Мөн автомашин согтуу жолоодсон 66, хүний биед халдсан 69, эрүүлжүүлэх байранд хоносон 147 тохиолдол гарчээ.
“Бодь интернэшнл” групп нь Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр зам төслийг хэрэгжүүлэхдээ хэт өндөр өртгөөр гүйцэтгэж, төрийн өмчит “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийг алдагдалд оруулсан гэдэг асуудал хөндөгдөж буй. Энэ асуудалд “Бодь интернэшнл” группийн ТУЗ-ийн дарга Д.Баясгалан өнөөдөр/2022.12.19/ сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийж байна.
Тэрбээр “Бодь интернэшнл” групп нь Тавантолгой-Гашуун сухайт чиглэлийн төмөр зам төслийг 2019 онд хэрэгжүүлэхдээ долоон жилийн өмнөх буюу 2013 оны төсвөөр эхлүүлж, гүйцэтгэсэн. Төслийн нийт өртөг нэг тэрбум 50 ам.доллар. Нийт зургаан багц ажил. Энд ярьж байгаа бүх зүйл баримтаар нотлогдоно. Одоо төсөл 82 хувьтай явж байна. Гэхдээ өнөөдрийн үүссэн нөхцөл байдлаас болж, төмөр замын ажил бүрэн дуусахгүй байх эрсдэл бий. Хоёрт, бид “Эрдэнэс Тавантолгой” компаниас нүүрсийг хямд үнээр аваагүй, зах зээлийнх нь үнээр авсан” гэдгийг тодотголоо.
Мөн энэхүү төсөл 10 гаруй жил саатаж, хэрэгжсэн болохыг онцлов. Энэ тухай тэрбээр “Энержи ресурс” 2012 оны тавдугаар сарын 9-нд Ухаа худаг-Гашуун сухайт чиглэлийн төмөр замын суурь бүтэц барих, ашиглах нөхцөл бүхий концессын гэрээг батлуулсан. Төслийг тухайн үед эхлүүлэхдээ маш олон төрлийн санхүүгийн, хуулийн ТЭЗҮ-ийн гэх мэт судалгаа хийлгүүлсэн. Энэ төслийн анхны зөвшөөрөл 2008 онд С.Баярын Засгийн газрын үед олгогдсон, дараагийнх нь 2012 онд Сү.Батболдын Засгийн газрын үед олгосон.
Гэвч 2013 онд Н.Алтанхуягийн Засгийн газар гарч ирээд энэ гэрээг цуцалж, төрийн өмчийн “Монголын төмөр зам” компани руу шилжүүлсэн. Ингээд энэ компани “Энержи ресурс” компанитай хэлэлцээр хийгээд өмнө гүйцэтгэсэн ажлуудад нөхөн төлбөр олгосон. Мөн зардлыг олгож, “Хөгжлийн банк”-наас 400 хүртэлх сая ам.долларын санхүүжилт авна гэж хэлээд эхний 200 сая ам.долларын санхүүжилтээ аваад ажлыг үргэлжлүүлсэн.
Ингэхдээ “Монголын төмөр зам” төрийн өмчит компани, “Энержи ресурс” компанийн эхлүүлсэн тэр бүх ажлыг хөндөхгүйгээр “Самсунг” ХК-ийг үргэлжлүүлж ажиллуулсан, шинэ тендер зарлаагүй. Үүний дараа энэ ажил 2014 оноос санхүүжилтгүй болоод зогссон. Улмаар хэрэг үүсгэн, шалгалт оруулсан. Хөрөнгө мөнгө завшсан асуудал үүссэн байж болзошгүй гээд.
Дараа нь Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэгийн захирамжаар гадаадын хамтрагчтай хамтрах хэрэгтэй юм байна гээд холбогдох гэрээ хийх ажлын хэсгийг байгуулсан. Ажлын хэсэг “Шинхуа энержи ресурс” компаниар төслийг үргэлжлүүлэхээр болж шалгаруулсан ч Монголд илт хохиролтой байна гээд цуцалсан.
