Month: June 2022

Хөвсгөл аймагт 2021 оны дөрөвдүгээр сараас эхлэн “Нэмэх даатгал” нэрээр иргэдийн мөнгийг татан төвлөрүүлж, мөнгийг залилж байсан гэх үндэслэлээр “Бэлтэс мөрөн” ХХК-ийн удирдах албан тушаалтнуудыг цагдаагийн байгууллагаас шалгаж, цагдан хориод байгаа юм. Хөвсгөл аймгийн хэмжээнд тус компанийн дансанд 5-10 сая төгрөг байршуулаад эргүүлэн авч чадаагүй 3000 гаруй хохирогч байгаа юм. “Бэлтэс мөрөн” ХХК-ийн удирдлагууд тэтгэврийн болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн халамжийн мөнгийг өсгөж өгнө гэх байдлаар итгүүлэн татаж дансандаа төвлөрүүлснийг иргэд хэлж байна.

“Бэлтэс мөрөн” ХХК болон тус компанийн хамаарал бүхий иргэдийн 11 дансанд жилийн хугацаанд л 227 тэрбум төгрөгийн орлого орсон нь мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад тогтоогджээ

Уг компанийг үүсгэн байгуулсан этгээд нь өөрийн төрсөн аав, ээж, ах, эгчийн нэр дээр 12 үл хөдлөх хөрөнгө, зургаан тээврийн хэрэгсэл худалдан авсныг нь илрүүлээд байгаа юм. Эдгээр хөрөнгүүд нь ах, дүүсийнх нь нэр дээр байдаг боловч мөрдөн шалгах ажиллагааны хүрээнд нэг нутгийн хүний нэр дээр худалдан авсан тээврийн хэрэгсэл, нэр нь шилжүүлээгүй үл хөдлөх хөрөнгө, улсын бүртгэлийн гэрчилгээ гараагүй хаус зэрийг худалдан авсан болохыг тогтоожээ. Тухайлбал “Бэлтэс мөрөн” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Г.Нямдэлгэр 2021 оны зургадугаар сарын 10-наас долдугаар сарын 1-ний өдрийн хооронд нийт 105.3 сая төгрөгийн гүйлгээ хийж prius 30, harrier, klugger зэрэг дөрвөн тээврийн хэрэгслийн худалдан авах гүйлгээг хийсэн байна. Тэдний хамаатан Н.Уяабор нь компанийн арилжааны дансан дахь мөнгөөр 2022 оны нэгдүгээр сарын 20-ны өдөр БЗД-ийн 26 дугаар хороо “Кристал таун” хотхонд орон сууц, гараж худалдан авсан байна.

Бид тус компанийн дансанд мөнгө байршуулаад эргүүлэн авч чадаагүй хохирогчдын төлөөлөл Э.Батхүүтэй ярилцлаа.

-Та “Бэлтэс мөрөн” ХХК-ийн дансанд мөнгө байршуулаад буцааж авч чадаагүй талаараа хэлж байна. Тус компанийн дансанд хэдэн төгрөг байршуулсан юм бэ?

-Өнгөрсөн өвөл ах, дүү олуулаа нийлж 100 сая төгрөг тус компанийн данс руу шилжүүлээд авч чадаагүй байна. Анх өөрөө санаачилж ойр орчмын хүмүүсээ уриалж мөнгө хийсэн. Тэднийхээ нүүрийг харж чадахгүй л явж байна.

-Танд ямар боломж амлахад нь тэр их мөнгийг дансанд нь хийсэн юм бэ?

