Month: January 2022

Categories
мэдээ нийгэм

Монгол бичиг соёлоо ОХУ-д сурталчилж байна

“Монголын сайхан бичигтэн 2021” улсын уралдааны бүтээлийн төрөлд гуравдугаар байрт Москва хотод ажиллаж амьдардаг монгол хэлний багш, хэл шинжлэлийн магистр, Санкт-Петербургийн Улсын их сургуулийн монгол, төвөд хэлний тэнхимийн зочин багш Ц.Дорждэрэм шалгарч, том охин Б.Сүндэрьяа нь хэдхэн хоногийн өмнө Улаанбаатарт шагналынх нь батламжийг гарджээ.

Үндэсний мэдээллийн МОНЦАМЭ агентлагийн “Хүмүүн бичиг” сонины газраас жил бүхэн шалгаруулдаг тус уралдаанд өнөө жил 1500 хүн оролцсон юм.

Ц.Дорждэрэм багш Их зохиолч Д.Нацагдоржийн “Дөрвөн цаг” шүлгийн 4 дүгээр бадгийн 4 дүгээр мөр

“Өвөл, хавар, зун, намар дөрвөн улирал

Уул, ус, нар, сартай нөхөрлөнө

Хүн бүр өтгөсийг үдэж нялхсыг угтан

Мянга мянган жил өчүүхэн ч чөлөө завгүй” хэмээн шаазан аяганд зураглан дүрсэлж бичсэн нь ийнхүү уралдааны шүүгчдийн анхааралд өртөн үнэлэгдсэн байна.

“Сайхан бичигтэн 2021” улсын уралдааны шагналтан багш Ц.Дорждэрэм 2007 оноос Санкт-Петербургийн Улсын их сургуулийн Монгол, Төвд судлалын тэнхимтэй тогтмол харилцаатай байж, 2009 онд урилгаар багшилж байсан, 2019 оноос тус сургуулийн зочин багшаар ажиллаж Европ дахь монгол судлалын хүлээн зөвшөөрөгдсөн төв Санкт-Петербургийн их сургуульд монгол хэл, судлалаар суралцаж байгаа орос оюутнуудад монгол ярианы хэл, калиграф буюу бийрэн бичиг зааж буй сурган хүмүүжүүлэгч юм.

Тэрбээр 2021 онд Монгол Улсаас ОХУ-д суугаа Элчин сайдын яамны дипломат ажилтнууд, тэдгээрийн гэр бүлийн гишүүдэд мянганы түүхтэй монгол бичгээ заах сургалт зохион байгуулж, багшилсны зэрэгцээ өөрийн үүсгэн санаачилсан “Өрлөг эх” төрийн бус байгууллагын шугамаар Москва хотод ажилладаг уулын баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэр, Улаанбаатар төмөр зам ХНН, “Монголросцветмет” ТӨҮГ-ын төлөөлөгчид, багш Д.Мөнхжаргал, ОХУ-д бүртгэлтэй “Интермедика” компанийн дэмжлэгтэй Москва хотын зарим сургууль, цэцэрлэгийн орос хүүхдүүдэд монгол бичгээр урласан гарын бэлгүүд гардуулж, босоо монгол бичгээ ОХУ-д сурталчлан ажиллаж буй монгол багш юм.

Categories
мэдээ нийгэм

Биеийн тамирын багш нарын хөдөлмөрийн үнэлэмжийг дээшлүүлнэ

Монголын үндэсний олимпын хороо, БШУЯ, Засгийн газрын тохируулагч агентлаг Биеийн тамир, спортын улсын хорооноос хамтран “Олимпизм – Спорт – Бие бялдрын хүмүүжил” сэдэвт үндэсний цахим чуулга-уулзалтыг лхагва гарагт /2022.01.19/ зохион байгууллаа.
Чуулга-уулзалтад аймаг, дүүргийн БТСГ, Боловсролын газар, Олимпын зөвлөлүүд, Ерөнхий боловсролын сургуулиуд, Биеийн тамирын дээд сургуулиудын удирдлагууд, Биеийн тамирын багш нар, эрдэмтэн, судлаачид зэрэг нийт 600 гаруй оролцогчид хамрагдав.
Чуулга-уулзалтаар Олимпын боловсролын үзэл баримтлал, БТСУХ-ноос явуулж буй бодлого ба арга хэмжээнүүд, Олимпын боловсрол ба бие бялдрын хүмүүжил сэдэвт болзолт уралдаан, Монгол улсын биеийн тамир, спорт ба олимпизмын тулгамдсан асуудлууд зэрэг сэдвийн хүрээнд илтгэлүүдийг хэлэлцлээ.
Оролцогчдоос биеийн тамирын багш нарын хөдөлмөрийн үнэлэмжийг дээшлүүлэх, боловсрол, биеийн тамир, спорт, олимпизмын салбарын уялдааг нэмэгдүүлэх, олимпын танхимуудын үйл ажиллагааг түлхүү дэмжих, болзолт уралдааныг үр дүнтэй шинэлэг хэлбэрээр зохион байгуулах чиглэлээр тодорхой ажлуудын саналыг дэвшүүлэв.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Цэргийн бүртгэл дуусахад 1 хоног үлдлээ

Цэргийн бүртгэл эхэллээ

Өнөөдрийн байдлаар 89007 иргэн цэргийн бүртгэлээ цахимаар хийлгэсэн байна. Цэргийн бүртгэлд 18-50 нас нас хүртэлх иргэд хамрагдах үүрэгтэй бөгөөд цахимаар цэргийн бүртгэлээ хийлгэх боломжгүй иргэд нийслэлийн үйлчилгээний зургаан төвд биечлэн очиж, бүртгүүлэх боломжтой юм.

Мөн 18 нас хүрч буй иргэн хороон дээрээ очиж, бүртгүүлэн цэргийн үүрэгтний үнэмлэхээ нээлгэж авах ёстой.

Categories
мэдээ нийгэм

885.115 ширхэг хувьцаа арилжжээ

885,115 ширхэг хувьцаа арилжжээ

2022 оны 1 дүгээр сарын 19-ний өдөр энгийн арилжаагаар 42 хувьцаат компанийн 919,221,952 төгрөгийн үнийн дүн бүхий 885,115 ширхэг хувьцаа арилжигдсанаас 23 хувьцаат компанийн хувьцааны ханш өсч, 15 хувьцаат компанийн хувьцааны ханш буурсан бол 4 компанийн хувьцаа ханш тогтвортой байлаа. Үүнээс “Өндөрхаан” ХК (ONH +14.90%), “Дархан хөвөн” ХК (DAH +10.34%) болон “Орхондалай” ХК (ORD +6.67%) зэрэг компаниудын хувьцааны ханш хамгийн өндөр өсөлттэй байсан бол “Могойн гол” ХК (BDL -10.00%), “Дархан хүнс” ХК (DHU -9.50%) болон “Ариг гал” ХК (EER -8.07%) хувьцаа хамгийн их уналттай байлаа.

Хөрөнгө оруулалтын 2 сангийн нийт 54,639 ширхэг нэгж эрхийг 33,540,652 төгрөгөөр арилжаалсан байна.

