Улсын нэгдүгээр төв эмнэлгээс хүн унаж нас барсан хэрэг өнөө өглөө гарчээ.
Тодруулбал 50 орчим настай эрэгтэй тус эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж байсан бөгөөд цонхоор үсэрч, амиа хорложээ. Түргэн тусламжийнхан очсон ч тухайн иргэн нас барсан байжээ.
Энэ хэргийг Сүхбаатар дүүргийн цагдаагийн нэгдүгээр хэлтэст шалгаж байна.
Үүнээс зөрчлийн дуудлага мэдээлэл 1638, хулгайтай холбоотой 27, хүүхэд, гэр бүлийн хүчирхийллийн дуудлага 130, гэмт хэргийн шинжтэй 85 мэдээлэл бүртгэгдсэн байна.
Үүнээс гадна автомашин согтуу жолоодсон 207, олон нийтийн газар зүй бусаар биеэ авч явж, танхайрсан 130, хүний биед халдсан 74, Архидан согтуурахтай тэмцэх тухай хууль зөрчсөн 112, эрүүлжүүлэх байранд хоносон 205, оршин суугчдын амгалан тайван байдал алдагдуулсан 81 тохиолдол гарчээ.
Цөлжилтийн эсрэг конвенцийн дээд хэмжээний уулзалт тавдугаар сарын 9-21-ний өдрүүдэд Африкийн Коте Д’Ивуарын Абижан хотод болж, тус олон улсын арга хэмжээнд Монгол Улсын Засгийн гишүүн, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Б.Бат-Эрдэнэ, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ногоон хөгжлийн зөвлөх Н.Батхүү нарын ажлын хэсэг оролцлоо.
Энэ удаагийн цөлжилтийн эсрэг конвенцийн талуудын 15-р бага хурал нь “Газар амьдралын эх үндэс” уриан дор зохион байгуулагдаж, 189 орны Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Байгаль орчны сайд нар гээд, нийт зургаан мянга орчим төлөөлөгч оролцож, дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлт, дулаарал, ган, газрын доройтол тэр дундаа цөлжилтийн эсрэг авах хариу арга хэмжээнд дуу хоолойгоо нэгтгэлээ.
Энэхүү дээд хэмжээний уулзалтаар дэлхийн улс орон бүр цөлжилтийн эсрэг авч буй арга хэмжээгээ танилцуулж, сайн туршилгаа дэлхийн бусад улс орнуудад хуваалцаж байв.
Цөлжилт нь 21-р зуунд хүн төрөлхтний өмнө тулгарч буй хамгийн том сорилтуудын нэг болж байгаа юм. Өмнөд туйл буюу Антарктидаас бусад бүх тивд цөлжилт их бага хэмжээгээр нөлөөлсөн бөгөөд цөлжилттэй тэмцэх нь дэлхий нийтийн гол үүрэг болж байна.
Сүүлийн жилүүдэд дэлхий дахины уур амьсгалын өөрчлөлт, дулааралтаас хамааран ган гачиг тохиолдох нь олшрохын зэрэгцээ хүний байгаль орчинд үзүүлж буй хэт дарамт их болсоноор цөлжилтийн аюул нүүрлэх боллоо гэж улс орнуудын төлөөлөл салбар хуралдаануудаар хөндөж байв.
Түүнчлэн Дэлхийн уур амьсгалын дулаарал нь бүс, нутаг, газар орны байршлаас хамаарч олон янз байдлаар илэрч байна. Монгол орны хувьд, нийт газар нутгийн 76,9 хувь нь цөлжилтөд их, бага хэмжээгээр өртөөд байна.
Мөн хамгийн том асуудал бол Монголын тэгш өндөрлөгийн гол түлхүүр экосистем болох хээрийн экосистем цөлжилтийн үйл явцад улам бүр эмзэг болж буй явдал юм. Цөлжилт, газрын доройтлын улмаас Монгол орны хамгийн гол экосистемүүд болох ус, намгархаг газар, өндөр уулын экосистемүүд мөн хувьсан өөрчлөгдөх болсон төдийгүй усны эх үүсвэр болсон экосистемийг хамгаалахад энэ удаагийн уулзалтын сэдэв болон газар, түүний ашиглалт, эрх зүйн байдал чухал нөлөөтэйг Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Б.Бат-Эрдэнэ сайд нарын дугуй ширээний уулзалтын индрээс онцолж байлаа.
Түүнээс гадна тэрбээр хэлсэн үгэндээ, Монгол улс сүүлийн 40 жилийн хугацаанд нийт цэвдгийнхээ 50 орчим хувийг алдсан гэдэг нь судалгаагаар тогтоогдоод байна. Энэ нь умард бүсийн цөлжилт, газрын доройтлыг буруулахад хөрсний менежментийг чухалчлан анхаарах шаардлагатайг харуулж байна гээд, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн санаачилга “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөнийг 2030 он хүртэл хэрэгжүүлж, энэ ажлын хүрээнд тэрбумаар тоологдох мод тарих нь газрын харилцаа, газрын бодлого, ашиглалт, тогтвортой эдийн засгийн хөгжил, хүний эрх ба газар зэрэг асуудлуудыг цогцоор нь шийдвэрлэх боломжтой бөгөөд газартаа хөрөнгө оруулах эрхийн баталгаа болно гэж харж байна гэсэн юм.
Мөн энэхүү үндэсний хэмжээний санаачилга нь зөвхөн Монгол Улсын тэгш өндөрлөгийн ногооруулах бус гурван усан хагалбарын эх нутгийг ногооруулж буй бөгөөд уг том зорилтын өгөөж нь экосистемийн урсгалаар Зүүн хойд Азийн хэмжээнд үзүүлэх нөлөөллийг нэмэгдүүлэх юм гээд, НҮБ-ын Цөлжилттэй тэмцэх конвенцийн талуудын бага хурлыг Монгол Улсад зохион байгуулах хүсэлт байгаагаа дэлхийн 180 гаруй улс орны төлөөлөгчдөд тэрбээр сонордууллаа.
Эх байгальд хил хязгаар байхгүй учраас Монгол улсын зүтгэл, оролдлого даян дэлхийн тогтвортой ногоон хөгжилд хувь нэмэр оруулна гэдэгт итгэж байгаагаа тэрбээр хэлсэн үгэндээ онцолсон юм.
Ингээд 189 орны зургаан мянга гаруй төлөөлөгчид хэлэлцэж, санал хураалт явсны эцэст НҮБ-ын Цөлжилттэй тэмцэх конвенцийн талуудын 17 бага хурал (COP17)-ыг 2026 онд Монгол Улсад зохион байгуулахыг Засгийн газрууд дэмжиж, албан ёсоор баталлаа.