-Энэ байгууллага олон улсад үйл ажиллагаа явуулдаг топ таван биржийн нэг Binance хөрөнгийн биржээр дамжуулан татан авалт хийж ажилладаг талаараа анх хэлж байсан. Койн аваад л үнэ нь өсөхөөр энэ биржид борлуулаад тэр дор нь мөнгөө тоолоод авна гэх ойлголтыг өгч байсан юм. Ийм сүлжээний луйврыг гадарладаг л юм. Гэхдээ эхэлж орсон хүмүүс нүдэн дээр л мөнгөө өсгөж аваад байсан л даа. Таван сая төгрөг оруулсан найз маань л сар хүрэхгүй хугацааны дараа зургаан сая хоёр зуун мянга болгоод л авчихсан. Энэ мэт жишээ компанид олон бий. Эхэлж хөрөнгө оруулалт хийсэн хүмүүс нь гадаад руу аялаад л, өндөр хэмжээний мөнгө төлсөн хүмүүс нь орон сууц ч авсан тохиолдол бий. Ингээд л зориглоод өндөр мөнгөн дүнгээр мөнгө хийгээд авчихъя гэж санасан юм.

-100 сая төгрөг бага мөнгө биш. Шийдвэр гаргахад тань юу нөлөөлөв?

-Энэ компани жилийн хугацаанд тогтвортой үйл ажиллагаа явуулсан. Мөнгө оруулсан хүмүүсийн хүүг ч тэр дор нь олгоод явж ирсэн байдаг. Хамгийн гол нь аймгийн цагдаагийн газар болон аудитын байгууллагаас энэ компанийн үйл ажиллагаанд нь тогтмол хяналт, шалгалт оруулж байсан юм. Ямар нэгэн зөрчил илрүүлээгүй. Ийм байхад хэн ч мөнгөө өсгөөд авахыг бодно шүү дээ. Тогтмол ордог шалгалтууд нь зөрчил илрүүлсэн бол би өнөөдөр ингээд сууж байхгүй. Хүмүүс шуураад л нүдэн дээр мөнгө аваад л байсан. Гэтэл нэг өдөр л өнөөх компанийнх нь данс хаагдаад алга болсон. Хүмүүсийнх нь ч утас холбогдохгүй, зугтаад л нөхцөл байдал буруу тийшээ эргэсэн.

-Ийм хэмжээний мөнгийг хөндлөнгийн хүний дансанд хийсэн үйлдэл анхаарал татаж байна л даа. Энэ хэрэгт холбогдсон С.Ганбаатар, Г.Нямдэлгэр гэх хүмүүсийг та сайн таних уу?

-Нэг нутгийнх ч сайн танихгүй. Гэхдээ С.Ганбаатар, Г.Нямдэлгэр нарын хүмүүсийг Хөвсгөл аймгийнхан бурхан шиг хүндэлдэг байлаа. Үйлчилгээний байгууллагууд нь үнэ төлбөргүй үйлчилнэ. Захын ресторанд ороход нь хоолны төлбөрөөс чөлөөлөх жишээтэй. Иргэдэд хөрөнгө оруулалт хийж байсан болохоор тэр шүү дээ. Тэд иргэдийн ийм итгэл рүү л ус цацчихаад сууж байна. Байраа барьцаалж мөнгө аваад “Бэлтэс мөрөн”-гийн үйл ажиллагааг дэмжээд луйвардуулсан хүн олон бий. Байраа барьцаанд тавиад хураалгасан тохиолдол наад захынх нь. Орох оронгүй болсон хүмүүс ч түгээмэл байна. Гэтэл С.Ганбаатар нарын хамаарал бүхий этгээдүүд хотын төвийн “А” зэрэглэлийн тансаг хороололд байр аваад сууж байгааг нь харахаар багтрах юм. Энд нэг зүйлийг онцлоход, койн хэрэглээнд нэвтрэх нь цаг хугацааны асуудал юм шүү. Энэ олон койноос таних нь л чухал.

-Та бүхэн цаашид яах вэ?

-Ямартаа ч Ерөнхий сайдад иргэдийн хохирлыг барагдуулах тухай хүсэлт хүргүүлсэн. Энэ хэрэгт холбогдсон хүмүүсийг цагдан хорьсон байна лээ. Мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад иргэдээс цугларсан мөнгөөр их хэмжээний хөрөнгө авсныг нь илрүүлсэн байсан. Тэр бүрийг нь битүүмжилж иргэдийн хохирол барагдуулахад зарцуулах хэрэгтэй. “Бэлтэс мөрөн”-д луйвардуулаад модоо барьсан хүмүүс олон байна” гэв.