ТOP-20 индекс 0.01 хувиар буурч 41373.56 нэгжид хүрсэн бол зах зээлийн үнэлгээ 5,705,408,333,886 төгрөг боллоо.

Categories
мэдээ нийгэм

Нийгмийн даатгалын сангийн орлого 735.4 тэрбум төгрөгөөр нэмэгджээ

НДЕГ-ын мэдээллээр нийгмийн даатгалын сангийн орлого 2021 онд 3423.7 тэрбум төгрөг болж, өмнөх оныхоос 735.4 (27.4 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн байна.

Үүнд тэтгэврийн даатгалын сангийн орлого 581.8 (28.5 хувь) тэрбум, тэтгэмжийн даатгалын сангийн орлого 64.1 (50.2 хувь) тэрбум, эрүүл мэндийн даатгалын сангийн орлого 67.2 (19.8 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн нь нөлөөлжээ.

Нийгмийн даатгалын сангийн зарлага өнгөрсөн онд 3245.3 тэрбум төгрөг болж, өмнөх оныхоос 35.3 (1.1 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхэд тэтгэврийн даатгалын сангийн зарлага 125.5 (5.8 хувь) тэрбум, ЭМДС-гийн зарлага 85.9 (26.7 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн нь нөлөөлөв. Харин үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчний даатгалын сангийн зарлага өмнөс оныхоос 163.9 (34.9 хувь) тэрбум төгрөгөөр багаслаа.

Тэтгэврийн даатгалын сангаас 2021 онд 460.6 мянган хүнд 2304.5 тэрбум төгрөг олгосон нь өмнөх оныхоос 11.4 (2.5 хувь) мянган хүнээр, олгосон тэтгэврийн хэмжээ 125.9(5.8 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгджээ. Хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсаны тэтгэмжид мөн онд 180.4 мянган хүнд 34 тэрбум төгрөг олгосон нь өмнөх оныхоос 65.4 (56.8 хувь) мянган хүнээр нэмэгдэж, олгосон тэтгэмжийн хэмжээ 10.8 (46.3 хувь) тэрбум төгрөгөөр өсөхөд коронавирусний халдварын улмаас өвчилсөн даатгуулагчийн тоо нэмэгдсэнтэй холбоотой аж.

Нийгмийн халамжийн сангаас 2021 онд давхардсан тоогоор 2.5 сая хүнд 1971.8 тэрбум төгрөгийн тэтгэвэр, тэтгэмж, тусламж, үйлчилгээ, хөнгөлөлт олгосон нь өмнөх оныхоос нийгмийн халамжийн үйлчилгээнд хамрагдагч 93 (3.6 хувь) мянгаар багассан ч олгосон тэтгэвэр, тэтгэмж, тусламж, үйлчилгээ, хөнгөлөлтийн хэмжээ 389.9 (24.6 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгджээ.

Үүнд Засгийн газраас иргэдийн амьжиргааг дэмжихээр нийгмийн халамжийн сангаас олгож буй халамжийн тэтгэвэр, байнгын асаргаа шаардлагатай 16 хүртэлх насны хүүхдийн амьжиргааг дэмжих мөнгөн тэтгэмжийг 2020 оны 4 дүгээр сараас 2022 оны 1 дүгээр сар хүртэл 288 мянга, хүүхдийн мөнгөн тэтгэмжийг 2020 оны 4 дүгээр сараас энэ оны 7 дугаар сар хүртэл 100 мянган төгрөг болгосон нь нөлөөлжээ.

Өмнөх оныхтой харьцуулахад мөнгөн тэтгэмж авсан 0-18 хүртэлх насны хүүхдийн тоо 33.8 (2.8 хувь) мянгаар, олгосон тэтгэмжийн хэмжээ 402.2 тэрбум (38.2 хувь) төгрөгөөр нэмэгджээ.

Нийгмийн халамжийн тэтгэвэрт 2021 онд 74.6 мянган хүн хамрагдсан нь өмнөх оныхоос 15.5 (26.2 хувь) мянган хүнээр, олгосон тэтгэврийн хэмжээ 184.4 тэрбум төгрөг болж 21.6 (13.3 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэв.

Нийгмийн халамжийн тэтгэвэрт хамрагдсан иргэдийн 71.8 хувь нь хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн, 21.9 хувь нь тэжээгч нь нас барсан 18 хүртэлх насны хүүхэд, 6.2 хувь нь ахмад настан, 0.1 хувь нь 16 насанд хүрсэн одой иргэн аж.

Нийгмийн халамжийн тэтгэмжид 2021 онд 123.9 мянган хүн хамрагдсаны 52.4 хувь нь асаргааны, 47.6 хувь нь онцгой тохиолдлын болон амьжиргааг дэмжих мөнгөн тэтгэмжид хамрагдсан иргэд байв.

Нийгмийн халамжийн тэтгэмжид 2021 онд 103 тэрбум төгрөг олгосон нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 4 (4 хувь) тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэнийг Үндэсний статистикийн хороо мэдээллээ.

Хүнс тэжээлийн дэмжлэг үзүүлэх үйлчилгээнд 2021 онд 167.3 мянган хүн хамрагдсан нь өмнөх оныхоос 69.1(30.9 хувь) мянган хүнээр багассан нь ХНХЯ тус үйлчилгээнд хамрагдах өрхийг тодорхойлох журмаа өөрчилсөнтэй холбоотой. Өнгөрсөн онд 18 хүртэлх насны 1.2 сая хүүхдэд 1455.2 тэрбум төгрөгийн мөнгөн тэтгэмж олгожээ.

Categories
гадаад мэдээ

Хятадын дижитал эдийн засаг

БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлөөс 2021-2025 оны 14 дүгээр таван жилийн төлөвлөгөөний дагуу тус улсын дижитал эдийн засгийг хөгжүүлэх нарийвчилсан төлөвлөгөөг танилцуулав. 2020 онд дижитал эдийн засаг БНХАУ-ын ДНБ-ий 7.8 хувийг эзэлж байсан бол энэхүү шинэ төлөвлөгөөний дагуу 2025 он гэхэд 10 хувьд хүргэхээр зорьжээ. Мөн 2025 он гэхэд Хятадын аж үйлдвэрийн дижитал өөрчлөлт шинэ түвшинд хүрч, дижитал төрийн үйлчилгээг илүү хүртээмжтэй болгож, дижитал эдийн засгийн удирдлагын тогтолцоог мэдэгдэхүйц сайжруулахаар төлөвлөсөн байна.

Улмаар дижитал дэд бүтцийг оновчтой болгож шинэчлэх, аж ахуйн нэгжүүдийн дижитал шилжилтийг эрчимжүүлэх, дижитал эдийн засгийн олон улсын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх зэргээр найман чиглэлийн гол зорилтыг нарийвчлан тодорхойлсон байна. Уг баримт бичигт БНХАУ “6G” сүлжээний судалгаа, хөгжүүлэлтийн ажлыг эрчимжүүлж, нэгдсэн сүлжээ, хиймэл оюун ухаан зэрэг стратегийн салбарын инновацийг нэмэгдүүлж, бизнесийн шинэ хэв загварыг хөгжүүлэхэд улсаас эрчимтэй дэмжлэг үзүүлнэ гэжээ. Түүнээс гадна олон улсын дүрэм журам, туршлагад үндэслэн дижитал эрин үеийн хил дамнасан мэдээллийн урсгал, зах зээлд нэвтрэх, монополь үйл ажиллагааг хязгаарлах, дижитал юань, хувийн мэдээллийг хамгаалах зэрэг үйл ажиллагааг тусгай хуулиар зохицуулахаар төлөвлөсөн байна.

