Month: April 2022

Categories
гадаад мэдээ

Шанхай хот болон Жилинь мужид “Ковид-19”-ийн халдвар нэмэгдэж байна DNN.mn

БНХАУ-ын Шанхай хот болон Жилинь мужид ковид-19 цар тахлын халдварын тархалт өндөр хэвээр байна.
“Хятадад нэг хоногийн дотор ковид-19 халдварын 25.165 тохиолдол шинээр илэрлээ. Энэ нь нэг өдрийн өмнөхөөс дөрвөн хувиар их. Энэ нь цар тахал дэгдсэнээс хойших БНХАУ-д нэг өдрийн дотор бүртгэгдсэн хамгийн өндөр үзүүлэлт аж. Ковид-19 илэрсэн хүмүүсийн ихэнх нь буюу 23.815 нь шинж тэмдэггүй буюу халдвар тээгчид. 1350 хүн ханиалгаж өвдсөн байна. БНХАУ-д шинж тэмдэггүй тээгчдийн тоо 2.7 дахин нэмэгдэж, 174 мянган хүн боллоо” гэж эрүүл мэндийн байгууллагын мэдэгдэлд дурджээ. Мэдээллээс харахад, ковид-19 хамгийн их дэгдэж байгаа хоёр бүс нутаг нь Шанхай хот болон БНХАУ-ын зүүн хойд хэсгийн Жилинь муж байна. Халдвар авсан хүмүүсийн 94 хувь дээрх хот болон мужид хамааралтай. Шанхай хотод ковид-19-ийн халдвар авсан оршин суугчдыг эмчлэхийн тулд 100 гаруй түр эмнэлэг барьжээ. Тэдгээрт 160 гаруй мянган хүнийг эмчилнэ.

Categories
мэдээ нийгэм

​Хөгжлийн банк том оврын машинуудаа дуудлага худалдаагаар борлуулахаа мэдэгдэв DNN.mn

Монгол Улсын Засгийн газрын 2022 оны 4 дүгээр сарын 08-ны өдрийн ээлжит бус хуралдааны шийдвэрээр Олон улсын хямралт нөхцөл байдлын үед шаардлагатай бүх арга хэмжээг хэмнэлтийн горимд шилжиж ажиллах шийдвэрийг гаргасан. Энэ хүрээнд Монгол Улсын Хөгжлийн банк хөдөө орон нутагт албан томилолтоор ажиллахаас бусад тохиолдолд туулах чадвар сайтай албаны автомашин хэрэглэхгүй байх, улмаар банкны эзэмшлийн автомашинуудыг зохих журмын дагуу дуудлага худалдаагаар худалдан борлуулж, холбогдох ашиглалтын урсгал зардлуудыг хэмнэх шийдвэрийг гаргалаа.

Байгууллагын нийгмийн хариуцлагын хүрээнд Улаанбаатар хотын түгжрэлийг сааруулах, тээврийн хэрэгслийн тоог бууруулахад хувь нэмрээ оруулж, банкны ажилтан албан хаагчид нийтийн унаагаар үйлчлүүлэх, дугуй болон явганаар хөдөлгөөнд оролцох уриалгыг гаргаад байна.

Хямралын нөхцөл байдалд байгаа хүнд цаг үеийг хамтдаа хохирол багатай даван туулж, хэмнэлтийн горимд шилжин ажиллахыг Монгол Улсын Хөгжлийн банкнаас төр, засгийн бусад байгууллагуудад уриалж байна.

Categories
мэдээ нийгэм

2022 оны эхний улиралд авлигын хэрэг өмнөх оныхоос 40 хувь өсчээ DNN.mn

Авлигатай тэмцэх газрын Мөрдөн шалгах хэлтэст 2022 оны эхний улиралд авлигын 124 хэрэг бүртгэгджээ. Энэ нь өмнөх оны эхний улиралтай харьцуулахад 35-аар буюу 39.3% өссөн дүн юм.

Авлигын гэмт хэрэг өмнөх оны мөн үеэс өсөхөд эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглах гэмт хэрэг 28-аар буюу 39.4% өссөн нь голлон нөлөөлснийг Үндэсний статистикийн хороо мэдээлэв.

Бүртгэгдсэн авлигын 124 хавтаст хэргийг Монгол Улсын Эрүүгийн хуулийн 22 дугаар бүлгийн зүйлээр ангилахад

  • 99 (75.6%) нь эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглах
  • 17 (13.0%) нь хахууль авах гэмт хэрэг
  • 7 (5.3%) нь хахууль өгөх гэмт хэрэг
  • 4 (3.0%) нь үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих гэмт хэрэг
  • 1 (0.8%) нь дураараа аашлах гэмт хэрэг
  • 2 (1.5%) нь төсвийн хөрөнгийг зориулалтын бусаар зарцуулах гэмт хэрэг
  • 1 (0.8%) нь хуулийн этгээдийн эрх мэдлийг урвуулан ашиглах гэмт хэрэг байна.