Дараа нь Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газар байгуулагдсан ч огт шийдзвэр гаргаагүй, ажил ч хийгээгүй. Ингээд энэ төсөл 2015-2019 он хүртэл зогссон. Үүнээс болоод Засгийн газраас гаргасан 270 гаруй сая ам.доллар нь дууссан юм байна, овоолсон шороо нь үлдсэн юм байна гэдэг ойлголт төрөөд үлдсэн. Бүх ард түмнээрээ тийм ойлголттой байгаа. Үнэн хэрэгтээ 76 сая ам.доллар нь улсын төсвөөс гарч, “Энержи ресурс”-д, 200 сая ам.доллар нь “Самсунг”-д очоод инженерийн байгууламжид зарцуулагдсан. Самсунг компани энэ ажлыг хийж, 2000 хүн ажиллаж байхад хууль хяналтын байгууллагаас шалгах нэрээр зогсоогоод, гүйцэтгэх захирлыг нь 514 хоног саатуулсан. Бүх туслан гүйцэтгэгч нарынх нь ажлыг зогсоож, шалгасан. 2018 онд Солонгосын компанийн захирлыг ажлын хариуцлага алдсан үндэслэлээр торгоод явуулсан.
Бид 2013 оны төсвөөр энэ төслийг дуусгаж байгаа. Одоо манай төсөл 82 хувьтай явж, тэнд олон зуун хүн ажиллаж, өдөр болгон нүүрс тээвэрлэж байна. Гэхдээ одоогийн үүсээд байгаа нөхцөл байдлаас болоод манай төсөл бүрэн дуусахгүй байх эрсдэл үүсэхээр байгаа. Бид хямд үнээр нүүрс аваагүй, зах зээлийн үнээр л авсан гэдгийг хэлэхийг хүсэж байна” гэсэн юм.
Сүхбаатар аймгийн Сүхбаатар сумын Шинэбулаг гэх аймгийн төвөөс зүүн зүгт 40 км, сумын төвөөс баруун хойд зүгт 73 километрт энэ сарын 16-ны өдрийн 12:46 цагт 4.4 магнитудын хүчтэй газар хөдөлжээ. Газар хөдлөлтийн тухай мэдээллийг ШУА-ын Одон орон геофизикийн хүрээлэнгээс 12:54 цагт цахим шуудангаар Онцгой байдлын газарт ирүүлсэн байна. Улмаар тус сумын Засаг даргын Тамгын газрын дарга болон тухайн газар нутагладаг малчдаас тодруулахад газар хөдлөлтийн чичирхийлэл иргэдэд мэдрэгдсэн бөгөөд учирсан хохиролгүй гэсэн байна.
2023 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 550 мянган төгрөг болгож нэмэгдүүлэхээр Үндэсний хорооны хурлаар шийдвэрлэжээ. Тодруулбал, одоогоор хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ 420 мянган төгрөг байгаа бөгөөд энэ хэмжээг 550 мянган төгрөг болгоно гэдэг нь нэг цагт 3273 төгрөг 81 мөнгөөр нэмэгдүүлнэ гэсэн үг юм. Түүнчлэн 2024 онд мөрдөх хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 2023 оны нэгдүгээр улиралд багтаан шинэчлэн тогтоохоор болжээ.
Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвийн Түлэнхийн нөхөн сэргээх мэс заслын тасгийн их эмч, Анагаах ухааны магистр, клиникийн профессор, тэргүүлэх зэргийн эмч Х.Туяатай ярилцлаа.
-Хүйтний эрч чангарч байгаатай холбоотойгоор хөлдөж, осгож тусламж үйлчилгээ авч байгаа хүмүүсийн тоо нэмэгдэж байна уу, танай эмнэлэгт өдөрт хэд орчим хүн үйлчилгээ авч байна вэ?
-Манай эмнэлэг дээр өдөрт амбулаториор дунджаар 20 гаруй, ихдээ 30-40 хүн, яаралтай тусламжаар 15-20 хүн гэж тооцоход хоногт яаралтай тусламжийн тасгаар түлэгдэж, хөлдөж, осгосон оноштой 45-50 орчим хүн эмчилгээ, үйлчилгээ авч байна. Өнгөрсөн жилүүдэд эдгээр хүмүүсийн тал хувь нь осголт, хөлдөлт оноштой байсан бол энэ жил үүний талаас илүү хувийг эзлэх болсон нь огцом хүйтэрсэнтэй холбоотой.
