Month: October 2022

Уур амьсгалын өөрчлөлт болон Биологийн олон янз байдлын тухай НҮБ-ын суурь конвенцуудын талуудын бага хурлыг угтсан уулзалт, хэлэлцүүлэг Төрийн ордонд эхэллээ.

Уулзалт, хэлэлцүүлгээр уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулах, түүнд дасан зохицоход чиглэсэн тогтвортой санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтын боломж, хөгжлийн түншлэгчдийн зүгээс баримталж буй бодлого, байр суурь, хамтын ажиллагааны талаар хэлэлцэнэ.

Мөн биологийн олон янз байдлыг хамгаалах, тогтовортой ашиглах, генетик нөөцийн ашиглалт хамгаалалт, байгаль орчныг нөхөн сэргээх, тогтвортой хөгжлийн боловсролыг дэмжих, тогтвортой үйлдвэрлэл хэрэглээг нутагшуулах, тусгай хамгаалалттай газар нутгийн сүлжээг өргөтгөх, тэдгээрийн менежментийг сайжруулах талаар хэлэлцэх юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх уулзалт, хэлэлцүүлгийг нээж үг хэллээ.

Тэрбээр уур амьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг нөлөөлөл болон түүнтэй тэмцэх, ойжуулалт, ногоон байгууламжийн ач холбогдлын талаарх иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн ойлголт, хандлага сайжирч, эх байгаль, хойч үеийнхээ төлөө хамтдаа мод тарьж, ургуулан, арчлан хамгаалж байгаад талархал илэрхийлэв.

Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Б.Бат-Эрдэнэ “Уур амьсгалын өөрчлөлт болон биологийн олон янз байдлын тогтвортой санхүүжилт, урт хугацааны хамтын ажиллагааны бодит хэрэгжилтийг хангах хүрээнд байгалийн нөөцийн дансны аргачлалыг хөгжүүлэх, экосистемийн үйлчилгээний төлбөрийн зарчмыг нутагшуулах зэргээр техник чадавхийг бэхжүүлэх хэрэгцээ нэн өндөр байна” гэв.

Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Хүнс, хөдөө аж ахуйн байгууллагын Суурин төлөөлөгч Винод Ахужа хэлсэн үгэндээ, уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэх, биологийн олон янз байдлыг хамгаалахдаа эдийн засгийн өсөлт, хөгжлийн явцтай нийцүүлэн харилцан уялдаатай нэгдмэл арга хэмжээ авах нь чухал гэдгийг хэлэв.

Азийн хөгжлийн банкны Суурин төлөөлөгч Павит Рамачандран, Монгол Улстай байгуулсан хамтын ажиллагааны стратегид байгалийн нөөцийн менежмент, уур амьсгалын тэсвэртэй байдлыг сайжруулахад эдийн засгийн дэмжлэгээр хамтран ажиллаж ногоон хөгжлийг цогцлоохыг зорьж байгаагаа тэмдэглэв.

Энэ удаагийн уулзалт, хэлэлцүүлэгт 17 орны Дипломат төлөөлөгчийн газрын тэргүүн, олон улсын болон төр, хувийн хэвшил, иргэний нийгмийн байгууллагын 130 орчим төлөөлөгч оролцож байна.

УИХ-ын намрын ээлжит чуулганы нэгдсэн хуралдаанд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатар, макро эдийн засгийг тогтворжуулах чиглэлээр экспортын орлогыг нэмэгдүүлэх тухай мэдээлэл хийв.