Ташрамд дурдахад, Эрүүгийн хуулийн 236 дугаар зүйлд Дураараа аашлах талаар тусгасан бөгөөд

236.1.Дураараа аашлах, өөрөөр хэлбэл өөртөө үнэхээр байгаа буюу байна гэж үзсэн, эсхүл бусадтай маргаж байхдаа хуулиар тогтоосон журмыг зөрчиж эрхээ дураараа хэрэгжүүлснээс аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэнд бага бус хэмжээний хохирол учирсан бол хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 5-50 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, нэг зуугаас хоёр зуун цаг хүртэл хугацаагаар албадан ажил хийлгэх, эсхүл нэгээс гурван сар хүртэл хугацаагаар баривчлах ял шийтгэнэ гэж заажээ.
Categories
мэдээ нийгэм онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Органик жагсаал нь явж, не органик жагсаал нь үлдэх нь үү дээ DNN.mn

Залуус жагслаа, өнгөрсөн долоо хоногт. Харагдах үзэмж, мэдрэгдэх агуулга, хэлэх мэссеж нь ярих юмгүй гоё жагсаал. Цагаан морин жилийн хувьсгалаас хойш цэл залуу хорьтнууд анх удаа ийм олноороо дуу хоолой, үзэл бодлоо ингэж тод илэрхийлсэн байх шүү. Тэр утгаараа сонирхолтой харагдаж олны анхаарлыг татаж чадлаа. Төв талбайд цугласан сайхан охид, гоё залуусын барьсан лоозон нь ч анхаарал татахгүй байх аргагүй содон байсныг зориуд тодотгомоор байна. Бичдэггүй хүмүүс битгий хэл бичдэг нь ч атаархам агуулга, илэрхийлэмж, логиктой гоё лоозонгуудаар талбай дүүрсэн. “Эзэн заяа хоёулаа хичээгээд байхад л болохгүй байна шдээ”, “Ажиллаж байгаа тулдаа мөнгөгүй байна” гээд жагсаавал эшлэл болохоор гоё лоозонгууд маш олон харагдсан. Маш олон ч биш юм аа, ер нь бүх лоозонгийнх нь текст гайхаж дуу алдмаар утга төгс уран илэрхийлэмжтэй байсныг уншигч та ч хүлээн зөвшөөрөх байх. Манай сонины онцлох нийтлэлийн санааг бүр үг өгүүлбэрээр нь бичсэн лоозон ч анзаарагдана лээ. “Залуучуудын ордныг эмнэлэг болгоё” гэсэн лоозон. Монголын залуучуудын холбооны ордны байрыг эмнэлэг болгох тухай санааг манай сонин онцлох нийтлэлдээ тодотгож байсан юм. За тэгээд олонд түгсэн жиргээнүүдээс ч сүрхий сонгож бичсэн цаас олон үзэгдсэн. Шинэ цагийн залуус сонин уншиж, онцлох нийтлэлийнх нь шигтгээ өгүүлбэрийг олж хараад цаасан дээр буулгачихсан талбай дээр сууж байгаа бол сайн л байна. Залуус үнэхээр ийм өөр болж байна уу, эсвэл ташраараа сонин содон, сэртхийж харахаас аргагүй агуулга өгүүлэмжтэй тэр лоозонгууд цаанаасаа дэглэлттэй шоуны нэг хэсэг байв уу? Өнөөхөндөө энэ асуултад яг таг хариулах боломжгүй. Ямартаа ч их гоё өнгөлөг утгалаг жагсаал боллоо.

Залуусын жагсаалын хоёр дахь өдөр Ерөнхий сайд гарч ирж шаардлагыг нь хүлээж авлаа. “Ардчилсан улсын гоё нь энэшүү дээ, Ерөнхий сайд нь залуусаа сонслоо. Ингэж залуусаа сонссон, талбай дээр иргэдтэйгээ уулзаж үгийг нь сонсох гээд гарч ирсэн гүйцэтгэх засаглалын тэргүүнийг хараагүй” гэж ирээд уянгалсан пост, жиргээ, мэдээ мэдээлэл хангалттай хөвөрлөө. Жагсаалыг эхлүүлсэн гоё лоозонтой гоё охид, залуус тэр өдөржингөө өхөөрдүүлж, магтуулсан уур амьсгал дунд төв талбайг гоёсныг олноороо харсан болохоор илүүг нуршаад яахав. Товчхондоо “Хэрсүү ухаалаг шинэ үе хүч түрээд гараад ирчихжээ, үнэхээр органик жагсаал болж байна, олон жилийн эцэст нэг юм органик жагсагчид төв талбайд цуглалаа” гэсэн утгатай магтаал сошиал ертөнцөд давлагаалсан.

