Categories
мэдээ нийгэм

СЭРЭМЖЛҮҮЛЭГ: Арван сартай хүүхэд цонхоор унаж, гэмтжээ DNN.mn

Цагдаагийн байгууллагад 2022 оны тавдугаар сарын 01-ний өдрийн 18:00-д “Сонгинохайрхан дүүргийн 25 дугаар хороонд байрлах хоёр давхар байшингийн цонхны хаалтны тор урагдаж 10 сартай хүүхэд унаж бэртэн ГССҮТ-д хүргэгдэн ирсэн байна” гэх мэдээлэл цагдаагийн байгууллагад иржээ.

Дуудлагын дагуу шалгахад арван сартай эрэгтэй хүүхэд цонхны тавцан дээр сууж байхдаа арагш тонгойх үед тор нь мултарч унаж гэмтсэн байжээ. Хэргийг Сонгинохайрхан дүүргийн цагдаагийн хэлтэст шалгаж байна.

Иймд эцэг, эх, асран хамгаалагч та бүхэн эрсдэл хаана ч байгааг тооцож, анхаарал, хяналтаа сайжруулахыг цагдаагийн байгууллагаас зөвлөж байна.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ
Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Т.Амаржаргал: ЭМД-ын шимтгэлээ төлсөн хүн бүр урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэгт үнэ төлбөргүй хамрагдана DNN.mn

Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхиий газрын Олон нийттэй харилцах хэлтсийн дарга Т.Амаржаргалтай ярилцлаа.


-Хүн амыг эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх эрт илрүүлэх шинжилгээнд тавдугаар сарын 1-нээс эхэлсэн. Ажил ямар шатандаа явж байна вэ?

-Монгол Улсын Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт хүн амын нас, хүйс, эрүүл мэндийн эрсдэлд суурилсан зонхилон тохиолдох халдвар болон халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэг, шинжилгээ, оношилгоог зохион байгуулахаар тусгасан. Дээрх шинжилгээ, оношилгооны зардлыг санхүүжүүлэхтэй холбоотой Эрүүл мэндийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн 2022 оны 06 дугаар тогтоолыг батлан, хэрэгжүүлж эхэлж байна. Энэ хүрээнд тавдугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлэн улс, орон даяар урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэгийг зохион байгуулж, бүх насны иргэдийг хамруулж байна.

Өмнө нь зөвхөн 18-аас дээш насны иргэдийг эрт илрүүлэх шинжилгээнд хамруулдаг байсан бол шинэчилсэн журмаар 0-18 насны хүүхдийн эрт илрүүлгийн хоёр багц шинээр нэмэгдэж, нийт зургаан насны бүлгээр 31 төрлийн өвчин эмгэгийг илрүүлэх 40 төрлийн оношилгоо, шинжилгээг хийх юм.

-Энэ удаад ямар насны ангиллаар, ямар шинжилгээнүүдийг хийх вэ?

-0-5, 6-17, 18-30, 31-45, 46-60, 61-ээс дээш гэсэн насны ангиллаар зургаан багц оношилгоо, шинжилгээ, үзлэгт хамрагдана.

-Багцуудыг тайлбарлаж өгөөч?

-“Багц-1” нь тав хүртэлх насны даатгуулагчийн урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлгийн багц. Багцад урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлгийн зар түгээх, эмнэл зүйн иж бүрэн үзлэг, биеийн хэмжилт, өсөлтийн үнэлгээ, хөгжлийн үзүүлэлтүүдийн үнэлгээ, сэтгэц, зан төрхийн үнэлгээ, амны хөндийн эрүүл мэндийн үзлэг, зөвлөгөө, дүгнэлт бичих, зөвлөгөө өгөх, шилжүүлэх багтана. 6-17 насны даатгуулагчийн урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлгийн багц буюу “Багц-2”-т “Багц-1” дээр сүрьеэгийн эрсдэлийн үнэлгээ нэмэгдсэн. “Багц-3” буюу 18-30 насны даатгуулагчийн урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэгт биохимийн шинжилгээ (холестерин, триглицерид, АСАТ, АЛАТ, шууд билирубин, амилаза, креатинин, мочевин), цус болон шээсний ерөнхий шинжилгээ, тэмбүү илрүүлэх хурдавчилсан шинжилгээ, ХДХВ илрүүлэх хурдавчилсан шинжилгээ, Хепатитийн В, С вирусийн эсрэг бие илрүүлэх хурдавчилсан сорил, зүрхний цахилгаан бичлэг, цээжний рентген зураг, эмчийн үзлэг, эрт илрүүлгийн асуумж, эрсдэлийн үнэлгээ, дүгнэлт, зөвлөгөө багтсан.

-31-с дээш насны буюу “Багц 4-6”-д ямар үзлэг, шинжилгээ багтсан бэ?

-“Багц 4” буюу 31-45 насны даатгуулагчийн урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлгийн өлөн үеийн глюкоз, эсийн шинжилгээ –ПАП тест, хэвлий, бамбай, хөхний хэт авиа, улаан хоолой, ходоодны дуран багтсан. “Багц-5” буюу 46-60 насны даатгуулагчийн урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлгийн багцад “Багц-4”-ийн үйлчилгээн дээр өтгөнд далд цус илрүүлэх шинжилгээ, Хепатитийн В, С вирусийн эсрэг бие илрүүлэх хурдавчилсан сорил нэмэгдсэн. Харин 61-ээс дээш насны даатгуулагчийн урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлгийн багц “Багц-6”-д “Багц-4”-ийн 13 үйлчилгээ багтсан.

-Товлолт хугацааны талаар тодруулахгүй юу?

-Энэ удаагийн Урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэгийг жил бүр зохион байгуулах бөгөөд хамгийн гол зорилго нь хүн амыг товлолт хугацаандаа эрт илрүүлэгтээ ордог байх дадлыг суулгах юм.