Сайд Ч.Хүрэлбаатар ярихдаа, “Манай улсын ДНБ энэ оны эхний хагас жилд өмнөх оны мөн үеийнхээс 1.9 хувиар өслөө. Эдийн засгийн өсөлтийн 1.8 нэгж хувийг хөдөө аж ахуйн салбар бүрдүүлснийг хасаж тооцвол өсөлт 0.1 хувь болохоор байна. Гадаад хүчин зүйлээс шалтгаалж, уул уурхайн салбарын ДНБ 18 хувиар агшиж, эдийн засгийн өсөлтөд сөрөг нөлөөлсөн. ҮСХ-ны мэдээллээр, ДНБ-ий гүйцэтгэлээр эдийн засгийн өсөлт 8 дугаар сард 2.6 хувь болж нэмэгдсэн. Жилийн инфляц 9 сард улсын хэмжээнд 13.8 хувьд хүрч, төв банкны зорилтот түвшнээс 2 дахин их байгаа. Цар тахлаас өмнө нийт инфляцын 30 хувь бүрдүүлж байсан импортын барааны инфляц 56 хувьд хүрлээ. Мөнгөний нийлүүлэлт цар тахлын өмнөх түвшнээс 30 гаруй хувиар нэмэгдэж, одоогоор 27-28 их наяд төгрөгт хүрлээ. Арилжааны банкуудын зээлийн үлдэгдэл 8 сарын байдлаар өмнөх оны мөн үеийнхээс 14.6 хувиар өсөж, 22.6 их наяд төгрөгт хүрсэн. Зээлийн өсөлтийн дийлэнхийг худалдаа, хэрэглээний зээл эзэлж байгаа.

Макро эдийн засгийн гадаад нөхцөл байдал тогтворгүй эмзэг хэвээр байна. Монгол Улсын төлбөрийн тэнцлийн алдагдал нэмэгдэн, гадаад валютын албан нөөц багасаж, төгрөгийн ханш суларч байгаа нь эдийн засагт тулгарч буй асуудал юм. Төлбөрийн тэнцлийн алдагдал энэ оны эхний 8 сарын байдлаар 1.5 тэрбум ам.долларт хүрлээ. Уул уурхайн экспорт нэмэгдсэн ч бодит орлого багассан нь төлбөрийн тэнцлийн алдагдлын шалтгаан. Гадаад валютын албан нөөц оны эхнээс 1.6 тэрбум ам.доллароор багасаж, 9 дүгээр сарын байдлаар 2.8 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Энэ сарын 20-ны байдлаар ам.доллар 3374 төгрөг болж, оны эхнээс 524 төгрөг буюу 18 хувиар суларлаа. Валют ханшийн зөрүү сүүлийн 3 жилд 4 төгрөг байсан бол энэ оны 4 дүгээр сард 150, есдүгээр сард 200 төгрөгөөр даваад байна. Дэлхийн эдийн засгийн өсөлт саарах төлөв нь уул уурхайн бүтээгдэхүүний эрэлт, валютын урсгалд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй. Засгийн газрын гадаад үнэт цаасны үнэ унаж, өгөөжийн түвшин өссөн нь өрийн зохицуулалтын хүрээнд арилжаалах гадаад үнэт цаасны хүү өндөр тогтож, валютын гарах урсгалын эрсдэл бий болгож байна. Хөгжингүй орнууд бодлогын хүүгээ нэмж байгаа нь шинээр бонд гаргах, арилжааны зээл авах, хүү нэмэгдэх давхар эрсдэл үүсгэнэ. Эдгээр нь манай улсад орох валютын урсгалыг нэмэх, зээлжих зэрэглэлийг бууруулахгүй байх, аливаа хоригт өртөхгүй байх шаардлага бий болгож байгаа”-г онцоллоо.