ТОВЧХОН

Илгээмжээс омикрон хувилбарын халдвар тархсан байж магадгүй гэж үзсэн Бээжингийн албаныхан иргэдэд гадаадаас бараа захиалж авахгүй байхыг зөвлөжээ. Хятадын холбогдох албаныхан Бээжин хотод омикрон хувилбараар оношлогдсон эмэгтэй гадаадад аялсан түүхгүй боловч илгээмжээр авсан зүйлээс нь халдвар илэрсэн гэсэн таамаглал дэвшүүлээд байгаа юм. Харин эрдэмтэд энэ таамаглалд эргэлзсэн байр суурьтай байна.

Өнгөрсөн онд дэлхийн авто зах зээл 4.6 хувиар өсч 81.3 сая суудлын автомашин арилжаалжээ. БНХАУ-д 25.5 сая машин зарагдсан нь дэлхийд тэргүүлэх үзүүлэлт болж байна. Тус улсад автомашины худалдаа 2021 онд 2020 оноос 4.3 хувиар нэмэгджээ. Харин АНУ-д 14.9 машин худалдсан нь өмнөх оныхоос 2.2 хувиар өссөн үзүүлэлт аж. Баруун Европт 12.4 сая, Зүүн Европт 4 сая машин заржээ. Өмнөд Америкийн диллерүүд өмнөх оныхоос 2.4%-иар илүү буюу 2 сая 335 мянган машин худалдсан байна.

BBC.CNN. REUTERS. CGTN.TASS. RIA Novosti-гоос бэлтгэсэн Г.АМАРСАНАА

Categories
мэдээ нийгэм

“Covid-19”-өөр хөнгөн өвчилсөн хүмүүсийн ой санамж, анхаарал төвлөрөл мууддаг

Эмч нар коронавирусийн халдварын шинж тэмдгийг өдөр өдрөөр нь дэлгэрэнгүй бичжээ

Covid-19 өвчнөөр хөнгөн өвчилсөн хүмүүсийн ой санамж, анхаарал төвлөрөл бас мууддагийг Их Британийн Оксфордын их сургуулийн эрдэмтэд судалж тогтоожээ.

Өмнө нь коронавирусийн халдвар авч байсан ч өвчний шинж тэмдэг илрээгүй өнгөрсөн хүмүүсийг уг судалгаанд хамруулсан байна.

Тэднийг ой тогтоолтын болон танин мэдэхүйн олон төрлийн сорилоор шалгажээ. Гэтэл судалгаанд оролцогчдын ой санамж халдвар авснаас хойш зургаа хүртэл сарын хугацаанд мэдэгдэхүйц мууддаг нь тогтоогдсон байна.

Бас анхаарал төвлөрөх чадвар нь халдвар авснаас хойш ес хүртэл сарын хугацаанд эрс мууддагийг тогтоожээ.

“Халдвар илрэх үеэр өвчний ямар нэг шинж тэмдэг ажиглагдаагүй өнгөрсөн хүмүүсийн ой санамж, анхаарал төвлөрөл мууддаг нь энэхүү судалгааны үр дүнгээс харагдлаа” гэж Оксфордын их сургуулийн туршилтын психологийн тэнхимийн судлаач Сижя Жао ярьж байна.

Гэхдээ алдагдсан чадварууд нь 6-9 сарын дотор ихэнхдээ бүрэн сэргэж байгааг судалж тогтоожээ.

Хэдийгээр цөөн хүн туршилтад хамрагдсан, тэднийг сонгохдоо санамсаргүй түүврийн арга хэрэглээгүй ч Covid-19 өвчнийг бүрэн танихад чухал ач холбогдолтой судалгаа болсныг хөндлөнгийн мэргэжилтнүүд үнэлсэн байна.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

“Хүслэн” киног маань үзсэн хүн бүр хавдартай тэмцэж байгаа эмч нарыг Солонгост сургах зардлыг босгоход нэмэр болох юм

М.Мөнх-Оргил механик инженер, хуульч мэргэжилтэй. 2013 онд ШУТИС төгссөн. Д.Тэмүүжин Шанхайн уламжлалт анагаах ухааны их сургуулийг 2018 онд төгссөн. Тэд “Дусал тус” сан байгуулж, элэг шилжүүлэн суулгах шаардлагатай хүүхдүүдэд туслах том мөрөөдөлтэй залуус. Энэ талаар тэдэнтэй ярилцлаа.

-Яагаад элэг шилжүүлэн суулгуулах шаардлагатай хүмүүст туслах болов?

М.Мөнх-Оргил– Манай ээж элэг шилжүүлэн суулгах хагалгаанд орсон юм. Элэг шилжүүлэн суулгаад гараад ирэнгүүтээ л цоо шинэ хүн болчихсон. Надад ид шид шиг л санагдсан. Ээж хагалгаанд ороод 30 гаруй цаг болсон. Орохоосоо өмнө гарын арьс нь харлаад эхэлсэн байсан л даа. Мэс заслын дараа арьс нь урдаасаа эхэлж цайраад ирдэг юм билээ. Тэгээд л ийм асуудалтай хүүхдүүдэд тусалъя. Энэ чиглэлийн эмч бэлтгэхэд нэмэр болъё гэж шийдсэн юм. “Дусал тус” сан байгуулахаасаа өмнө хоёр хүүхдэд хандив цуглуулж өгсөн. Манай сан 50-иад гишүүнтэй. Сар бүр бид хэд боломжоороо мөнгө цуглуулдаг.

Д.Тэмүүжин-Гол нь зовлон мэддэг хүмүүсийг гишүүнээр авбал зүгээр санагддаг. Энэ чиглэлийн олон сан бий. Одоогоор танилууд, найз нөхдөө уриалаад явж байна. Манай сангийн гурван үндсэн зорилго бий. 18-аас доош насны элэг шилжүүлэн суулгах шаардлагатай хүүхдүүдэд туслая гэж зорьж байна. ЭХЭМҮТ-ийн эрхтэн шилжүүлэн суулгах төвийн эмч нартай бас уулзсан.

Эрхтэн шилжүүлэн суулгах хагалгаанд 50-80 хүнтэй баг ордог. Ерөнхий эмчээс авахуулаад туслах эмч, сувилагч, асаргаа сувилгаа хийдэг багийнхан, цэвэрлэгч хүртэл багт багтдаг. Эмч нараа гадаадад мэргэжил дээшлүүлэх сургалтанд хамруулахаар зорьсон. Хятад, Солонгосын эмч нартай холбогдож байгаа. Ковидоос шалтгаалаад гадаадад сургалтанд хамруулах ажил хумигдаад байна. Яаралтай хэрэгтэй байгаа тоног төхөөрөмж авч өгье гэсэн юм. Дуслын системээс эхлээд маш олон урсгал зардал гарч байдаг. Хагалгаанд шаардлагатай тоног төхөөрөмжийг бид судалж байгаа. Манай удирдах зөвлөлийн гишүүд ярилцаж байгаад ийм гурван асуудал дэвшүүлсэн. Алсдаа эрхтэн шилжүүлэн суулгах том цогцолбор барих мөрөөдөлтэй байгаа.