Харин дараагийн буюу 16 дугаар талуудын бага хурал Саудын Арабын Хаант Улсад зохион байгуулагдахаар талууд санал нэгдэв.
Нэмэлт мэдээлэл хүргэхэд, Коте Д’Ивуар улсын хуучин нийслэл, дэлхийн томоохон хотуудын нэг бол 4.4 сая хүнтэй Абижан хот юм. 1896 онд үүсэн байгуулагднаас хойш 1934 онд Францын эзэмшил Зааны ясан эрэг (францаар Côte d’Ivoire) орны, 1960-аад онд тусгаар тогтносон улсынхаа нийслэл болсон. 1983 онд Ямусукро руу нийслэл гэх нэрээ шилжүүлж өгсөн юм гэж БОАЖЯ-наас мэдээллээ.
Монголын үндэсний бөхийн холбоо, “SPS HD” телевиз хамтран энэ цагт ид сайн барилдаж байгаа бөхчүүдийн дунд “Үндэсний цомын төлөөх багийн барилдаан”-ыг зохион байгуулахаар болжээ. Тус барилдаанд 21 аймаг, есөн дүүргийн баг оролцох талаар МҮБХ-ноос мэдээлж, хэвлэлийн хурал хийлээ.
– Э.Оюунболдын барилдах эрхийг сэргээсэнгээсэн талаар ямар нэгэннэгэн албан бичиг хүлээж аваагүй байна –
Барилдаанд оролцох нэг баг таван гишүүнтэй байх бөгөөд сэлгээний нэг тамирчин оролцох боломжтой аж. Барилдааны шагналын сан 650 сая төгрөг байх юм. Энэ төсөл 2022 оны аравдугаар сараас 2023 оны зургадугаар сар хүртэл нийт есөн сарын хугацаанд үргэлжлэх гэнэ. Энэ хугацаанд багийн 52 барилдааныг зохион байгуулж, үндэсний цомын аварга багийг тодруулна. Түрүү баг 200 сая төгрөгийн шагнал гардах юм байна.
МҮБХ-ны дэд тэргүүн, улсын аварга О.Балжиннямтай энэ талаар болон цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-Тантай уулзсаных асууж тодруулах хэд хэдэн зүйл байна. Допингийн зөрчил гаргасан улсын арслан Э.Оюунболдын барилдах эрхийг найман жилийн хугацаагаар хасах шийдвэрийг МҮБХ-ноос өнгөрсөн өвөл гаргасан. Гэтэл Үндэсний спортын арбитр гэх байгууллагаас танай шийдвэрийг цуцалжээ. Юу болоод байна вэ?
-Э.Оюунболдын тухайд
өнгөрсөн зун болсон МЗХ-ны 100 жилийн ойд зориулсан барилдааны үеэр бөхчүүдээс допингийн шинжилгээ авахад зөрчил гаргасан нь тогтоогдсон. Энэ нь хоёр дахь удаагийн тохиолдол. Уг зөрчилд МҮБХ-ны тэргүүлэгчид хуралдаж барилдах эрхийг нь найман жилийн хугацаанд хасах шийдвэр гаргасан юм.
Өнөөдрийн байдлаар дээрх шийдвэрийг цуцалсан талаарх ямар нэгэн албан бичиг МҮБХ-нд ирээгүй байна. Ямар нэг бичиг ирвэл бид хуралдаад тодорхой шийдвэр гаргах болов уу.
-Үндэсний спортын арбитраас гаргасан шийдвэрийг танайх хэрхэн хүлээж авсан бэ. Допингийн зөрчлийн шийтгэлийг үгүйсгэдэг субьект нь Үндэсний спортын арбитр мөн үү?
-Хувьдаа хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа. Тус байгууллагын зүгээс эхлээд шийдвэрээ танилцуулахыг нь хүлээж байна. Улсын
Ямар үндэслэлээр допингийн зөрчлийн шийдвэрийг цуцалсныг нь эхлээд сонсъё.
Энэ өдрүүдэд Баяр наадмын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг хэлэлцэж байна. Энэхүү хуулийн төсөлд үндэсний бөхөд тулгамдаад буй допингийн асуудлыг цэгцлэх чухал заалтууд суусан байгаа. Нарийвчилж тодорхой заасан. Энэ хуулийн төсөл батлагдахад допингийн зөрчил гаргасан тамирчинд олон улсын жишгийн дагуу WADA-ын дүрмийн хүрээнд хариуцлага тооцож шийдвэрлээд явна. Ингэснээр Баяр наадам зохион байгуулах комисс, МҮБХ-оо допингтой холбоотой хэрүүл маргаанд оролцож, шүүхийн байгууллагаар явдаг асуудал үндсэндээ цэгцэрнэ. Хууль зургадугаар сард багтаад батлагдчих болов уу. Наадмаас хойш допингтой холбоотой шүүхийн маргаан гарахгүй. Допингийн зөрчил гаргасан тамирчинд тооцох эрх зүйн орчин илүү боловсронгуй болно. WADA-ын дүрмийн хүрээнд допингийн зөрчил гаргасан тамирчин ямар хариуцлага хүлээх юм, яг тэр хариуцлагыг л тооцоод явна гэсэн үг.
-Баяр наадмын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд дөрөв давсан бөхийг допингийн шинжилгээнд хамруулах заалт суусан байв уу. Допингийн шинжилгээг өндөр зардал гаргаж хийдэг шүү дээ. Илүү зардал юм биш үү. Ямар үндэслэлээр ийм заалт суулгасан юм бэ?
-Улсын баяр наадамд тав давсан бөхөөс допинг илэрвэл дөрвийн даваанд тухайн бөхөд өвдөг шороодсон тамирчинд цол чимгийг нь нөхөж олгодог. Дөрөв даваад допингийн шинжилгээнд хамрагдаагүй бөх улсын цол авах цоорхой энд харагдаж байгаа биз. Үүнийг цэгцлэхийн тулд л Баяр наадмын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад дээрх саналыг суулгаж өгсөн юм. Өөрөөр хэлбэл, допинг хэрэглэсэн бөх улсын цол авах боломжийг нь хязгаарласан гэж ойлгож болно.
-Баяр наадмын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлтэй холбоотой өөр нэг асуудал нь хэд хэдэн бөхчүүдэд цол чимгийг нь нөхөж олгох тухай яригдаж байна. Үүнтэй холбоотойгоор бөхийн цол үнэ цэнэгүй болох нь гэх шүүмжлэл нийгэмд ид өрнөж байна. Үндэсний бөхийн цолыг дүйцүүлж авах нь хэр зохимжтой юм бэ?