Мөрдөн байцаах албаны Залилах гэмт хэрэг мөрдөн шалгах хэлтсийн ахлах мөрдөгч, цагдаагийн хошууч Ц.Отгоннямаас хэргийн талаар тодруулахад “Бэлтэс мөрөн” ХХК нь иргэдтэй хамтран ажиллах, санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх гэрээ байгуулж, мөнгө авдаг байсан. Авсан мөнгөө нэг сарын дотор 30 хувиар өсгөж, буцааж олгодог байсан. Энэ нь хууль бус үйл ажиллагаа болох нь тогтоогдсон. Одоогийн байдлаар нийт 15 мянга орчим хүн мөнгө өгсөн нь тогтоогдсон. Тэдний 12 мянга орчим нь мөнгөө буцааж авсан. Харин гурван мянга орчим иргэн хохирсон нь урьдчилсан байдлаар тогтоогдсон. Иргэдээс 5-10 сая төгрөг татдаг байсан” гэх мэдээллийг өгч байна.

Чингэлтэй дүүргийн прокурорын газраас “Бэлтэс мөрөн” ХХК-ийн нэр дээр болон өөрсдийн нэр дээрх хувийн дансандаа шилжүүлэн авч бодит байдлыг нуух замаар бусдыг төөрөгдөлд оруулж, зохиомол байдлыг зориудаар бий болгож олон шатлалт маркетинг, пирамид тогтолцооны луйврын аргаар залилах гэмт хэрэгт холбогдуулан Г.Пүрэвсүрэн, Г.Нямдэлгэр, Р.Бузмаа, С.Ганбаатар, Н.Уяабор нарыг яллагдагчаар татаад байгаа юм. Улмаар Г.Пүрэвсүрэн, Р.Бузмаа, Н.Уяабор нарт таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч нэг сарын хугацаанд хорих шийдвэр гаргаад байна. Харин яллагдагч Г.Нямдэлгэрт тодорхой газруудад очихыг хязгаарлах арга хэмжээ аваад байгаа юм.

Монгол Улсын гавьяат малын эмч, Монголын мал эмнэлгийн холбооны удирдах зөвлөлийн гишүүн Ц.Өлзийтогтохтой ярилцлаа.

-Махны аюулгүй байдлын баталгааг мал, амьтныг нядлахаас өмнө гаргаж тогтоох ёстой-

-Өнөөдөр махны эрүүл ахуй, аюулгүй байдалтай холбоотой асуудал хурцаар яригдаж байна л даа. Иргэд аль ч зах, худалдааны төвийн лангуунаас мах, махан бүтээгдэхүүн худалдаж авахдаа айдас, түгшүүртэй байна. Манайд махны аюулгүй байдал алдагдчихаад байна уу?

-Монголын төр, засаг монгол хүний эрүүл мэндийг хорлох үйл ажиллагааг мах, сүүний аюулгүй байдлаар дамжуулж гүйцэтгээд өнөөдрийг хүрлээ л дээ. Харин хожуу ч гэсэн махны эрүүл ахуй, аюулгүй байдалд анхаарал хандуулах болсон нь сайн хэрэг.

-Бидний өдөр тутамдаа хэрэглэж буй мах, махан бүтээгдэхүүн хортой гэж та хэлж байна уу?

-Шууд хэлэхэд тийм.

-Үүнд нөлөөлж буй хүчин зүйлс нь юу вэ?