-”Хүслэн” кино хийсэн гэлүү?

М.Мөнх-Оргил-”Хүслэн” кино маань арваннэгдүгээр сарын 19-нд нээлтээ хийсэн. Жаахан бэрхшээл тулгараад, кино театруудаас киногоо буулгасан байгаа. Юнивишнд тавихаар хүмүүс үзэх байх. Энэ киноноос олсон орлогоороо эмч нарыг Солонгост сургахаар ярилцаад байгаа юм. Эмч нарын замын зардлын асуудал байдаг. Үүнд нь туслах юм.

-Кино хийхэд бас зардал их шаардсан байх?

М.Мөнх-Оргил-Киноны зардлыг эхнэр бид хоёр хувиасаа гаргасан. Ионсей эмнэлэгээс бидэнд эмч нарын төлбөрийг 70 хувь хөнгөлж өгөх сайхан мэдээ дуулгаад байгаа. Юнивишнд кино оруулахад бас дараалалтай юм билээ. Кино маань тавигдаад ашиг орлого олоод эхэлбэл эхний ээлжинд эмч нараа сургалтанд явуулах бодолтой байгаа.

-Залуус том зорилго тавьсан байна. Элэг шилжүүлэн суулгах шаардлагатай хүүхэд олон байдаг уу?

Д.Тэмүүжин– Өнгөрсөн хавар сангаа байгуулаад, эмнэлэгийн төлөөлөлтэй очиж уулзахад өнөөгийн байдлаар 80-85 хүүхэд байна гэж ярьж байсан. Элэгний хатууралд ороод, элэг шилжүүлэн суулгах шаардлагатай олон хүүхэд байгаа ч хүлээлт үүсээд байгаа юм билээ. Улс дааж чадах нь байна, чадахгүй нь байна. Зарим хүн хандив, мөнгө босгоод өөрийнхөө мөнгөөр хийлгэж байгаа юм билээ.

-Д.Тэмүүжин эмчээрээ ажилладаг уу?

Д.Тэмүүжин- 2018 оноос эмчээрээ ажиллаж байгаа. Уламжлалт анагаах ухаанаар, эмийн бус аргаар хүнийг яаж эрүүлжүүлэх чиглэлээр ажилладаг. Оргилын маань ээж хагалгаанд ороод, бид эмнэлэг дээр хамт байлцахдаа “Их хүнд асуудал юм байна. Энэ чиглэлээр юм хийвэл яах вэ” гэж бодоод энэ ажлыг эхлүүлсэн юм.

-Ямар хүмүүс сан байгуулаад, хүмүүст туслах гээд яваад байгааг хүмүүс сонирхох байх л даа. Тэгэхээр өөрсдийнхөө тухай яриач. Монголын уламжлалт анагаах ухаанаас Дорнын анагаах ухаан тэр дундаа Хятадын анагаах ухаан өөр үү?

Д.Тэмүүжин-Ерөнхийдөө суурь нь ижил. Гэхдээ хувьслынхаа явцад өөр өөрийн нөхцөлд зохицсон уламжлалт анагаах ухаан болж хөгжсөн. Өвчнийг анагаах эдгээх, урьдчилан сэргийлэх өөр өөрийн онолтой. Хятадад сар бүр дэлхийн хэмжээний том хурлууд болдог. Би бол нуруу нугасны өвчин, суудлын мэдрэлийн өвчнөөр мэргэшихийг хичээдэг.

-Хүмүүс хүндэрсэн үедээ эмчид очдог уу эсвэл урьдчилан сэргийлэхэд анхаарч байна уу?

-Арван хүний гурваас дөрөв нь хүндэрсэн үедээ ирдэг. “Үнэхээр болохоо байлаа, эмчээ“ гэж ирдэг. Бусад нь “Би өвдөх гээд байна” гээд ирдэг. Манайхан бас өөрийгөө их чагнана. Яаж өвдөхгүй байх талаар мөн сэргээн засах чиглэлээр зөвлөгөө өгдөг.

– Эрхтэн шилжүүлэн суулгахдаа тулна гэдэг маш олон үе шатыг туулна шүү дээ. Элэг, бөөр чинь эвгүйдэж байна шүү гэдэг эхний дохионууд яаж ирдэг вэ?

-Эхний дохио нүд, чих, нүүр аман дээр харагддаг. Нүдний доогуур харлах, чих шуугих шинж тэмдэг илэрнэ. Нойр муутай үед элэг гэмтдэг. Судас бариад оношилох үед “Та нойр муутай юу” гэхэд үнэхээр тийм байдаг. “Элгээ хамгаалахын тулд нойроо сайн ав” гэдэг. Амьдралын зөв дадалтай байхыг зөвлөдөг. Эрсдлийг нь урьдчилж хэлэхээр тэр хүн элэгний хатууралд орохгүй, хавдар тусахгүй. Ирээдүйд эрхтэн шилжүүлэн суулгах эмнэлэгийн хаалгыг татахгүй шүү дээ. Ингэж л монгол хүний амь насыг хамгаалахыг зорьж байгаа.

-Чих шуугих бас дохио юм байна шүү. Манайхан “Чих шуугиад, утасны мод шиг дүнгэнээд байна” гээд л явдаг.

-Хэн нь муулаад, магтаад байна гээд явцгаадаг шүү дээ.

-Хүүхдүүд яагаад элэг солиулахад хүрч байна вэ?

-Удамшил нөлөөлнө. Ээж аав, эмээ өвөөгөөсөө авахуулаад амьдралын хэв маяг нь буруу байна. Эрүүл бус хооллодог. Ээж, аав нь зөв хооллодог бол таны хүүхдийн өвдөх эрсдэл буурна. Наад зах нь хүүхдээ орой эрт унтуул, өглөө юм идүүлэх хэрэгтэй. Дасгал хөдөлгөөн хийлгэж байх нь өвдөхөөс урьдчилан сэргийлэх арга.

-Залуу хүн цалингаа хуримтлуулах ёстой. Зардал мундахгүй. Гэтэл орлогынхоо тодорхой хувийг хандивт зарцуулдаг гэхээр мундаг юм аа?

– Олж байгаа орлогынхоо тодорхой хувийг санд оруулдаг. Залуу хүн хариуцлагатай байх ёстой. Бусдад жаахан ч болов тус больё. Надад хариу нь ирэхгүй ч миний хүүхдүүдэд буян болох болов уу гэж боддог.

-”Хүслэн” гээд кино хийсэн гэсэн. Ер нь яагаад кино хийхээр шийдэв?

М.Мөнх-Оргил: “Revolution” студид манай найзууд байдаг. Нэг удаа “Дусал тус” сангийнхээ танилцуулгыг хийлгэхээр очсон юм. Тэр үед хойно хүмүүс яриад байсан. Нэг охин амьдралын буруу хэв маягаар яваад, элэгний хавдар туссан тухай ярьсан. Надад нэг гоё кино зохиол шиг санагдсан юм. Киноны төгсгөл хэсэг нь миний зорилготой уялдаад, донорын асуудлыг хөндье гэж шийдсэн. Киногоо өнгөрсөн оны гуравдугаар сараас эхэлж, зураг авалт маань наймдугаар сард дууссан л даа.