Товлолт хугацааны хувьд зөвхөн хүүхдийн эрт илрүүлэг буюу 0-5 насны багцад заасан товлолын хугацаа бий. Тухайлбал, 9, 18, 36, 48, 60 сартайд урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэгт хамрагдаж, багцад багтсан тусламж, үйлчилгээг бүрэн авсан байх. Харин амны хөндийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг 18 сартай (1,6 нас)-гаас эхлэн авахаар товлолыг заасан.

-ЭМД-ын байгууллага энэ үйл ажиллагаанд ямар чиг үүрэгтэй оролцож байгаа вэ?

-ЭМДЕГ-ын үйл ажиллагааны гол зорилго нь иргэн-даатгуулагчийг эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ авахтай холбоотой санхүүгийн эрсдэлээс хамгаалах, чанартай тусламж, үйлчилгээг худалдаж авч өгөх явдал юм. Манай байгууллагын хувьд урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэгийг хийх эрүүл мэндийн байгууллагуудыг сонгож, гэрээ байгуулан хамтран ажиллахаас гадна эрт илрүүлэх үзлэгийг хийж байгаа ЭМБ-уудаас ирүүлсэн нэхэмжлэлд хяналт тавьж, явцын болон гүйцэтгэлийн хяналтыг бодит цагийн горимтоор хүлээн авч холбогдох эрх зүйн хүрээнд тусламж, үйлчилгээний санхүүжилтийг олгоно. Түүнчлэн даатгуулагч иргэдийг эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлээ төлөх боломжоор хангах, мэдээ, мэдээлэл өгөх чиглэлээр шуурхай арга хэмжээ авч ажиллаж байна.

-Одоогийн байдлаар Урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэгээр хичнээн эрүүл мэндийн байгууллага гэрээ байгуулсан бэ?

-ЭМДҮЗ-ийн 2022 оны 01 дүгээр тогтоолын дагуу эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг худалдан авах түр гэрээг Лавлагаа шатлалын 321 эрүүл мэндийн байгууллагатай байгуулсан. Үүнээс 103 нь урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэг хийхээр гэрээ хийсэн. Цаашид шаардлага хангасан эрүүл мэндийн байгууллагуудын чадамжийг үнэлэн гэрээ байгуулах бэлтгэл ажлууд хийгдэж байна. Төрийн өмчийн болон хувийн хэвшлийн гэрээт байгууллагуудын талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг манай ЭМДЕГ-ын www.emd.gov.mn вэб сайтаас авах боломжтой.

-Иргэд эрт илрүүлэгтээ ЭМД-аараа үнэ төлбөргүй хамрагдах юм байна. ЭМД-ын шимтгэлийн талаарх мэдээллийг өгнө үү?

-Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулиар Монгол Улсын иргэн бүр эрүүл мэндийн албан журмын даатгалд заавал даатгуулсан байх үүрэг хүлээсэн. Энэ хүрээнд Урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэгт хамрагдах даатгуулагч иргэд, эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлээ 2019 оноос хойш тасралтгүй, бүрэн төлсөн байх шаардлага тавьж байгаа.

Зарим иргэдийн ЭМД-ын шимтгэлийг төрөөс буюу эрүүл мэндийн даатгалын сангаас хариуцан төлдөг. Үүнд 0-18 насны хүүхэд, 0-2 насны хүүхдээ (ихэр бол 3) өсгөн бойжуулж байгаа ээж, цэргийн жинхэнэ албан хаагч, тэтгэврээс өөр мөнгөн орлогогүй иргэн, нийгмийн халамж, дэмжлэг зайлшгүй шаардлагатай өрхийн гишүүн, ял эдэлж байгаа ялтан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд зэрэг долоон бүлгийн иргэдийн шимтгэлийг төрөөс хариуцан төлдөг. Харин шимтгэлээ өөрөө хариуцан төлөх даатгуулагчдад хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч, малчин, оюутан, тодорхой ажил хөдөлмөр эрхлээгүй иргэд багтах бөгөөд сарын 4200, жилийн 50400 төгрөгийн шимтгэлийг төлнө. Ажил, хөдөлмөр эрхэлж байгаа иргэдийн хувьд хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын дөрвөн хувиар ЭМД-ын шимтгэлийг төлөх бөгөөд үүнээс хоёр хувийг нь ажил олгогч байгууллага, үлдсэн хоёр хувийг ажилтан цалингаасаа төлөх зохицуулалттай байдаг. Эрүүл мэндийн албан журмын даатгал нь даатгуулагчийн төлсөн шимтгэлийн хэмжээнээс үл хамааран эрүүл мэндийн улмаас даатгуулагчид үүссэн санхүүгийн эрсдэлийг хуваалцах эв санааны нэгдлийн зарчимд тулгуурладаг. Өөрөөр хэлбэл, эрүүл нь өвчтэйнхөө, залуу нь настныхаа (аав ээж, эмээ өвөө), өндөр орлоготой нь бага орлоготойнхоо өвчний улмаас учрах санхүүгийн эрсдэлийг хуваалцах сайн үйл учир даатгалдаа заавал хамрагдан товлолт хугацаандаа эрт илрүүлэх үзлэгтээ орж, өвдөхөөсөө өмнө урьдчилан сэргийлэхийг зөвлөж байна.

-Орон нутгийн иргэд эрт илрүүлэгт хаана яаж хамрагдах вэ?

-Насны багцаасаа шалтгаалан анхан шатны, эсвэл лавлагаа шатлалын эрүүл мэндийн байгууллагаас урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэгийн тусламж, үйлчилгээг авах боломжтой. Тухайлбал, бага насны болон сургуулийн насны даатгуулагч харьяа өрх, сум, тосгоны эрүүл мэндийн төвд урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлгийн багцад хамрагдана. Харин насанд хүрсэн даатгуулагчид өрх, сум, тосгоны эрүүл мэндийн төвийн урилга, зохицуулалттайгаар эрүүл мэндийн даатгалын байгууллагатай гэрээ байгуулсан лавлагаа шатлалын эрүүл мэндийн байгууллагаас сонгон үйлчлүүлнэ.

-Лавлагаа шатлалын гэж яг ямар эмнэлгийн хэлж байна вэ?