-Хөлдөж, осгосон оноштойгоор үйлчилгээ авч буй хүмүүс хэд орчим насныхан байна вэ?
-Хөлдөж ирж байгаа хүмүүсийн ихэнхийг хүүхдүүд эзэлж байна. Чих, хурууны үзүүр, хацраа хөлдөөх тохиолдол түгээмэл байна. Хүүхдүүд мэдэхгүй нойтон гартай явж байгаад хөлдөж байна, нойтон байх тусмаа хурдан хөлддөг. Мөн орон гэргүй хүмүүс маш их осгож, хөлдөж ирж байна. Өнөөдрийн байдлаар гэхэд тасагт 55 хүн байгаагаас ес нь орон гэргүй хүн байна. Орон гэргүй есөн хүний долоо нь хөлдөлттэй. Тэдний эрчүүд нь ихэвчлэн согтуу байдаг. Яаралтай тусламжаас гадна ажиглах, амилахуйн өрөө гэж бий. Энэ нь амь нас эрсдэлд орсон хүнд анхны тусламж үзүүлдэг өрөө. Тэр өрөөнд өдрийн цагаар согтуу хүн ороод шулуухандаа эрүүлжээд гарч байна. Шөнөдөө бол байнга 1-2 хүн хонож эрүүлжигдээд, цаашилбал эмчилгээнд орж байгаа.
-Осголт, хөлдөлт хоёрын ялгааг тайлбарлаж өгөөч?
-Осголт гэдэг нь бүтэн бие даарч хөрөөд дулаан буурч, бүх эрхтэн тогтолцооны талаас өөрчлөлт гарахыг хэлнэ. Хөлдөлт нь удаан хугацааны хүйтний үйлчлэлд үе мөчний төгсгөл хэсэг, чих, хамар зэрэг хатуу болж хөлдөнө. Орон гэргүй согтуу хүмүүс осгоод хөл, гар нь хөлдчихсөн ирж байна. Орон гэргүй хүмүүсийн асуудал маш хэцүү байна.
-Хэдэн градусын хүйтэнд хүний бие хөлддөг юм бэ?
-Хүний биеийн температур 36, 37 градус. Харин даарч бээрээд шулуун гэдэсний халуун 32-35 хэм болоход хөнгөн зэргийн осголт явагдаж, 28-32 хэм болоход хөдөлгөөн удааширч, царай хөхөрч, зүрх судасны үйл ажиллагаа алдагдан 28 хэмээс доош ороход ухаан алдаж, таталт өгөн үндсэндээ эргэшгүй процесс явж хүний амь насанд аюул учирдаг.
-Тусламж, үйлчилгээ авч байгаа хүмүүсийн хөлдөлтийн зэрэг ямар байна?
-Хүүхдүүдийн чих, хуруу, гар бол нэг, хоёрдугаар зэргийн хөлдөлт. Цайж, улайж, цэврүүтсэн байдаг. Анхны тусламжийн хувьд гүн, өнгөц хөлдөлт ялгаатай. Нэг, хоёр хоногийн дараа клиникээр ямар өөрчлөлт гарах вэ гэдгээсээ бас шалтгаална. Хөлдөлт маш их өвдөлттэй байдаг. Харахад арьс нь цайчихсан, цэврүүтэхээрээ гүн хөлдөж байна гэсэн үг. Гүн хөлдөж цэврүүтсэн бол цэврүүг яаран хагалж, арьсыг нь хуулах хэрэггүй. Бохир орох эрсдэлтэй. Цэврүүг бага зэрэг хагалж усыг нь гаргаад арьсыг хуулалгүй үлдээх хэрэгтэй, цэврүүтээгүй хатуу байвал тэр дор нь архи, цэнхэр спиртээр ороож болно. Тэр хэсэг газрын судас тэлэгдэж цусан хангамж сайжирна. Хөлдүү мах шиг хатуу болж хөлдсөн үед иллэг хийж болохгүй, нэмж гэмтэл учруулах аюултай байдаг. Дулаацуулаад эмнэлэгт хандах хэрэгтэй. Хүмүүс маш болгоомжтой, дулаан хувцаслаж явахгүй бол мэдэхгүй явж байгаад хөлдчихсөн ирж байна.