-Эхлээд нэг зүйлийг ойлгох хэрэгтэй. Энд үндэсний бөхийн цолыг хавтгайруулж олгож байгаа асуудал биш. Хэлмэгдүүлэлтийн хар шуурга бөхчүүдийг ч тойроогүй юм шүү дээ. Тухайн цаг үедээ амжилт үзүүлсэн бөхчүүдэд цол чимгийг нь нөхөж олгож байгаа л асуудал. 1930-аад он буюу хэлмэгдүүлэлтийн үед амжилтаа үнэлүүлж чадаагүй үлдсэн олон бөх бий. Тухайн бөхчүүдэд л нөхөж цол олгох асуудлыг Баяр наадмын тухай хуулийн төсөлд суулгасан. Цол үнэгүйдэх асуудал огт биш.
Үндэсний бөхөд гарьд, харцага гэх цол шинээр сүүлд орж ирснийг та бүхэн мэдэж байгаа. Дээр үед улсын наадамд найм давсан ч гарьд цолоо аваагүй, зургаа давсан ч харцага цолоо аваагүй жишээ байдаг. Тэд хэдийгээр ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлсэн ч үр хүүхдүүд нь өнөөдөр амьд сэрүүн явж байна. Би энд жишээ татаад ярья л даа. 1924 оны улсын баяр наадамд 10 давсан Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Үүр сумын харьяат С.Шагдар гэж хүн улсын арслан цолтой. Энэ хүнд аварга цолыг нь яагаад нөхөж олгож болохгүй вэ. Мөн 1929 онд 10 давж түрүүлсэн, 1928 онд найм давж үзүүрлэсэн Архангайн Өлзийт сумын О.Аюур гэж бөх улсын арслан цолтой. Энэ хүнд улсын аварга цол нөхөж олголоо гээд бөхийн цол үнэгүйдэх үү. Гээд асуудлуудыг эргэцүүлэх хэрэгтэй. Энд ганц, нэгхэн жишээг л онцоллоо. Энэ мэтээр гаргасан амжилтаа цаг тухайд нь үнэлүүлээгүй жишээ олон байдаг.
-Баяр наадмын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын хуулийн төсөлд нийт хэдэн бөхийн цол нөхөж олгохоор тусгагдсан юм бэ?
-60 орчим бөхийн цолыг нөхөж олгохоор тусгасан байгаа. Гэхдээ дээр дурдсан амжилтаа цаг тухайд нь үнэлүүлээгүй бөхчүүдтэй холбоотой асуудал юм шүү.
-Таны тухайд улсын даян аварга цол авах болж байх шиг. Үүнийг хэрхэн хүлээж авч байна вэ?
-Болзлыг нь биелүүлсэн бөхчүүдэд цол чимэг нөхөж олгох нь зөв гэсэн л байр суурьтай байна.
-Өнгөрсөн жил баяр наадам тэмдэглээгүй өнжсөн. Сүүлд наймдугаар сард 512 бөхийн барилдааныг Хүй долоон худагт зохион байгуулсан. Энэ барилдаанд шөвгөрсөн бөхчүүдэд улсын цол нөхөж олгох тухай яригдаж байна л даа. Энэ асуудалд бөхийн хүрээнийхэн янз бүрийн л байр суурийг илэрхийлж байна. Таны тухайд?
-МҮБХ-ны тэргүүлэгчид хуралдаж Хүй долоон худагт болсон барилдаанд цол олгох эсэх асуудлыг хэлэлцээд дэмжсэн. Ингээд Баяр наадмын тухай хуульд санал оруулсан байгаа. Тухайн барилдаанд амжилт үзүүлж шөвгөрсөн бөхчүүдэд цол олгохыг дэмжих эсэх нь Баяр наадмын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг хэрхэн батлахаас л шалтгаална. Бид зөвхөн санал л өгсөн. Түүнээс цол олгох, олгохгүйг МҮБХ шийдэхгүй.
Э.Оюунболдын өмгөөлөгч Ч.Даваасүрэн: Э.Оюунболдоостайлбар авалгүй эрхийг нь шуудхассан
Улсын арслан Э.Оюунболдын барилдах эрхийг сэргээсэн асуудалд бөхчүүд, бөхийн хүрээнийхэн өөр хүрээнийхэн өөр хоорондоо харилцан адилгүй тайлбар хэлж байна. Яг одоогоор түүнийг ирэх зуны наадмаар барилдуулах эсэх нь тодорхой бус байгаа юм. Бид Э.Оюунболдын өмгөөлөгч Ч.Даваасүрэнгээс ямар үндэслэлээр түүний барилдах эрхийг сэргээсэн талаар тодруулга авсан юм.
-Допингийн зөрчил гаргасан улсын арслан Э.Оюунболдын барилдах эрхийг сэргээсэн асуудалд хүмүүс янз бүрийн байр суурийг илэрхийлж байна. Түүний эрхийг ямар үндэслэлээр сэргээсэн юм бэ?
-Энэ асуудлыг ярихын тулд эхлээд допингийн эрх зүйн зохицуулалтын талаар ярих нь зөв байх. Допингийн эсрэг дүрмийн зөрчил буюу допинг хэрэглэсэн гэх хэргийг Дэлхийн допингийн эсрэг дүрэм гэх цогц бичиг баримтаар зохицуулдаг. Энэ дүрэмд допингийн эсрэг зөрчил гэж юу болох, шинжилгээг хэрхэн авах, өгөх, хэрэв зөрчил илэрсэн бол ямар шийтгэл оноох, допинг хэрэглэсэн тамирчин ямар үүрэг хүлээх, түүнчлэн ямар эрх эдлэх гэх мэт бүх зохицуулалтыг багтаасан байдаг. Үүнийг спортын ертөнцийн Үндсэн хууль нь гэж ойлгож болно. Манайх олимпийн хөдөлгөөний гишүүн болохын хувьд хуулиараа энэ дүрмийг дагаж мөрдөх, улсдаа хэрэгжүүлэх үүрэг хүлээсэн байдаг.
-Улсын арслан Э.Оюунболдын барилдах эрхийг ямар үндэслэлээр сэргээсэн нь анхаарал татаж байна л даа.
-Допингийн зөрчил гаргасан тамирчин гэм буруутай ч учир шалтгаанаа тайлбарлах, нотлох баримт гаргаж өгөх, сонсгох ажиллагаанд оролцох, хэргээ шударгаар шүүлгэх, тамирчин болон иргэний үндсэн эрхээ эдлэх эрхтэй. Өөрөөр хэлбэл, чиний биеэс допинг илэрвэл “Яагаад илрээд байна вэ” гэдэг талаар тайлбар мэдүүлэг өгөх ёстой. Тайлбар мэдээллийнхээ нотлох баримтаа гаргаж өгнө. Нотлох баримтад тулгуурлаж МҮБХ-ны Цэцдийн зөвлөлийн гишүүд дүн шинжилгээ хийнэ. Сүүлд нь эрх хасах асуудал яригдах ёстой. Өөрийг нь оролцуулж тайлбарыг нь сонсох ёстой. Э.Оюунболдын жишээнд ийм үйл явц болоогүй. МҮБХ-ны Цэцдийн зөвлөл хуралдаад л шууд эрхийг нь хасчихсан.