-Нэгдүгээрт химийн гаралтай эм, эмийн бодисын замбараагүй, хяналтгүй хэрэглээ нөлөөлж байна. Хоёрдугаарт антибиотикийн хяналтгүй хэрэглээ. Шүлхий, цэцэг, мялзан гэх мэт вирусээр үүсгэгддэг мал, амьтны халдварт өвчнүүдийн үед ямар нэгэн антибиотикийн хэрэглээ огтхон ч шаардлагагүй байхад л төр, засгийн болон мэргэжлийн байгууллага, мэргэжилтнүүдийн оролцоотойгоор өнгөрсөн жилүүдэд антибиотикийг маш ихээр хэрэглэж малын мах, сүүг хордууллаа. Энэ хэрээр малчдыг эдийн засгийн дарамтад оруулсан. Ирээдүйд дэлхийн гамшиг болохоор нэгэнт хаалга тогшоод эхэлчихсэн антибиотикт дасал болох замыг нь нээчихээд цөөхөн бүлэглэл, малын эм импортлогч, худалдагч компаниудын ашиг сонирхлыг дэмжсэн үйл ажиллагаа явуулаад байна л даа. Энэ бол нийт монголчуудын эрүүл мэндийн эсрэг хорлон сүйтгэл учруулж буй гэмт хэрэг юм шүү.

Мөн түүхий болон боловсруулсан, хагас боловсруулсан мах, махан бүтээгдэхүүнийг Хятадын гялгар уутанд савлаад гаргаж буй нь тэндээс нэвчиж, шингэсэн хорыг хүмүүст идүүлж, эрүүл мэндийг нь хорлож буй гэмт үйлдэл. Энэ талаар ямар ч судалгаа байхгүй. Мах үйлдвэрлэгч, бэлтгэгчид олдсон гялгар уутандаа савлаж буй хэрэг шүү дээ. Ашиг л олж байвал үйлдвэрлэгчдэд хүний эрүүл мэндийг хорлож, хохироож байгаа нь огтхон ч санаа зовоох асуудал биш байна л даа. Өнөөдрийн тухайд хүнсний аюулгүй байдлыг бүрэн хангасан, дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас гаргасан стандартад нийцсэн нэг ч килограмм мах Монголоос олж чадахгүй. Зөвхөн махны аюулгүй байдлын талаар ойлголттой малчид л идэх боломжтой гэж хувьдаа харж байгаа юм. Малчид л малдаа хэзээ вакцин тарьсан бэ, хэдний өдөр антибиотик хэрэглэсэн бэ, хэдний өдөр химийн гаралтай эм хэрэглэсэн бэ гэдгийг сайн мэдэж байх ёстой хүмүүс юм. Вакцин тарьсан тохиолдолд 21 хоногийн дараа махыг нь идэх ёстой. Ивиомек тариад сарын дараа махыг нь идэх ёстой гэх мэтчилэн хугацаатай байдаг. Энэ хугацааг нь өнгөрсний дараа махаа идэхэд эрсдэл багатай.

-Төв суурин газрын иргэдийн тухайд махны аюулгүй байдлын асуудал хурцаар хөндөгдөж байгааг та онцолж байна. Хэрэглэж буй махныхаа эрүүл ахуйд хяналт тавих ямар боломж байна вэ?

-Махны аюулгүй байдлын баталгааг мал, амьтанг нядлахаас өмнө гаргаж тогтоох ёстой. Нядлаад тээвэрлэгдэж ирээд хөлдөөгчинд хэдэн сар хадгалагдсан, хөрөөдөж жижиглээд гялгар уутанд савлачихсан, ресторан, зоогийн газрын хоолны орцод хийгээд буцалгаад, жигнээд, шарчихсан үед нь тогтоох боломжгүй. Иймд мах худалдаж авахдаа болж өгвөл амьд малыг сонгох нь зөв. Эмээлт зах дээр амьд малын худалдаа бэлэн байдаг шүү дээ. Очоод худалдаж авахдаа хөдөлгөөн, сэргэлэн цовоо байдал, арьс, ноос мэтийг нь сайтар анзаарахад мал мэддэг хүн бол эрүүл, эсвэл өвчтэйг нь баримжаалах боломжтой шүү дээ.

-Иргэдийн зүгээс бар кодтой мах авах санал гаргаж байна л даа. Энэ тухайд?