Гэхдээ энд онцолж хэлэх учиртай нэг өнцөг байна аа. Гоёхон залуус харуй бүрийн өмнөхөн гэр гэрийн зүг явсан ч жагсаал дууссангүй. Үнийн өсөлт, барааны хомсдол, долларын чангарал, эрх баригчид ба энгийн иргэдийн хэтэрхий ялгаатай амьдрал, засаглалын хямралыг эсэргүүцсэн жагсаал шөнөжин үргэлжлэв. Органик залуус нь явсан ч жагсаалыг үргэлжлүүлсэн тэр залуусыг юу гэх вэ, не органик гэх үү. Биологийн хичээлээр органик гэдэг үгийг байгалийн, жамын, жинхэнэ оршихуйгаас ургасан жинхэнэ үнэн үзэгдэл гэж заадаг. Харин хуурамч, байгалийн биш, зүй жамаас өөрөөр өрнөсөн үзэгдэл юмсыг неорганик гэж тодотгодог. Дахиад асууя. Жагсаалыг эхлүүлсэн залуусыг органик гэвэл тэднийг явсны дараа ч өнөө хэр жагсаалыг үргэлжлүүлсээр байгаа залуусыг юу гэх вэ? Шуудхан хэлэхэд,жагсаал үргэлжлүүлсэн залуус л органик харагдаад байна. Амьдралын буулганд даруулсан, долларын галзуурал, инфляцийн цойлолтод жинхэнэ утгаараа нэрвүүлж яваа учраас ажлаа тараад талбайг зүглэж нойроо хугаслан үгээ хэлж үзлээ илэрхийлсэн болохоор нь органик гэж тодотгоод байгаа юм.

Жагсаал эхлүүлсэн гоё лоозонтой гоё залуусыг одоо эргээд харж, ухаж эргэцүүлэх нь ээ театртчилсан жүжгийн гол дүрүүд байсан байж ч мэдэхээр санагдана. Тэгж хардах дэндүү олон өнцөг байна. Наад захын хардалт гэхэд л төгс утга, төгс илэрхийлэмж, төгс сонголт бүхий үгсээр дүүрэн лоозонгууд. Тал бүрээс хүслээрээ цугласан залуусын барьсан цаасан дээрх үгсийн сонголт бултаараа тийм төгс байгаа нь дэглэлттэй шоу гэх хардлага төрүүлээд байна. Жинхэнэ органик жагсаал юм бол ядаж лоозон нь өөр өнгөтэй, өөр илэрхийлэмжтэй, өөр найруулга, өөр өөр логиктой байх ёстой санагдах юм. Хар ухаанаар гөрдөж бодоход л ийм сэжиг төрж байна. Бас талбайг зорьж үгээ хэлэх гээд очсон зарим нэгнээ “Органик биш учраас чи зайл” гэж хөөж байгаа нь гайхал төрүүлээд байх юм. Органик жагсаал юм бол хэн ч очоод юу ч хэлж болмоор. Дараагийн хардах өнцөг бол Ерөнхий сайдын байр суурь. Талбай дээр гарч ирж залуустай уулзсан Ерөнхий сайд “Хүсэлтийг чинь хүлээж авлаа” гэнгүүтээ Засгийн газрын ээлжит бус хурал зарлаатахсан. Гайхмаар нь ээлжит бус хуралдааны дараах өнгийг анзаарах нь ээ Засгийн газар хэт олон эрх мэдлийг өөртөө төвлөрүүлэх хүсэлдээ шатаж яваа юм байна гэсэн бодол төрлөө. Тэр хүслээ залуусын жагсаалыг далимдуулан хэрэгжүүлэх

нь гэсэн хардлага төрлөө. Төв банкны эрхийг хүртэл авах гэж улайрч байгаагаа Ерөнхий сайд ил тод зарлачихав. Ингээд харахаар гоё лоозонтой гоё залуусын органик жагсаал Ерөнхий сайдын зориуд тавьсан жүжиг биш байгаа гэсэн хардлага төрөөд байна л даа. Залуусын шаардлагаар шалтаглаж Их хурлыг шахаанд оруулж эрх мэдлийг өөртөө төвлөрүүлэх Ерөнхий сайдын тоглолт байвал яах вэ? Ингэж асууж, тэгж хардах нь бас органик, зүй жамын асуудал. Засгийн газрын ээлжит бус хуралдааны дараах өнгө, залуустай уулзахдаа Ерөнхий сайдын хэлсэн үгс дотор олзуурхахаар шийдэл байсныг ч үгүйсгэхгүй.

Хөгжлийн банктай холбоотой асуудал дээр хатуу шийдвэрүүд гаргахаар зүтгэж яваа улстөрийн эр зоригийг нь бол үнэлж байна.

Байсхийгээд жагсаж улстөрждөг Жагар гэдэг залуу “Би жагсаалаа дээрэмдүүлчихлээ” гэчихсэн зогсож харагдсан, залуусын жагсаалын үеэр. Улаан жагсагчийг ингэж хэлтэл нь өрнөсөн гэдэг утгаараа яалт ч үгүй сайн жагсаал болсон л доо. Мэргэшсэн жагсагчийг хүртэл айлгаж, жагсаалыг нь булааж авсан тэр жагсаалыг сүүлдээ жирийн ард иргэд булаагаад авчих шиг боллоо. Органик жагсагчдын эсэргүүцлийг жирийн иргэд, бүр тодруулж хэлбэл не органик жагсагчид үргэлжлүүлсээр байна. Мэдээж жагсаалыг үргэлжлүүлэгчид дунд Женкогийн хүмүүс ч бий байх. Сөрөг хүчин ч яваа биз. Улстөрийн элдэв сонирхолтой нөхөд ч манаргаж явааг үгүйсгэхгүй.