-МҮБХ-ны зүгээс допингийн шинжилгээ авахдаа Дэлхийн допингийн эсрэг дүрмийг баримтлаагүй гэж хэлж байна уу, та?
-Баримталсан. Энэ дүрмийн хүрээнд шинжилгээгээ авчихаад хариуцлага тооцохдоо дүрмийн заалтыг баримтлаагүй. МҮБХ-ны зүгээс хариуцлага тооцсон үндэслэлээ тайлбарлахдаа Үндэсний бөхийн барилдааны дүрмийн 7.3 гэсэн заалтыг баримталсан гэж хэлдэг. Энэ заалтад эхлээд хэрэглэвэл дөрвөн жил, давтан бол найман жил барилдах эрхийг нь хасах талаар заасан байгаа юм. Энэ нь Дэлхийн допингийн эсрэг байгууллагын дүрэмд нийцэхгүй байна гэж манай зүгээс үзэж байгаа. Хоёрдугаарт, оролцоог хангуулах ёстой байсан. Биенээс нь илэрсэн бодис яагаад биед орсон тухай тамирчнаас өөрөөс нь тодруулах ёстой байсан юм. Энэ эрхээр хангаагүй.
-Одоогоор МҮБХ-ны зүгээс Э.Оюунболдыг барилдуулахгүй гэх байр суурийг илэрхийлж байна л даа. Яах вэ?
-Арбитрын шийдвэр эцсийнх. Олон улсын допингийн эсрэг дүрэмд ч спорт холбоод арбитрын шийдвэрийг гүйцэтгэх талаар тусгасан байдаг” гэх байр суурийг илэрхийлж байна.
Сармагчны цэцэг өвчний халдварын тохиолдлууд хүн амынх нь дунд анх удаа илэрснийг Израил, Швейцар, Австри улсууд Ням гарагт зарлажээ.
Ингэснээр уг халдварт өвчний халдварын батлагдсан тохиолдол илэрсэн улс орнуудын тоо 15 болж нэмэгдэж байна.
Израил, Швейцар улсуудын хувьд саяхан гадаадад аялаад ирсэн нэг, нэг иргэнээс нь вирус илэрсэн тухай мэдээлжээ. Израилд халдварын сэжигтэй тохиолдол хэд хэд илэрснийг бас судалж байгаа гэнэ.
Африк тивийн баруун болон төв бүсээс угшилтай сармагчны цэцэг өвчний вирус хүнээс хүнд халдварласан тохиолдол ховорт тооцогддог.
Хэрвээ халдвар авбал хөнгөн хэлбэрээр өвчилж, 2-3 долоо хоногийн дотор эдгэрдэг байна.
Энэ сарын эхээр Их Британид анх сармагчны цэцэг өвчний вирус тархаж эхэлсэн ба одоогоор Европын орнууд, АНУ, Канад, Австралид нийт 80 гаруй тохиолдол батлагдаад байгаа юм.
Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага урьд өмнө илэрч байсан түүхгүй дэлхийн улс орнуудад хүртэл сармагчны цэцэг өвчний вирус тархах өндөр магадлалтай болсныг саяхан анхааруулсан байна.
Сармагчны цэцэг өвчний эсрэг тусгайлсан бүтээсэн вакцин одоогоор байхгүй байгаа. Гэхдээ салхин цэцэг өвчний вакцин 85 орчим хувийн үр дүнтэй хамгаалдаг гэсэн мэдээлэл байдаг. Тиймээс дэлхийн зарим улс орнууд салхин цэцгийн вакциныг нөөцөлж эхэлсэн байна.
Вирусийн тархалтын хүрээ томоохон хот суурин газрууд, ижил хүйстэн эрчүүдэд ихэвчлэн хязгаарлагдаж байгаа тул нийт хүн амын эрүүл мэндэд эрсдэл учруулах магадлал “маш бага” гэж үзэж байгаагаа Их Британийн эрүүл мэндийн яамны зөвлөх, доктор Сюзан Хопкинс өчигдөр BBC сувгийн “Sunday Morning” хөтөлбөрт оролцохдоо ярьжээ.
Эх сурвалж: BBC
Замын цагдаагийн ойролцоох гүүрэн гарц барих төслийн хүрээнд Энхтайваны гүүрний зүүн талын нүхэн гарцаас Соёолжийн нүхэн гарц хүртэлх нэг километр авто замыг шинэчлэхээр төлөвлөсөн. Шинэчлэлийн ажлыг хийхдээ тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг бүрэн хязгаарлахгүй, дөрвөн удаа хэсэгчлэн хааж Нарны замын хучилтыг хийх төлөвлөгөөтэй ажиллаж байгаа.
Тус ажлын хүрээнд Олимпын гүүрнээс Соёолжийн нүхэн гарц хүртэлх авто замын асфальт бетон хучилтын ажлыг гүйцэтгэсэн бол 2022 оны тавдугаар сарын 23-ны 23:00 цагаас тавдугаар сарын 27-ны 22:00 цаг хүртэл Олимпын гүүрнээс Энхтайваны гүүрийн зүүн талын уулзвар хүртэлх зүүнээс баруун чиглэлийн хөдөлгөөнийг хэсэгчлэн хааж, асфальт бетон хучилтын ажил хийнэ. Иймд иргэд, жолооч нар дээрх хугацаанд Нарны замаас бусад замыг сонгон хөдөлгөөнд оролцохыг хүсье.
Анзаараад байх нь ээ, Монголд өдөрт бараг гурван галзуу нэмэгдэж байх шиг. Тэд хамгийн гол нь хэвлэл мэдээллээр гарч байж, дараа нь нийгмийн сүлжээнд шуугиан үүсгэн тодордог бичигдээгүй хуультай. Галзуучуудыг бид хэлүүлэлтгүй мэднэ. Бурханаар бөөлждөг бүсгүй, хэвлэлийн хурал хийж байгаад гэнэт өөрийгөө шатаахаар дайрсан үйлдвэрчний эвлэлийн нөхөр, Өэлүн хатан эмээ маань надад тэгж хэллээ гэж нийтэд мэдэгдсэн хунтайж, өөртөө Чингисхаан нэр өгсөн өнөөх залуу, “Өэлүн эх” гэж нэрийдэх болсон зураач эмэгтэй, төрийн ордныг тойрч сөхөрч мөргөөд явсан намын дарга, зурагтаар ярьж байснаа эфирийн өмнө дэргэдэх хүнтэйгээ үг сөрөн шууд зодолдож орилж чарлаад явчихаж байгаа хуульч, өмгөөлөгч, МАНАН-тай тэмцэх тэмцлээ үргэлжлүүлж хөгжлийн шинэ хувьсгал хийхээр гадаадаас ирсэн улстөрч, хүн хүн рүү хөөс сахруулан дайрцгааж байгаа энэ олон лайвчид гээд галзуучуудыг олон нийт нэгд нэгэнгүй сайн мэднэ.