-Хөлдөлтийн хэдэн зэрэг байдаг юм бол?
-Хөлдөлтийг дөрвөн зэрэг болгож ангилдаг. Гүн хөлдөлт бол ямар ч авралгүй зүйл. Гүн түлэгдлээ гэхэд түлэгдэж үхэжсэн хэсгийг нь аваад булчин махаар нөхдөг ч юм уу түлэгдсэн мөчийг яаж ийж байгаад тодорхой хэмжээнд аваад үлдчихдэг. Харин эд тас хөлдчихвөл үхжээд л дуусдаг. Хөлдөлтийн нэгдүгээр зэрэг нь цайж хүйт оргиод хорсож чинэрдэг. Хоёрдугаар зэрэг хавдаж улайгаад, мэдээ алдаж цэврүү үүснэ. Гуравдугаар зэрэг мөн л цайж цэврүүтээд, цэврүүний дор хөхөлбийтөж улаан хүрэн болоод ихээр хавдаж чинэрч өвдөнө. Дөрөвдүгээр зэрэг бол хөлдөөсөн мах шиг тогшиход дуугарч хатуу болж хөлдсөн байдаг. Эмчилгээний зарчим нь тухайн хэсэг газарт бүлээцүүлэх, цэврүүтэж шарх үүсвэл шархыг нь боож эргэж сэргэхийг нь хүлээгээд үхэжсэн эдийг тайрж авах мэс засал хийдэг. Хөлдөлт бол маш хөнөөлтэй, эрсдэл ихтэй, эдгэшгүй гэмтэл юм. Хоёрдугаарт дэлхийд хөлддөг газар цөөн. ОХУ, монголчууд, канадууд л байна. Тиймээс энэ талаар дэлхий нийтийг хамарсан нэгдсэн судалгаа, эмчилгээ ховор, тэгээд ч эд үхэжчихвэл эмчилгээ тайрах мэс заслаар л дуусдаг.
-Хүмүүс интернэтээс зөвлөгөө хараад түлэгдсэн хэсгээ хүйтэн усанд дүрсэн, мөсөөр жин тавьсан гэдэг. Энэ зөв арга хэмжээ мөн үү?
-Хөлдөөд хуруу гарын судас агшчихсан байхад дахиад хүйтэн мөсөөр жигнэхээр өнөө судас маань бүр удаан хугацааны агшилтын байдалд орж цус гүйхгүй болсноор өөрийнхөө эдийг үхүүлэх аюулд хүргэж байна. Бээрч хөлдсөн мөчийг шууд халуун усанд дүрж болохгүй. Бага зэрэг хүйтэн усанд дүрээд бага багаар халуун усаа нэмж биеэ дасган халуун усанд бүлээцүүлж дулаацуулна.
-Гүн хөлдсөн үед ямар анхны тусламж үзүүлэх вэ?
-Биеийнх нь нэг хэсэг хөлдчихсөн байхад тэр хүний бие дулаан байна гэж байхгүй. Хүнийг дулаан байранд оруулж бүтэн биеийг нь дулаацуулах хэрэгтэй. Хөлдсөн хэсгийг барьж үзээд оношлох гэж хичээнэ. Хүйтэн бүлээн усанд дүрээд усны градусаа бага багаар нэмж халуун бүлээн усанд дүрж гаргаж ирээд өнгөц хөлдөлт байвал судас тэлэх зорилгоор спирттэй боолтоор бооно. Хэрвээ цэврүүтэж арьсны бүрэн бүтэн байдал алдагдаж шарх үүсвэл шархны тос түрхээд боолт хийнэ. Хөл, гарыг боохдоо хуруунуудыг нь салгаж, сарвайлгаж бооно. Нийлүүлээд боочихвол дарагдаж цусан хангамжийн асуудал үүснэ.