-Сумын дундын, бүсийн оношилгооны төв, аймгийн нэгдсэн эмнэлэг гэх мэт өрхийн эмнэлгээс бусад бүх эмнэлгийг лавлагаа шатлалын эмнэлэг гэнэ.

-Иргэд эрүүл мэндийн төвийн урилгаар эрт илрүүлэгт хамрагдана гэв үү. Тэгэхээр зөвхөн урилгатай иргэд эрт илрүүлэгт хамрагдах юм уу?

-Тийм ээ, ЭМД-ын шимтгэлээ 2019 оноос хойш тасралтгүй төлсөн иргэдийн утсанд мессежээр, эсвэл өрхийн эмнэлгээс цаасаар урилга очно. Та өөрөө очиж оочерлохгүй, урилгаар эмнэлэгт очиж эрт илрүүлэгтээ хамрагдана.

-Жишээлбэл, би 2021 онд ЭМД-ын шимтгэлээ төлөөгүй бол нөхөж төлөөд эрт илрүүлэгтээ хамрагдах боломжтой юу?

-Боломжтой, “E-barimt” аппликэйшнээр шимтгэлээ сар, хагас жил, бүтэн жилээр сонгон нөхөн төлж болно. Ингэснээр цахим системд шимтгэл төлөлтийн ногдуулалт 20-30 минутад баталгаажиж тусламж, үйлчилгээ авах эрх нээгдэнэ.

-Иргэд урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэгийн талаар хаанаас мэдээлэл авах боломжтой вэ?

-ЭМДЕГ-ын Хэрэглэгчтэй харилцах төвийн 1800-1363 лавлах утсаар дамжуулан даатгуулагч-иргэдэд эрүүл мэндийн даатгалтай холбоотой бүх төрлийн мэдээллийг шуурхай хүргэж байгаа. Лавлах утасны дугаар нь энгийн утасны тарифаар тооцогддог. Бид хамгийн сүүлийн үеийн дуудлагын программыг ашигладаг тул шугам чөлөөгүй үед холбогдвол дугаар нь системд бүртгэгдэн 5-10 минутын дараа манай мэдээллийн ажилчид эргэн холбогдож хэрэгцээтэй мэдээллийг өгч байна. Үүнээс гадна бид гэрээт эрүүл мэндийн байгууллагуудтай хамтран иргэд, олон нийтэд мэдээлэл өгөх зорилгоор эмнэлгүүдэд олон нийтэд зориулсан мэдээллийн хэсэг Урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэг үзлэгийн талаарх хэрэгцээ, шаардлагатай мэдээллүүдийг байршуулж, цаас, цаг хугацаа, хөрөнгө мөнгө хэмнэх үүднээс бүх мэдээллийн хуудсуудыг “QR” коджуулж, даатгуулагч иргэдэд гар утсаар кодыг уншуулан илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл авах боломжийг бүрдүүлсэн. Мөн ЭМД-ын сангаас санхүүжүүлэх урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэгийн талаарх мэдээ, мэдээллийг манай ЭМДЕГ-ын вэ бсайт болон сошиал сувгуудаас хүлээн авах боломжтой.

Categories
мэдээ нийгэм

Уурхайчид илүү цагийн нэмэгдэл авч чадахгүйд хүрч цалин 40 хувиар буурчээ DNN.mn

Монголын Эрчим хүч, Геологи, Уул Уурхайн Ажилтны Үйлдвэрчний эвлэлийн холбоо(МЭХГУУА)-ноос уурхайчдад илүү цагийн хөлс олгохгүй байгаагаас үүдэн бий болоод буй нөхцөл байдлын талаар мэдээлэл хийлээ.

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга энэ оны эхнээс мөрдөгдөж эхэлсэн. Тус хуульд уртын ээлжийн ажилтнуудыг 14 хоног ажиллаж, 14 хоног амардаг байхаар тусгасан юм. Үүнтэй холбоотойгоор цалин хөлс тогтоох аргачлалыг Хөдөлмөр нийгмийн түншлэлийн гурван талт үндэсний хорооноос 2022 оны хоёрдугаар сарын 10-нд баталжээ.

Үүний 6.3.1.5-д Уртын ээлжийн горим хэрэглэж буй аж ахуйн нэгж, байгууллагаас ажилтны ажлын өдрийн үргэлжлэлийг 12 цагаас илүүгүй байхаар тогтоосон боловч нөхөн амруулаагүй тохиолдолд нэмэгдэл хөлс олгохоор заасан. Энэ заалтыг оруулахгүй гэж Үйлдвэрчний эвлэлийн холбооноос удаа дараа саналаа илэрхийлсэн боловч олонхын санал батлагдаж, уурхайчид илүү цагийн хөлс авч чадахгүйд хүрчээ.

Ажилтнуудаас ирсэн саналын дагуу Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдад хэд хэдэн удаа хандсан ч өнөөдрийг хүртэл Цалин хөлс тогтоох аргачлалыг өөрчлөөгүй юм байна. Иймд үйлдвэрчний эвлэлийн холбооноос Хөдөлмөр нийгмийн түншлэлийн гурван талт үндэсний хороог яаралтай хуралдуулахыг шаардаж байгаа юм байна.

МЭХГУУ-н ҮЭ-ийн холбооноос “Ажил олгогчид Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамны мэргэжилтнүүд та нар 14 хоног амрахдаа 14 хоног илүү цагаар ажилласнаа нөхөн амарч байгаа гэж тайлбарласан хэмээж байна. Дөрөвдүгээр сарын 19-нд УИХ-ын Тамгын газарт албан бичгээр бид хандсан. Учир нь ажилтнууд илүү цагийн хөлсөө авч чадахгүй байна, авъя гэхээр ажил олгогчид нөхөн амарч байгаа тул гээд өгдөггүй тухай, яагаад нөхөн амрах тухай гэдэг үг журамд орж ирсэн талаар тодруулахыг хүссэн юм” гэлээ.