Засгийн газар богино хугацаанд экспортыг нэмэх чиглэлд ирэх оны эхний улиралд бодит арга хэмжээ авахаар төлөвлөөд байна. ГЕГ-ын мэдээгээр, уул уурхайн экспортоор тэргүүлэгч 10 компанийн гаальд бүртгүүлсэн экспортын дүн 5.5 тэрбум ам.доллар байгаа ч Монголбанкны мэдээгээр эдгээр компанид 2.9 тэрбум ам.долларын орлого орж, 2.6 тэрбум ам.долларын зөрүү үүсжээ. Энэ зөрүүнээс 2.3 тэрбум ам.доллар нь нүүрс эксортлогч 4 аж ахуйн нэгжид хамаарч байна. Зөрүүг үүсгэсэн шалтгаан нь ашигт малтмалын борлуулалтын орлогыг урьдчилан авсан, төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, хөрс хуулалтын ажлын төлбөрийг мөнгөөр бус ашигт малтмалаар барагдуулсан, ГЕГ-ын мэдээг жишиг үнээр бүртгэдэг, нүүрсийг зах зээлийн бодит үнээс доогуур борлуулсантай холбоотой аж.

Эдгээр шалтгааныг арилгах, богино хугацаанд валтын орлого нэмэх арга хэмжээ тусгасан тогтоол баталж хэрэгжүүлж байгаа. Тухайлбал, ашигт малтмал олборлох, боловсруулах, тээвэрлэх, хадгалах бүх дамжлагад төлбөрийн баримт үүсгэх, гэрээг цахим системд бүртгэх тогтолцоо бүрдүүлнэ. Ирэх оны 1 дүгээр сарын 1-нээс зөвхөн бүртгүүлсэн ашигт малтмалыг экспортолно. Ашигт малтмалыг нээлттэй дуудлага худалдаагаар борлуулах, уул уурхайн биржийн тогтолцоог ирэх оны эхний улиралд нэвтрүүлэхийг сайд Ч.Хүрэлбаатар тэмдэглэв.

Мөн тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь ашигт малтмалыг хилийн үнээр борлуулж, ачаа тээврийн хил нэвтрэх зөвшөөрлийг өөрсдөө олгоно. Монгол Улсын нутаг дэвсгэр хийж буй хөрс хуулалт, олборлолт, тээвэрлэлт зэрэг бүх үйл ажиллагааны төлбөрийг үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр хийнэ. ТӨК-уд Засгийн газрын шийдвэргүйгээр төлбөрийг ашигт малтмал, түүхий эдээр төлөх нөхцөлтэй гэрээ шинээр байгуулахыг хориглож, өмнө нь хийсэн борлуулалт, хөрөнгө оруулалт, худалдан авалттай холбоотой гэрээ, хэлэцээрийг нууцаас гаргаж ил тод болгоно. Түүнчлэн, ашигт малтмал олборлолтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нарын олборлолт, экспортын тасралтгүй үйл ажиллагааг хангахыг дэмжинэ. Тогтоол баталснаас хойш сүүлийн 2 долоо хоногт 260.6 сая амдолларын орлого орж эерэг үр дүн гарч байгаа. Төлөвлөсөн ажлаа хэрэгжүүлснээр гадаад валютын ханшийн дарамтыг ирэх онд бууруулах боломж бүрдэнэ гэдгийг тэрбээр онцоллоо.

УИХ-ын чуулганы Баасан гарагийн нэгдсэн хуралдаан болж байна. Макро эдийн засгийг тогтворжуулах чиглэлээр баримтлах бодлогын талаар хэлэлцэж байна.

Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, хариулт авлаа.

УИХ-ын гишүүн Ж.Чинзориг “Мах, гурил, шатахууны үнэ тогтворжуулах хууль хэрэгжихгүй байна. Ялангуяа гурилан дээр. Тухайн хууль батлагдаж байх үед гурилын үйлдвэрүүдэд 100 орчим тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлтэй зээл олгож, нөөц бүрдүүлнэ гэж байсан. ХХААХҮЯ, Монголбанкнаас судалгаа авахад гурилын үйлдвэрүүдэд олгох 100 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй эх үүсвэр одоогоор олгогдоогүй байна. Энэ нь юутай холбоотой вэ? Нэгэн УИХ-аас гаргасан хуулийн хэрэгжилтийг хангах талаар Засгийн газар, Монголбанк шуурхай ажилламаар байна.