No description available.

-Та бол киног санхүүжүүлсэн юм байна, тийм үү?

-Эхнэр бид хоёр санхүүжилт гаргасан юм. “Эхнэрийн заавраар” нэвтрүүлэг хөтөлдөг байсан хөтлөгч, зохиолч А.Миеэгомбо зохиолыг нь бичсэн. Гол дүрд нь СУИС-ийн оюутан Г.Хүслэн тоглосон юм. Гавьяат жүжигчин У.Батбаатар, жүжигчин С.Сарангэрэл, Г.Ганбат нар гол дүрд тоглосон. Найруулагчаар А.Даваажаргал, Б.Батсүх нар ажилласан юм.

-”Хүслэн” кино бодит амьдралаас сэдэвлэсэн гэсэн үг үү?

-Бодит амьдралаас сэдэвлэсэн. Б.Батсүх найзын маань танил нь олон жилийн өмнө тийм асуудалтай тулгараад, хүүхдээ алдаж байсан юм билээ. Арав гаруй жил энэ кино зохиолын тухай бодож явсан гэсэн. Тэгээд нэг өдөр санаандгүй байдлаар бид гурав уулзаад,кино хийхээр шийдсэн юм. Кино маань амжилтад хүрэхээр сандаа мөнгө хуримтлуулаад эмч нараа сургахад зарцуулахаар төлөвлөсөн юм. Кино театруудад үзэлт багатай, Юнивишнд тавьчихаар гайгүй болох болов уу гэж найдаж байна. “Хүслэн” киног үзсэн хүн бүр хавдартай тэмцэж байгаа эмч нарыг Солонгос руу сургалтанд явуулах зардлыг босгоход нэмэр болох юм.

-Киноноос өөрөөр яаж хандив цуглуулдаг вэ?

-Манай найзууд дөч, тавиулаа. Сард арав, хорин мянгыг өгөөд байхаар нэг мэдэхэд л гайгүй мөнгө цуглачихдаг юм.

Д.Тэмүүжин:Ойр тойрны мэддэг хүмүүсээсээ хандив гуйдаг. Бид бас түнш байгууллагууд сонгоод, манайд хандив өргөсөн хүмүүс гишүүн байгууллагуудад тодорхой хэмжээний бонустай үйлчлүүлэх талаар зөвшилцөж ярилцаж л байгаа.

Кино хийсний дараа эмч нартайгаа уулзахад “Киног нь үзсэн. Тодорхой хэмжээгээр нийгэмд нөлөөлөх ажил хийж байгаа нь сайн байна” гэж ярьж байсан.

-”Дусал тус” сан ямар хүмүүст туслаад байна вэ?

Д.Тэмүүжин:-Нэг хүү, бас нэг найман настай хавдартай охинд тусалсан. Сүүлд Өмнөговь аймгийн цагдаагийн хэлтсийн байцаагч эмэгтэйд тус болсон юм. Тэр эмэгтэй бурхан болсон л доо. Гэхдээ нэгдүгээр эмнэлэгт сэхээнд байхад нь ар гэрийнхэнтэй нь уулзаад, сангаасаа тодорхой хэмжээний мөнгөн тусламж үзүүлээд, нөхөрт нь гардуулаад явахдаа бахархаж л байлаа. Манай санд итгээд, олон хүн хандив өргөөд, бид түүнийг нь тусламж шаардлагатай хүмүүст хүргэх гоё л юм билээ.

М.Мөнх-Оргил: Тэр эмэгтэйд туслах гол шалтгаан зургаагаас доош насны гурван хүүхэдтэй байсан. Элэгний хавдрын эцсийн шатандаа орчихсон, жирэмсэн байхдаа элэгний хавдартай гэдгээ мэдээд, дээр нь ковид туссан байсан. Хамгийн бага нь дөрөв, тавхан сартай нярай хүүхэд. Тэгээд бид хүүхдүүдэд нь тус болъё гэж бодсон юм. Яах аргагүй олон өвчин хавсарсан учраас өөд болсон л доо.

Одоо Монголд 150 мянган хүн элэгний В,С вирустэй гэсэн тоо байна лээ. Энэ хүмүүс маань 10-15 жилийн дараа элэгний хатууралд хүрэх эрсдэлтэй. Хавдар тусах эрсдэл их. Энэ тохиолдолд элэг шилжүүлэн суулгах хэрэгцээ гарна. Гэтэл Монгол Улсын маань элэг шилжүүлэн суулгах баг өнөөгийн хурдаараа явбал хэр олон хүнд тусалж чадах билээ. Олон хүнийг “Одоо яая гэх вэ дээ” гээд хаялтай биш. Сан байгуулсан гол шалтгаан маань хавдрын эрсдэлтэй 150 000 хүмүүсийн ядаж 70-80 мянгыг нь аваад үлдчихье гэсэн юм.

Д.Тэмүүжин: Сард хамгийн ихдээ хоёр л хүн хагалгаанд ордог юм билээ. Жилд 24 хүн л орно. Өөрөө мөнгө зардлаа олсон ч дараалал гэж бий. Дараалалаас илүү нэг асуудал нь донор. Донор олддоггүй. Эсвэл ээж, аав нь, эгч дүү нь, үр хүүхэд нь л донор болдог. Биднийг эмч нартай уулзаж, судалгаа хийж байхад “Донорын асуудал хүнд байна” гэж ярьж байсан. “Эрүүл монгол”, “Элэг бүтэн монгол” хөтөлбөрүүд хэрэгжиж байна. Олон сангууд бий. Бүгдээрээ хамтраад монгол хүний амийг аваръя. Нэг хүнийг аврахад ард нь байгаа дор хаяж арван хүнийг аварч чадна шүү дээ.

–Ингэхэд танай ээж хагалгаанд ороход донорын асуудлыг яаж шийдсэн бэ?

– М.Мөнх-Оргил:-Манай эгч донор болсон. Хагалгааны маргааш нь босоод, хоёр сарын дараа элэг нь хэмжээндээ очсон байсан. Хүний элэг хурдан төлждөг юм билээ. Элэгнийх нь 75 хувийг нь авч суулгасан шүү дээ.

-Хандив тусламж үзүүлэх хүнээ яаж сонгодог вэ?

М.Мөнх-Оргил: Манай сангийн Удирдах зөвлөлд долоон хүн байдаг. Хандив тусламж гуйсан хүмүүсийн мэдээлэл маст хүрчихээрээ мөнгө нь дороо босчихдог. Нэг хандивын дор ахиад 10-15 хүн тусламж гуйдаг. Тэндээс харж байгаад арай олонд хүрээгүйг нь сонгодог юм.

Categories
мэдээ нийгэм

БОАЖ-ын сайд нар сайжруулсан түлшний үйлдвэрлэлийн процесстой танилцжээ

Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Б.Бат-Эрдэнэ, дэд сайд Г.Түвдэндорж нар өчигдөр орой “Таван толгой түлш” ХХК-ийн зүүн бүсийн үйлдвэрт ажиллалаа.

