Улсын Их Хурлын 2022 оны хаврын ээлжит чуулганы үдээс хойших нэгдсэн хуралдааны төгсгөлд Засгийн газраас 2022 оны 05 дугаар сарын 04-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ.
Хуулийн төслийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатар танилцуулсан.
Тэрбээр танилцуулгадаа, “Монгол Улсын Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр”, “Монгол Улсын хууль тогтоомжийг 2024 он хүртэл боловсронгуй болгох үндсэн чиглэл”,“Шинэ сэргэлтийн бодлого” зэрэг бодлогын баримт бичигт Эрүүгийн хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгохавлига албан тушаалын гэмт хэрэгт оногдуулах ял хариуцлагыг чангатгах зорилт, арга хэмжээг тусгасныг дурдав.
Мөн тэрбээр хуулийн төсөлд тусгасан зохицуулалтыг танилцууллаа. Тухайлбал, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангид гэмт хэргийн хохирлыг хэмжээг инфляцийн түвшинтэй уялдуулан шинэлэн тогтоож, өршөөл үзүүлэхгүй байх, бага насны хүүхдийг хүчиндэх, бэлгийн мөлжлөг, хүн худалдаалах, мөнгө угаах, авлигын гэмт хэргийг хамааруулах нэмэлтийг тусгалаа. Мөнгө угаах болон татвар төлөхөөс зайлсхийх гэмт хэргийн онцлог, олон улсын байгууллагаас Монгол Улсад өгсөн зөвлөмжийг харгалзан гэмт хэргийг хөөн хэлэлцэх хугацааг гэмт хэрэг үйлдсэн өдрөөс хойш таван жил байхаар хуулийн төсөлд тусгав. Түүнчлэн халдашгүй бүрэн эрхээр “халхавчлан” хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан үндэслэлээр эрүүгийн хариуцлага хүлээдэггүй нь эрүүгийн хариуцлага гарцаагүй байх, шударга ёсны зарчмыг гажуудуулдаг байдлыг халах зорилгоорхуулиар халдашгүй байдлыг баталгаажуулсан албан тушаалтны бүрэн эрхийг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан түдгэлзүүлээгүй бол гэмт хэргийг хөөн хэлэлцэх хугацааг зогсоож, бүрэн эрх дуусгавар болсны дараа тоолох өөрчлөлтийг хуулийн төсөлд тусгасан гэж байлаа.
Гэмт хэрэг үйлдсэн этгээд өмчлөгч эсэхээс үл хамааранхүрээлэн байгаа орчны эсрэг ашигласан тээврийн хэрэгсэл, техник тоног төхөөрөмж, Монгол Улсын хилээр хууль бусаар нэвтрүүлсэн бараа, эд зүйлийг хураан авч улсын орлого болгохтой холбоотой өөрчлөлтийг хийсэн. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангид тусгасан томоохон өөрчлөлтийн нэг нь Эрүүгийн хуулийн Хорин хоёрдугаар бүлэгт заасан Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгтэй холбоотой бүлгийг бүхэлд нь хөндөж байгаа бөгөөд ингэхдээ энэ бүлэгт заасан гэмт хэрэгт оногдуулах ялын бодлогыг чангатгах, тухайлбал, торгох ялын нэг нэгж нь хоёр мянган төгрөгтэй тэнцүү байхаар, хүндрүүлэх бүрэлдэхүүнээс торгох ялыг хасах, хорих ялын хэмжээг нэмэгдүүлэх, үүнтэй уялдуулан нийтийн албанд ажиллах эрх хасах ялыг 2-8 жилийн хугацаагаар, эсхүл хорин жил хүртэл хугацаагаар хасах, авлигын гэмт хэрэгт өршөөл, уучлал үзүүлэхгүй байх өөрчлөлтийг тусгасан бөгөөд хорих ялын хэмжээг нэмж байгаатай холбогдууланавлигын зарим гэмт хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацааг нэмэгдүүлэхээр хуулийн төсөлд тусгасныг салбарын сайд танилцуулгадаа дурдсан.
Бусдын эд хөрөнгийг хүч хэрэглэхгүйгээр, нууцаар авч буй үйлдлийн улмаас учирсан хохирлын хэмжээгээр нь зөрчил, гэмт хэрэгт тооцож ирсэн буруу жишгийг өөрчилж, хулгайлах үйлдлийг хохирлын хэмжээ харгалзахгүйгээр гэмт хэрэгт тооцох, ингэхдээ гэмт хэргийн нийгмийн хор аюулын хэр хэмжээ, шинж чанар, хохирлын хэмжээг харгалзан хулгайлах гэмт хэргийг ялган хуульчилж, ийнхүү хуульчилснаар мөнгө угаах гэмт хэргийн суурь гэмт хэргийг ялгамжтай тодорхойлох, Олон Улсын Санхүүгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх байгууллага буюу ФАТФ-аас өгсөн зөвлөмжийг биелүүлэхэд ихээхэн ач холбогдолтой гэж үзсэн болно. Сүүлийн жилүүдэд залилах гэмт хэргийн гаралт, учруулсан хохирол, хор уршиг жил дараалан байнга өсөж, үйлдлийн арга нь улам нарийсч, зохион байгуулалттайгаар, цахим хэлбэрээр, олон улсын шинжтэй, улс орон дамнан үйлдэгдэх хандлагатай болж байна. Олон улсын шудрага өрсөлдөөний зарчим нь зах зээлийг хууран мэхлэх, олон нийтийг төөрөгдүүлэх, зориуд зохиомол байдал бий болгох, валют, үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн ханшид хууль бусаар нөлөөлөхийг хориглох замаар зах зээлийн тэнцвэрт байдлыг хангадаг.Иймд хуулийн төсөлд өмчлөх эрхийн эсрэг эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх ялын бодлогыг чангатгах өөрчлөлтийг тусгасан гэдгийг Х.Нямбаатар сайд танилцуулгадаа онцолсон.