Үнийн өсөлт, инфляцын түвшин саарах юм уу? Статистикаас гаргасан судалгаагаар нэг сарын талх, гурил, будааны үнэ 21 хувиар өслөө. Арваннэгдүгээр сарын нэгнээс аж ахуйн нэгжид олгож байгаа цахилгааны үнэ 11-28 хувиар өсөх юм байна. Эдгээр бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөөс шалтгаалж, инфляцын түвшин улам өсөх нь.

Валютын ханшийг тогтворжих итгэл үнэмшил байна уу?” хэмээн асуув.

Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатар “Наймаас есдүгээр сард валютын нөөц нэмэгдсэн. Хууль батлаад үнэ тогтворжихгүй гэдгийг тухайн үед бид зөндөө ярьсан. Амьдрал дээр бодитоор хэрэгжихгүй гэдэг зүйлийг тухайн үед ярьж байсан. Үнэ тогтворжуулах хууль баталсан нь бүтэлгүй зүйл. Хууль батлаад үнэ тогтворждоггүй. Энэ хуулиас ямар нэгэн зүйл горьдоод, хэрэгжүүлэх гэж зүтгэх нь эдийн засгийг улам нураах болов уу гэж бодож байна. Гурилын компаниудад хөнгөлөлттэй зээл өгье гэхээр шалгуурыг нь даваад зээл авах ААН ховор. Ялангуяа цар тахал, дайны дараа шалгуур хангахгүй. Шалгуур хангалаа гэхэд түүний хамаатан гэж яллаад байдаг болохоор ААН-үүд зээл авахгүй байна.

Буруу юм буруу үр дүн авчирдаг гэдгийг хэлмээр байна” гэлээ.

Сангийн сайд Б.Жавхлан “Хуульдаа ч асуудал байхгүй. Гол нь хуулийн хэрэгжилт юм. Ялангуяа нефтийн бүтээгдэхүүнд энэ хууль сайн үр дүнгээ өгсөн” гэсэн юм.

МАН-ын Удирдах Зөвлөл өнөөдөр хуралдах талаар мэдээлсэн.

Тус хурлаас гаргасан шийдвэрийн талаар УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэн мэдээлэл өглөө.

Тэрбээр “МАН-ын УЗ-ийн хурлаар ХНХ-ын сайдад нэр дэвшүүлэх асуудлыг хэлэлцлээ. УИХ-ын дэд дарга Т.Аюурсайханыг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ нэр дэвшүүлсэн. УЗ-ийн гишүүд бүрэн дэмжлээ. Тэрбээр төрийн ажлын дадлага туршлагатай. Тийм учраас ХНХЯ-ыг энэ хүнд нөхцөлд удирдаад явах чадвартай гэж үзэж байна.

ХХААХҮ-ийн дэд сайдад НАМОХ-ны ерөнхийлөгч М.Ганхүлэг гэдэг залууг нэр дэвшүүллээ. Засгийн газрын хуралдаанаар шийдэх байх. Залуу боловсон хүчнүүдийг 90-ээд оны төлөөллийг улс төрд оруулж ирэх шаардлага байна. Сайдын асуудлыг өнөөдөр хэлэлцэж дуусна.

Засгийн газрын тухай хуульд сайд чөлөөлөгдсөнөөс хойш 15 хоногийн дотор томилох хуультай. Энэ хуулийн дагуу өнөөдөрт нь багтаана. Боомт хариуцсан болон хэд хэдэн сайд нарын асуудал бий. Үүнийг төсвийг хэлэлцсэний дараа авч хэлэлцэнэ. Нөгөө талаасаа Боомт хариуцсан сайдын төсвийн асуудал ирэх оны төсөвт суугаагүй. Тийм учраас энэ асуудлыг арванхоёрдугаар болон нэгдүгээр сард ярих байх гэж бодож байна” гэлээ.