чадлаар үйлдвэрлэлээ өргөтгөж чадсан юм. Эрдэнэт үйлдвэрийг тойрсон гадаад дахь олон жил яригдсан өр, авлагын асуудлууд байсан. Тухайлбал, Өрийн тухайд, хамгийн том, ярвигтай нь “Стандарт банк”-тай холбоотой асуудал байсан. Уг нь “Эрдэнэт үйлдвэр” өр тавьчихаагүй юм шүү дээ. “Жаст” групп зээл авахад нь “Эрдэнэт үйлдвэр” баталгаа гаргасан гэж буруутгаж, тус үйлдвэрээр 51 сая ам.доллар төлүүлэх шийдвэрийг 2013 онд Лондонгийн арбитрын шүүхээс гаргасан юм билээ. Түүн дээр нь хүү, торгууль нэмэгдэж явсаар 2019 оны эхэн гэхэд 120-иод сая ам.долларт хүрсэн юм. Тэгээд арбитрын шүүхээс “Энэ өр төлбөрөө дуусга. Тэгэхгүй бол Эрдэнэт үйлдвэрийн мөнгөн урсгалыг зогсооно. Үйлдвэрийн хөрөнгөтэй холбогдуулж асуудал тавина” гэх мэтийн тун хэцүү, хатуу шаардлага тулгаж эхэлсэн. Товчхондоо, Эрдэнэт үйлдвэрийн үйл ажиллагаа, санхүү, хөрөнгө мөнгөнд аюул нүүрлэсэн. Эрдэнэт үйлдвэр 2019 оны эхээр ТӨҮГ болсон учраас уг асуудлыг төртэй холбож, улс орны хэмжээнд өндөр эрсдэл дагуулахаар нөхцөл байдал үүссэн юм. Цаг алдалгүй нэг талд нь гаргаагүй бол “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг барьцаалах, үйл ажиллагааг доголдуулахад бэлэн болсон байсан шүү. Ингээд “Стандарт банк”-тай аргагүйн эрхэнд ширээний ард сууж, төлөх мөнгөө багасгах яриа хэлэлцээ хийсэн. Хэлцлийн явц, тэдний зүгээс тавьж буй шаардлага туйлын амаргүй байсан шүү. Бид тиймэрхүү хэлцэлд ашигладаг хуулийн хүрээний арга хэрэгслийг бүгдийг судалж, сүвэгчилсэн дээ. Ингэсний үр дүнд хамгийн боломжит хувилбараар шийдэж чадсан. Үүнийг Засгийн газар, холбогдох байгууллагууд ойлгож, дэмжсэн нь бидний ажилд том тус болсон. Бид асуудлыг Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлж, зохих шийдвэр, удирдамжийг авсан. Ингээд Лондонгийн Арбитрын шүүхийн шийдвэрээр төлөх шаардлагатай болсон 120 сая ам.долларын өрийг 40 сая болтол буюу 3 дахин бууруулж төлснөөр Эрдэнэт үйлдвэр нэг зовлонгоос гэтэлж, том аюулыг зайлуулж чадсан. Дотооддоо 40 сая ам.доллараа буруутай этгээдүүдээс гаргуулах талаар Эрдэнэт үйлдвэрийн зүгээс боломжтой бүх арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн. Мөн Балхашмыш компаниас авах 20 сая ам.долларын асуудал байсан. Бид боломжтой бүх аргыг хуулийн хүрээнд хэрэглэж, гадаад харилцааны яамны дэмжлэг туслалцааг ч авч, мөнгөө бүрэн авсан. Энэ 20 сая ам.долларыг бүтээн байгуулалтын ажилд зарцуулсан.