Дээрх журмын улмаас ажилтнууд илүү цагийн нэмэгдлээ авахгүй байх, нэмэгдэл тооцуулах тохиолдолд үндсэн цалинг нь бууруулах гэх мэт зөрчил илэрч байгаа аж.

“Уорли инженеринг” ХХК-ийн Үйлдвэрчний эвлэлийн хорооны дарга Д.Жавхлантөгс “Хууль хэрэгжиж эхэлснээс хойш манай компани ажилтнуудынхаа илүү цагийн хөлсийг өгөхгүй байх шийдвэр гаргасан. Бид ажил олгогчтойгоо уулзаж, шаардлага өгсөн. Энэ дагуу илүү цагийн болон баяр амралтын нэмэгдэл өгсөн. Манай компани 173 цагийг сарын фонд цаг болгон мөрдүүлдэг. Үүгээр шалтаглан үндэс цалинг 40 хувь бууруулж, сарын фонд цагийг 112 болгосон. Гэвч бодит байдал дээр илүү цагийг 173 цагаас нь бодож олгож байгаагаас болж манай ажилтнуудын цалин 40 хувиар буураад байна.

Ажил олгогчтой тохиролцохоор хичээсэн. Гэсэн ч ажил хаяхад хүргэж байгаад харамсаж байна” гэлээ.

“Оюу толгой” ХХК-ийн Үйлдвэрчний эвлэлийн хорооны дарга Н.Баярмаа “Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгаар уртын ээлжийг 14 хоног ажиллаж, 14 амардаг байхаар тусгасан. Энэ хуваарь дээр нийт ажилтан талархаж байгаа. Ажилтнууд гэр бүлдээ цаг зарцуулах, эрүүл мэндээ нөхөн сэргээх зэрэг олон давуу талтай хуваарь гэж үзэж байгаа.

Гэсэн хэдий ч хууль дээр 14 хоног ажиллаж, 14 хоног амрах энэхүү хуваарийг Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамнаас тайлбарлахдаа цалин тогтоох аргачлалдаа 168 цаг гэх мэтчилэн тодорхойгүй зохицуулалтыг оруулж ирснээр ажилтан, ажил олгогчийн хооронд ихээхэн үл ойлголцол бий болгож байна. Салбар даяар үл ойлголцол үүссэн.

Хууль батлагдаад найман сар болж байхад холбогдох яамнаас нарийвчилсан зохицуулалт боловсруулсан бол ийм байдал үүсэхгүй байлаа.

“Оюу толгой” компани хэлэлцээр хийсэн. Гэвч илүү цагийн нэмэгдэл хөлс дээр хоёр тал ойлголцож чадаагүй тул хуулийг тайлбарлах эрх бүхий субъект буюу Дээд шүүхийн тайлбар гартал энэ асуудлыг түр түдгэлзсэн.

Яамны зүгээс илүү цагтаа нөхөн амарч байна гэж хуулийн тайлбарласаар байна. Яам нь хууль тайлбарлах субъект биш байтал ажилтан, ажил олгогчийн хооронд маргааныг даамжруулахаа болино уу. Мөн журмаа нарийвчлахыг хүсэж байгаа юм. Удаа дараа саналаа өгч байгаа ч хүлээж аваагүй” гэлээ.

Categories
мэдээ нийгэм

УБТЗ: Өнөөдөр 81 чингэлэг ачаа бараа татан авахаар төлөвлөж байна DNN.mn

УБТЗ-аас “Энэ сарын 2-нд буюу өнөөдөр нийт 81 чингэлэг ачаа бараа татан авахаар төлөвлөж байна” хэмээн мэдэгдлээ. Тодруулбал, Хилийн тэг цэгээс 62 автомашин дээр 41 ширхэг 40 футын чингэлэг, 40 ширхэг 20 футын чингэлэг бүхий төрөл бүрийн түүвэр, өргөн хэрэглээний ачаа бараг зэрэг нийт 81 чингэлэг 20 тээврийн хэрэгсэл татан авахаар төлөвлөсөн байна.

Categories
мэдээ нийгэм онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Ч.Хашчулуун: Манай экспортын 90 хувь нь нарийн царигтай улсууд руу хийгдэж байна DNN.mn


Эдийн засагч Ч.Хашчулуунтай ярилцлаа.


-Орос улс Хятадтай хилийн боомтоо нарийн царигтай төмөр замаар холбожээ. Манайд тийм боломж байгаа юу?

-Нарийн буюу олон улсын стандартын төмөр замаар холбогдох боломж Монгол Улсын хувьд ОХУ-аас бараг илүү гэж хэлж болно. Манайх БНХАУ-тай 4630 км урт хилээр холбогдсон. Манай гол худалдааны түншүүд Зүүн Азид, тэр дотор БНХАУ, БНСУ байдаг бөгөөд тэд олон улсын стандартын нарийн төмөр замыг ашигладаг.

-Олон улсын стандарт нь нарийн цариг атал яагаад манайд өргөн цариг тавьсан юм бол?

-Нарийн цариг буюу олон улсын стандарт анх Британид үүссэн, түүнийг 1846 онд хуулиар баталсан байдаг. Түүнээс хойш дэлхийд нарийн цариг 1435 мм төмөр зам нэлээд хөгжсөн, харин хуучин ЗХУ-ын гишүүн орнууд болон Монголд өргөн царигтай замыг ашигладаг. Манайд анх төмөр замыг тавихдаа төдийлөн туршлагагүй байсан учраас ЗХУ-аас санал болгосон өргөн стандартыг тэр чигээр нь хүлээн зөвшөөрч, төмөр замын гэрээг хийхдээ маш олон алдаатай хийж, тухайлбал, УБТЗ-ын ашиглаж байгаа газрыг хугацаагүй болон төлбөргүй түрээсээр ЗХУ-д өгч, одоо хүртэл УБТЗ гэдэг байгуулага Монгол Улсын хуульд байхгүй хэлбэрээр ажиллаж, төрийн өмчит компани ч биш, хувьцаат компани биш хэлбэрээр ажиллаж ирсэн.

-Нарийн царигийн ач холбогдлыг тайлбарлаж өгөөч?