Жагсаж үзэл бодлоо илэрхийлэх нь ардчиллын амин сүнс. Тэр утгаараа иймэрхүү жагсаалд муу юм байхгүй. Хонконгт өрнөдөг шиг жагсаал яг өдийд ус, агаар шиг хэрэгтэй. Харин ардчилал хүний эрхийн төлөө тэмцэж байна гэсэн нэрийн дор жагсаад жинхэнэ ардчиллаа алдчихвал тэс өөр агуулга болно. Жишээ нь, Монголбанкны эрхийг засгийн газарт шилжүүлэх бол ардчиллын зорилго биш. Харин ч эсрэгээрээ “Социализм руугаа ухраад марш” болно.


Ц.БИЛИГ

Categories
мэдээ нийгэм

Говь-Алтай аймагт 4.5 магнитудын хүчтэй газар хөдлөлт боллоо DNN.mn

Говь-Алтай аймгийн Чандмань суманд 4.5 магнитудын хүчтэй газар хөдлөлт болжээ.

Тодруулбал, тус сумын Эрдэнэ-Уул багийн “Нарийний-Аараг” гэдэг газар дөрөвдүгээр сарын 12-ны өдрийн 00:34 цагт 4.5 магнитудын хүчтэй газар хөдлөлт болсон тухай мэдээллийг Шинжлэх ухааны академийн одон орон геофизикийн хүрээлэнгээс 00:44 цагт цахим шуудангаар онцгой байдлын газарт ирүүлсэн байна.

Тус аймгийн Онцгой байдлын газраар дамжуулан сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын дарга болон тухайн газар нутагладаг малчдаас тодруулахад чичирхийлэл мэдрэгдээгүй бөгөөд учирсан хохиролгүй тухай мэдээлжээ.

Categories
мэдээ цаг-үе

ХХААХҮЯ: Мал төллөлт 98 хувьтай байна DNN.mn

Өнөөдрийн байдлаар төллөвөл зохих 27.9 сая хээлтэгчийн 9.5 сая буюу 34.2 хувь нь төллөж, 9.4 сая төл хүлээн авсан талаар ХХААХҮЯ-наас мэдээллээ. Төл бойжилт 98.6 хувьтай байгаа аж.

Бүсээр нь авч үзвэл

  • баруун бүсэд 47.7
  • хангайн бүсэд 33.6
  • төвийн бүсэд 35.5
  • зүүн бүсэд 17.2 хувьтай мал төллөлт үргэлжилж байна.
Categories
мэдээ цаг-үе

Өнөөдөр УИХ-ын зургаан Байнгын хороо хуралдана DNN.mn

УИХ-ын даргын дэргэдэх зөвлөлөөс гаргасан хуваарийн дагуу өнөөдөр УИХ-ын зургаан Байнгын хороо хуралдана. Байнгын хороодоор ямар асуудал хэлэлцэхийг дараах жагсаалтаас харна уу.

10.00 цагаас Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны хуралдаан:

  1. Тагнуулын байгууллагын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хаалттай хийнэ.

11.00 цагаас Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны хуралдаан:

  1. Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлогын хэрэгжилт, үр нөлөөний талаар Үндэсний аудитын газраас гүйцэтгэлийн аудит хийсэн тайланг сонсох
  2. Байнгын хорооны тогтоолын төсөл /Хүүхдийн эрхийн тухай, Хүүхэд хамгааллын тухай хуулийн хэрэгжилтийг хянан шалгах, хүүхдийн эрхийг хамгаалах чиг үүрэг бүхий байгууллагуудын үйл ажиллагаатай танилцах үүрэг бүхий ажлын хэсэг байгуулах тухай/
  3. Байнгын хорооны тогтоолын төсөл /04 дүгээр сарын хэлэлцэх асуудлын цаглавар батлах тухай/

12.00 цагаас Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаан:

  1. Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2022.03.11-нд өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/
  2. Байнгын хорооны тогтоолын төсөл /ХЭҮК-ын болон эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнд нэр дэвшигчтэй хийх томилгооны сонсголын тов тогтоох тухай/
  3. Байнгын хорооны тогтоолын төсөл /Өргөдлийн дагуу хяналт шалгалт хийх үүрэг бүхий ажлын хэсэг байгуулах тухай/

14.00 цагаас Үйлдвэржилтийн бодлогын байнгын хорооны хуралдаан:

  1. Байнгын хорооны тогтоолын төсөл /04 дүгээр сарын хэлэлцэх асуудлын цаглавар батлах тухай/
  2. Үйлдвэрлэл, технологийн паркийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт нарын 14 гишүүн 2022.03.29-нд өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/
  3. Байнгын хорооны тогтоолын төсөл /Үйлдвэрлэл, технологийн паркийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын хэсэг байгуулах тухай/

15.00 цагаас Төсвийн байнгын хорооны хуралдаан:

  1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөл /Засгийн газар 2022.04.05-нд өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/
  2. Монгол Улс, Азийн хөгжлийн банк хоорондын Зээлийн хэлэлцээр (“Тогтвортой аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх төсөл-II үе шат”)-ийн төсөл /Засгийн газар 2022.03.23-нд ирүүлсэн, зөвшилцөх, санал, дүгнэлтээ Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороонд хүргүүлнэ/
  3. Олон улсын хямралт нөхцөл байдлаас үүдэлтэй гол нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт, хомсдолоос сэргийлэх, сөрөг нөлөөллийг бууруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2022.04.05-нд өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг, санал, дүгнэлтээ Эдийн засгийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/

16.00 цагаас Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын байнгын хорооны хуралдаан:

  1. Ерөнхий боловсролын сургуулийн үйл ажиллагааны тухай Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын мэдээлэл сонсоно
  2. Үндэсний нэгдмэл үнэт зүйлсийг цогцлоох талаар авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний тухай танилцуулга Соёлын сайдын мэдээлэл
  3. Байнгын хорооны тогтоолын төсөл /дөрөвдүгээр сарын хэлэлцэх асуудлын цаглавар батлах тухай/
Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал эдийн-засаг

Д.Түвшинжаргал: Баруун аймгуудыг махны экспортын бүс болговол валют олох боломжтой DNN.mn

Санхүү эдийн засгийн их сургуулийн Экономиксийн дэд профессор Д.Түвшинжаргалтай ярилцлаа.

-Эдийн засгийн өнөөгийн нөхцөл байдлыг хөндлөнгөөс хэрхэн үнэлж байгааг тодруулмаар байна. Гадаад, дотоодын нөхцөл байдал, ковидын нөлөөлөл гээд таагүй цаг үе үргэлжилж байна?

-Монгол Улсын эдийн засаг хүнд байна. Экспорт, импортын хязгаарлалт, дээр нь хил гаалийн хязгаарлалт, хойд хөрш дээр үүссэн асуудал гээд таамаглаагүй, 2021 онд 2022 оныг төсөөлж байсан дүр зураг орвонгоор эргэсэн нөхцөл байдалтай. 2022 оныг дахиад шинээр харах хэрэгтэй болж байна. Уг нь 2021 онд ковидын хязгаарлалтууд дуусч, 2022 оныг их сэргэлтийн жил гэж төр засгийн түвшинд, хувийн секторынхон ч хүлээж байсан.

Таамаглаагүй нөхцөл байдал өнөөдөр ч үргэлжилж байна. Хойд талд үүссэн олон улсын асуудал манайд валютын ханш, импортын бараагаар нөлөөлж байна. Хоёрт, Хятадын хувьд коронавирусийн давлагаа дотоодынх нь асуудал болж хувирч байх шиг. Үүнээс үүдэлтэй хил гаалийг нээх дээр бас л хязгаарлалт үргэлжилсээр байна. Энэ бүхэн өөрөө эдийн засагт макро эдийн засгийн үзүүлэлтээр илрээд байгаа.

Эрэлт, нийлүүлэлтийг ярихад үнэ гэдэг энэ хоёрыг тохируулж байдаг зүйл. Хэрэв аль нэг нь хөдлөх юм бол үүнийг тохируулахын тулд өсч, буурч байдаг. Зүйрлэж хэлбэл, хаврын сард махны үнэ өсч, намар буурдагтай адил. Тэгэхээр валютын ханш, инфляцийн өсөлт нэг талаасаа гадаад хүчин зүйлийн үр дагавар, илрэл гэж харах ёстой.

-Арилжааны банкууд өнөөдөр гадаад гүйлгээндээ лимит тогтоочихсон, улс дотооддоо валютын хомсдолд орчихсон дүр зурагтай байна. Энэ нь бизнесүүдэд хүндээр тусч, эсэргүүцэл бухимдал ч нэмэгдэх шинжтэй?

-Энэ бол урдаас төлөвлөсөн зүйл биш. Энэ тохиолдолд авах хариу арга хэмжээ ч зах зээлийн бус, хяналтын, захиргаадалтын арга хэрэгслүүд явж байна. Үүнийг хатуу буруутгахад хэцүү.

Зах зээлийн эрэлт нийлүүлэлтээр зохицуулна гэж үзэх юм бол өнөөдрийн байгаа ханш, төв банкин дээр байгаа валютын нөөц богино хугацаанд шавхагдах эрсдэлтэй.

Учир нь 2008-2009 онд иймэрхүү нөхцөл байдал үүсч байсныг та бүхэн мэднэ. Тэр үед долларын гарах урсгал ихээр явж, богино хугацаанд төв банк валютынхаа нөөцийг багасгаж байсан. Өөрөөр хэлбэл, ханшийн өсөлтийг зөөлрүүлэхийн тулд нөөцөөсөө нийлүүлэлтийг ихээр хийснээс нөөц асар богино хугацаанд буурсан байдаг. Өнөөдрийн нөхцөлд зах зээл шийдэх ёстой, төв банк байгаа нөөцөө гаргах ёстой гэж үзвэл үр дүн төдийлөн сайн гарахгүй, байгаа нөөцөө шавхахаас л цаашгүй.

-Мэдээж энэ чигээр яваад байх нь хэцүү байдаг?