Энэ үеэр Сайжруулсан шахмал түлшний чанар, технологийн талаар олон нийтийн дунд үүсээд байгаа асуудлаар МХЕГ-ын дэд дарга Д.Энхсайхан, ЭХЯ-ны Түлшний бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга И.Лувсанцэрэн, “Таван толгой түлш” ХХК-ийн захирал М.Ганбаатар нараас тодруулга авч үйлдвэрлэлийн процесстой танилцлаа.

Зүүн бүсийн үйлдвэрийн үйлдвэрлэлийн технологи, түлш үйлдвэрлэх явцад хяналт тавьж, сайжруулсан түлшний хэд хэдэн дамжлагаас чийглэгийн хэмжилтийг хийв.

Шахмал түлшний MNS5679 стандарт 2019 онд батлагдсан. Уг стандартаар түлшний чийглэгийн хэмжээ 10 хувиас багагүй байх ёстой. Зүүн бүсийн үйлдвэрээс гарч буй түлшний чийглэг 6-7 хувьтай байгаа нь стандартын шаардлага хангасан гэж үзэж байгаа ч стандартыг шинэчлэх, технологи, үйлдвэрлэлийн процессыг сайжруулах зайлшгүй шаардлага байгааг энэ үеэр хэлэлцэв.

Түлшний стандартыг нэг шат ахиулахаар бол түүхий эд болон зуухны стандартыг мөн сайжруулах шаардлагатайг холбогдох албаныхан дурдлаа.

Зүүн бүсийн үйлдвэрийн 8 шугамын 6 нь өнөөдрийн байдлаар хэвийн ажиллаж байна. Тогтвортой ажиллагааны горимд өөрчлөлт оруулж үйлдвэрлэлээс гарч байгаа бүтээгдэхүүнийг 24-48 цаг хадгалаад борлуулалтын цэгүүдэд хүргүүлдэг байсан бол уг горимд өөрчлөлт оруулан 7 хоног хадгалсны эцэст түгээлтэд гаргахаар шинэ технологийн картыг баримтлан ажиллаж байна. Ингэснээр түлшний асаалтад өөрчлөлт гарах эсэхийг тогтоох юм.

Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Б.Бат-Эрдэнэ баруун бүсийн үйлдвэрт ажиллаж дараах үүрэг, чиглэлийг өглөө.

Шинээр барих үйлдвэртэй зэрэгцүүлэн асаалтыг дэмжих бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжийг судалж, галлагааны үед үүсээд байгаа асуудлыг шийдвэрлэх,

Баруун бүсийн үйлдвэрлэлийн ойр орчмын орчны бохирдлыг багасгах, нийгмийн хариуцлагын хүрээнд ногоон төгөл, цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулж, оршин суугчдын гомдол саналыг сонсож, тусгах,

2022-2023 оны өвөлжилтийн бэлтгэл хангах ажлын хэсгийг ирэх хоёрдугаар сарын 15-наас эхлэн байгуулах, ажлын хэсгийг Дэд сайд Г.Түвдэндорж ахлан, ирэх оны өвөлжилтийн бэлтгэлийг хангуулах,

Баруун бүсийн үйлдвэрийг нүүлгэх, шинэчлэн барих ажлыг 5-6 сарын хугацаатай шуурхай зохион байгуулах,

631 мянган автомашин хөдөлгөөн оролцож байгаа. Үүнтэй холбоотой мэдээлэл судалгааг бэлтгэн, танилцуулах,

Нам даралтын зуухны яндангуудад тавьсан шүүлтүүрийн ажиллагаа стандартад нийцэж байгаа эсэхэд хяналт шалгалт хийх болон бусад асуудлаар холбогдох албаныханд үүрэг, чиглэл өглөө.

Мөн шийдвэрлэх ёстой асуудлыг хариуцлагаас айлгүй тухай бүрд нь шийдвэрлэж, аюулгүй ажиллагааг хангуулах, урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг шуурхай авч ажиллахыг онцгойлон анхаарууллаа.

БОАЖ-ын сайдаар ахлуулсан ажлын хэсэг Баасан гарагт Баруун бүсийн үйлдвэрт ажиллана гэж тус яамнаас мэдээллээ.

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Б.Пүрэвдорж: Манай намын гишүүд ҮХЦ-д давхар дээлний асуудлаар хандсан нь улс төрийн хувьд хамгийн гутамшигтай зүйл

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдоржтой ярилцлаа.

-Сүүлийн үед Ардчилсан намд болоод УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэгт үүсээд байгаа асуудал иргэдийн дунд олон эргэлзээ төрүүлж байна. Тус намаас сонгогдсон гишүүний хувьд эдгээр асуудалд ямар байр суурьтай байна вэ?

-Миний бие 2016 оноос хойш УИХ-ын гишүүнээр ажиллаж байна. Өнгөрсөн хугацаанд улстөрчийнхөө хувьд хэд хэдэн асуудал дээр төвлөрч үйл ажиллагаагаа явуулж ирсэн. Тухайлбал, хэт олонх болсон эрх баригчдын нийгэм, эдийн засгийн асуудал дээр баримталж байгаа алдаатай бодлого шийдвэрүүд, төрийн алба болоод төрийн өмчийн томоохон компаниудад хийгдэж байгаа хууль бус томилгоонууд, томоохон бүтээн байгуулалтын ажил нэрээр улсын төсвийн хулгайн асуудлуудын талаар ярьж, тэмцэж ирсэн. Энэ хугацаанд би ямар нэгэн байдлаар намынхаа дотоод асуудал руу орж “гудамжинд” байгаа намынхаа гишүүдийн эсрэг ямар нэгэн үг, үйлдэл гаргаж үзээгүй. УИХ-д Ардчилсан намыг төлөөлөн сууж байгаа гишүүд биднийг иргэд сөрөг хүчний үүргийг гүйцэтгүүлэхээр сонгосон. Тиймээс сөрөг хүчнийхээ үүргийг нэр төртэй биелүүлэх ёстой гэж үздэг. Сүүлийн үед УИХ-д сөрөг хүчний байр суурийг илэрхийлэх үүрэг хүлээхийн сацуу нам дотор үүссэн дотоод асуудалд анхаарал хандуулахаас өөр аргагүй байдалд хүрсэн. Гэхдээ маргалдаж байгаа талууд болох С.Эрдэнэ, О.Цогтгэрэлийн талууд аль аль нь өөрсдийн байр суурийг хамгаалж Улсын дээд шүүх (УДШ)-ээр асуудлаа шийдүүлэх оролдлого хийсэн. Уг асуудлыг УДШ авч хэлэлцээд нэг л шаардлага тавьсан.