-Хүйтний улиралд хүмүүс хөлдөлт, осголтоос сэргийлэхийн тулд хэрхэн хувцаславал зохистой вэ?
-Хөдөө явахдаа машиндаа дулаан хувцас авч явах, хүйтний улиралд давчуу гутал өмсөх хэрэггүй. Дулаан байхаас гадна биед эвтэйхэн чөлөөтэй байх ёстой. Хүмүүс өөрсдөө анзаарахгүй гутал нь хавчиж барьсаар байгаад хөлөө хөлдөөчихдөг.
-Ямар хүмүүс хамгийн амархан хөлддөг вэ?
-Захын судасны цусан хангамж муутай хүмүүс амархан хөлддөг. Тамхи татдаг, захын судас нарийсах өвчтэй, хоол унд муу иддэг, дархлаа султай хүмүүс. Гар, хөлийн хурууны үзүүр, өсгий, хацар, хамрын үзүүр, чихний дэлбээ хамгийн амархан хөлддөг.
Нийслэлийн хэмжээнд энэ сарын 12-18-ны өдрүүдэд гал түймрийн 43, аврах ажиллагааны 11, нийт 54 удаагийн дуудлагаар Аврах анги, Гал түймэр унтраах, аврах ангиуд үүрэг гүйцэтгэн, гал түймрийн аюулаас 1.6 тэрбум төгрөгийн өмч хөрөнгийг авран хамгаалж, утаалжилтын бүсээс 36 иргэнийг гарган ажиллалаа. Дуудлагын тоог өмнөх оны 7 хоногийн мөн үеийнхтэй харьцуулбал 14.8%-иар өссөн дүнтэй байна.
Иймд иргэн та:
-Пийшин, зуухны аюулгүй байдлыг хангах,
-Халуун цогтой үнс нурмыг ил задгай асгахгүй байх,
-Гэмтэлтэй цахилгааны утсыг ашиглахгүй байх, цахилгааны утас болон уртасгагчны ачаалаллыг хэтрүүлэхгүй байх,
-Бага насны хүүхдийг асран хамгаалагчгүйгээр үлдээхгүй байх,
-Шүдэнз, асаагуурыг хүүхдийн гар хүрэхгүй газар, цоожтой шүүгээнд хадгалж хэвшихийг нийслэлийн Онцгой байдлын газраас сэрэмжлүүлж байна.
Агаарын чанарын индексийг харахад, өнөөдөр өглөөний 08:00 цагийн байдлаар нийслэлийн хоёр хэсэг бохирдолтой түвшинд байна.
Тодруулбал, Баянхошуу орчимд агаарын чанар 248 байгаа бол I хороолол орчимд 204-ыг заажээ.
Харин Шархад, Мишээл экспо, Богд хааны музей орчимд “Хэвийн” буюу 82-96-д хүрч байгаа бол Ургах наран, Таван буудал орчимд агаарын чанар “Цэвэр” буюу 16, 37 үзүүлэлттэй байгаа юм. Тэгвэл нийслэлийн бусад хэсэгт “Бага бохирдолтой” буюу 110-179 хооронд байна.
Агаарын чанар “Цэвэр” (0-50) байх үед хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй байдаг бол “Хэвийн”(51-100) гэх үед агаарын чанарын стандартын шаардлагыг хангана гэж үздэг байна.
Тэгвэл “Бага бохирдолтой” (101-200) байвал хэт мэдрэг хүмүүсийн эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлж эхэлдэг. Тухайлбал, зүрх судас амьсгалын замын архаг өвчтэй болон гуурсан хоолойн багтраа өвчтэй хүмүүс илүү өртөх тул хүүхэд, өндөр настнууд гадаа биеийн хүчний хүнд ажил хийх, тоглох хугацаагаа багасган, нүүрстөрөгчийн дутуу исэл их хэмжээгээр гаргадаг эх үүсвэр болох авто замаас хол байх хэрэгтэй.
Мөн агаарын чанар “Бохирдолтой” (201-300) гэсэн үед хүний эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлж эхлэх бөгөөд хэт мэдрэг хүмүүст илүү хүчтэйгээр илрэх аж. Тиймээс хэт мэдрэг хүмүүс даралтаа тогтмол хянаж, эмийг хугацаанд нь уух шаардлагатай. Мөн цэвэр агаарт салхинд гарах болон амны хаалт зүүх хэрэгтэй гэж мэргэжилтнүүд зөвлөдөг.