-Тийм. Валютын ханшийг хязгаарлах, импортын бараа үйлчилгээ авах шаардлагатай аж ахуйн нэгжүүдэд санхүүжилтийн эх үүсвэр олдохгүй байгаа нь том асуудал. Нөгөө талд эсрэгээрээ импортын бараа үйлчилгээний үнэ улам өсөх, шаардлагатай үйлдвэрүүд явагдахгүй байх эрсдэлтэй. Нэгэнтээ төр богино хугацаанд зохицуулалт хийх гэж байгаа бол түргэн, ойлгомжтой хариу үйлдлийг хийх ёстой. Тухайлбал, хөдөө аж ахуйн компаниуд тариалалтаа эхлүүлэхийн тулд шаардлагатай шатахуунаа авах, түүнтэй холбоотой зардал төсвийн тооцоо хийх гээд цаг нь тулчихсан асуудлууд байна. Үүнийг тал талдаа, хувийн секторын байгууллага, тухайн салбарыг хариуцаж байгаа төрийн захиргааны байгууллага хоорондоо маш сайн ойлголцохгүй бол тун удахгүй сөрөг үр дагавар гарч эхэлнэ.

-Гол асуудалдаа оръё. Хамгийн ойрын хугацаанд валютын урсгалыг яаж нэмэх вэ. Яаж орлого олох тухайд танаас хэрэгтэй саналууд сонсмоор байна?

-Богино хугацаа гэвэл энэ жилээр харж болох юм. Цаашлаад дунд хугацаанд иймэрхүү нөхцөл байдалд дахиж орохгүйн тулд юуг анхаарах ёстой вэ гэдгийг ярих ёстой.

Гол зүйл болох хил гаалийн асуудлыг шийдэх түвшинд, маш сайн чармайлтыг гаргах хэрэгтэй. Компанийн түвшинд гэхээс илүү дээд түвшинд шийдэх ёстой, нэн тэргүүний асуудал бол энэ.

Хоёрдугаарт, ОХУ хоригоосоо болж нүүрсний экспорт нь хязгаарлалтад орохоор болж байна. Хятад, Орос хоёр Засгийн газрын түвшиндээ 100 тэрбум тонн нүүрсний томоохон багц гэрээ хийчихсэн. Худалдан авагч талаас хэцүү болж эхэлж байна. Оросууд хоригт орчихлоо, нүүрсийг нь авлаа гэхэд төлбөр тооцоон дээр маш их саадтай учирна. Үүнийг дагаад олон улсын зах зээл дээр эрэлт нэмэгдэж, үнийн өсөлт явагдаж байна.

Тэгэхээр төрийн болон хувийн өмчийн нүүрсний компаниуд богино хугацааны нийлүүлэлтээсээ гадна урт хугацааны гэрээг хийх хэрэгтэй. Өнөөдрийн үнэ ханшаас арай хямдаар, таван жилийн гэрээг хийж болох юм. Манайд ийм туршлагууд бий л дээ. Чалкогийн гэрээ гээд л. Яахав, анхны хийсэн гэрээний үнэлгээ доогуур байсан. Эсрэгээрээ манай тал нэлээд их бэлэн мөнгө шаардсан учраас нөгөө тал өөрсдийнхөө шаардлагыг тавьсан байх. Өнөөдрийн нөхцөлд төрийн шахалт гэхээс илүү компанийн түвшинд тодорхой хугацаанд, хөнгөлөлттэйгөөр гэрээ байгуулах замаар валютын урсгалыг нэмэгдүүлж болох юм.

-Өөр та ямар санал хэлэх бол?

-Дараагийн нэг анхаарах ёстой зүйл бол Монгол Улс ковидыг давж байна. Манайх шиг ковидыг давж байгаа улс орнууд ч байна. Тэгэхээр энэ зуны саруудад аялал жуулчлалын салбарыг ашиглах боломж байна. Ковидоос өмнө зунд бид жилд 400 орчим мянган жуулчин авдаг байсан. Энэ зун ийм тоонд хүрэхгүй юм гэхэд 50 хувьд нь хүрэх хэмжээний жуулчдыг татах талаас ажиллах хэрэгтэй байна.

Хоёр хоногийн өмнө гол нэрийн бүтээгдэхүүн дээр хөнгөлөлт, дэмжлэг үзүүлэх хуулийг баталлаа. Үүн дээр нэмээд аялал жуулчлалын салбарыг оруулж ирэх ёстой байлаа. Учир нь аялал жуулчлал бол сүүлийн хоёр жил хорионд, ямар ч орлогогүй байсан салбар. Аялал жуулчлалын цөөнгүй компани дампуурсан. Тэсээд үлдсэн компаниудыг дэмжих талаас харах ёстой. Энэ бол богино хугацааны шийдэл.

Дараагийн нэг анхаарах ёстой зүйл бол махны экспорт. Яахав, манайд шүлхий өвчин тархаад байна л даа. Миний хийж байгаа судалгааны үр дүн, тоон статистикаас харахад баруун аймгуудад харьцангуй малын өвчлөл бага байдаг. Тэгэхээр Засгийн түвшинд баруун аймгийн хэмжээнд экспортын мах гаргах боломжтой. Хятад руу, Араб руу гээд хаашаа ч болно.