-Нэгэнт олон улсын стандарт учраас дэлхийн бүх орчин үеийн тээвэрлэлт, төмөр замын төхөөрөмж, толгой вагонууд ихэвчлэн энэ царигт тааруулж үйлдвэрлэдэг, сонголт ихтэй, үнэ багатай, АНУ, Европ, БНХАУ-д үйлдвэрлэсэн бүх төрлийн вагонууд зах зээлд байна гэсэн үг. Мөн тээвэрлэлтийн хувьд улс орнуудын хооронд хурдтай явагдаж, тээврийн зардал багасч, олон улсын стандарттай тул зорчигч болон ачааны тээврийн зардал ихээхэн буурдаг.

-Манай иргэд яагаад нарийн царигийг эсэргүүцээд байдаг юм бол. Энэ юутай холбоотой вэ?

-Энэ бол олон улсын стандартыг ойлгохгүй, нөгөө талаас зөвхөн ОХУ болон хуучин ЗХУ-д ашигладаг стандартаас өөр төрлийн төмөр зам байдаггүй гэж боддог хүмүүс байдагтай холбоотой байх, дээрээс нь зориуд Монгол Улс зөвхөн ОХУ-ын төмөр замын сүлжээтэй л хамтран ажиллах естой гэсэн нэгэн төрлийн сонирхол байгаа. Гэтэл манайх шиг уудам нутагтай, экспортоор хөгждөг улсын хувьд аль болохоор орчин үеийн, тээврийн зардал багатай, тээвэрлэх хугацаа багатай төмөр замын сүлжээтэй байх нь улсын эрх ашиг байгаа юм. Түүнээс биш заавал нэг хуучин стандартыг баримтлах нь оновчгүй. Учир нь экспортын 90 хувь нь нарийн царигтай улсууд руу хийгдэж байна. Өөрөөр хэлбэл, хэдийгээр ОХУ-тай бид өргөн царигтай холбоотой ч, тэр зүгт экспортлож байгаа бүтээгдэхүүн, тээврийн урсгал бараг байхгүй, харин манай худалдааны нийт урсгалын 90 хувь нь Зүүн Хойд Ази руу хийгдэж байна. Тиймээс экспортын төмөр зам нь нарийн байх нь манайд илүү ашигтай. Харин хойшоо болон улс дотор өргөн байж болно, гэхдээ түүний экспортын ач холбогдол тун бага байгаа.

-Мэддэг хүмүүс нь нэг өдрийн өмнө ч болтугай төмөр замаа нарийн царигаар барих хэрэгтэй гэх юм. Нарийн царигтай болоход эдийн засгийн боломж нь бий юү?

-Нарийн царигтай үед манай экспортын барааны өрсөлдөх чадвар нэмэгдэж, тээврийн зардал буурч, манай экспорт нэмэгдэнэ. Ингэснээр улсад орох татварын орлого мөн нэмэгдэнэ. Төсвийн орлогын 1/3-ийг ашигт малтмалын экспортоос олж байгаа бөгөөд экспорт нэмэгдэх тусам улсын орлого өсч, долларын дотогшлох урсгал нэмэгдэж, төгрөгийн ханш ч тогтворжих боломжтой. Мөн гадаадаас ирж байгаа бараа хил дээр гацах, саатах явдал ч багасна.

-Нарийн царигаа нэгэнт барьсны дараа зардлаа эргээд нөхөх боломжтой юу. Хэр хугацаанд нөхөх вэ?

-Ер нь төмөр зам өөрийнхөө зардлаа нөхөх нь түүгээр тээвэрлэх барааны хэмжээнээс шалтгаалдаг. Тухайлбал, Зүүнбаянгийн төмөр замаар одоогийн байдлаар тээвэрлэх бараа бага тул энэ төмөр зам зардлаа маш урт хугацаанд нөхөх байх. Харин экспортын төмөр замууд (Шивээ хүрэн, Гашуун сухайтын чиглэлд) байнга ачаалалтай байх тул харьцангүй богино хугацаанд буюу 6-7 жилийн дотор нөхөх боломж бий. Дэлгэрэнгүй тооцоо нь ТЭЗҮ-д байх учиртай.

-Авто зам, төмөр зам, метро зэргийг ашгийн зориулалттай барьдаггүй гэдэг. Манайхан ашиг горилоод байдаг нь ямар учиртай вэ?

-Дэд бүтэц бол улс орны хөгжлийн гол нөхцөл, эдийн засгийн ноён нуруу, гол араг яс нь гэж хэлж болно. Дэд бүтцийг (эрчим хүч, авто болон төмөр замууд, бусад) голдуу хөгжиж буй орнуудад төр байгуулдаг, учир нь зардал өндөр, их хэмжээний хөрөнгө оруулалт шаарддаг, хувийн хэвшлийн компани ажиллуулах боломжгүй. Иймээс дэд бүтцийн хувьд заавал ашгийг шаардахгүй, гэхдээ эдийн засгийн үр өгөөжийг тооцох шаардлагатай. Тэр нь тухайн замаас олох ашиг гэхээс илүү тухайн дэд бүтцийн объектыг байгуулснаар улс орны, орон нутгийн эдийн засаг хэрхэн хөгжиж, орлого нь нэмэгдэж, нийгэм эдийн засгийн хувьд сайжирснаар тооцдог. Харин төмөр зам, эрчим хүч дээр тарифаар төлбөр авдаг тул эдийн засгийн үр ашгийг тооцохдоо мөн тарифын орлогыг тооцох боломжтой, гэхдээ энэ нь ганц үзүүлэлт биш, нийгэм эдийн засгийн нийт үр ашгаар хэмжих нь зүйтэй.

-Нарийн цариг, өргөн царигийн ялгааг тайлбарлаж өгөхгүй болохоор иргэд ойлгохгүй байна уу?

-Ер нь энэ талаар олон нийтэд төр засаг, ялангуяа Зам тээвэр хөгжлийн яам мэргэжлийн талаас нь тайлбарлах нь зүйтэй. Монгол Улсын Их хурал баталсан Төмөр замын бодлогод ийм, ийм царигийг ашиглана гэж заасан байдаг.