-Энэ чинь өнөөдрийн Монголын тухайд хүнсний аюулгүй байдлын шаардлагатай огт хамааралгүй асуудал. Зөвхөн гарал үүслийг нь илэрхийлж байгаа юм. Өнөөдрийн түвшинд бар код махны аюулгүй байдлыг илтгэх ямар ч утга, агуулга алга. Олон улсын жишгээр бол бар код нь хүнсний аюулгүй байдлыг хангасныг нотлоход дөхөм болох баримт нь байдаг. Манайд бол зөвхөн аль нутгаас ирснийг нотлох гарал үүслийг тодорхойлох баримт төдий л байна.

Энд нэг зүйлийг онцлоход, өчигдөр нядалсан өвчтэй малын махыг шинэ, чанартай гэж хэлэхгүй. Зургаан сарын өмнө нядалсан эрүүл малын махыг хуучин муу чанартай гэх ойлголт биш. Ийм ташаа ойлголт нийтлэг байсаар байна.

-Мах бидний хамгийн түгээмэл хэрэглэдэг хүнс. Махны эрүүл, аюулгүй байдал хөндөгдөж байгаа нь ноцтой юм. Цаашид бид яах вэ. Таны зүгээс гарц гаргалгааг нь яаж харж байна?

-Зөв тогтолцоог нэвтрүүлэх энгийн ажил шүү дээ. Монгол хүн ямар мах идэж байгаа нь Монгол Улсад хэнд ч хамааралгүй байна. Саяны жишээнд махны экспортын асуудал яригдахад л хор нь гараад ирж байгаа биз. Эмээлт дээр бэлтгэгдэн худалдаж буй мах зах, дэлгүүр, гуанзуудаар түгээгдэж байгаа. Өдөр тутам л хортой мах идэж байна л даа. Ийм махыг иргэдэд зарах ёсгүй. Худалдааны хориг тавих ёстой. Харамсалтай нь хориглож чадахгүй байна. Мэргэжлийн салбарууд л ажлаа хийж чадахгүй байна гэсэн үг. Мал эмнэлгийн шинжлэх ухаан, хүнсний аюулгүй байдлын шинжлэх ухааны талаар ойлголттой мэргэжлийн яам, агентлагтай болох ёстой. Зөв ажиллавал хагас жилийн дотор л шийдвэрлэх бүрэн боломжтой асуудал.

Өмхий махны асуудал нийгмийг шуугиулж, нийслэлчүүд хүнсний аюулгүй байдал нь алдагдаад удсаныг сая л мэдэж төр засгаас ямар нэг арга хэмжээ даруй авна гэдэгт итгэж сууна. Өнгөрсөн сард Нэгүүн.мн сайтын “Эмээлт” дэх мах боловсруулах үйлдвэрээс хийсэн лайв мэдээний дараачаас өмхий махны асуудал нийгэм даяар тархаж хот, хөдөөгүй халаглаж байна. Ид шуугианы дундуур “Өмхий махны асуудал яагаад гарч ирэв” гэдгийн учрыг олж тайлбарлахад, дүгнэлт хэлэхэд өнөө маргаашдаа хэцүү байна.

Харин Орос руу мах гаргана гэдэг сургаар махны бизнес хийдэг хятадуудын зах зээлийг хумих гэж, тэднийг шахахын тулд ийм сэдэв гаргаж ирэв үү, ийм замаар хойшоо мах гаргах замаа засч байна уу гэх хардлага байна. Угтаа тэр, энэ гэж ялгахгүйгээр хоёр хөрш рүүгээ, аль алин руу нь махаа гаргаж, өгч байх хэрэгтэй. Наймаанд “Тэр нь ах дүү, энэ нь дайсан” гэдэг ойлголт байдаггүй. Наймаанд найзгүй гэдэг үгийг монголчууд 1989 оноос хойш өчнөөн сонсож, биеэрээ мэдэрцгээсээр ирсэн. Наймаанд ашиг л байдаг. Ашиг л харах ёстой. Мах гаргавал Монгол Улсад ямар ашигтай вэ гэж харж аль, аль тал руу нь өгч байх хэрэгтэй. Түүнээс биш нэгийг нь ах дүү хэмээн хошуурч, нөгөөг нь “Чи муухай” гэх нь ямар ч ашиг авчрахгүй.