-Шүлхийгээс болж махны экспорт огт хөдлөхгүй байгаа шүү дээ. Яг ямар боломж байна гэж?

-Манай улс 2018 онд махны экспортоос 400 тэрбум төгрөгийн түүхэн дээд хэмжээний орлогыг олж байсан. Тэр жил Улаанбаатар хотод махны үнэ өсч, нийгмийн эсэргүүцэлтэй тулаад зогсоож байв. Гол нь зохицуулалтыг зөв хийх ёстой.

Баруун аймгийнхаа зоон дээр экспортыг нэмэгдүүлэх зохицуулалтыг хиймээр байгаа юм. Гэтэл манайд шал эсрэг зохицуулалт явж байна. Увс аймаг зудтай байвал квот өндөр өгье, Хөвсгөл аймагт зудтай бол квот өндөр өгье гэж халамжийн хэрэгсэл болгоод байна. Судалгаанаас харахад Улаанбаатарт гол нийлүүлэлт хийдэг хэсэг бол нийслэлийг тойрсон 400 км-ийн радиуст байгаа аймгууд болон зүүн гурван аймаг. Тэд л Улаанбаатар хотын хэрэглээг даачихдаг.

-Дэнжийн мянга дээр Увс, Ховдын мах бараг байхгүй шүү?

-Ирэхгүй. Тэгэхээр бид баруун аймгаас гадна жилд хамгийн их мах бэлтгэдэг Архангай, Хөвсгөл, Өвөрхангай дээр махны экспортын бүс байгуулах хэрэгтэй. Нөгөө талаас нь харвал тэдгээр аймгууд асар их бэлчээр, ус ашиглаж байна. Тийм юм бол яагаад улсдаа валют оруулдаггүй юм. Өмнө нь 2018 онд яагаад махны хомсдол үүссэн бэ гэхээр хязгаарлалт, зохицуулалтыг сайн хийгээгүйгээс хятадууд Улаанбаатараас мах түүчихсэн. Хүчит шонхорын махыг булаачихсан. Хүчит шонхорт зүүн аймгуудаас л мах ирсэн. Хөвсгөлөөс ирээгүй. Тэгэхээр баруун аймгийг л ашиглах ёстой. Мөн газар тариалангийн компаниуд дээр анхаарахгүй бол инфляцийн дараагийн хэлбэр үүсэх эрсдэл байна. Улаанбуудай, хүнсний ногооны асуудал бий болох эрсдэлтэй.

-Гаднаас доллар оруулж ирэхэд алсдаа ямар бодлого хэрэгтэй байна вэ?

-Таван жилээр ярья л даа. Багцлаад дурдвал уул уурхай ба уул уурхайн бус салбарт гадны хөрөнгө оруулалт татах нь чухал. Ялангуяа хөдөө аж ахуй дээр. Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг боловсруулах, экспортлох дээр гадны хөрөнгө оруулалтыг дэмжих ёстой. Жишээ нь, Шинэ Зеланд гэхэд зөвхөн хонины экспортоосоо жилд 9.2 тэрбум ам.доллар олдог. Монголын жилийн дээд хэмжээ 10 тэрбум ам.доллар. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын хэмжээнд жилд үйлдвэрлэсэн нийт бараа үйлчилгээ 10 тэрбум ам.долларт л эргэлддэг. Дээр нь энэ дүн дээрээ манайх 10 жил гацчихсан. Шинэ Зеланд тийм ч их хоньтой биш, манайхаас 10 саяар л их. Харин манайд хониноос гадна ямаа, үхэр, адуу, тэмээ байна.

Хоёрдугаарт, 10 жилийн турш 10 тэрбум ам.доллар дээрээ гацна гэдэг сууриар нь дээш ахиулдаг зүйл дээр бодлогын том өөрчлөлт гарахгүй байна. Хөрөнгө оруулалт, хуримтлал бий болгохгүй байна. Тэгэхээр хөрөнгө оруулалтыг хийх ёстой. Ноолуур дээр гэхэд “Говь” компани шиг дахиад гадны хөрөнгө оруулалттай ноолуур боловсруулах үйлдвэр Монголд хэрэгтэй. Үүнийг нийтийн эрх ашгийн үүднээс заавал дэмжих ёстой юм.

Түүнээс гадна Хятадын ч юмуу, зүүн өмнөд Азийн улс орнуудын хүнс хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний эрэлтийг хангая гэвэл боловсруулаагүй бүтээгдэхүүнээр хангаж чадахгүй гэдгийг сүүлийн 20 жилийн түүх харуулж байна. Тийшээ гаръя гэвэл боловсруулах ёстой, стандартыг хангах ёстой. Үүнийг хэн хийдэг вэ гэхээр гадны хөрөнгө оруулалттай компани л хийдэг юм байна.

-Заавал яагаад гадны хөрөнгө оруулалттай гэж. Дотоодын аж ахуйн нэгжүүд хийх боломжгүй юу?