Сүүлийн үед галзуучуудын эгнээг “Даяар Монгол”-ын нөхдүүд хүч түрэн эзэрхийлж, ард иргэдийг тэмцэлд уриалах, дайн байлдаанд өдөөх, цус урсгая гэсэн үйлдлийг ил цагаан явуулах болсон. Тэдний нэг “Дэлхийн монгол ногоон нэгдэл”-ийн тэргүүн Х.Бээжин гэх нөхөр “Эхний удаад гурил цацлаа. Дараагийн удаа ташуурдана…” яана яана ч гэнэ үү. Э.Бат-Үүл тэргүүтэй хүмүүсийг эгээтэй л буудна гээгүй байгаа. “Гал үндэстэн” холбооны Ц.Мөнхбаяр нар төрийн ордон руу буудсанаас хойш иргэний хөдөлгөөнийхний, энэ галзуучуудын олон нийтэд хандан хэлж байгаа үгийг бичихэд сэтгүүлч би өөрөө хүртэл хэрэгт орохоор тийм айхтар хууль бус үгнүүдийг хэлж, юу ч хамаагүй донгосч болдог гэх ойлголттой явдаг юм байна. “Монголоо Беларусь болгохгүй” нэртэй жагсаалын үеэр “Даяар Монгол”-ынхон уг жагсаалыг зохион байгуулж байсан нөхдүүд рүү гурил цацсан үйлдлийг бид нийтээрээ харсан. Энэхүү үйл явдлаас улбаалж хэлэхэд, Монголын нийгэмд яг одоо Украины талын галзуучууд, Украины эсрэг Оросын талыг баримталсан улаан галзуучууд улангассан хэвээр байна. Тэд хаа байгаа Европт болж буй хоёр орны дайнаас үүдэж өөр хоорондоо “дайтаж”, алаан шудаандаа тулж харгис хэрцгий өсөрхөж байгаа нь эмгэнэл.
Нийгмийг донсолгосон, жагсаал цуглаан тэмцэлд турхирсан, Монголыг хагалан бутаргах гэсэн, улс орны хөгжил дэвшлийг гутаасан, ард түмнийг оюун санааны төөрөгдөлд оруулсан, мунхрал тэнэгрэлийн бодит жишээ болсон галзуучуудыг нийгэмд ингэж тодроход юу нөлөөлж байна вэ. Хамгийн түрүүнд нийгмийн сүлжээ, эх захаа алдсан энэ сошиал ертөнц гэж хүн бүхэн хэлж байгаа. Гэвч яг жинхэнэдээ нийгмийн сүлжээ биш. Тэгээд юу юм бэ гэвэл ерөөсөө хэвлэл мэдээлэл. Нийгмийн сүлжээнийхэн цаанаа бас айхавтар бодолтой. Нэг нөхөр хэвлэлийн хурал хийх юм уу, бүр нэг элий балай зүйл яриад унахад шууд цацалгүйгээр хараад байдаг. Үндсэндээ хэвлэл мэдээллээр явахыг нь хараад, отоод байдаг. Хэрвээ хэвлэл мэдээлэл түүнийг гаргахгүй бол шуугьж сүйд болдоггүй. Өөрсдийнхөө ганц нэг сошиал сувгаар явуулсан болоод өнгөрнө.
Харин тухайн үйл явцын мэдээлэл бүтэн өдөржингөө сайтуудаар яваад, орой нь зурагтын суваг бүхнээр гараад, маргаашийн сонинд нийтлэгдсэн байвал тэгээд л нийгэмд шуугиан болдог. Үндсэндээ шинээр тодорсон галзуу албажиж байгаа нь тэр. Хэвлэл мэдээлэл дээр гараад ирэнгүүт өнөө галзуугийнхаа хэвлэлийн хурал, элий балай акцыг нийгмийн сүлжээнийхэн хүлээн зөвшөөрч бүхий л сувгаараа дамжуулж эхэлдэг. Тэгэхээр нийгэмд тодорч од болон “од” болоод буй галзуучуудыг үйлдвэрлэж байгаа фабрик нь ердөө сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийнхэн бид байна. Дөрөв дэх засаглал, нийгмийг соён гэгээрүүлэх гээд олон чухал үнэт зүйлтэй хэвлэл мэдээлэл эцэстээ ийнхүү галзуучууд үйлдвэрлэдэг фабрик болж хувирсан байна.
Монголд өнөөдөр 400 гаруй мэдээллийн сайт үйл ажиллагаа явуулдаг юм гэсэн. Тэр бүх сайтын ард сэтгүүлчид байгаа. Өмнө нь сонин, телевиз, радиод ажиллаж байсан ч байна уу, мөн хөгшин залуу, цол хэргэмтэй эсэх нь хамаагүй ямар чиг байсан сургууль номыг нь үзсэн мэргэжлийн сэтгүүлчид сайтуудад ганц нэгээрээ ч болов байж л байгаа. Дээрээс нь энэ олон телевиз, бүгд мэргэжлийн сэтгүүлчидтэй. За тэгээд өдөр тутмын сонин гээд нарийсаад явахаараа мэргэжлийн редакци, хариуцлагатай хэвлэл мэдээллийн байгууллага мөн. Гэтэл өнөөдөр яг үнэндээ бид л Монголын нийгэмд галзуучуудыг төрүүлж байна. Бурханаар бөөлжсөн гэх тэр эмэгтэйг хэн анх Монголын нийгэмд таниулсан юм бэ. Орон нутгийн телевизийн сэтгүүлч “амьд бурхан”, “ер бусын хүн” гэж мэдээлээд, дараа нь олон түмний итгэл хүлээсэн Монголын нөлөө бүхий том телевиз мэдээллийнхээ хэрэгслээр Монгол даяар цацсан. Хуучны “Алтан цөгцний хэрэг”, төрийн үзмэрч, өөрөөсөө гал гаргадаг эмэгтэй шиг ард түмний тархийг угаасан. Тэр Үнэн ба юу ч билээ дээ намын залууг хэвлэл мэдээлэл зогсоо зайгүй сурталчилж үг бүрийг нь, амнаас нь гарч буй шүлс бүрийг ард түмэнд наасаар эцэст нь өнөө залуу өөрийгөө хамгийн мундаг хүн гэж итгээд сонгууль болгонд нэрээ дэвшүүлж, төрийн сэнтийг сэрүүн зүүдэлж явна. Яг энэ залуу шиг Чингис хааныг, Өэлүн эхийг, түрийвчээрээ даллаад мөнгөтэй болдог гэх эмэгтэйг хэвлэлийнхэн бид л тодруулсан.