-Эрдэнэт үйлдвэрийн үйлдвэрлэл, санхүү-эдийн засаг, худалдан авалтын үйл ажиллагааг хариуцан ажилласан багийн хичээл зүтгэлийн үр дүнд үйлдвэрлэлийн тасралтгүй үйл ажиллагааг хангах, өртөг, зардлыг бууруулах, арвилан хэмнэлтийн горимд сахилга баттай, дэг журамтай ажиллаж чадсан. Эрдэнэт үйлдвэрийн санхүүгийн үйл ажиллагааг шилэн дансны цахим хуудаст, худалдан авалтын үйл ажиллагааг төрийн худалдан авах ажиллагааны цахим системд байршуулан олон нийтэд ил тод, нээлттэй болгосон. Мөн Эрдэнэт үйлдвэрийн бүх шатны удирдлага, хамт олон үйлдвэртээ өөриймсөг сэтгэлээр, эзний ёсоор ханддаг болсонтой холбоотой, тодруулж хэлбэл миний үйлдвэр, миний цех, миний тээрэм, миний экскаватор, миний белаз, миний л хариуцсан ажил гэх сэтгэлгээ төлөвшиж, хүн бүр дор бүрнээ хичээж ажилласантай холбоотой юм.
-Эрдэнэт үйлдвэр намайг удирдаж ажиллах хугацаанд Монгол Улсын Баатар Эрдэнэт үйлдвэрийн удирдлага, уурхайчид хамт олон бахархмаар олон сайхан түүх бүтээж ололт амжилт гаргасан юм. Намайг Эрдэнэт үйлдвэрийг удирдаж ажиллах хугацаанд улс төрөөс ангид байсан шүү. Эрдэнэт үйлдвэрийг 100 хувь төрийн өмчит үйлдвэрийн газар болгох түүхэн шийдвэрийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх тухайн үед Ерөнхий сайдаар ажиллаж байхдаа гаргаж, тэр үеийн Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга, өнөөгийн Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ уг ажлыг гардан хэрэгжүүлсэн. Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар ажиллаж байсан У.Хүрэлсүх, одоо Ерөнхий сайдаар ажиллаж байгаа Л.Оюун-Эрдэнэ нар нь Эрдэнэт үйлдвэрийн удирдлагад хуулийн дагуу сайн ажиллаарай гэсэн товч тодорхой шаардлага тавьж, Эрдэнэт үйлдвэрээ бодлогоор дэмжиж ажилласан юм.
-Монгол Улсын эдийн засаг уул уурхайн салбараас хамаарал өндөр байгаа энэ цаг үед Уул уурхайн салбар манай улсын хувьд стратегийн чухал салбар болоод байна. Энэ чухал салбарт өндөр мэргэжил, боловсролтой боловсон хүчин хамгийн чухал, хэрэгцээ ч их байгаа, цаашид улам бүр өснө. Ийм залуус салбарт маань боловсорч, өсөж өндийж байгаад би баяртай байдаг. Миний хувьд уул уурхайн салбарт 40 гаруй жил ажиллахдаа хүчин зүтгэж байсан бүх л үйлдвэр, аж ахуйн газартаа залуусыг бодлогоор дэмжин, үндэсний боловсон хүчин бэлтгэхэд өөрийн хувь нэмрээ оруулж ирлээ. Хүнтэй ажиллана гэдэг хамгийн сайхан дурсамжтай ажил, цаг мөч байдаг. Аливаа ажлын хувь заяа, үр дүн ажил хариуцсан хүнээс л хамаарна шүү дээ. Удирдаж байсан үйлдвэр, аж ахуйн газрууддаа залуу хойч үеэ эрдмийн ажилд шамдахад дэмжлэг үзүүлэхээс гадна өөрийн олон жилийн судалгаа шинжилгээний болоод практик ажлын туршлагадаа үндэслэн залуу боловсон хүчний ажлын дадлага туршлагыг нэмэгдүүлэх, манлайлал, ур чадварыг өсгөх