-Одоо байгаа өргөн цариг манайд ашигтай байна уу, алдагдалтай байна уу?

-Нэгэнт баригдсан замыг ашиглах нь зөв, өөрийн үр ашгаа өгч байгаа. Харин цаашид дэлхийн эдийн засгийн хандлага, манай улс хамгийн их экспортолж байгаа гадаад худалдааны зах зээлийн байршил, барааны урсгал, технологийн хөгжил, тээврийн зардлыг бууруулах шаардлагыг бодолцож, өөртөө хамгийн ашигтай хувилбарыг л хэрэглэх хэрэгтэй. 1938-1988 онуудад бид ихэвчлэн хойд хөрш, социалист орнуудтай худалдаа хийж, тэр нь манай гадаад худалдааны 99 хувийг эзэлдэг байсан бол тэр үедээ тохирсон замтай байсан. Одоо бол гадаад худалдааны хэмжээ асар их нэмэгдсэн, экспорт, импортын гол урсгал нь Азийн орнууд руу эргэсэн, эд нартай ижил олон улсын стандартыг хэрэглэх нь ирээдүйд манай экспорт улам нэмэгдэх нэгэн нөхцөл юм.

-Нэгэнт алдагдалтай байгаа юм бол яагаад одоог хүртэл нарийн царигтай төмөр замаа барихгүй байна вэ?

-Ер нь 2014 онд экспортын төмөр замыг нарийн царигтай барих Засгийн газрын шийдвэр гарсан. Мөн Их Хурлаас баталсан бодлогод аль алийг нь ашиглах боломжтой байна гэдгийг заасан байгаа тул, нарийн царигтай замыг ашиглаж болохгүй гэсэн зүйл огт байхгүй. Манайд өмнө нь ч нарийн царигтай замуудыг ашиглаж ирсэн. Тухайлбал, манай анхны төмөр зам (Улаанбаатар-Налайх) 1938 онд 43 километр урт, 750 миллиметрийн өргөнтэй нарийн төмөр зам тавигдаж, хүн амыг нүүрсээр хангах зорилготой байв. Хэрлэн голын Чойбалсан өртөөнөөс Тамсаг булгийн хооронд баригдсан нарийн цариг (750 мм)-тай төмөр зам бол Монголын хоёр дахь нарийн царигийн төмөр зам болсон. Тиймээс одоо болохоор бүх төмөр замууд Монголд зөвхөн өргөн царигтай байх естой, нарийн царигтай зам байж болохгүй гэдэг нь зүгээр л хүмүүсийг төөрөлдүүлэх эндүүрэл гэж ойлгож болно. Харин эндүүрлийн хувьд манай улсад маш их алдагдалтай, цаг, зардлыг нэмэгдүүлсэн, өөрийн экспортын боломжоо боомилсон эндүүрэл болоод л байна. Гашуунсухайтын гол экспортын төмөр зам олон жил баригдахгүй байж, баригдах болохоороо урд хөршийн тээврийн системтэй нийцэхгүй өргөн царигтай баригдаж, ердөө л 100 км тээвэрлэсэн бараагаа дахин буулгаж, дахин ачдаг маш зардалтай, үр өгөөжгүй төмөр зам яагаад болчихов оо. Яагаад энэ зам манай экспортыг нэмэгдүүлэхийн оронд экспортыг гацаах, БНХАУ-ын зах зээлд бусад орнууд ноёрхох хугацаа, боломжийг олгосон замын төсөл болчихов оо гэдэг нь олон нийтийн анхаарлыг зүй есоор татах асуудал мөн.

С.ОТГОНБАЯР

Categories
мэдээ улс-төр

УИХ-ын гишүүн Т.Доржханд “Өөрчлөхгүй бол таръя” жагсаал зохион байгуулна DNN.mn

УИХ-ын гишүүн Т.Доржханд цаг үеийн асуудлаар мэдээлэл хийлээ. Тэрээр тавдугаар сарын 5-нд Сүхбаатарын талбайд “Өөрсдөө өөрчил, үгүй бол тар” жагсаал зохион байгуулах гэж байгаа талаараа мэдээллээ. Тэрээр хамгийн гол нь тогтолцооны өөрчлөлтийг шаардан тайван жагсах юм байна.

Тогтолцооны өөрчлөлт гэдгээ ингэж тайлбарлалаа.

1. Сонгуулийн тогтолцоог шударга зөв болгож, сонгуулийн холимог системийг нэвтрүүлэх,

2. Улсын аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор хот болон тулгуур төвүүдийг хөгжүүлэх боломжийг нээх,

3. Төрийн бүтцийг цомхон болгож аймаг, сумд дүүргийн тоог цөөлж нэгтгэх, зах зээлийг хөгжүүлэх зэрэг өөрчлөлтийг Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах замаар хийхийг шаардав.

УИХ-ын гишүүн Т.Доржханд: Залуус “өөрсдөө хэмнэ” гээд жагссан. Гэтэл энэ УИХ хэмнэх хууль баталсангүй. Залуусын жагсаал талаар боллоо, бодит байдлыг харсан УИХ-ын гишүүний хувьд урам хугарлаа. Бид хэмнэж, өөрчилж чадахгүй юм байна. УИХ өнгөрсөн баасан гаригт Хөгжлийн банкны хулгайч, луйварчидтай холбоотой асуудлыг нууцаар хэлэлцлээ.Тэднийг хамгаалж авч үдлээ. Ийм УИХ-д хэн итгэх юм бэ. Хуулийн байгууллагын оруулж ирсэн энэ асуудлыг олонхиороо хамгаалж авч үлдэх нь маш хариуцлагагүй үйлдэл. Миний хувьд цаашид УИХ-ын гишүүний хувьд УИХ-ын үйл ажиллагаанд оролцох боломжгүй болсноо мэдэгдье. Ганцаараа тэнд суугаад өөрчлөлт гарахгүй юм байна. УИХ-ын танхим дотроос биш, гадаа талбай дээр иргэд, залуустай хамт тэмцье гэж шийдлээ.