“Та бүхэн намынхаа дотоод асуудлыг дотооддоо шийд. Улсын дээд шүүх танай намын дотоод асуудлыг шийдвэрлэхгүй. Та нар нэг албан бичгээр, нэг тамгатай, нэг даргын асуудлыг бидэнд оруулаад ирвэл, намын бүртгэлийн асуудлыг бүрэн шийдээд өгье” гэсэн. Харамсалтай нь маргалдаж байгаа талууд харилцан буулт хийгүйгээр өөр өөрсдийн зөв хэмээн үзэж, хэд хэдэн удаа УДШ-ийг хуралдуулсан боловч УДШ-ийн байр суурь хэвээр байна. Маргалдаж байгаа хоёр тал хоёулаа МАН-ын дарга нар дээр хадаг барьж очиж “Манай намын асуудлыг шийдэж өгөөч” хэмээн гуйж байна. Энэ бол маш буруу үзэгдэл. УДШ-ийн гаргасан шийдвэрийн дагуу дотооддоо асуудлаа шийдэхийн тулд харилцан нэгэндээ буулт хийж, асуудлаа шийдэх шаардлагатай. Асуудлын гол нь бидэнд бий. Бидэнд намын асуудлаа дотооддоо шийдэх бүрэн боломж байгаа. Тиймээс харилцан буулт хийх хэрэгтэй. Тал талаасаа ажлын хэсэг гаргаад, хэн нэгэн нь даргалаад, намын дүрмэндээ өөрчлөлт оруулж, хамтраад намын даргаа солих ажлаа эхлүүлэх шаардлагатай байна. Тэгэхгүйгээр МАН-ын дарга нараар асуудлаа шийдүүлдэг байж болохгүй. Тиймээс би нэг л байр суурьтай байгаа.

Бид дотооддоо эв нэгдлээ хангаж, дотроо асуудлаа ярих ёстой. МАН-тай хүзүү сээрээрээ холбогдох биш, эрх баригчидтай алалцаж байж намынхаа тамга, даргын асуудлыг шийдвэрлэнэ гэж үздэг. Тийм ч учраас би өнгөрсөн зургадугаар сард “Эв нэгдэлтэй Ардчилсан нам” хөдөлгөөнийг эхлүүлж 100 мянган гишүүний гарын үсэг цуглуулж “Эв нэгдлийн их хурал” хуралдуулах санаачилга өрнүүлээд явж байгаа. Одоогийн байдлаар 85 мянган гишүүний гарын үсэг цугларчихаад байна. Манай намын зарим нөхдүүд 100 мянган гишүүд дэмжигчдийн гарын үсэг цуглуулах ажлыг дөрвөн аймаг, гурван дүүрэг дээр гацааж байгаа.

-Шулуухан асуухад, та “Эв нэгдлийн их хурал”-ыг хуралдуулахаар зорьж байгаа нь намын дарга болох санаа агуулж байгаа гэсэн үг үү. Тэгвэл АН хоёр биш гурав хуваагдах юм биш үү?

-“Эв нэгдлийн их хурал”-ыг хуралдуулснаар би намын дарга болох гээд байгаа асуудал ерөөсөө ч биш. Намын их хурлыг нь хуралдуулаад өгье. Тэнд маргалдаад байгаа талуудаас намын даргад нэрээ дэвшүүлэх хүмүүс нь нээлттэй өрсөлдөөд, намын дүрмэндээ өөрчлөлт оруулж, гарсан шийдвэрийг УДШ-д бүртгүүлье гэсэн ганцхан зорилготой. Өөрөөр хэлбэл, Улс төрийн намын тухай хуульд нийцүүлж, намын даргаа Намын их хурлаас сонгодог өөрчлөлтийг тус их хурлаас хийх юм. Уг өөрчлөлтөө УДШ-д бүртгүүлсний дараа 21 аймаг, есөн дүүрэг, 330 сумаас сонгогдож ирсэн төлөөлөгчид, ҮБХ-ны гишүүдээ оролцуулсан намын их хурлаа хийж намын даргаа сонгоё гэж байгаа юм. Ингэж чадвал бид Ардчилсан намд үүсээд байгаа асуудлыг богино хугацаанд шийдэх боломжтой.

-Саяхан О.Цогтгэрэлийн талаас таны хэлж байгаатай ижил төстэй хурал зохион байгуулж, даргаа томилсон ч хууль бус хэмээн хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа шүү дээ. Тэгэхээр таны зохион байгуулахаар төлөвлөсөн “Эв нэгдлийн их хурал”-ыг үгүйсгэх асуудал гарах юм биш үү?

-УДШ-ээс Ардчилсан намын 2017 оны дөрөвдүгээр сард хуралдсан ҮБХ-ны гишүүдийн хурлыг хүчинтэй хэмээн үзсэн. Тийм учраас тухайн үеийн ҮБХ-ны гишүүдийн гарын үсгийг цуглуулаад “Эв нэгдлийн их хурал”-ыг хуралдуулж болно. Энэ хурлаас маргалдагч талуудын аль нь УДШ-д бичиг хүргүүлэхгүйгээр зөвхөн хурал зохион байгуулагчид албан ёсны бичгээ УДШ-д бүртгүүлж, хурлаас гарсан Намын дүрмийн өөрчлөлтийг УДШ-д бүртгүүлж болно.

-УИХ-ын нөхөн сонгууль болоод, 2021 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд С.Эрдэнэ даргын талаас нэр дэвшигчдийг холбогдох байгууллагууд албан ёсны хэмээн хүлээн зөвшөөрч, бүртгэсэн. Энэ үйл явц аль нэг талд нь хууль ёсны эрх мэдэл байгаа гэдгийг тодотгоод өгчихсөн юм биш үү?

-Хэдийгээр 2021 оны Ерөнхийлөгчийн сонгууль, 2020 оны УИХ-ын нөхөн сонгууль С.Эрдэнэ даргатай талын тамга тэмдэгтэй бичиг баримт дээр үндэслэн явагдсан боловч намын гишүүд, дэмжигчдийн дийлэнх олонх нь О.Цогтгэрэлийн талд байна. Өөрөөр хэлбэл намын гишүүд, дэмжигчдийн дийлэнх олонх нь “С.Эрдэнэ дарга аа, та одоо боль оо. Та 2020 оны УИХ-ын сонгууль, 2021 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд удаа дараа намаа ялагдуулсан хойшоо суу” хэмээн хүсч байна. Намын дийлэнх олны хүсэл ийм байхад С.Эрдэнэ дарга суудалтайгаа зууралдаад байгааг буруу гэж үзэж байгаа. Тийм учраас “Эв нэгдлийн их хурал”-ыг зохион байгуулж, маргалдагч талуудыг ойлголцуулахыг зорьж байгаа юм.

-Тэгвэл УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэгт үүсээд байгаа асуудал ямар учиртай юм бэ. АН-аас томилсон УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн даргыг хууль бусаар огцруулах оролдлого хийгээд байгаа юм уу?

-Миний хувьд сөрөг хүчнийхээ үүргийг нэр төртэй биелүүлэхийн төлөө зүтгэдэг. Бусдаар албан тушаалын хэрүүл тэмцэлд орооцолдох дургүй. Манай намд албан тушаалын төлөөх хэрүүл тэмцэл хаа сайгүй байна.

-Үнэндээ танай намд булаацалдаад байх тийм их албан тушаал, эрх мэдэл байгаа юм уу?