Зам, тээврийн хөгжлийн яам болон ИНЕГ-ын төлөөлөгчид Турк улсын Иргэний нисэхийн ерөнхий газрын төлөөлөгчидтэй Агаарын харилцааны тухай уулзалт, хэлэлцээ хийжээ.
Тодруулбал, хоёр талаас томилогдсон агаарын тээвэрлэгчид Истанбул-Улаанбаатар чиглэлд дурын агаарын хөлгөөр долоо хоногт 7, Анкара, Антальяа чиглэлд дурын агаарын хөлгөөр долоо хоногт 5 хүртэлх давтамжтай нислэг үйлдэхээр болсон байна.
Өмнө нь хоёр улсын хооронд нэг агаарын тээвэрлэгч томилгоо авч нислэг үйлдэх эрхтэй байсныг олон тооны агаарын тээвэрлэгч нислэг үйлдэх эрхтэй байхаар тохиролцжээ.
Хоёр улсын агаарын тээвэрлэгчид хоорондоо “Сode sharing” буюу аяллын дугаар хамтран ашиглах зохицуулалтаар гуравдагч орон руу нислэг үйлдэх зохицуулалт хийхээр болов.
“МИАТ” ТӨХК, “Туркиш Эйрлайнс” хамтран эхний ээлжид Амстердам, Барселон, Брюссель, Ром, Франкфурт, Вашингтон, Чикаго, Вена, Варшав, Цюрих хотууд руу аяллын дугаар хамтран ашиглах зохицуулалтаар нислэг үйлдэх бөгөөд бусад улстай мөн адил зохицуулалт тохирсноор АНУ зэрэг улс руу хямд үнээр зорчих боломж бүрдсэн хэмээн ИНЕГ-аас мэдээлэв.
УИХ дахь намуудын бүлэг өнөөдөр Төрийн ордонд хуралдана.
МАН-ын бүлэг, УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн хуралдаан тус тус 10 цагаас эхлэх бөгөөд Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд “Боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалт” сэдвээр, Соёлын сайд Соёлын бүтээлч сарын талаар мэдээлэл хийх юм. Мөн Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороо хуралдах ба Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны хуралдаанаар “Монгол Улсын Их Хурлын 2022 оны намрын ээлжит чуулганаар хэлэлцэх асуудлын тухай” УИХ-ын 2022 оны 52 дугаар тогтоолд Засгийн газраас УИХ-д өргөн мэдүүлэх эрүүл мэнд, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын чиглэлээрх хуулийн төслүүдийн боловсруулалтын явцын талаар мэдээлэл сонсоно.
Зөвшөөрлийн тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нийцүүлэх, хуулийн давхардал, хийдэл, зөрчлийг арилгах зорилгоор боловсруулсан Стандартчилал, техникийн зохицуулалт, тохирлын үнэлгээний итгэмжлэлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Хэмжил зүйн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын дэд хэсэг, Хөрөнгө оруулалтын банкны тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын дэд хэсэг, Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын дэд хэсэг, Гадаадын иргэний эрх зүйн байдлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын хэсэг, Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын хэсэг, Шүүх шинжилгээний тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын хэсэг тус тус хуралдах товтой гарчээ.