Бас нэг хардлага яваад байгаа нь асуудал дагуулсан тэр махнууд Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулгын хамаарал бүхий хүний компанийнх гэх. Экс Ерөнхийлөгч Х.Баттулгыг л унагахын тулд Монголын махны салбарыг ингэж сууриар нь ганхуулж түлхэнэ гэж баймааргүй юм. Өндөр албан тушаалаасаа буучихсан, уначихсан хүнийг юунаас нь салгах гэх ийм юм хийх билээ гэж эргэлзээ төрж байна. Түүний хамаарал бүхий компаниуд, хамаатан садан болгонтой нь өмхий махыг холбочих гээд янзан бүрээр оролдоод байна уу даа ч гэж харагдах. Хэрвээ тийм бол бөөсөнд хутга гэгчээр дэмий юм болж байна. Нэгнээ унагахын тулд бүхэл бүтэн нэг салбараа самарна гэдэг хэтэрхий улайрсан хэрэг биш гэж үү.

Нөгөө талдаа, эсвэл энэ бүх шуугианыг Х.Баттулга зохион байгуулаад байна уу гэдэг хардлага байна. Хятадууд мах яаж бэлтгэж байгааг хар даа, аюултай байгаа биз. Тиймээс хятадуудыг махны салбараас гаргаад Орос руу мах гаргах нь зөв байгаа биз гэдэг мессэжийг өгөхийг зорьсон ч байж мэднэ.

Өөр нэг өнцөг байгаа нь тахиа, гахай, загасны мах боловсруулдаг үйлдвэр, томоохон компаниуд аливаа улсын зах зээлийг эзлэхдээ тухайн улсын иргэдийн зонхилон сонгож хүнсэндээ хэрэглэдэг махыг нийтээр жигшүүлж, зах зээлээс түлхэж гаргаад орон зайнд нь өөрсдийн бүтээгдэхүүнээ лангуу эзлүүлэх замаар аливаа улсыг хүнсээр нь эзэлдэг башир арга байдгийг ч зарим хүн сануулж байна. Өмхий махны асуудал яагаад гарч ирэх болов гэдэг дээр энэ мэтээр дэвшүүлж болмоор таамаг, хардлага нэлээд байгаа биз. Өдөр ирэх бүр махны асуудал улам өндрөө авч, үүссэн нөхцөл байдлыг хэвлэл мэдээллийнхэн, иргэд өөрсдөө тал талаас нь задалж харуулж байна.