Одоо энэ фабрикаа зогсооё, галзуучуудыг үйлдвэрлэхээ больё. Гурван сая монголчуудад дөрвөн сая галзуу арай хэтрээд байна. Монголчууд бүгдээрээ ажил хийдэг, нийгмийн энэ элийрэл балайрлаа зогсоож, хүн бүхэн хөгжил дэвшил ярьдаг, шинжлэх ухааныг дээдэлсэн ард түмэн болъё. Ингэхийн тулд хамгийн түрүүнд галзуучуудын хэвлэлийн хурлыг сэтгүүлчид очиж сурвалжилдгаа болих хэрэгтэй. Саяны Х.Бээжингийн хэвлэлийн хурлыг бүх сайт, хэвлэл мэдээлэл явуулж байгаа нь үнэндээ гутамшигтай харагдсан. “Энэ элийрч самуурсан галзууг гаргаад байхдаа яахав дээ, ээ хөөрхий минь” гэж бодсон. Тэр нөхрийн ярьсан яриаг бүгд анзаарсан байх. “Орос орон байхгүй бол Монгол орон байхгүй” гэдэг чинь юу гэсэн үг юм бэ. Монгол Улс Оросын харьяаных болж таарч байна уу. Тэр хүн “Оросыг эсэргүүцсэн бүхнийг би хядна” гэж хэлж болно. Мэдээж үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх хэрэгтэй. Харин тийм тэнэг зүйлийг нь “ээ мундаг, ёстой гоё” гэж алгаа ташин дэмжээд бүх сайтууд гаргаж, зурагтын сувгууд тал талаас нь үзүүлж байгаа нь инээдтэй юм. Шуудхан хэлэхэд, шившигтэй ичмээр санагдсан. Ер нь манай вэб сайтынхан иймэрхүү юмыг нэг их мундаг, сенсааци гэж уралдан сайтдаа оруулдаг ерээд оны шар хэвлэлийн, нийгмийн гажиг сэтгэхүйгээсээ одоо гарах хэрэгтэй. “Бат-Үүлийг ташуураар ороолгоно” гэхээр л ёстой гоё, нийгмийн дуулиан гээд бодоод байна. Ямар утгаар, юуны учир тэгж хэлэв, цаана нь улс орны ямар эрх ашиг, юу хөндөгдөж байна, өнөөдөр Э.Бат-Үүлийг маргааш магадгүй намайг өөрийг минь ороолгох юм байна гэж хэрсүү бодох ёстой.
Дээрээс нь хэн ч хамаагүй ирээд хэвлэлийн хурал хийдэг энэ байдлаа хэвлэл мэдээллийн төвийнхөн болих хэрэгтэй. 50 юм уу, 80 мянган төгрөг өгөөд л хэн, юуны ч тухай ярьж болдог ийм хямдхан, үнэ цэнэгүй мэдээллийн төв гэж байх уу. “Та ямар асуудлаар юуны тухай хэвлэлийн хурал хийх вэ” гэж заавал асуудаг баймаар. Хэрвээ улс орны эсрэг шинжтэй, Монгол Улсын Үндсэн хууль болон бусад хууль тогтоомжийг зөрчсөн тийм хурал хийх төлөвтэй байвал шууд цуцалдаг байх ёстой. Түүнээс хэнээс ч хамаагүй таван халтар төгрөг аваад үнэт зүйлээ доромжлуулаад суух цаг одоо биш. Мөн Хэвлэл мэдээллийн ёс зүйн зөвлөл сонор сэрэмжтэй байхыг шаардаж байна. Илтээс тэнэг, мунхралын, галзуучуудыг гаргасан сайтад албан бичиг хүргүүлж анхааруулдаг байх, хэрвээ олон удаа зөрчвөл тухайн сайтын эрхийг нь хаадаг, ийм жишгийг тогтоодог хууль зүйн зохицуулалт хэрэгтэй байна.
Энэ бүгдийг сайтар тооцоолж хэвлэл мэдээллийн байгууллага, мэргэжлийн сэтгүүлчид хариуцлагатай, ухаалаг ажиллахгүй бол галзуучууд мэдээллийн хэрэгслээр гарч, улмаар нийгмийн сүлжээгээр нэвтрэн өт шиг язганаад эцэстээ Монгол Улс галзуучуудын орон шиг болоод байна. Фэйсбүүк, твиттер, инстаграм,телеграм болон пэйж хуудас, сошиал сувгууд, телевиз гээд нэг хүнд 200, 300 мэдээллийн суваг байна. Нэг хүн ийнхүү 300 сувагтай юм бол хэвлэл мэдээллийн байгууллагад ажиллаж байгаа 6000 хүний хичнээн суваг байж таарах вэ. Мөн фэйсбүүк хэрэглэгчийн тоогоороо бид дэлхий бараг толгой цохидог, Азидаа бол номер нэг гэж байгаа. 3.3 сая хүн амтай дөрвөн сая гаруй фэйсбүүк хэрэглэгчтэй. Ийм мэдээллийн шуурган дунд од болон тодорч буй бүхэн галзуучууд байгаа нь аймшигтай. Хуучин цагт од болон гялалзах сайхан байсан бол өнөөдөр нийгэмд тодрох гэдэг ичгэвтэр, гутамшигтай болсон. Од болсон нэгийгээ “За нэг галзуу нэмэгдэж байна даа” гэж цөөн хэдэн эрүүл ухаантнууд нь харж тохуурхаж сууна.
Галзуучууд өдөр өдрөөр нийгэмд ингэж үржиж байгаа нь улс орны ирээдүйд айхавтар хорлонтой байна. Төмөр замын цариг, уул уурхай, лиценз хаана л хөгжлийн түлхүүр байна тэр бүгдийг эсэргүүцэж, нухчин дарах гэж нийгмийн шуугиан болгодог. Төр засгийг ажил хийлгэдэггүй, төр засаг ч үүнд нь дуртай байдаг бололтой. Урд хилээ нээх хүнд хэлэлцээрт орохын оронд төрийн ордонд пүүзтэй орж болно гэх шийдвэр гаргах нь манай эрх баригчдад хамаагүй хялбар. Ард түмнийхээ шаардлагаар ийм шийдвэр гаргалаа гээд өнөө галзуучуудаа улам галзууруулчихаж байх жишээний. Урд хил хаалттай, хойд хөрш дайнтай эдийн засгийн энэ хүнд нөхцөлд хилээ нээгээч гэж нийгэм даяар шуугиан болгож, жинхэнэ цамнаад гараад ирэх галзуу байхгүй байгаа нь сонин. Хилээ нээгээч, бид өлсөж үхлээ гэж амь тэмцэхийн оронд орос байхгүй бол монгол байхгүй гээд монголчуудаа алж хядах тухай ярьж буй галзуучуудтай байгаа нь харамсал. Өвчин зовлонгоор далимдуулж хоёр хөрш маань бидэнд ямар харгис хүйтэн хандаж байгааг уг нь мэдэж л баймаар юм даа.