асуудалд анхаарлаа илүү төвлөрүүлдэг. Тухайлбал, Эрдэнэт үйлдвэрт ажиллах хугацаандаа үйлдвэрийнхээ тогтвортой хөгжлийн бодлогын хүрээнд одоогийн болон ирээдүйн ажиллах хүчний хэрэгцээг хангах, залгамж халааг бэлтгэх, ахмад залуу үеийн амьд холбоог бэхжүүлэх зорилгоор “Хүний нөөцийн хөгжлийн цогц 5 хөтөлбөр” буюу ”100 шинэ ажилтны дасан зохицох хөтөлбөр”, “Залгамж хөтөлбөр”, “100 залуу ажилтныг дэмжих хөтөлбөр”, “100 анхан шатны манлайлал, авьяас чадварын хөтөлбөр”, “100 удирдах ажилтны хөтөлбөр”, мөн “Мастеруудын зөвлөгөөн”-ийг анх удаа санаачлан зохион байгуулж, “Манлайлагч мастерын нэмэгдэл”, “Тэргүүлэх зэрэгтэй ажилтны нэмэгдэл” зэрэг ажилтны ур чадварт тохирсон нэмэлт урамшуулал олгосон зэрэг залуу ажилтныг бэлтгэх, дэмжих хөтөлбөрүүдийг удирдлагаар ханган, хэрэгжүүлэн ажилласан. Үүний үр дүнд Эрдэнэт үйлдвэрт ажиллаж байгаа эрдэмтдийн тоо 35 болон нэмэгдэж, эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажил хийж байгаа, докторын сургалтад хамрагдаж байгаа ажилтнуудын тоо 42 болж өссөн байх жишээтэй. Уул уурхайн салбарт эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлыг үйлдвэрлэлтэй уялдуулан “Шинжлэх ухаанд суурилсан үйлдвэрлэлийг эрчимтэй хөгжүүлэх” бодлогыг боловсруулан, хэрэгжүүлж ажилласан 40 гаруй жилийн хугацаанд олон залуусыг эрдмийн ажил хийхэд нь зөвлөн дэмжиж ажилласан. Олон шилдэг залуус, дүү нар сайхан өсч өндийж байгаад сэтгэл өег сайхан байдаг. Мэргэжил мэдлэг чухал байлгүй л яах вэ. Гэхдээ зөв хүн болж төлөвших явдал хамгийн чухал. Манай ахмад уурхайчид хүний мөс чанар сайтай, ноён нуруутай байхыг дээдэлж ирсэн сайхан уламжлалтай. Залуу хойч үедээ хандаж хэлэхэд Монгол Улсад шинжлэх ухаанд суурилсан уул уурхайн үйлдвэрлэлийн бодлого хамгийн чухал байна. Тиймээс залуучууд маань үйлдвэр, аж ахуйдаа ажиллахын зэрэгцээ эрдмийн болон судалгаа шинжилгээний ажил хийж, аливаа бодлого, шийдвэрийг гаргахдаа шинжлэх ухааны үндэслэл тооцоо судалгаанд суурилдаг байх нь чухал гэдгийг онцлон тэмдэглэж байна.
Тухайн өдөр бар, туулай, бич, тахиа жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба үхэр, луу, хонь, нохой жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Өдрийн сайн цаг нь үхэр, луу, морь, хонь, нохой, гахай болой. Эл өдөр санасан хэрэг түргэн бүтнэ. Бүтээл үйлдэх, тус чухалчлах, хэл ам дарах, башир, хатуу, түргэн үйлнээ сайн, үсэг зурхайд суралцах, бэрийн болон буяны үйл, дайсныг дарахад сайн. Зүүн нүд татвал үзэсгэлэн болох, баруун нүд татвал үйл өчүүхэн бүтэх, баруун чих хангинавал гоо болох, зүүн чих хангинавал сайн. Нохой уливал хааны хэрэг болох, хэрээ дуугарвал өөрийн цусыг үзэх, тагнай загатнавал гэрт үзэсгэлэн болох, бүх бие татвал эд алдах, хөлийн мах татвал сайн гэдэг.