Өнөөдөр бид тогтолцоогоо өөрчлөхгүйгээр хөгжил ярих боломжгүй болсон байна. Улсын төсвөө 21 аймаг 330 сум руу тараагаад хөгжиж байгаа юм алга. Бидний явж байгаа тогтолцоо буруу байна. Тиймээс “Өөрсдөө өөрчил, үгүй бол тар” гэж байгаа юм. УИХ тогтолцоогоо өөрсдөө өөрчилье. Тавдугаар сарын 5-ны 12.00 цагт цайны цагаараа иргэд, залуус Сүхбаатарын талбай дээр ирж, үзэл бодлоо илэрхийлэн хамтдаа өөрчлөлт хийхийг шаардаач гэж хүсье.

Миний хувьд өөрчлөлт хийх хүртэл нь жагсаал, тэмцлээ үргэлжлүүлнэ. Иргэдээс санал, гарын үсэг, дэмжлэг авна. Би Сүхбаатарын талбайд сандал тавиад цаасаа бариад сууна. Иргэдэд тогтолцооны өөрчлөлтийн талаар мэдээлэл өгнө. Утсаа бариад лайв хийнэ. Тогтолцооны өөрчлөлтийг хийхгүй бол бид хөгжихгүй, өрөндөө баригдсан улс болох гээд байна. Өнөөдөр тэмцэж, өөрчлөхгүй бол хожимдоно. Бидэнд өөрчлөх эр зориг л хэрэгтэй байна. гэлээ.


Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Нийслэлийн цэрэг татлага энэ сарын 6-наас эхэлнэ DNN.mn

Нийслэлд цэрэг татлагыг төвийн зургаан дүүргийн хэмжээнд зохион байгуулна

Нийслэлийн удирдах ажилтнуудын шуурхай зөвлөгөөн 2022 оны 5 дугаар сарын 2-ны өдөр боллоо. Шуурхай зөвлөгөөний үеэр энэ сарын 6-ны өдрөөс эхлэх Нийслэлийн цэрэг татлагын талаар мэдээлэл сонслоо.

Улсын орон даяар 2022 оны I ээлжийн цэрэг татлага өрнөж, аймаг орон нутагт цэргийн насны залуусыг эрүүл мэндийн үзлэгт хамруулж байна. Харин нийслэл Улаанбаатар хотод тавдугаар сарын 6,7,8-ны өдрүүдэд өрнөнө. Цэрэг татлага нь олон байгууллагын албан хаагч, ажилтнуудыг хамруулсан өргөн хүрээний ажил байдаг.

Цэрэг татлагад цагдаа, онцгой байдлын алба, эрүүл мэндийн байгууллагын ажилтнууд болоод нийслэл, дүүргүүдийн ЗДТГ-ын албан хаагчид дайчлагдан оролцдог онцлогтой гэдгийг НЗДТГ-ын Цэргийн штабын дарга Г.Ялалт тодотгож байлаа. Энэ оны нэгдүгээр ээлжийн цэрэг татлага буюу хаврын цэрэг татлагыг төвийн зургаан дүүргийн хэмжээнд зохион байгуулах бөгөөд ирэх намрын цэрэг татлагад алсын гурван дүүргийг хамруулах аж. Хаврын цэрэг татлагад тэнцсэн албан хаагчид хилийн цэрэг, дотоодын цэргийн бие бүрэлдэхүүнд багтана.

Нийтэлсэн: Нийслэлийн сургалт, судалгаа, олон нийттэй харилцах газар

Categories
мэдээ нийгэм

Сэлбэ руу бохир нь хальсан шугамыг засварлаж эхэллээ DNN.mn

Сүхбаатар дүүргийн 12 дугаар хороо, “Сэлбэ голд бохир ус нийлүүлж байна” гэсэн иргэдийн мэдээллийг дагуу шугам хоолойн гэмтлийн улмаас голд бохир ус нийлүүлж байсныг засварлуулж байна.

Ус суваг удирдах газрын хамаарал бүхий бохир усны шугам хоолойд гэмтэл гарсны улмаас халилт үүсэж бохир ус нийлж байсныг шуурхай удирдлагын төвд нь мэдээлэл өгснөөр засварын ажил эхэлжээ.

Categories
мэдээ цаг-үе

Энэ сард ихэнх нутгаар цасан болон шороон шуурга шуурна DNN.mn

Цаг уурын байгууллагын ирүүлсэн мэдээллээр энэ тавдугаар сард Алтайн уулархаг нутгаар олон жилийн дунджаас хүйтэн байх ба Алтайн өвөр говь болон говийн бүс нутгаар олон жилийн дунджаас ахиу хур тунадас орох төлөвтэй байгаа тул болзошгүй аюулаас сэрэмжтэй байхыг анхааруулж байна.

Харин зүүн аймгуудын ихэнх нутгаар агаарын температур олон жилийн дунджаас дулаан байх ба хур тунадас дунджаас бага байх төлөвтэй. Сарын хоёрдугаар арав хоногийн туршид ихэнх нутгаар сэрүүсэх бөгөөд нэгдүгээр арав хоногийн дунд болон гуравдугаар арав хоногийн сүүлчээр ихэнх нутгаар хур тунадас орох төлөвтэй байна. Мөн дурдсан үеүдэд салхины хурд ширүүсч, цасан болон шороон шуурга шуурах төлөвтэй байгааг анхааруулж байна.