Нийслэлд Чингэлтэй дүүрэг Баруун Сэлбийн гудамжны авто замын шинэчлэлтийн ажил хийгдэж байна.
Тодруулбал Улсын Их Дэлгүүрийн/УИД/ зүүн урд талын уулзвараас ТЭДИ төвийн зүүн хойд уулзвар хүртэлх авто замын асфальт бетон хучилтыг хийж дуусган, замын хөдөлгөөнийг нээжээ.
Уг замын хөдөлгөөнийг тавдугаар сарын 20-ны орой хааж засварын ажлыг гүйцэтгэж байсан юм.
Үүнээс гадна нийслэлийн хэмжээнд авто замын 17,749 ам метр талбайн хэвтээ тэмдэглэгээг шинэчлэх ажил хийгдэж байна
Өнөөдөр УИХ дахь намын бүлгүүд хуралдана. УИХ дахь МАН, АН-ын бүлгийн хуралдаан 10.00 цагт эхэлнэ. Өнгөрөгч долоо хоногт намын бүлгүүд хуралдаагүй юм.
Хуульч, доктор Б.Гүнбилэгтэй ярилцлаа.
-2019 онд Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт орж байлаа. Өнөөдөр дахин оруулахаар яригдаж байна л даа. Тодруулбал, сонгуулийн тогтолцоотой холбоотойгоор. Үндсэн хуульд ойр ойрхон нэмэлт өөрчлөлт ороод байгаа энэ үйл явцыг та хэрхэн харж байна вэ?
-2019 онд өөрчлөлт оруулахад зарим зүйл заалт дээр нь нийгмийн сэтгэл зүй бэлэн биш байсан. Жишээ нь, 76 гишүүний тоог нэмэх асуудлыг огт дэмждэггүй байлаа. “76 авлигачид, хулгайч нарынхаа тоог нэмэх нь” гэх байдлаар хүлээж авч байсан. УИХ-ын гишүүн агсан М.Батчимэг, хуульч О.Мөнхсайхан нарын хийсэн судалгаанаас манайх шиг хүн амтай улс 120 гишүүнтэй байж болно гэсэн үр дүн харагддаг. Сүүлийн хоёр гурван жилийн хугацаанд улс төрийн намууд ч 120 гишүүнтэй байх нь зөв, сонгуулиа холимог тогтолцоогоор хийе гэдэг дээр санал нэгдэж байх шиг байна.Нөгөө талд хоёр танхимтай байна гэх асуудлыг хүмүүс хэлж байгаа. Хуучин бол 430 депутаттай Ардын их хурал байгуулдаг байлаа.
Ардын их хурлаасаа 50 гишүүнтэй Улсын бага хурлыг байгуулдаг байсан. Үүнийг зөв гэх хандлага байдаг. Холимог тогтолцоогоор сонгогдсон олон гишүүнтэй нэг танхимтай байх юм уу, жижиг мажоратораар сонгогдсон хоёр парламенттай явах нь зөв юм уу. Яаж үнэлэх юм гэдэг асуудал бий. Миний үзэж байгаагаар хоёр парламенттай танхим байж болно. Гэхдээ энэ нь эрсдэлтэй.
-Хоёр парламенттай болбол ямар эрсдэл гарч болох вэ?
-76 гишүүнээ хянаж чадахгүй байна шүү дээ. 76 гишүүн үндсэндээ мөнгөний зодоон дундаас л гарч ирж байна. Сая гэхэд л сонгуулийн өмнө эд хөрөнгө тараасан жишээ бий. Мотоцикл, мешок, дуран, шатахууны карт зэргийг айл бүрд тараасан хүн л сонгогдоод гараад ирсэн. Ийм хүмүүс 430 депутат сонгох жижигчилсэн мажоратораар өрсөлдвөл нэг сумыг хөнгөхөн залгих эрсдэл бий. Өөрөөр хэлбэл, сонгогчдын сэтгэл зүй мөнгө тараахад илүү дуртай байна л даа. Ийм нөхцөлд 430 мөнгөтэй нөхдүүд нэг нэг сумыг худалдаад авчих боломжтой. Жижигсэх тусмаа мөнгөний сонгууль болох эрсдэлтэй л гэсэн үг. Мөнгө цацаж хууль тогтоох дээд байгууллагад гарсан хүмүүс Үндсэн хуулиар баталгаажсан улсын аюулгүй байдлын төлөө, эдийн засгийн зөв зарчим баримталж ажиллах уу гэдэг нь эргэлзээтэй. 76 хулгайч гэж харааж байгаа бол 430 хулгайч гээд зогсож байх ойрхон. Бүлэг фракцаараа хуваагдаад л ашиг сонирхлын төлөө нэгдээд явчихна. Ийм эрсдэл байна.
-Сонгууль зөв явдаг байх ёстой гэх байр суурийг та илэрхийлдэг шүү дээ. Тодруулбал, намын санхүүжилт ил тод байх ёстой гэх асуудлыг онцолдог.
-Сонгуульд өрсөлдөж буй улс төрийн намын санхүүжилт нь ил тод, сурталчилгаа нь зөв явдаг байх хэрэгтэй. Дан далд мөнгөний сонгууль, сонгогчдын зарим хэсэг нь юу өгөх бол гээд сууж байдаг болсон. Яаж сонгуулийг бага зардалтай хийх вэ. Яаж бие даагч нэртэй, хэн ч танихгүй хүмүүс, хэн нэгэн мөнгөтэй хүнд үйлчилж байгааг зогсоох вэ, гэх мэтийг түрүүлж бодох хэрэгтэй байна. Нэг сэтгүүл дээр бүх нэр дэвшигчдийн материал, мөрийн хөтөлбөрийг нэг стандартаар тараадаг, хямд өртгөөр сонгууль хийдэг байж болно шүү дээ. Ийм зүйлсийг хийхгүйгээр УИХ-ын гишүүдийн тоог 120 болгоод үр дүн гарах уу, үгүй юү гэдэг өөрөө асуудал.
-Нэр бүхий УИХ-ын гишүүдийн зүгээс санаачилж Үндсэн хууль, сонгуулийн тогтолцоотой холбоотой хэлэлцүүлэг хийсэн. Үндсэн хуульдаа гар хүрч байж л улс төрийн намын санхүүжилтийн тухай асуудлын зохицуулалтыг хийнэ гэх зүйлийг энэ ярьж байна л даа. Энэ асуудалд таны байр суурийг сонсъё.