Түүнчлэн хөрөнгө оруулагчдыг хамгаалах зохицуулалтыг хуульчлах, хүний бэлгийн эрх чөлөө, халдашгүй байдлын эсрэг гэмт хэрэг, соёлын өвийн эсрэг гэмт хэрэг, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны эсрэг зарим төрлийн гэмт хэргийн ялын бодлогыг чангатгах өөрчлөлтийг төсөлд тусгасан гэв.
УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хороо 2022 оны 06 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуралдаанаараа хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийн хэлэлцүүлгийг явуулсан бөгөөд энэ талаарх Байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сэргэлэн танилцууллаа.
Хууль санаачлагч гэмт хэргийн хохирлын хэмжээг инфляцийн түвшинтэй уялдуулан шинэчлэн тогтоох, хуулиар халдашгүй байдлыг баталгаажуулсан албан тушаалтны бүрэн эрхийг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан түдгэлзүүлээгүй бол гэмт хэргийг хөөн хэлэлцэх хугацааг зогсоож, бүрэн эрх дуусгавар болсны дараа тоолох, бага насны хүүхдийг хүчиндэх, бэлгийн мөлжлөг, хүн худалдаалах, мөнгө угаах, авлигын гэмт хэрэгт өршөөл, уучлал үзүүлэхгүй байх, гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан техник, тоног төхөөрөмжийг хураан авч, бусдад учруулсан хохирлыг нөхөн төлөх болон тухайн хэргийг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалд зарцуулах, татвар төлөхөөс зайлсхийх гэмт хэргийн хүндрүүлэх шинжийг нэмж, ногдсон татвар, хүү, алдангийг сайн дураар төлсөн бол эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлөх, Монгол Улсын тусгаар тогтнол, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг үгүйсгэх зорилгоор ард нийтийн санал асуулга явуулахаар уриалсан, санаачилсан, санхүүгийн дэмжлэг үзүүлсэн үйлдлийг Үндэсний аюулгүй байдлын эсрэг гэмт хэрэгт тооцох, эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглах гэмт хэргийн үндсэн болон хүндрүүлэх бүрэлдэхүүний ял хариуцлага адил хэмжээтэй оногдуулахаар заасан давхардал, зөрчлийг арилгах, авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт зөвхөн хорих ял оногдуулдаг байх, хүний эрүүл мэндийн халдашгүй байдлын эсрэг, бэлгийн эрх чөлөө, халдашгүй байдлын эсрэг зарим гэмт хэрэг, соёлын өвийн эсрэг, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны эсрэг гэмт хэрэг, Монгол Улсын хилийг хууль бусаар нэвтрэх, зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийг зөрчих гэмт хэргүүдийн ялын бодлогыг чангатгах зэрэг зохицуулалтыг тусган хуулийн төслийг боловсруулсныг Ц.Сэргэлэн гишүүн танилцуулгадаа онцлохын зэрэгцээ Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх буюу 54.5 хувь нь үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг дэмжиж, чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж үзсэнийг дурдлаа.
Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг, Д.Тогтохсүрэн, Б.Энхбаяр, Н.Наранбаатар, Ш.Адьшаа, Ж.Батжаргал, Ц.Сандаг-Очир, Ц.Даваасүрэн,О.Цогтгэрэл,Т.Энхтүвшин нар асуулт асууж, үг хэлж, байр сууриа илэрхийлсэн. Тухайлбал, Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир, Ж.Батжаргал нарын зүгээс хуулийн төслийг зарчмын хувьд дэмжиж байгаа ч төслийн 20.18 дугаар зүйлийг дэмжих боломжгүй гэдгээ мэдэгдсэн. Гишүүдийн зүгээс малчид газар нутгаа хамгаалж, тэмцэж байгаа цаад шалтгааныг сайн тунгаах шаардлагатай. Уул уурхайн хайгуулын лиценз, тусгай зөвшөөрлийг хууль бусаар олгосон байвал яах вэ, тэр газар нутаг нь монголчуудын соёлын үнэт өвийг хадгалсан эсвэл шүтэж тахиж ирсэн уул ус цаашлаад тухайн малчдын хэдэн үеэрээ нутаглаж ирсэн газар байвал яах вэ гэдгийг олон талаас нь бодох шаардлагатай гэж байлаа. Мөн ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл олгох асуудлаа бүрэн цэгцэлж чадаагүй байж, тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч хуулиар олгогдсон эрхээ хэрэгжүүлэх, эсхүл төрийн эрх бүхий байгууллагын шийдвэрээр хэрэгжүүлж байгаа хөгжлийн төсөл, хөтөлбөрийн үйл ажиллагаанд саад учрууллаа гээд иргэдийг яллаж болохгүй тул хэлэлцүүлгийн явцад энэ хэсгийг засаж сайжруулах шаардлагатай гэсэн байр суурийг илэрхийлж байлаа.
Үүгээр чуулганы өчигдрийн нэгдсэн хуралдаан өндөрлөв гэж УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.