Баруун аймгуудын нутгаар. Энэ сард агаарын дундаж температур Баян-Өлгийн нутаг, Увсын баруун, Ховдын ихэнх, Говь-Алтайн төв хэсэг болон Баянхонгорын өмнөд хэсгээр олон жилийн дунджаас хүйтэн, бусад нутгаар дунджийн орчим , хур тунадас Ховд, Говь-Алтай, Баянхонгорын өмнөд хэсгээр олон жилийн дунджаас ахиу, бусад нутгаар дунджийн орчим байна. Нэгдүгээр арав хоногийн эхэн болон дунд, гуравдугаар арав хоногийн дунд үеэр агаарын температур өмнөх үеэсээ 3-5°С-аар дулаарна. Харин нэгдүгээр арав хоногийн сүүлч, хоёрдугаар арав хоног болон гуравдугаар арав хоногийн эхэн үеэр ихэнх нутгаар бага зэрэг сэрүүснэ. Нэгдүгээр арав хоногийн дунд буюу сүүлч, гуравдугаар арав хоногийн сүүлчээр ихэнх нутгаар хур тунадас орно. Энэ үеэр салхи зарим газраар 14-16 м/с, зарим үед түр зуур 16-18 м/с хүрч ширүүсч болзошгүй.

Төвийн аймгуудын нутгаар. Энэ сард агаарын дундаж температур болон хур тунадас нийт нутгаар олон жилийн дунджийн орчим байна. Нэгдүгээр арав хоногийн эхэн болон дунд үе, гуравдугаар арав хоногийн сүүлчээр агаарын температур өмнөх үеэсээ 4-6°С-аар дулаарна. Харин нэгдүгээр арав хоногийн сүүлч, хоёрдугаар арав хоног болон гуравдугаар арав хоногийн эхэн үеэр ихэнх нутгаар бага зэрэг сэрүүснэ. Нэгдүгээр арав хоногийн дунд буюу сүүлч, хоёрдугаар арав хоногийн дунд болон гуравдугаар арав хоногийн сүүлчээр ихэнх нутгаар хур тунадас орно. Энэ үеэр салхи зарим газраар 12-14 м/с, зарим үед түр зуур 14-16 м/с хүрч ширүүсч болзошгүй.

Зүүн аймгуудын нутгаар. Энэ сард агаарын дундаж температур Хэнтийн зүүн, Дорнодын нутаг болон Сүхбаатарын хойд хэсгээр олон жилийн дунджаас дулаан, бусад нутгаар дунджийн орчим, хур тунадас Хэнтийн ихэнх, Дорнод, Сүхбаатарын хойд хэсгээр олон жилийн дунджаас бага, бусад нутгаар дунджийн орчим. Нэгдүгээр арав хоногийн эхэн болон дунд, хоёрдугаар арав хоногийн дунд үе болон гуравдугаар арав хоногийн сүүлчээр агаарын температур өмнөх үеэсээ 3-5°С-аар дулаарна. Харин хоёрдугаар арав хоногийн эхэн болон сүүлч, гуравдугаар арав хоногийн эхэн болон дунд үеэр ихэнх нутгаар сэрүүснэ. Хоёрдугаар арав хоногийн сүүлч, гуравдугаар арав хоногийн эхэн болон сүүлчээр ихэнх нутгаар хур тунадас орно. Энэ үеэр салхи ширүүсч, зарим газраар 13–15 м/с, зарим үед түр зуур 15–17 м/с хүрч ширүүсч болзошгүй.

Говийн аймгуудын нутгаар. Энэ сард агаарын дундаж температур ихэнх нутгаар олон жилийн дунджийн орчим, хур тунадас Өмнөговийн ихэнх, Дорноговийн өмнөд хэсгээр ОЖД-аас ахиу, бусад нутгаар дунджийн орчим байна. Нэгдүгээр арав хоногийн эхэн болон дунд үе, хоёрдугаар арав хоногийн дунд үе болон гуравдугаар арав хоногийн сүүлчээр агаарын температур өмнөх үеэсээ 4-6°С-аар дулаарна. Харин хоёр болон гуравдугаар арав хоногийн эхэн үеэр ихэнх нутгаар сэрүүснэ. Нэгдүгээр арав хоногийн дунд болон сүүлчээр ихэнх нутгаар бороо орно. Энэ үеэр салхи ширүүсч 14-16 м/с хүрэх буюу зарим үед 18-20 м/с хүрч ширүүсч болзошгүй.

Эх сурвалж: ЦУОШГ

Categories
мэдээ нийгэм

ТЕГ: Мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодис хилээр нэвтрүүлэх гэмт хэрэг нэмэгдэж байна DNN.mn

Цар тахлын хөл хорио харьцангуй суларч буйтай холбогдуулан мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодис, ялангуяа шинэ төрлийн синтетик бодис улсын хилээр хууль бусаар нэвтрүүлэх гэмт хэрэг сүүлийн үед өсөн нэмэгдэх хандлагатай байгааг ТЕГ-аас мэдээллээ.

Иргэд цахим сүлжээ ашиглан шинэ төрлийн сэтгэцэд нөлөөт бодис захиалж, олон улсын шуудан, илгээмж ашиглан ачаа бараа, эд зүйлст нуун далдлах замаар улсын хилээр хууль бусаар нэвтрүүлэх оролдлого гаргаж байгаа аж.

2021 оноос хойш 11 удаагийн үйлдэлд, 16 иргэнийг холбогдуулан шалгаж, 4,5 литр шинэ төрлийн сэтгэцэд нөлөөт бодис хураан авч устгалд оруулж, хүүхэд залуусын дунд тархахаас урьдчилан сэргийлсэн байна. Шинэ төрлийн сэтгэцэд нөлөөт бодис нь хүний бие, сэтгэцэд асар их хор нөлөөтэй бөгөөд төв мэдрэлийн системийг гэмтээгээд зогсохгүй, тухайн бодист донтох эрсдэлийг үүсгэдэг аж.

Иймд энэ төрлийн гэмт хэргийг зохион байгуулахад оролцох, улсын хил нэвтрүүлэх, олон нийтэд сурталчлах, буруу мэдээлэл тараах, бусдад ашиглагдах, уруу татагдах зэргээр өөрийгөө болон бусдыг эрсдэлд оруулахгүй байж, эцэг, эх, асран хамгаалагч нар хүүхдийнхээ цахим хэрэглээ, найз нөхөд, биеэ авч яваа байдалд анхаарч, мансууруулах бодисын хор аюулаас урьдчилан сэргийлнэ үү.