Өглөө бүр тантай хамт байдаг “Өдрийн сонин”-ы пүрэв гаригийн дугаар 8 нүүрээр хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.
“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт АН-ын ҮБХ-ын
гишүүн С.Баярцогт “УДШ-д намын даргаа
бүртгүүлэх, зохион байгуулалтад орох
боломжууд нь нээгдэж байгаа” гэснийг “Улс төр” нүүрээс үргэлжлүүлэн уншаарай.
“Цас арилгадаг машины мотор
зуураад жил болоход хотын
удирдлагуудаас хэн ч анзаарсангүй” нийтлэлийг III нүүрээс үргэлжлүүлэн уншаарай.
“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт нэрт нийтлэлч Б.Цэнддоогийн “Түүх ба үлгэр” хэмээх нийтлэл хэвлэгдлээ.
Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдоржийн өдрийн тэмдэглэл нийтлэгдлээ.
ШӨХТГ-ын дарга
С.Мөнхчулуун “Ковидын гурван жилд Японоос оруулж ирсэн бүх
приус машин нүүрсэн яндангүй байсан” гэв.
Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://admin.dnn.mn/plugi ns/news/login
Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы пүрэв гаригийн дугаараас уншаарай.
Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. Мөн “Мөнгөн завъяа” дахь сонин борлуулах цэг, Сансрын үйлчилгээний төв дэх сонин борлуулах цэг, Хан-Уул дүүргийн 19 дүгээр хорооллын үйлчилгээний төвд байрлах сонин борлуулах цэг, Саппорогийн “Миний дэлгүүр” дэх сонин борлуулах гол гол цэгүүдээс худалдан авч болохыг дуулгая. Түүнчлэн “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.
Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.
Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээллийг аваарай.
“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 19001987-гоос лавлана уу
“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ
Энэ жилийн мөсний баярыг Байгаль орчин аялал жуулчлалын яам зохион байгуулна. Мөсний баярын үеэр мөсөн шагайн тэмцээн, унадаг дугуй, тэшүүрийн тэмцээн, мото спортын үзүүлэх тоглолт, нохой чарганы уралдаан зэрэг тэмцээн зохион байгуулагдана. Мөн “Аав ээж би” тэмцээн, тахтай хатирах морьдын уралдаан, аймгийн драмын театрын уран бүтээлчдийн урлагийн тоглолт, бөөгийн тахилга, зан үйл зэрэг үйл ажиллагаа болно.
Гурваас дээш орон сууц эзэмшдэг 13 мянга орчим иргэн, 400 орчим аж ахуйн нэгж байна.
Өнгөрсөн онд “Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хууль”-д өөрчлөлт оруулсан.
Хуульд заасан үнэлгээнээс аймаг, нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал тухайн хөрөнгийн байршил, зориулалт, хэмжээ, зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийн байдлыг харгалзан 0.6-2.0 хувиар тооцож ногдуулахаар болсон юм.
Одоогийн байдлаар хоёроос дээш үл хөдлөх хөрөнгөтэй 13 мянга орчим иргэний 500 орчим нь үл хөдлөх хөрөнгийн татвар төлөхөө мэдүүлжээ.
Монголын шатрын холбоо үүсэж хөгжсөний 89 жилийн ойг тохиолдуулан нийслэлийн аварга шалгаруулах өсвөр үеийн тэмцээн зохион явуулна. Энэ удаагийн хотын аварга шалгаруулах тэмцээн зургаа хүртлэх нас, 7-8 нас, 9-10 нас, 11-12 нас, 13-14 насны ангиллаар болох юм.
Тус тэмцээнд зөвхөн Улаанбаатар хотын ЕБС-ийн сурагчид оролцоно. Харин 15-16 нас, 17-18 насны өсвөрийн шатарчид улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд шууд оролцох аж. Тэмцээн энэ сарын 14-16-ны өдрүүдэд Сүхбаатар дүүргийн VII хороо, “Хөгжим бүжгийн коллежийн хойно “Дүүрэн төв”-д болно.