-Үнэндээ манай намд хоёрхон албан тушаал байна. Нэг нь намын дарга, нөгөөх нь УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн дарга. Хэрэлдээд байх юмгүй хоёрхон албан тушаал дээрээ хоорондоо хэрэлдчих юм. Бид нийгэм, эдийн засгийн доройтол, иргэдийн ажилгүйдэл, ядуурал, утаа, түгжрэл, гадаад өр, хил гаалийн асуудал гэх мэт эрх баригчдын шийдэж чадахгүй байгаа олон асуудал дээр сөрөг хүчнийхээ байр суурийг хүчтэй илэрхийлэх үндсэн ажлаа хиймээр байна. Иргэдийн эрх баригчдын сонорт хүргэхийг хүсч байгаа асуудлуудын талаар ярих ёстой. Гэтэл үндсэн ийм асуудлаа ярихгүйгээр намын дарга, бүлгийн дарга гэх хоёрхон албан тушаалын төлөө хэрэлддэгээ боль. Манай намын УИХ-ын гишүүд урагшаа хараад өөр өөрсдийн оногдсон ажлаа хиймээр байна. Нэгэнт намын гишүүдийн олонх нь “Бүлгийн даргын ажлаа хийж чадахгүй байна” гэж үзэж байгаа бол бүлгийн даргынхаа албан тушаалыг өгчих хэрэгтэй.

-Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн байдал хүнд, иргэдийн амьдрал өдрөөс өдөрт дордож байгаа энэ үед сөрөг хүчний байр суурь, үзэл бодол хүчтэй байгаасай гэж хэн хүнгүй л хүсч байна. Харамсалтай нь бодит байдал өөрөөр эргэчихээд байна л даа?

-Хэдийгээр Ардчилсан нам дотооддоо маргаантай байгаа нь үнэн үү гэвэл үнэн. Гэхдээ манай нам нийгэм, эдийн засаг,хил гаалийн хүндрэлтэй холбоотойгоор байр сууриа илэрхийлсээр байгаа. Тухайлбал, Эрээнээс Улаанбаатар чиглэлд өмнө нь гурван сая төгрөгөөр тээвэр хийж байсан бол 2020 оны арванхоёрдугаар сард есөн сая төгрөгт хүрч гурав дахин өссөн. Энэ үед БНХАУ-аас тавьсан шаардлагыг манай улсын Засгийн газар зохих түвшинд хийж гүйцэтгээд, Шадар сайд хил гаалийн асуудал хариуцдаг, УОК-ын даргын хувьд газар дээр нь очиж ажиллах талаар шаардлага тавьж байсан. Харамсалтай нь энэ асуудлыг тухайн үед нь шийдэхгүй, ужгируулснаар өнөөдөр Эрээнээс Улаанбаатар чиглэлийн тээврийн өртөг 70 сая төгрөг хүрчихсэн байна. Энэ бол эрх баригчдын асуудлыг хойш тавьдаг, хариуцлагагүй ханддаг, нэгэн рүүгээ бухдаг, шийдвэр гаргачихаад түүнийхээ хойноос явдаггүй, хариуцлага алдсан албан тушаалтнуудад хариуцлага тооцохгүй найр тавьдаг үлгэн салган байгаатай холбоотой. Эрх баригчдын будилж байгаа олон асуудлууд байна. Хуримтлагдсан олон асуудал бий. Сөрөг хүчин бидэнд хийх ажил их байна. Харамсалтай нь манай намын УИХ-ын гишүүд эдгээр асуудлыг ярихгүй эрх баригчдаар намын даргын асуудлаа шийдвэрлүүлэхээр, нэг хөнжил гудсанд орсон асуудлаас болоод ажил урагшлахгүй байна.

-Та Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн талаар ҮХЦ-д гомдол гаргасан асуудлыг юу гэж харж байна вэ?

-Ардчилсан нам 2012-2016 онд Засгийн эрх барьж байхад МАН-ынхан давхар дээлний асуудлыг маш хүчтэй тавьж, нийгэмд пропаганда явуулсан нь 2016 оны УИХ-ын сонгуулиар олонхын санал авахад нөлөөлсөн. Тийм ч учраас МАН хэлсэн үгэндээ хүрч 2019 онд Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулахдаа Ерөнхий сайдаас гадна УИХ-ын дөрвөн гишүүнийг Засгийн газрын гишүүнээр томилох тухай заалт Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөд тусгасан нь зөв байсан. Өнөөдөр ганц хоёрхон яамнаас бусад яамыг мэргэжлийн сайдууд удирдаж байгаа. Ер нь мэргэжлийн сайд нь салбараа удирдана гэдэг бол урт хугацаандаа үр өгөөжтэй. Учир нь мэргэжлийн хүний ур чадвар, салбарын онцлогоо мэддэг ойлгодог мэргэшсэн байдал нь асуудлын шийдэл олох, шийдвэр гаргахад үр нөлөөтэй. Үнэндээ гаднаас томилогдсон сайдууд олонх болсон УИХ-ын амбицтай гишүүдийн дунд орж ирээд чадваргүй мэт харагдах, асуудлаа танилцуулж, шийдүүлж чадахгүй байх тохиолдол байгааг үгүйсгэхгүй. Дээрээс нь УИХ-ын гишүүд санаатайгаар сайд нарын асуудлыг унагаадаг, тэднийг ур чадваргүй, муухай харагдуулах зүйл маш их хийж байгаа. Үүний цаад зорилго нь өөрсдөө давхар дээлтэй болж УИХ-ын гишүүн, сайдын албан тушаал хаших хүсэлтэй нь холбоотой. Олон гишүүд дараагийн сонгуулиар дахин сонгогдохгүй. Тухайлбал, олон жил УИХ-д суусан мөртлөө юу ч хийгээгүй МАН-ын гишүүд, авлига албан тушаал, гэмт хэрэгт холбогдсон гишүүд дахин сонгогдохгүй. Тийм учраас тэд юу хүсч байна гэхээр УИХ-ын гишүүн байгаа дээр сайдын суудалд суухыг хүсч байна. Тийм учраас давхар дээлний асуудал бол МАН Засгийн газраа тогтвортой байлгахтай холбоотойгоос гадна МАН-аас дахиж сонгогдохгүй гишүүдийн шуналыг хазаарлахтай холбоотой асуудал юм. МАН-ын гишүүдийн энэ хүсэл, шуналыг биелүүлэхийн тулд манай намын гишүүд ҮХЦ-д давхар дээлний асуудлаар хандсан нь улс төрийн хувьд хамгийн гутамшигтай зүйл.

-Нэг намаас сонгогдсон гишүүд, журмын нөхдийн хувьд та бүхэн энэ асуудал дээр санал бодлоо хэлж, зөвлөгөө өгч болоогүй юм уу?

-Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай асуудал органик хуулиар шийдэгддэг. Тийм учраас Үндсэн хуульд оруулсан өөрчлөлтийг найман жилийн хугацаанд өөрчилж болохгүй талаарх зүйл заалт Үндсэн хуульд заагдаагүй. Харин Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах журмын тухай хуульд заагдсан. Тийм учраас одоогийн парламент бүрэлдээд хоёр жил болж байгаа боловч ҮХЦ гомдлыг хүлээн авбал Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах боломжтой. Манай намын гишүүдийн тухайд бид ҮХЦ-д Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлттэй холбоотой гомдол хүргүүлэх гэж байгаа тухайгаа мэдэгдэхгүйгээр асуудал тавьсан. ҮХЦ-д иргэн хүний хувиар гомдол гаргах эрх нь Монгол Улсын иргэн бүрд бий. Харин улс төрийн үйл явцын тухайд энэ маш буруу үзэгдэл гэдгийг дахин хэлье.

П.Батзаяа