МАН нүүрсний хулгайд холбоотой хэмээн өдгөөгийн УИХ-ын гишүүн, өөрийн намын таван хүний нэрийг нийтэд дэлгэлээ. Нийтэд нэрээ зарлуулсан УИХ-ын гишүүн Ц.Анандбазар, Б.Баттөмөр, Ш.Раднаасэд, Ц.Сэргэлэн, Н.Наранбаатар нар харин үүнийг няцааж, өөрсдийгөө нүүрстэй ямар ч холбоогүй гэцгээж байна. Тэдний яриаг сонсоход үнэхээр л таван гишүүнээ золионд явуулжээ гэж ойлгогдохоор байна. Үлгэрлэвээс, МАН-ын 65 гишүүн арслан барс мэт ард түмний жагсаалд хашигдан аргагүйдээд ирэхээрээ хамгийн чимээгүй, хамгийн фракцгүй, номхон таван гишүүнээ жагсагчдын “аманд хаяж” өгчээ. Уурсаж улангассан ард түмэн энэ тавыг тасчиж идээд тайвшрах ухаантай юм уу даа. Таван гишүүн ч золинд явахгүйн төлөө амиа гартал тэмцэхээ илэрхийлж байна. Тэр ч мэдээж юм, хэн хаа хамаагүй хүмүүсийн төлөө “тахилын ямаа” болохыг хүсэх билээ дээ.
Гэхдээ энэ таван гишүүн ор цэвэр хүмүүс ч биш биз. Тэгээгүй бол юу гэж энэ олон улангассан трактор байсан ч тасчиж идэхээр болчихсон хүмүүсийн аманд хаяхав. Овойж оцойтол нь биш юм гэхэд идсэн уусан зүйл байгаа л байх. Ямартаа ч хууль хяналтынхан шалгахад гогдох зүйлтэй гишүүд мөн ч 40 их наядаар нь дээрэмдэж идээгүй л болов уу. Тэд ингэж идэж уухад бидний хүч яаж ч бодсон хүрэхгүй. Тэгдэг хүмүүс нь тусдаа танк шиг амьтад энэ ордонд байгаа шүү гэцгээгээд байгаагаас харахад.
Гэхдээ эдний эгдүүцээд байгаа зүйл нь жинхэнэ идээчин уугаачдаа хаацайлаад, “номхон тэмээ ноолоход амар” гэгчээр өөрсдийнх нь нэрийг зарлалаа гэдэгт байгаа юм. Нүүрсний хулгайчдын гол гүйцэтгэгчид нь ордонд заларч, уснаас хуурай гарахаар өөрсдийг нь золиосонд шидэж өгч байгаад хэн ч дургүйцэх нь гарцаагүй. Нэр дурдагдсан таван гишүүний алинаас нь ч хууль хяналтынхан дуудаж асуусангүй, байцаалт энэ тэр авсангүйгээр шууд л нэрс зарлаж байгаа нь МАН энэ таван гишүүнээ дорд үзэж, басамжилж байгаагийн тодоос тод илрэл. Энэ муусайн хаачив л гэж, бүүр болохгүй бол жагсагчдаар бариулчихна гэсэн тооцоолол байгаа байх.
МАН-аас золионд гаргаж байгаа таван гишүүн АТГ-ын өмнө зорин очиж мэдэгдэл хийхдээ ч, чуулганы танхимд ч, цахим хуудсаараа ч “Бид тавд нүүрстэй холбоотой нэг ч гишүүн байхгүй ээ. Та нарын хэн нь хэн гэдгийг мэднэ ээ. Үүнийг ордон дотроос хийж байгаа. Харин ч зүгээр юм боллоо. Одоо бид ард түмэнтэйгээ нийлж, нүүрсний хулгайчдыг бүгдийг илрүүлнэ. Жинхэнэ хулгайчдаа илчил. Нүүрсний хулгайг илрүүлэх бүлэг байгуулна” гэцгээж байгаа. Гишүүд маань энэ хэлсэн үгэндээ хүрч ажиллаарай гэж захимаар байна. Энгийн биднийг бодвол мэдээлэлд ойр байдаг болохоор таван гишүүнд баримт материал хангалттай олдоно. Дуулсан сонссон юм ч их биз.
Бидний дуулаагүй, мэдээгүй болгоныг баримт факттай нь дэлгэн тэр алдагдсан их хөрөнгийг ард түмэндээ олж өгөхийн төлөө тэмцжээ. Тэр бүгдийгээ баримтуулж, ард түмэнтэйгээ нэгдэж, нүүрсний хулгайчдыг илрүүлэхэд хамтран зүтгэх хэрэгтэй. Ингэвэл жинхэнэ үнэн мөн нь тодорч, хэн нь хэн бэ гэдгийг ард түмэн бодитоор харах болно. Ингэвэл золионд гаргасан таван гишүүн харин ч хожилын туг мандуулж хожооны таван гишүүн болж мандах болно. Та таван гишүүн хэрэв ингэж ард түмэнтэйгээ нэгдвэл, зориг зүрхтэй байвал, ард түмнийхээ итгэлийг дааж чадвал өөрсдийг чинь зольж байгаа хүмүүсийн оронд ч очих боломжтой шүү.