Цогцос хадгалдаг бодист дэвтээдэг байсан мах нь Улаанбаатарт орж ирдэг байсан эсэх нь хамаа алга. Бууз, банш, хиамны орцонд тэр мах нь ордоггүй л гэцгээгээд байгаа. Ордог, ордоггүй нь ч хамаагүй. Сэтгүүлчид ч махны асуудлаар сурвалжилга, ярилцлага хийхдээ буруу асууцгаагаад байна. “Дулааны аргаар боловсруулдаг махаа Улаанбаатарт оруулж ирж зардаг уу” гэж асуух юм. Ийм махыг мэдээж Улаанбаатар руу оруулж ирж зарахгүй. Яагаад вэ гэвэл чанаж, болгоод хатаачихсан, жингийнхээ 80-аад хувийг алдсан хатаасан, ариутгасан мах шүү дээ. Боловсруулалт хийж, эцсийн бүтээгдэхүүн болгосон мах нойтноосоо илүү үнэ өртөгтэй. Ийм үнэтэй мах дотоодод зарагдахгүй. Гадаадад гаргадаг гэдэг нь үнэн. Харин нойтон махнуудад асуудал байна уу. Асуудалтай нойтон махнууд бууз, банш, хиамны цехүүдээр тараад байна уу, цэцэрлэг, сургуулийн цайны газруудад очоод байна уу гэдэг нь л санаа зовоож байгаа гол асуудал шүү. Үүнийг л асууж, араас нь үргэлжлүүлж сурвалжлах хэрэгтэй. Махны энэ асуудлыг хэвлэл мэдээллийн салбарынхан дэлгэж тавьснаас хойш болж буй үйл явцыг харахад МХЕГ гэдэг байгууллага ажлаа хийдэггүй юм байна гэдэг нь харин илэрч байна. Ажлаа хийдэггүй юм уу, хийж мэддэггүй юм уу, эсхүл хийх хүсэлгүй мэргэжлийн бус хүмүүс тэнд бөөгнөрчихсөн байдаг юм уу. Монголчуудын амьд явах баталгааг хангахын тулд хяналт тавьж, хүнсний аюулгүй байдалд байнгын анхаарч байх ёстой Монголын байгууллага, татвар төлөгчдийн мөнгөөр цалинждаг газар. Гэтэл битүүмжилсэн 175 тонн махны эзэн олдохгүй байна гэсэн тайлбар хийгээд сууж байх юм. Цогцос хадгалдаг бодист дэвтээсэн мах нийслэлд орж ирсэн үгүйг, мөн лабораторийн шинжилгээнийхээ хариуг хэлэхгүй ч гэх шиг. Нийгмийг, Монголыг нийтээр нь хямраасан махны энэ асуудал дундаас бидний сэтгэлийг хамгийн ихээр эмзэглүүлж буй нь МХЕГ, төр засаг болчихоод байна. Мэргэжлийн хяналтынхан нэг стандартаар шалгаж ирсэн бол хэзээ ч ийм шуугиан гарахгүй байсан. Хятад нь байна уу, Орос нь байна уу, Монгол нь байна уу хэн ч биднийг хорлодог байсан бай мэргэжлийн хяналтынхан нь ажилласан шиг ажилладаг байсан бол хэн ч, яаж ч махаар наадаж чадахгүй л дээ. Тэд ажлаа хийдэг бол энэ их хардлага, сэрдлэг, дуулиан, өмхий мах гарч ирэхгүй байсан нь үнэн.

Монгол Улсын Мэргэжлийн хяналтын газарт маханд формальдегид гэдэг бодис байгаа эсэхийг тодорхойлдог стандарт байдаггүй учир асуудал дагуулсан махнуудаа шинжилж чадахгүй байна гэдгийг сонссон иргэд толгой сэгсэрцгээсэн. Арайчүү шинжилгээ хийж хариу нь гарсан ч лабораторийн зүгээс ямар нэг тайлбар хийхгүй хоног авч байгаа нь уг байгууллага ажиллах ямар ч чадавхгүй гэдгийг нотлоод байгаа биш гэж үү.

Өмхий махны асуудлын нарийн зангилааг тайлж бичихэд одоогоор эрт байгаа ч харин ганц ойлгомжтой байгаа зүйл бол МХЕГ ажилладаггүй нь тодорхой боллоо. Ажлаа хийдэггүй төрийн энэ байгууллагыг даруй татан буулга. Эсвэл бүрэн бүрэлдэхүүнээр нь дарга нар, байцаагч гэлтгүй бүгдийг нь 100 хувь соль. Шинэ бүтцээр ажиллуулахдаа сургалт хийж байцаагчдыг нь өндөр хэмжээнд чадавхжуул. Бид хүнсний аюулгүй байдлаа хангахын тулд эхлээд мэргэжлийн хяналтын байцаагч, тэднийг удирддаг дарга нартай тулж ажиллахгүй бол үүнээс өөр арга алга. Энэ бол монголчуудын эрүүл мэнд, амь настай холбоотой асуудал. Монгол хүн эрүүл хүнс идэж, амьд явах баталгаагүй болчихжээ.