-Ганц жишээ хэлье. Хятад хүнсний ногоогоор маш том экспортлогч орон. Манайх Хятадын ногоо муу гэдэг. Яс юман дээрээ бид өөрсдөө л мууг нь авч ирдэг. Гэтэл Өмнөд Солонгос, Япон руу гаргадаг муж Хятадад байдаг. Судлаад үзэхээр ногоог нь аваад боловсруулдаг хэсэг нь гадны хөрөнгө оруулалттай компаниуд байдаг. Тэд л Япон, Солонгосын стандартыг хангадаг. Эс бөгөөс чанарын асуудал үүсдэг. Манайд ч ийм. Олон улсын стандарт хангадаггүй, баталгаажуулах лаборатори байдаггүй гэх мэт. Сүүлд нь хэлэх санаа бол хувьчлал. Төрийн банкийг өнөөдөр хүртэл яагаад хувьчилдаггүй юм бэ. Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувийг оруулж ирсэн нь сайн. Төрд авах нь түр зуурынх байх ёстой. Тодорхой хувийг дотооддоо, тодорхой хэсгийг гадны хөрөнгө оруулагчдад хувьчлах ёстой юм. Энэ нь нэг талаар үр ашгийг ахиулах, дунд хугацаандаа валютын эх үүсвэрийг нэмэх боломж юм.

Categories
зурхай мэдээ цаг-үе

ЗУРХАЙ: Хөхөгчин хонь өдөр DNN.mn


2022.4.12, МЯГМАР ГАРИГ / БИЛГИЙН ТООЛЛЫН: 11

ХАВРЫН АДАГ ХӨХ ЛУУ САР
ЕСӨН УЛААН ХӨХӨГЧИН ХОНЬ ӨДӨР

  • Аргын тооллын: 2022.4.12, Мягмар гариг
  • Наран ургах шингэх: 06.09-19.37
  • Үс засуулбал: Эрхтэн хурц болно
  • Барилдлага: Арвидах
  • Шүтэн барилдлага: Хуран үйлдэхүй
Тухайн өдөр могой, морь, гахай, хулгана жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Өдрийн сайн цаг нь бар, туулай, могой, бич, нохой, гахай болой. Эл өдөр идээ, хувцас хунар олдох, худалдаа наймаа хийх, эд зүйлс өгөлцөж авах, өглөг өгөх, хөрөнгө цацах, эдийн тэнгэр тахиулах, шид бүтээл үйлдэхэд сайн, үсэг зурхайд суралцах, бэрийн болон буяны үйл, дайсныг дарахад сайн. Зүүн нүд татвал үзэсгэлэн болох, баруун нүд татвал үйл өчүүхэн бүтэх, баруун чих хангинавал гоо болох, зүүн чих хангинавал сайн. Нохой уливал хааны хэрэг болох, хэрээ дуугарвал өөрийн цусыг үзэх, тагнай загатнавал гэрт үзэсгэлэн болох, бүх бие татвал эд алдах, хөлийн мах татвал сайн гэдэг.
Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Улаанбаатарт өдөртөө 6 хэм дулаан байна DNN.mn

УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Хур тунадас орохгүй. Салхи шөнөдөө баруун хойноос, өдөртөө зүүн өмнөөс секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө Яармаг-Сонгины орчмоор 9-11 градус, бусад хэсгээр 6-8 градус хүйтэн, өдөртөө 4-6 градус дулаан байна.

Хур тунадас: Ихэнх нутгаар солигдмол үүлтэй. Шөнөдөө баруун аймгуудын нутгийн зүүн хэсэг, төвийн аймгуудын нутгийн зарим газраар, өдөртөө төвийн аймгуудын нутгийн зарим газар, говийн аймгуудын нутгийн баруун хэсгээр нойтон цас, цас орж, зөөлөн цасан шуурга шуурна.

Салхи: Нутгийн өмнөд хэсгээр баруун өмнөөс баруун хойш эргэж, бусад нутгаар баруун хойноос секундэд 6-11 метр, Алтайн уулархаг нутаг болон говь, тал, хээрийн нутгаар секундэд 14-16 метр хүрч ширүүсэж, шороон шуурга шуурна.

Агаарын температур: Шөнөдөө Дархадын хотгор, Монгол-Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Хүрэнбэлчир орчим, Завхан, Идэр, Тэс, Эг, Үүр, Тэрэлж голын хөндийгөөр 11-16 градус хүйтэн, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр 3 градус хүйтнээс 2 градус дулаан, бусад нутгаар 6-11 градус хүйтэн, өдөртөө Дархадын хотгор, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Хүрэнбэлчир орчим, Завхан, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр 0-5 градус хүйтэн, Алтайн уулархаг нутаг, Эг, Үүр, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн голын хөндийгөөр 0-5 градус, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр 8-13 градус, бусад нутгаар 3-8 градус дулаан байна.

БАГАНУУР ОРЧМООР: Үүлшинэ. Хур тунадас орохгүй. Салхи шөнөдөө баруун хойноос, өдөртөө зүүн өмнөөс секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө 8-10 градус хүйтэн, өдөртөө 4-6 градус дулаан байна.

ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Хур тунадас орохгүй. Салхи шөнөдөө баруун хойноос, өдөртөө зүүн өмнөөс секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө 11-13 градус хүйтэн, өдөртөө 2-4 градус дулаан байна.