Хүний нэр төр гэдэг халдашгүй. Ээж аав, эхнэр хүүхэд, ах дүү, найз нөхдийнхөө өмнө хэн ч “хулгайч” гэж дуудуулахыг хүсэхгүй. УИХ-ын гишүүд бол бүр нэмээд сонгогчдынхоо өмнө нэр төрөө гутаалгахыг хүсэхгүй нь тодорхой. Гэмт хэрэгтэн, хулгайч гэж шууд ойлгогдохоор улс орон даяар цоллуулсан хүмүүсийн хувьд нэр төр нь хэрхэн унаж байгааг харах, мэдрэх нь гутамшиг юм. Хэрэв энэ таван гишүүн өөрсдөө үнэхээр хулгай худал хийгээгүй юм бол нэрээ цэвэрлэхийн төлөө тэмцэхгүй бол болохгүй. Намын нэр хүнд, дахиж дэвших гэх мэт элэрсэн баларсан юм бодоод дуугүй өнгөрвөл тэдэнд үлдэж хоцрох үр дагавар нь уршигтай бөгөөд хорлонтой. Тэдний хамаатан садан, үр хүүхдүүд нь энэ хар толбыг үеийн үед үүрэн явах бөгөөд хэзээд “нүүрс хулгайлж эх орноо тоносон” гэх хар шошгыг нүүрэндээ наан амьдрах болно. Үргэлж хоёрдугаар эгнээнд байх ял оногдуулж байна аа гэсэн үг юм.
Тиймээс тодорсон таван гишүүн маань ард түмэнтэйгээ нэгдэж нүүрсний хулгайчдыг илрүүлэхийн төлөө эргэлт буцалтгүй, зогсолтгүй зүтгэх л үлдлээ. Ингэж тэмцэхгүй бол МАН-ын нэр хүндийг аврахын төлөө та таван гишүүн золионд гарч байна. Үнэхээр энэ бүгдийг үүрэхэд хотойхооргүй юм намаасаа хүртсэн бол ч яая гэхэв. Юм хариутай байдаг болохоор бидний ээлж иржээ л гэж бодох биз. Хэрэв үнэхээр тийм л биш өөрсдийх нь яриад байгаа шиг ном дүрмээрээ явсаар энд хүрч золигт гарч байгаа бол харамсалтай юм.
Хонь гаргах гэж дээш нь харуулах үед “эзэн минь ийм өгөөмөр, тэнгэр харж чаддаггүй надыг тэнгэр харуулана гэж яаж бодож чадав аа” гэж хоромхон зуур баярлаж сүйд болдог гэж бид хошигнодог. Өөрсдийн чинь нэрийг зарлахад тэгж л хөөр хөс болоогүй бол, тэгээд худал хулгай хийгээгүй юм бол та бүхэн жагсагч түмэнтэйгээ нийл ээ. Эрх баригчид номхон томоотой таван гишүүний нэр зарласнаар (та бүгдийн өөрсдийн хэлснээр шүү) жагсагчдын уур омгийг дарж, нийтэд хулгайчаа дарсан нэр олоод тайван жаргах санаатай байх. Хэрэв худал нэр зарлаж байгаа бол тэд хулгайгаа болихгүй л гэсэн үг шүү дээ. Тэгэхлээр хулгай хийх санаархлыг үгүй хийж, ард олонд үнэн мөнийг таниулах боломж та бүхэнд байна. Яагаад гэвэл та бүгд ард олноосоо мандат авч ард түмнээ төлөөлөх эрх авсан гишүүдийн маань нэг билээ. Ард олон хулгай, худлыг зогсоох хүсэлтэй байгаа нь та бүгдээр дамжин хэрэгжих ёстой юм.