-Үндсэн хуульд гар хүрэхийн өмнө юу болохгүй байна вэ гэдгээ зөв оношлох хэрэгтэй. Ердийн хуулиа хэрэгжүүлэхгүй байна шүү дээ. Улс төрийн намын санхүүжилтийг тойрсон янз бүрийн асуудал гарна. Улс төрийн сонгуульд оролцож байгаа намын генсекүүд нь бараг гэмт хэрэгтний түвшинд оччихлоо. Санхүүжилтээ хэрхэн яаж зарцуулж байгаа нь худал, ил биш. Шуудхан хэлэхэд, ил цагаандаа гарсан байгаа, ухуулагчид нь архи барьж гүйнэ. Сонгогчдыг ийш нь тийш авч явна. Нөгөө талд сонгогчид ийм жишээнд дасчихаж. Хувь сонгогч “Би төр барьж байна” гэдгээ тоохоо больж л дээ. Ийм жишгээр сонгууль явдаг бол УИХ-ын гишүүдийн тоог өөрчлөөд ахиц гарахгүй. 76 байна уу, 120 байна уу, 430 байна уу үндсэндээ ялгаа байхгүй. УИХ-ын гишүүдийн тоог 120 болгохыг дэмжиж байгаа. Гэхдээ ердийн хууль дээрээ л сонгуулийг хэрхэн зөв явуулах тухай зохицуулалтаа сайн хийх хэрэгтэй. Үгүй бол эцсийн бүлэгтээ Үндсэн хууль буруутай юм шиг байнга өөрчилдөг, тогтворгүй байдал руу орно. 120 гишүүнтэй нэг танхим боллоо, энэ ерөөсөө бүтэхгүй юм байна. Одоо хоёр танхимаар тоглож үзье, Үндсэн хууль болохгүй байна гээд эхэлнэ.
Ер нь Ардын их, бага хуралтай хоёр танхимтай байх нь зөв гэж мэтгэж болно. Нэг танхимтай 120 гишүүнтэй байх нь илүү гэж мэтгэж болно. Энэ бүхэн аль ч зөв байж болно. Гол нь хэрэгжүүлэхдээ асуудал байгаа. Тогтолцооны шинэтгэл гэхээс өмнө ердийн хуулиудыг хэрэгжүүлдэг байх ёстой. Ердийн хуулиудаа хэрэгжүүлээгүй байж Үндсэн хууль буруутай байж таарахгүй.
-Хоёр парламенттай болъё гэвэл ард нийтийн санал суулга явуулж таарах уу?
-Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, Ардын их хурал, бага хурал гэсэн парламенттай болъё гэвэл одоогийн хүчин төгөлдөр байгаа эрх зүйн зохицуулалтаар ард нийтийн санал асуулга явуулахаас өөр арга байхгүй. Харин УИХ-ын 76 гишүүний тоог нэмж 120 болгоё гэвэл арай хялбар аргаар хийж болно. Үндсэн хуулийн 20 дугаар зүйлд “УИХ бол төрийн эрх барих дээд байгууллага мөн бөгөөд хууль тогтоох эрх мэдлийг гагцхүү Улсын их хуралд хадгална” гэдэг өгүүлбэрийг өөрчлөхгүйгээр 21 дүгээр зүйлийн 1-д байгаа “УИХ нэг танхимтай 76 гишүүнтэй” гэсэн заалтыг л “Нэг танхимтай 120 гишүүнтэй” гэж өөрчлөөд явж болох асуудал.
-Сонгуулийн холимог тогтолцоог хийхийн тулд Үндсэн хуульдаа гар хүрэх ёстой гэж үзэх хүмүүс байх юм.
-2019 оны нэмэлт, өөрчлөлтөөр холимог тогтолцоотой байх уу, пропорционал байх уу, мажоратор байх уу гэдгээ УИХ өөрийнхөө бүрэн эрхийн хүрээнд шийдээд явах боломжтой гэж оруулсан. Тогтолцоог өөрчлөхийн тулд Үндсэн хуульдаа гар хүрэх ёстой гэж ойлгох нь өрөөсгөл.
Энд нэг зүйлийг онцлоход, 76 гишүүн цөөхөн байна гэдгийн сөрөг тал нь Үндсэн хуулийн 23 дугаар зүйлийн 1-д “УИХ-ын гишүүн бол ард түмний илч мөн бөгөөд нийт иргэд, улсын ашиг сонирхлыг эрхэмлэн баримтална” гэж заасантай холбогдоно. Гэтэл одоо өөрийнхөө сонгогдсон тойрог руу төсөв татах уралдаан болдог болжээ.
мажоратораар сонгогдсон учраас үүнээс өөрөөр байж чадахгүй байна гэж тайлбарлах гишүүн ч байх юм. Энэ үйлдлээрээ өөрсдөө хуулиа зөрчиж байдгаа хүлээн зөвшөөрч байгаа л асуудал. 76 байгаад ард түмний өмнө ард түмний элчүүд улсын ашиг сонирхлоо баримтлаад явж чадахгүй байгаа бол 120 болоод, маш сайн парламент болж чадах уу? Харамсалтай нь хувь хүний хүчин зүйл, хажуугаар нь улс төрийн намын санхүүжилт, хэт намчирхах тогтолцоо, сонгогчийн боловсрол, дахин сонгогдох дон зэрэг хүчин зүйлс нийлээд мажоратораар явбал бүх ард түмний элч байх боломжгүй гэж нийгмээрээ хүлээн зөвшөөрч байх шиг байна. Тэрийг нь пропорционал тогтолцоог оруулж ирснээрээ даван туулна гэсэн найдлагатайгаар улс төрийн хүчнүүд яриад байх шиг. Тэгэхээр улс төрийн намын санхүүжилтийн асуудлаа эхлээд ярь. УИХ 120 гишүүн байна уу, 76 байна уу, тооноос үл хамааран ажиллах тийм улс төрийн намын санхүүжилтийн тогтолцоог ердийн хуулиар эхлээд хий. Тэрнээс биш Үндсэн хуульдаа гар хүрчихээд дараа нь хуулиа гоё болгоно гэвэл 120 гишүүнтэй бол яаж санхүүжилтээ намуудад ашигтайгаар хийх вэ гэдэг арга залиа бодож хуулиа батлах болно.
-Та Булганд нэр дэвшсэнээс хойш хэвлэл мэдээллээс хол байлаа. Одоо та юу хийж байна вэ?
-МУИС-ийн Хууль зүйн сургуульд багшилж байна. Үндсэн ажил маань шүү дээ. Хажуугаар нь ном бүтээл, судалгааны ажлууд хийж байна.
